Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους όντας σε μια κατάσταση “ύπνου ενώ είναι ξύπνιοι”

Ο Γκουρτζίεφ, επιβλητικός Ελληνοαρμένιος (πολιτογραφημένος Γάλλος) με εντυπωσιακό μουστάκι, που έδρασε από τις αρχές έως τα μέσα του 20ού αιώνα, πίστευε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους όντας σε μια κατάσταση “ύπνου ενώ είναι ξύπνιοι”. Ήταν δυνατόν να αφυπνιστούν, δίδασκε ο Γκουρτζίεφ, και να μεταβούν σε μια κατάσταση συνείδησης την οποία βιώνουν συχνά οι διαλογιζόμενοι και οι αθλητές στην κορύφωση της δραστηριότητάς τους, αλλά είναι φοβερά δύσκολο να την περιγράψει κάποιος σε εκείνους που δεν την έχουν βιώσει. Συνεπάγεται σημαντική αύξηση της προσοχής, της ικανότητας κατανόησης, της δεξιότητας, της χειραφέτησης και της χαράς. Λέγεται μερικές φορές ότι διαφέρει από τη φυσιολογική συνείδηση όσο διαφέρει η κατάσταση του ξύπνου από τον ύπνο. Οι ψυχολόγοι αναγνωρίζουν όλο και ευρύτερα μια τέτοια κατάσταση του νου, την οποία αποκαλούν “ψυχολογική ροή”.

Είναι φοβερά δύσκολο και σπανίως καταφέρνει να φτάσει κάποιος σε αυτή την κατάσταση του νου. Το κλειδί, πίστευε ο Γκουρτζίεφ, ήταν η έντονη και παρατεταμένη αυτοσυγκέντρωση. Απαιτούσε αφοσίωση και δέσμευση από τους μαθητές του, στους οποίους ανέθετε κουραστικά καθήκοντα, π.χ. να κόψουν το γρασίδι με ένα μικρό ψαλίδι. Οι μαθητές έπρεπε να πιέζουν ψυχολογικά τον εαυτό τους να συνεχίσει να κόβει γρήγορα το γρασίδι, παρότι η μονοτονία αυτού του καθήκοντος εξωθούσε το Εγώ τους σε ανταρσία. Έτσι θα έφταναν στο επίπεδο αυτοσυγκέντρωσης που είναι αναγκαίο ώστε να ωθήσουν μια κατάσταση παρόμοια με της ψυχολογικής ροής, όπως πίστευε ο Γκουρτζίεφ. Ή, σύμφωνα με την ορολογία του, θα “αφυπνίζονταν πλήρως οι ανθρώπινες δυνατότητές τους”. Μπαίνουμε στον πειρασμό να αναρωτηθούμε μήπως τα αποτελέσματα θα ήταν παρόμοια αν οι μαθητές του Γκουρτζίεφ παρατούσαν το κόψιμο του γρασιδιού με το ψαλίδι και διάβαζαν τον Οδυσσέα έστω και για μερικές ώρες.

Ο Άγγλος συγγραφέας Κόλιν Γουίλσον, που το πρώτο βιβλίο του – The Outsider (Ο ξένος)- τον συνέδεσε με το λογοτεχνικό κίνημα των Οργισμένων Νέων της δεκαετίας του 1950, είχε βιώσει αυτή την κατάσταση. Όπως είχε προβλέψει ο Γκουρτζίεφ, τη δημιούργησε μια περίοδος έντονης αυτοσυγκέντρωσης. Την Πρωτοχρονιά του 1979 ο Γουίλσον οδηγούσε ένα αυτοκίνητο γεμάτο φοιτητές μετά από μια διάλεξη σε κάποια απομακρυσμένη περιοχή του Ντέβον. Χιόνιζε έντονα, και ο δρόμος ήταν εξαιρετικά επικίνδυνος. “Ήταν δύσκολο να δω πού τελείωνε ο δρόμος και πού άρχιζε το χαντάκι” θυμόταν ο Γουίλσον, “έτσι ήμουν υποχρεωμένος να οδηγώ με απόλυτη, υπέρμετρη προσοχή”. Μετά από είκοσι περίπου λεπτά οδήγησης χωρίς προβλήματα, ο Γουίλσον άρχισε να νιώθει ένα εντεινόμενο αίσθημα θερμότητας στο κεφάλι του. Αυτό εξελίχθηκε σε μια κατάσταση την οποία αποκάλεσε “κορύφωση επίγνωσης” και η οποία συνεχίστηκε και μετά το τέλος του ταξιδιού. “Οι δύο ώρες της μεγάλης συγκέντρωσης της προσοχής είχαν κατά κάποιον τρόπο “σταθεροποιήσει” τη συνείδησή μου σε ένα υψηλότερο επίπεδο επίγνωσης” έλεγε ο Γουίλσον. “Είχα επίσης μεγάλη αισιοδοξία, την πεποίθηση ότι τα περισσότερα ανθρώπινα προβλήματα οφείλονται στην ανεπαρκή κατανόηση, στη νωθρότητα, στην έλλειψη προσοχής και είναι εξαιρετικά εύκολο να τα ξεπεράσουμε με αποφασιστικότητα και προσπάθεια”. Μια περίοδος έντονης προσπάθειας και αυτοσυγκέντρωσης είχε ως αποτέλεσμα να δει ο Γουίλσον τον κόσμο με εντελώς διαφορετικό τρόπο.