Η έννοια της αγάπης

Η «αγάπη» των βρεφών και των οικογενειακών ζώων, αλλά ακόμα και των εξαρτημένων υπάκουων συζύγων είναι ένας ενστιγματικός τύπος συμπεριφοράς στον οποίο ταιριάζει πολύ ο όρος «μητρικό ένστικτο» ή, γενικότερα, «γονικό ένστικτο». Μπορούμε να το παρομοιάσουμε με την ενστιγματική συμπεριφορά του «ερωτευμένου» : δεν πρόκειται για μιαν αυθεντική μορφή αγάπης, μιας και είναι σχετικά εύκολη και δεν είναι μια πράξη βούλησης ή εκλογής· προωθεί την επιβίωση του είδους, αλλά δεν κατευθύνεται προς τη βελτίωσή του ή την πνευματική του ανάπτυξη· είναι πολύ κοντά στην αγάπη, καθώς αποτελεί ένα άπλωμα του εαυτού προς τους άλλους και μια απαρχή διαπροσωπικών δεσμών από τους οποίους μπορεί να ξεκινήσει μια αληθινή αγάπη· όμως απαιτούνται αρκετά πράγματα ακόμα για να αναπτυχθεί ένας υγιής, δημιουργικός γάμος, η ανατροφή ενός υγιούς πνευματικά αναπτυσσόμενου παιδιού, ή μια συμβολή στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Το ζήτημα είναι ότι η ανατροφή μπορεί να είναι, και κανονικά πρέπει να είναι, κάτι παραπάνω από μια απλή διατροφή, και ότι η καλλιέργεια της πνευματικής ανάπτυξης είναι μια απείρως πιο περίπλοκη διεργασία, και γ’ αυτό δεν μπορεί να κατευθύνεται από κάποιο ένστικτο. Η μητέρα, που αναφέρουμε, η οποία δεν άφηνε το γιο της να παίρνει το σχολικό λεωφορείο για το σχολείο του, είναι μια τέτοια περίπτωση. Το να τον πηγαίνει και να τον φέρνει από το σχολείο ήταν ανατροφή κατά μιαν έννοια, αλλά μια ανατροφή που το παιδί δεν την χρειαζόταν και που σαφώς περιόριζε μάλλον παρά προήγαγε την πνευματική του ανάπτυξη.

Άλλα παραδείγματα υπάρχουν άφθονα: μητέρες που σπρώχνουν τα ήδη παχύσαρκα παιδιά τους να τρώνε περισσότερο. Πατέρες που αγοράζουν και γεμίζουν δωμάτια ολόκληρα με παιχνίδια για τους γιους τους και ντουλάπες γεμάτες με ρούχα για τις κόρες τους· γονείς που δε θέτουν κανένα όριο και δεν αρνούνται καμιά επιθυμία. Αγάπη δεν είναι απλά να δίνεις: Είναι με ευθυκρισία να δίνεις, και με ευθυκρισία πάλι να αρνιέσαι να δίνεις. Είναι να επαινείς λογικά και να κατακρίνεις λογικά. Είναι να διαφωνείς λογικά, να παλεύεις, να αντιμετωπίζεις, να πιέζεις, να σπρώχνεις και να αποτραβάς, και, επιπρόσθετα, να παραστέκεις. Η λέξη «λογικό» σημαίνει ότι απαιτείται κρίση και η κρίση απαιτεί κάτι παραπάνω από το ένστικτο· απαιτεί στοχασμένη και οδυνηρή λήψη αποφάσεων.

Τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από την άκριτη δωρεά και την καταστροφική ανατροφή είναι πολλά, αλλά οι τέτοιες περιπτώσεις έχουν πάντοτε ένα κοινό βασικό χαρακτηριστικό: Ο «δωρητής» με το κάλυμμα της αγάπης ανταποκρίνεται και ικανοποιεί τις δικές του ανάγκες, χωρίς να παίρνει υπόψη τις πνευματικές ανάγκες του αποδέκτη.