ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Ὑπὲρ τῆς Ῥοδίων ἐλευθερίας (11-13)

[11] Ὅτι δ᾽ οὐδ᾽ ἂν ἐναντιωθῆναί μοι δοκεῖ τῇ πράξει ταύτῃ νῦν Ἀρτεμισία τῆς πόλεως οὔσης ἐπὶ τῶν πραγμάτων, μίκρ᾽ ἀκούσαντες σκοπεῖτε εἴτ᾽ ὀρθῶς λογίζομαι ταῦτ᾽ εἴτε μή. ἐγὼ νομίζω, πράττοντος μὲν ἐν Αἰγύπτῳ πάνθ᾽ ὡς ὥρμηκε βασιλέως, σφόδρ᾽ ἂν Ἀρτεμισίαν πειραθῆναι περιποιῆσαι Ῥόδον αὐτῷ, οὐ τῇ βασιλέως εὐνοίᾳ, ἀλλὰ τῷ βούλεσθαι πλησίον αὐτῆς διατρίβοντος ἐκείνου μεγάλην εὐεργεσίαν καταθέσθαι πρὸς αὐτόν, ἵν᾽ ὡς οἰκειότατ᾽ αὐτὴν ἀποδέχηται·

[12] πράττοντος δ᾽ ὡς λέγεται, καὶ διημαρτηκότος οἷς ἐπεχείρησεν, ἡγεῖσθαι τὴν νῆσον ταύτην, ὅπερ ἔστιν, ἄλλο μὲν οὐδὲν ἂν εἶναι βασιλεῖ χρησίμην ἐν τῷ παρόντι, τῆς δ᾽ αὑτῆς ἀρχῆς ἐπιτείχισμα πρὸς τὸ μηδ᾽ ὁτιοῦν παρακινεῖν. ὥστε μοι δοκεῖ μᾶλλον ἂν ὑμᾶς ἔχειν μὴ φανερῶς αὐτῆς ἐνδούσης, ἢ ᾽κεῖνον λαβεῖν βούλεσθαι. οἶμαι μὲν οὖν οὐδὲ βοηθήσειν αὐτήν, ἂν δ᾽ ἄρα τοῦτο ποιῇ, φαύλως καὶ κακῶς.

[13] ἐπεὶ καὶ βασιλέα γε, ὅ τι μὲν ποιήσει μὰ Δί᾽ οὐκ ἂν εἴποιμ᾽ ἔγωγ᾽ ὡς οἶδα, ὅτι μέντοι συμφέρει τῇ πόλει δῆλον ἤδη γενέσθαι πότερ᾽ ἀντιποιήσεται τῆς πόλεως τῆς Ῥοδίων ἢ οὔ, τοῦτ᾽ ἂν ἰσχυρισαίμην· οὐ γὰρ ὑπὲρ Ῥοδίων βουλευτέον, ὅταν ἀντιποιῆται, μόνον, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν καὶ τῶν πάντων Ἑλλήνων.

***
[11] Επειδή όμως πιστεύω ότι ούτε και η Αρτεμισία θα εναντιωθεί σ᾽ αυτή σας την ενέργεια, αν η πόλη ανακατευθεί ενεργώς στα πράγματα της Ρόδου, αφού ακούσετε λίγα, εξετάστε αν η λογική μου πάνω σ᾽ αυτά είναι σωστή ή όχι. Προσωπικά νομίζω ότι, αν ο Βασιλιάς πετύχει στην Αίγυπτο όλα όσα έχει ξεκινήσει να κάνει, η Αρτεμισία θα προσπαθήσει πάρα πολύ να του προσφέρει τη Ρόδο, όχι από καλή διάθεση προς τον Βασιλιά, αλλά επειδή θα ήθελε, όντας εκείνος κοντά της, να του κάνει μεγάλη εκδούλευση, για να την αποδέχεται με όσο το δυνατό πιο φιλικές διαθέσεις.

[12] Αν όμως οι ενέργειές του εξελίσσονται, όπως φημολογείται, και έχει αποτύχει σε όλες τις επιχειρήσεις του, τότε νομίζω πως η Αρτεμισία θα θεωρεί, και έτσι ακριβώς είναι, ότι το νησί αυτό δεν θα είναι στον Βασιλιά χρήσιμο σε τίποτε γενικά προς το παρόν, θα μπορούσε όμως να χρησιμεύσει ως φρούριο για να τρομοκρατεί τη δική της επικράτεια, ώστε να μην μπορεί να κάνει ούτε την παραμικρή κίνηση εναντίον του. Επομένως, υποθέτω πως αυτή θα προτιμούσε να έχετε εσείς το νησί, χωρίς να φανεί καθαρά ότι σας το παραχώρησε η ίδια, παρά να το καταλάβει εκείνος. Φαντάζομαι πως ούτε καν θα βοηθήσει την κυβέρνηση των Ροδίων, αλλά και αν ίσως το κάνει, η βοήθεια θα είναι ασήμαντη και με μισή καρδιά.

[13] Όσο για τον Βασιλιά, εγώ τουλάχιστον δεν θα μπορούσα, μα τον Δία, να ισχυριστώ πως γνωρίζω τι πραγματικά σκοπεύει να κάνει· θα μπορούσα όμως να υποστηρίξω με βεβαιότητα ότι συμφέρει στην πόλη να γίνει τώρα φανερό αν εκείνος θα εγείρει αξιώσεις για την πόλη των Ροδίων ή όχι. Γιατί, όταν θα εγείρει αξιώσεις, τότε θα πρέπει να συνεδριάσετε και να αποφασίσετε όχι μόνο για τους Ρόδιους αλλά και για μας τους ίδιους και για όλους τους Έλληνες.

Ο «ΦΥΣΕΙ» ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΑΝΗΡ

Οι φιλοσοφικές καταβολές της πολιτικής πράξης

 

Νόμος ὁ πάντων βασιλεύς θνατῶν τε καί ἀθανάτων ἄγει δικαιῶν τό βιαιότατον ὑπερτάτᾳ χειρί. τεκμαίρομαι ἔργοισιν Ἡρακλέος· ἐπεί Γηρυόνα βόας Κυκλώπειον ἐπί πρόθυρον Εὐρυσθέος ἀνατεί τε] και ἀπριάτας ἔλασεν[1].

 

Η διά της επιστήμης ανακάλυψη της ανθρώπινης φύσης: Ιπποκράτης

Όλη η προεξετασθείσα θεώρηση εδράζεται στην κυριαρχία του συμπεφωνημένου νόμου, στην ισχυρότατη αντίληψη ότι οι ανθρώπινες πολιτικές κοινωνίες και οι ηθικές και πολιτικές προεκτάσεις τους είναι προϊόν μιας εξ ανάγκης νομικής εγκαθίδρυσης που βαίνει συμφώνως με την υποκειμενικότητα – σχετικότητα – φαινομενικότητα των πραγμάτων. Η απουσία ορθολογικά τεκμηριωμένης αλήθειας, η απουσία της επιστήμης και ιδιαίτερα της πολιτικής επιστήμης επικυρώνει κάθε πολιτική διενέργεια (π.χ. δημοκρατική ή τυραννική ή οποιαδήποτε άλλη), στο βαθμό που υπάρχει η δυνατότητα  διά της πειθούς και της βίας επιβολής της. Η πλατωνική ειρωνική κατάθεση στο Μενέξενο αποδίδει την πραγματικότητα της ισχύος αυτής της σοφιστικού τύπου πολιτικής αντίληψης: πολιτεία γάρ τροφή ἀνθρώπων ἐστί, καλή μέν ἀγαθῶν, ἡ δέ ἐναντία κακῶν (…) ἡ γάρ αὐτή πολιτεία καί τότε ἦν καί νῦν, ἀριστοκρατία (…) καλεῖ δέ ὁ μέν αὐτην δημοκρατίαν, ὁ δέ ἄλλο, ᾦ ἄν χαίρῃ…εἷς ὁ ὅρος. ὁ δόξας σοφός ἤ ἀγαθός εἶναι κρατεῖ καί ἄρχει. «Γιατί το πολίτευμα ανατρέφει (ηθι­κά και πνευματικά) τους ανθρώπους, το καλό τους καλούς, το αντίθετο τους κακούς. Πραγματικά η πολιτειακή δομή ή­ταν η ίδια και τότε όπως και τώρα, δηλαδή «διακυβέρνηση των αρίστων» (…) Το αποκαλεί άλλος δημοκρατία, άλλος με άλλο όνομα, όπως του αρέσει καλύτερα (…) ένας είναι ο ό­ρος, αυτός που έδωσε την εντύπωση σοφού ή ενάρετου επικρατεί και εξουσιάζει»[2].

Η επιστημονική προσέγγιση της ανθρώπινης φύσης ως βασικού συντελεστή της αέναης ανθρώπινης αλήθειας και ο συσχετισμός της με τη συνθήκη του άρχει ν και του άρχεσθαι, ο συσχετισμός της δηλαδή με το πολιτικό πρόβλημα, αποτέλεσε εναρκτικά υπόθεση και εγχείρημα της ιατρικής επιστήμης[3]. Η ιατρική επιστήμη αποτέλεσε την ερευνητική απαρχή της ανθρώπινης φύσης. Ο άνθρωπος ως έμβιο ον διακρίνεται από μια σταθερή αναλλοίωτη φύση που είναι η ίδια πέρα από τις ανά τους καιρούς εναλλαγές των περιστάσεων και τις κοινωνικοπολιτικές διαφοροποιήσεις. Η ανθρώπινη φύση έχει μια ιδανική φυσική κατάσταση και η υπερβάλλουσα ή ελλείπουσα παρέκκλιση από την ορθότητα σηματοδοτεί την ύπαρξη της νόσου, την οποία η ιατρική προσπαθεί να εξαλείψει επαναφέροντας τη φυσική ορθότητα. Έργο της ιατρικής είναι η πρόληψη και θεραπεία της νοσηρής παρέκκλισης από τη φυσική ορθότητα, η οποία σαφώς δεν είναι υποκειμενική, φαινομενική ή σχετική αλλά ορίζεται με αντικειμενικές, επιστημονικές και ορθολογικές παραμέτρους. Η καθολικότητα και αντικειμενικότητα των ιατρικών νόμων ως νόμων που διέπουν την ανθρώπινη φύση αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στη σοφιστική θεώρηση των πραγμάτων που προάγει την κυριαρχία των φαινομένων, τη σχετικότητα και την υποκειμενικότητα. Η ιατρική δεν διαγιγνώσκει τη νόσο ή την υγεία με υποκειμενικούς όρους, αλλά με επιστημονική βεβαιότητα αποδεικνύεται έμπρακτα διά της ιατρικής πράξης. Η εκ της ιατρικής ανακάλυψη της ανθρώπινης φύσης και των νόμων που τη διέπουν σηματοδοτεί τη θέσπιση κανόνων βίου, αν τους ακολουθήσει κανείς θα αποφύγει την νοσηρή παρέκκλιση και θα εναρμονιστεί με την υγιεινή έξη. Δεν είναι δυνατό κανείς να λειτουργεί υποκειμενικά, κατά το δοκούν απέναντι στη φύση του παραβαίνοντας τα φυσικά όρια και να αποφύγει τη νόσο, ούτε πάλι είναι δυνατό να θεραπευθεί η εμφανιζόμενη νόσος με σχετικιστικές «αλχημείες» αλλά μόνο με την επιστημονικά θεμελιωμένη μέθοδο και τη φαρμακευτική δοσολογία που ενδείκνυνται σε κάθε περίπτωση ασθενείας. Επίσης ο ιατρός ως ειδήμων της επιστήμης του[4] έχει κάθε δικαίωμα να επέμβει διά της βίας με ή χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς με οδυνηρές πρακτικές (όπως τομές, καυτηριάσεις, κακόγευστα φάρμακα) προκειμένου να φέρει ασθενή στην ορθή φυσική κατάσταση[5]. Θα αποτελούσε άλλωστε καθαρή παραφροσύνη το να μην αποδέχεται κανείς τις επώδυνες πλην όμως επωφελείς επεμβάσεις του ειδήμονος ιατρού (και όχι βεβαίως του μη ειδήμονος – μη ιατρού) εμμένοντας στη νοσηρή, καταστρεπτική για τον ίδιο κατάσταση.

 

Συνεπώς η ιατρική επιστήμη εφαρμόζει πρωταρχικά το γνώθι σαυτόν, εξετάζει και παρατηρεί την ανθρώπινη φύση και επιχειρεί να εξάγει ορθολογικά και επιστημονικώς επικυρωμένα συμπεράσματα για αυτήν που θα είναι καθολικά- αντικειμενικά και η ισχύ τους θα είναι διαχρονική. Ο άνθρωπος είναι ένας σύνθετος βιολογικός οργανισμός με προκαθορισμένη μορφή, ύλη και λειτουργία. Η φύση του ανθρώπου είναι εγγεγραμμένη εντός του και κληροδοτείται κατά τη διαδικασία της γέννησης. Η έλλογη παρατήρηση και ερμηνεία του ανθρώπου διανοίγει την οδό της σταθερής μη αναιρέσιμης επιστήμης του ανθρώπου βάσει της γνώσης του ιδίου του εαυτού.

 

Επιπρόσθετα η επιστημονική στοιχειοθέτηση της ύπαρξης της ανθρώπινης φύσης αποδεικνύει την ύπαρξη νόμων, κανόνων λειτουργίας της φύσης αυτής. Υφίσταται μια συγκεκριμένη κανονικότητα σ’ όλες τις ανθρώπινες λειτουργίες, όπως στη διαδικασία της όρασης, της ακοής, της βρώσης ή ακόμη και της σκέψης. Η παραβίαση προς την κατεύθυνση της υπερβολής ή της έλλειψης των φυσικών νόμων αποτελεί νοσηρή παρέκβαση από την ορθή υγιεινή φυσική κατάσταση και σημείο εκκίνησης της νόσου που σχετίζεται με τη συγκεκριμένη δυσλειτουργία. Το μέτρο της ορθότητας της ανθρώπινης φύσης που συνάδει με την υγεία αποτελεί την επιστημονικά θεμελιωμένη ορθή κατεύθυνση του βίου. Το επιστημονικώς θεωρούμενο μηδέν άγαν αποτελεί το ορθό φυσικό μέτρο ανάμεσα στη νοσηρή υπερβολή ή έλλειψη. Αν σε αυτή την αποδεδειγμένη πραγματικότητα προστεθεί η έννοια της ανθρώπινης ικανότητας-δυνατότητας, θα εξαχθεί το συμπέρασμα ότι ο ανθρώπινος οργανισμός έχει ορισμένα ανώτατα όρια σκέψης, δράσης ή αντοχής, που, αν ισχύσουν θα δώσουν τον ιδανικό, τον τέλειο-ολοκληρωμένο-βέλτιστο τύπο ανθρώπου που υπερέχει σε «ορθότατη φυσική κατάσταση» των άλλων ομοειδών του. Εκ της «ιατρικής» παρατήρησης του ανθρώπου αναφύεται και η έννοια της αρετής, δηλαδή το κατά πόσο συμβαδίζει με τα άριστα φυσικά όρια ο κάθε άνθρωπος και κατά πόσο υπερέχει φύσει των άλλων. Το ότι η ιατρική μπορεί να ορίσει επιστημονικά την ανθρώπινη ορθότητα, το ανθρώπινο μηδέν άγαν σημαίνει ότι η ανθρώπινη αρετή, η ανθρώπινη ιδανική φυσική κατάσταση δεν είναι υποκειμενικά θεωρούμενη αλλά επιδέχεται επιστημονικής και άρα αντικειμενικής θεμελίωσης[6].

 

Ο άνθρωπος όμως ζει και αναπτύσσεται σε ένα συγκεκριμένο φυσικό περιβάλλον που σχετίζεται άμεσα με την ορθή κατάσταση του οργανισμού του. Ο θεμελιωτής της αρχαίας και σύγχρονης ιατρικής επιστήμης, Ιπποκράτης, στο έργο του Περί Αέρων, Υδάτων, Τόπων αποδεικνύει μέσω της οξυδερκούς επιστημονικής παρατήρησης ότι η τοποθεσία και ο προσανατολισμός του τόπου κατοικίας, το είδος των ανέμων που πνέουν στην κατοικημένη περιοχή, τα ύδατα, τα οποία καταναλώνουν οι άνθρωποι, αλλά και οι καιρικές μεταβολές, η εναλλαγή των εποχών του έτους, ακόμη και οι θέσεις των αστερισμών επηρεάζουν καταλυτικά τη δημιουργία και την εμφάνιση των νόσων, πράγμα που σημαίνει ότι το φυσικό περιβάλλον καθορίζει δραστικά την ανάπτυξη του ανθρώπινου βίου[7].

 

Το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου όμως δεν είναι μόνο τα φυσικά φαινόμενα και η φυσική βιόσφαιρα αλλά και η πολιτική ανθρώπινη ανάπτυξη. Ως κατεξοχήν φυσικός χώρος του ανθρώπου νοείται το πολιτικό πεδίο, η κοινωνικοπολιτική συνένωση υπό την ισχύ συσχετισμών ἄρχειν και ἄρχεσθαι και η ανάπτυξη ενός καθοριστικού πλέγματος διαπροσωπικών σχέσεων και ηθικών νορμών. Οι δύο αυτοί παράγοντες, ο φυσικός χώρος και ο πολιτικός χώρος επιδρούν στη διαμόρφωση της φύσης και του χαρακτήρα-μορφής του ανθρώπου. Μάλιστα η ιπποκρατική διερεύνηση ανευρίσκει αδιαμφισβήτητη επιρροή του φυσικού χώρου στη διαμόρφωση του ηθικού και πολιτικού ανθρώπινου χαρακτήρα. Όπως ο φυσικός χώρος επηρεάζει καθοριστικά τον άνθρωπο όσον αφορά την εμφάνιση και το είδος των νόσων, με τον ίδιο τρόπο συντελεί δομικά στη διαμόρφωση της ανθρώπινης πολιτικής κατάστασης, των κοινωνικών-πολιτικών θεσμών και των ηθικών έξεων. Η ανθρώπινη φύση διαμορφώνεται από τις επιδράσεις του φυσικού περιβάλλοντος και με τη σειρά της η ανθρώπινη φύση καθορίζει το είδος της ανθρώπινης πολιτικής και ηθικής ανάπτυξης. Διακρίνεται μια ισχυρότατη αλληλεπίδραση φυσικού περιβάλλοντος, ανθρώπινης φύσης και ηθικοπολιτικής ανάπτυξης, η οποία επιδέχεται επιστημονική ανάλυση και οριοθέτηση μέσω του ορθολογισμού.

 

Υπό τη θεώρηση αυτή στοιχειοθετείται με επιστημονικούς όρους το ιπποκρατικό καιρόν γνώθι, δηλαδή η ανακάλυψη, διερεύνηση και ίαση (ή πρόληψη της νόσου) της ανθρώπινης φύσης εν σχέση με τις περιβαλλοντικές φυσικές συνθήκες και την κοινωνικοπολιτική κατάσταση. Η ιατρική επιστήμη πρέπει να λαμβάνει υπ’ όψη της όλους τους παραπάνω φυσικούς και ανθρώπινους παράγοντες, αν επιθυμεί να ενεργεί με κατά φύση ορθότητα και να έχει βέβαια ουσιαστικά αποτελέσματα. Αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή, ο κατάλληλος καιρός της ιατρικής, ιαματικής, καίριας επέμβασης[8]. Σε μια προσπάθεια εμπράγματης απόδειξης των άνωθεν διακριβώσεων, ο Ιπποκράτης διά της επισταμένης παρατήρησης σημειώνει ότι η διαδοχή των εποχών του έτους και το θερμό ή ψυχρό κλίμα καθορίζει τον χαρακτήρα των ανθρώπων. Δηλαδή, όπου οι εποχές του έτους διαδέχονται η μία την άλλη χωρίς ιδιαίτερες διαφορές και επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες, οι άνθρωποι που κατοικούν σ’ αυτό το χώρο είναι μαλθακοί, συνήθως παχύσαρκοι, άτονοι και αγύμναστοι, ράθυμοι και οκνηροί, χωρίς πνευματική οξυδέρκεια και σαφώς αἴτιον τουτέων ἡ κρᾶσις ταῶν ὡρέων (εποχών)[9]. Επιπρόσθετα, υφίσταται διαφοροποίηση των ηθών και των πολιτευμάτων μεταξύ των κατοίκων της Ευρώπης και της Ασίας όχι μόνο λό- γω της ανεπαίσθητης ή απότομης διαδοχής των εποχών του έτους (άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας) αλλά και λόγω του έντονου ψύχους ή της έντονης θερμότητας. Οι Ασιάτες εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας και της συνεχούς καλοκαιρίας παρουσιάζονται, εκτός από μορφικά ομοιόμορφοι, ηθικά παθητικοί και όχι ευέξαπτοι, χωρίς ανδρεία- αποφασιστικότητα και ψυχική αντοχή αλλά και ιδιαιτέρως φιλήδονοι[10]. Επίσης λόγω των φυσικών συνθηκών όσον αφορά τα πολιτικά ήθη οι κάτοικοι της Ασίας είναι παθητικοί στην άσκηση της κριτικής ικανότητας και στην συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα και ως εκ τούτου μη αὐτοί ἑωυτέων εἰσί καρτεροί ἄνθρωποι μηδέ αὐτόνομοι, ἀλλά δεσπόζονται[11]. Ο δεσποτισμός και η δουλοπρέπεια οριοθε- τούνται από τον Ιπποκράτη ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης φύσης, η οποία διαμορφώνεται εκ των περιβαλλοντικών φυσικών συνθηκών που επικρατούν στην Ασία.

 

Αντίθετα η σαφής διαφοροποίηση των εποχικών εναλλαγών και η συνακόλουθη εναλλαγή ψυχρού και θερμού κλίματος προσδίδουν στους κατοίκους της Ευρώπης διαφορετικά φυσικά χαρακτηριστικά, διαφορετικά ήθη και διαφορετικής μορφής πολιτεύματα. Η συνεχής, περιοδική εναλλαγή των πάντων όσον αφορά το κλίμα διεγείρει τις νοητικές διαδικασίες και την ψυχική διάθεση των ανθρώπων με αποτέλεσμα να οι Ευρωπαίοι είναι ενεργητικοί σε αντίθεση με την παθητικότητα των Ασιατών[12]. Στην ασιατική ομοιομορφία και δουλοπρέπεια αντιτάσσεται η ευρωπαϊκή ετερομορφία (όχι μόνο σε διαφορετικές χώρες αλλά και από περιοχή σε περιοχή, από πόλη σε πόλη), ανδρεία-αποφασιστικότητα- ενεργητικότητα και πολιτική αυτονομία. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες καθορίζουν την πολιτειακή μορφή της Ευρώπης που τείνει προς την αυτοδιοίκηση-αυτονομία και όχι προς τον ισοπεδωτικό δεσποτισμό.

 

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σχέση φυσικών συνθηκών, ανθρώπινης φύσης και ηθικοπολιτικών θεσμών είναι αμφίδρομη, καθώς δεν καθορίζει μόνο η φύση την ηθικοπολιτική δράση και έξη, αλλά και οι μακροχρόνιες ηθικοπολιτικές έξεις δρουν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της ανθρώπινης φύσης[13]. Όποιος κάτοικος της Ασίας τυχαίνει να γεννηθεί με τάσεις ελευθερίας και αυτονομίας υποτάσσεται εκ του συνεχούς εθισμού στις δουλοπρεπείς ασιατικές έξεις, ενώ όποιος κάτοικος της Ευρώπης γεννιέται με παθητικό χαρακτήρα ωθείται εκ των ηθών και των νόμων στην αυτονομία και την αυτενέργεια τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον πολιτικό βίο του[14].

 

Για να ενισχύσει την επιχειρηματολογία του περί της καταλυτικής επίδρασης των ηθών στην ανθρώπινη φύση, ο Ιπποκράτης εξετάζει δύο ιδιάζουσες ιατρικές περιπτώσεις, την στειρότητα-υπογονιμότητα των Σκυθών και το σχήμα της κεφαλής του έθνους των Μακροκεφάλων. Και στις δύο περιπτώσεις, όπως δεικνύει η ιατρική έρευνα, οὕτω τήν ἀρχήν ὁ νόμος κατειργάσατο, ὥστε ὑπό βίης τοιαύτην τήν φύσιν γενέσθαι[15]. Ο εθιμικός νόμος της συνεχούς ιππασίας στην περίπτωση των Σκυθών και της επέμβασης των μαιών στο κρανίο του νεογέννητου στην περίπτωση των Μακροκεφάλων ενήργησε, ώστε να εγγραφούν στον γενετικό κώδικα των έμβιων οργανισμών επίκτητα χαρακτηριστικά που αποτελούσαν εθιμικές έξεις των εν λόγω ανθρώπινων ομάδων. Φύση και νόμος τελούν υπό απόλυτη συνάφεια και αλληλεπίδραση και έργο της επιστήμης είναι να διακριβώσει τις σχέσεις αμοιβαίας αλληλεπίδρασης και να επέμβει, ώστε να εξαλειφθούν τα παρά φύση γνωρίσματα που καταστρατηγούν την ορθή ευταξία και το ορθό μέτρο του οργανισμού και δημιουργούν τη νόσο. Η ιατρική επιστήμη πρέπει να θεσπίσει κανόνες- νόμους-έξεις συμπεριφοράς που συμβαδίζουν με την ορθή φυσική κατάσταση του οργανισμού εν σχέσει με το περιβάλλον ανάπτυξής του και να καταργήσει επιζήμιες εθιμικές έξεις, που αντιστρατεύονται στην ανθρώπινη φύση και την βλάπτουν ανεπιφύλακτα. Αυτή είναι η ουσία και η φύση της διαχρονικής ιατρικής επιστήμης ως επιστήμης της αδιαμφισβήτητα υπαρκτής ανθρώπινης φύσης και η ιπποκρατική παραίνεση προς τους χρήστες της επιστήμης αυτής είναι ότι, αν ο ιατρός ενεργήσει τεκμηριώνοντας τα πορίσματά του περί της ανθρώπινης φύσης και της επίδρασης των ηθών σ’ αυτή και το αντίστροφό, θα δύναται να υπολογίζει και να εφαρμόζει την επιστήμη του ορθά, με βεβαιότητα, χωρίς να υποπίπτει σε «αντιεπιστημονικά» σφάλματα[16].

---------------------

[1] Πλάτ. Γοργ. 484b, Πίνδ. Άπ. 169a.l-169a.8 (TLG), Πάπ. Οξυρ. 26. 2450, Πρβλ. Άριστείδ. 52. 14(TLG), 3. 408. 19 Dindorf:

«Νόμος ο βασιλιάς όλων

θνητών και αθανάτων

εξουσιάζει δικαιώνοντας την υπέρτατη βία

με το πανίσχυρο χέρι του

Αυτό το τεκμηριώνω

από τα έργα του Ηρακλή

όταν οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη

μπροστά στο κυκλώπειο ανάκτορο του Ευρυσθέα,

που τα απαίτησε (ο Ηρακλής τα βόδια από το Γηρυόνη) χωρίς να τα πλη­ρώσει και χωρίς να υποστεί κάποια τιμωρία για την έκνομη ενέργεια».

[2] Πλατ. Μεν. 238c-d

[3] Πρβλ. Λέγκας Αθ., Επικαιρότητα του Ιπποκράτη, Υλισμός και διαλεκτική στη Φιλοσοφία του, Γκοβόστη, 2009, σελ. 82-106

[4] Πλάτ. Γοργ. 459b: ΣΩ. Ὁ δέ μή ἰατρός γε δήπου ἀνεπιστήμων ὧν ὁ ἰατρός ἐπιστήμων. «Σω.: Εκείνος, επομένως, που δεν είναι γιατρός, είναι αδαής σε όσα ο γιατρός γνωρίζει με επιστημονικό τρόπο».

[5] Πλάτ. Πολιτικ. 293a-c: τούς ἰατρούς δέ οὐχ ἥκιστα νενομίκαμεν, ἐάντε ἑκόντας έάντε ἄκοντας ἡμᾶς ἰῶνται, τέμνοντες ἤ κάοντες ἤ τινά ἄλλην άλγηδόνα προσάπτοντες, καί ἐάν κατά γράμματα ἤ χωρίς γραμμάτων, ἐάν πένητες ὄντες ἤ πλούσιοι, πάντως οὐδέν ἧττον ἰατρούς φαμεν ἕωσπερ ἄν ἐπιστατοῦντες τέχνῃ, καθαίροντες εἴτε ἄλλως ἰσχναίνοντες εἴτε και αὐξάνοντες, ἄν μόνον ἐπ’ ἀγαθᾦ τᾦ ταῶν σωμάτων, βελτίω ποιοῦντες χειρόνων σῴζωσιν οἱ θεραπεύοντες ἕκαστοι τά θεραπευόμενα· ταύτῃ θήσομεν, ὡς οἶμαι, καί οὐκ ἄλλῃ, τοῦτον ὅρον ὀρθόν εἶναι μόνον ἰατρικῆς καί ἄλλης ἡστινοσοῦν ἀρχῆς. «Και για τους γιατρούς έχουμε όχι λιγότερο την ίδια γνώμη, είτε μας θεραπεύουν με τη θέληση μας είτε χωρίς αυτή κάνοντας μας τομές ή καυτηριασμούς ή προκαλώντας μας πόνο με ποιον άλλο τρόπο, είτε το κάνουν σύμφωνα με γραπτούς είτε με άγραφους κανόνες και είτε είναι φτωχοί είτε πλούσιοι, τους λέμε όχι λιγότερο οπωσδήποτε γιατρούς, όσο επιστατούν με την τέχνη τους δίνοντάς μας καθάρσιο είτε αδυνατίζοντάς μας αλλιώς είτε μεγαλώνοντας το βάρος μας,  αν το κάνουν μόνο για το καλό των σωμάτων μας κάνοντάς τα υγιέστερα από ασθενικά που ήταν, αν οι γιατροί που μας φροντίζουν σώζουν ο καθένας όποιον θεραπεύουν· έτσι, καθώς νομίζω, και όχι με άλλο τρόπο θα ορίσουμε ότι αυτός είναι ο μόνος ορθός ορισμός της ιατρικής και οποιαδήποτε άλλης εξουσίας» (μτφρ. Θ. Μαυρόπουλος).

[6] Πρβλ. Λέγκας Αθ., Επικαιρότητα του Ιπποκράτη, Υλισμός και Διαλεκτική στη Φιλοσοφία του, Γκοβόστη, 2009, σελ. 107-109.

[7] Ἱππ. Ἀέρ. 1. Πρβλ. Λέγκας Αθ., Επικαιρότητα του Ιπποκράτη, Υλισμός και Διαλεκτική στη Φιλοσοφία του, Γκοβόστη, 2009, σελ. 109-126. Πρβλ. Ιπποκράτης, Άπαντα, μτφρ. Γ.Κ. Πουρναρόπουλος, Πάπυρος, Αθήναι 1938- 39, σελ. 62-65.

[8] Ἱππ. Άέρ. 2. 12-15: Οὕτως ἄν τις ἐρευνώμενος καί προγιγνώσκων τοΰς καιρούς μάλιστ’ ἄν εἰδείη περί ἑκάστου καί τά πλεῖστα τυγχάνοι ταῆς ὑγιείης, καί κατ’ ὀρθόν φέροιτο οὐκ ἐλάχιστα ἐν τῇ τέχνῃ. «Έτσι, αν κά­ποιος διερευνά και προγιγνώσκει την καίρια στιγμή επέμβασης σε σχέση με τις περιβαλλοντικές συνθήκες, θα έχει ακριβή επίγνωση κάθε επιμέρους ιατρικού ζητήματος και θα επιτυγχάνει σε μέγιστο βαθμό στην επαναφορά της υγείας και υπό τις επιταγές της ορθότητας θα ασκεί ουσιωδώς την ιατρική τέχνη».

[9] Ἱππ. Ἀέρ. 12. 10. Πρβλ. Ιπποκράτης, Άπαντα, μτφρ. Γ.Κ. Πουρναρόπουλος, Πάπυρος, Αθήναι 1938-39, σελ. 62-65.

[10] Ἱππ. Ἀέρ. 12. 29-33: Το δέ ἀνδρεῖον καί τό ἀταλαίπωρον καί τό ἔμπονον και τό θυμοειδές οὐκ ἄν δύναιτο ἐν τοιαύτῃ φύσει ἐγγίγνεσθαι οὔτε ὁμοφύλου οὔτε ἀλλοφύλου, ἀλλά τήν ἡδονήν ἀνάγκη κρατέειν. Περί μέν οὖν Αἰγυπτίων καί Λιβύων οὕτως ἔχειν μοι δοκέει. «Η ανδρεία και η αντοχή στις δύσκολες συνθήκες και τους μόχθους και το θάρρος δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθούν σε τέτοιο φυσικό περιβάλλον ούτε του ενός φύ­λου ούτε του άλλου φύλου, αλλά αναγκαστικά εκεί επικρατεί η ροπή προς την ηδονή. Όσον αφορά τους Αιγυπτίους και τους Λίβυους έτσι. κατά τη γνώμη μου, έχουν τα πράγματα».

[11] Ἱππ. Ἀέρ. 16. 10-13: «αυτοί δεν ελέγχουν τον εαυτό τους, ούτε διατηρούν την πολιτική αυτονομία τους, αλλά βρίσκονται υπό την εξουσία δεσπότη».

[12] Ἱππ. Ἀέρ. 16. 8: Αἱ γάρ μεταβολαί εἰσι ταῶν πάντων, αἵ τε ἐγείρουσαι την γνώμην ταῶν ἀνθρώπων, καί οὐκ ἐῶσαι ἀτρεμίζειν. «Διότι οι συνεχείς μεταβολές των πάντων διεγείρουν-αφυπνίζουν τη σκέψη των ανθρώπων και δεν τους αφήνουν να είναι νωθροί». Πρβλ. Λέγκας Αθ., Επικαιρότητα του Ιπποκράτη, Υλισμός και Διαλεκτική στη Φιλοσοφία του, Γκοβόστη, 2009, σελ. 133-137.

[13] Πρβλ. Ιπποκράτης, Άπαντα, μτφρ. Γ.Κ. Πουρναρόπουλος, Πάπυρος, Αθήναι 1938-39, σελ. 62-65.

[14] Ἱππ. Ἀέρ. 16. 22: ὥστε, καί εἴ τις φύσει πέφυκεν ἀνδρεῖος καί εὔψυχος, ἀποτρέπεσθαι την γνώμην ἀπό τῶν νόμων, «ώστε ακόμη κι αν κάποιος από τη φύση του έχει γεννηθεί ανδρείος και εύψυχος, ο τρόπος σκέψης του μεταβάλλεται υπό την επίδραση των νόμων». Πρβλ. 23. 22: Διά τοῦτό εἰσι μαχιμώτεροι οἱ τήν Εὐρώπην οἰκέοντες, καί διά τούς νόμους; ὅτι οὐ βασιλεύονται ὥσπερ οἱ Ἀσιηνοί· ὅκου γάρ βασιλεύονται, ἐχεῖ ἀνάγκη δειλοτάτους εἶναι. «Για το λόγο αυτό οι κάτοικοι της Ευρώπης είναι πε­ρισσότερο αξιόμαχοι, λόγω των πολιτικών νόμων, οι οποίοι τους διέπουν, διότι δεν έχουν δεσποτικό πολίτευμα, όπως οι ασιάτες: εκεί, όπου υπάρχει δεσποτικό πολίτευμα, οι άνθρωποι είναι κατ’ ανάγκη υπερβολικά δειλοί» και 23. 29: οὕτως οἱ νόμοι οὐχ ἥκιστα τήν εὐψυχίην ἐργάζονται. «Με αυ­τόν τον τρόπο οι ορθοί πολιτικοί νόμοι συμβάλλουν κατά πολύ στην ορθή κατάσταση της ανθρώπινης ψυχής».

[15] Ἱππ. Ἀέρ. 14. 1-14: Καί ὁόσα μέν ὀλίγον διαφέρει ταῶν ἐθνέων παραλείψω· ὁκόσα δέ μεγάλα ἤ φύσει ἤ νόμῳ ἐρέω περί αὐτέων ὥς ἔχει. Καί πρῶτον περί ταῶν Μακροκεφάλων. Τουτέων γάρ οὐκ ἔστιν ἄλλο ἔθνος ὁμοίως τάς κεφαλάς ἔχον οὐδέν. Τήν μέν γάρ ἀρχήν ὁ νόμος αἰτιώτατος ἐγένετο τοῦ μήκεος ταῆς κεφαλῆς νῦν δέ καί ἡ φόσις ξυμβάλλεται τῷ νόμῳ· τούς γάρ μακροτάτην ἔχοντας τήν κεφαλήν γενναιοτάτους ἡγέονται. Ἔχει δέ περί νόμου ὧδε· το παιδίον ὁκόταν γένηται τάχιστα την κεφαλήν αὐτέου ἔτι ἀπαλήν ἐοῦσαν, μαλακοῦ ἐόντος, ἀναπλήσσουσι τῇσι χερσί, καί ἀναγκάζουσιν ἐς τό μῆκος αὔξεσθαι, δεσμά τε προσφέροντες καί τεχνήματα ἐπιτήδεια, ὑφ’ὧν τό μέν σφαιροειδές ταῆς κεφαλῆς κακοῦται, τό δέ μῆκος αὔξεται. Οὕτω τήν ἀρχην ὁ νόμος κατειργάσατο, ὥστε ὑπό βίης τοιαύτην τήν φύσιν γενέσθαι· τοῦ δέ χρόνου προϊόντος, ἐν φύσει ἐγένετο, ὥστε τόν νόμον μηκέτι ἀναγκάζειν. «Θα παραλείψω λοιπόν όσα έθνη έχουν πολύ μικρές διαφορές μεταξύ τους, θα αναφέρω μόνο όσα είναι σχετικά με τα έθνη που διαφέρουν κατά πολύ στις φυσικές ικανότητες και στα συμβατικά θεσπισμένα ήθη. Καταρχήν, όσον αφορά τους Μακροκέφαλους δεν υπάρχει κανένα έθνος που να έχει παρόμοιο σχήμα κεφαλιού. Αρχικά η καθοριστική αιτία της επιμήκυνσης του κεφαλιού τους ήταν ο νόμος, τώρα όμως και η φύση συμβάλλει στην αρχική επίδραση του νόμου. Διότι αυτούς που έχουν μακρύ κεφάλι τους θεωρούν εξαιρετικά γενναίους. Η επίδραση του εθίμου είναι η εξής: μόλις γεννηθεί το παιδί, γρήγορα διαπλάθουν το ακόμη απαλό κεφάλι του με τα χέρια τους και αναγκάζουν να αυξηθεί το μήκος του κεφαλιού με τη βοήθεια επιδέσμων και με επιτήδεια τεχνάσματα, τα οποία παραμορφώνουν το σχήμα του κεφαλιού από σφαιρικό σε μακρόστενο. Με αυτόν τον τρόπο ο νόμος ενήργησε, ώστε δια της βίας να δημιουργηθεί η φύση. Με το πέραμα του χρόνου αυτή η εξαναγκαστική επίδραση του νόμου έγινε κληρονομικό φυσικό χαρακτηριστικό, ώστε να μην χρειάζεται πλέον η εξαναγκαστική επίδραση του νόμου». Πρβλ. περί των Σκυθών, Ἱππ. Ἀέρ. 20, 21, 22.

[16] Ἱππ. Ἀέρ. 24.48-50: Αἱ μέν ἐναντιώταται φύσιές τε και ἰδέαι (εμφανή ειδολογικά και ηθικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά) ἔχουσιν οὕτως· ἀπό δέ τουτέων τεκμαιρόμενος το λοιπά ἐνθυμέεσθαι, καί οὐχ ἁμαρτήσῃ. Πρβλ. Ἱππ. Διαιτ i-iv. 11.12: νόμον γάρ ἔθεσαν ἄνθρωποι αὐτοϊ ἑωυτοῖσιν, οὐ γινώσκοντες περί ὧν ἔθεσαν φύσιν δέ πάντων θεοί διεκόσμησαν· ἅ μέν οὖν ἄνθρωποι ἔθεσαν, οὐδέκοτε κατά τωὐτό ἔχει οὔτε ὀρθῶς οὔτε μή ὀρθῶς· ὁκόσα δέ θεοί ἔθεσαν, αἰεί ὀρθῶς ἔχει· καί τά ὀρθά καί τά μή ὀρθά τοσοῦτον διαφέρει. «Το νόμο τον θέσπισαν ot ίδιοι οι άνθρωποι για τους εαυτούς τους, χωρίς να γνωρίζουν κάποιο σταθερό κριτήριο της αλήθειας σύμφωνα με το οποίο θέσπισαν τη νομοθεσία. Ενώ η φυσική ιδιοσυστασία όλων των όντων έχει καθοριστεί εύτακτα από τους θεούς. Αυτά που θέ­σπισαν οι άνθρωποι ποτέ δεν είναι σταθερά ούτε μπορεί να ειπωθεί ότι είναι ορθά ούτε μη ορθά. Αντίθετα όσα θέσπισαν οι θεοί διέπονται αέναα υπό τις επιταγές της φυσικής ορθότητας. Αυτή είναι η έκταση της διαφοράς μεταξύ ορθού και μη ορθού (δηλαδή η υπακοή στους νόμους της ιδιαίτερης φύσης κάθε όντος)». Πρβλ. Λέγκας Αθ.. Επικαιρότητα του Ιπποκράτη, Υλισμός και Διαλεκτική στη Φιλοσοφία του. Γκοβόστη, 2009, σελ. 127- 132.

Η ανάβαση στην αποδοχή

Οι άνθρωποι διακατεχόμαστε από μία επιμονή, να πολεμούμε, για να αλλάξουμε τις καταστάσεις ή τους ανθρώπους.

Η επιμονή, αυτή, έχει επαινεθεί σαν τις προσπάθειες που κάνει ένα παιδί να κατακτήσει κάτι έξω από τη σφαίρα των δυνατοτήτων του· με την αστοχία του να αξιώνεται απ’ την προσπάθειά του.

Είναι, όμως, η επιμονή η απαραίτητη αρετή για να κατακτήσουμε αυτό που λαχταρούμε, ή μας καθιστά ηττημένους από την έννοια της κατάκτησης, που τόσο αυτόματα αναπαράγεται και επανεκκινείται κάθε φορά που δεν τα καταφέρνουμε;

Λαχταρούμε, δηλαδή, την επιτυχία, ή τη διαιώνιση της ήττας αυτής καθώς μας υπόσχεται τη μονιμότητα εκείνου που λαχταρούμε;

Σκεφτείτε πως το να περιμένουμε να αλλάξει κάτι μας δίνει μία σιωπηρή υπόσχεση ότι θα παραμένει στη ζωή μας μέχρις ότου αυτό συμβεί...

Έτσι, όμως, καταλήγουμε να επιζητούμε την κατάσταση περισσότερο από το ποθητό αποτέλεσμα...

Σε αυτή την περίπτωση γινόμαστε μέρη ενός φαύλου κύκλου, ο οποίος, σκοπό έχει, να διαιωνίζει την ύπαρξη του στο βωμό ενός αποτελέσματος που δεν θα έρθει ποτέ.

Ο λόγος που αυτό συμβαίνει, δεν είναι άλλος από την άρνησή μας να δούμε την κατάσταση ως είναι, να δεχτούμε αυτό που συμβαίνει. Να αποτάξουμε εκείνους τους υπαινισσόμενους επαίνους που, οι φωνές μέσα μας δίνουν – τόσο δυνατά που σιωπούν τη δική μας φωνή – για το πείσμα μας και να αποπαγιδεύσουμε, με την κατανόησή μας, όση συναισθηματική ενέργεια βρίσκεται εγκλωβισμένη στα ψυχικά δόκανα του εαυτού.

Να αποδεχτούμε, με λίγα λόγια, ότι δεν περνάει από το χέρι μας να την αλλάξουμε και δεν ευθυνόμαστε που – ως δια μαγείας – δεν βρίσκουμε τον τρόπο να το κάνουμε. Δεν μπορούμε να της δώσουμε το τέλος που θέλουμε, μπορούμε, όμως, να δώσουμε, σε εμάς, το τέλος που αξίζουμε με το να την υπερβούμε. Τι είναι, όμως, η αποδοχή μιας κατάστασης;

Η αποδοχή μιας κατάστασης δεν είναι τίποτε άλλο από την ανάβαση του ανθρώπου στην αλήθεια της. Η διαδρομή του από την προσδοκία στην πραγματικότητα την ώρα που αποδύεται της απόπειράς του να την αλλάξει.

Μοιάζει πολύ, θα μπορούσα να πω, με τη διαδρομή ενός ανθρώπου προς τη δροσερή θάλασσα, σκορπώντας τα ρούχα που τον βαραίνουν στην άμμο αναγνωρίζοντας ότι το νερό, αν και κρύο, δεν μπορεί να τον βλάψει, πλέον, καθώς δεν έχει καμία άλλη πρόθεση από το να το βιώσει ως είναι.

Σε καμία περίπτωση δεν είναι παράδοση... Στην παράδοση δεν μπορείς να κάνεις τίποτε άλλο από το να δεχτείς τη μοίρα σου. 

Στην αποδοχή, όμως, μπορείς να κάνεις τα πάντα από τη στιγμή που θα το κάνεις· από τη στιγμή που θα δεχτείς τα πράγματα ως έχουν.

Μέσα σε αυτή τη διαδικασία, τη διαδικασία του εαυτού που ξεκαθαρίσει το τοπίο, που διώχνει την ομίχλη που το καλύπτει και “στρογγυλεύει” τις γωνίες, συμβαίνει κάτι εξίσου μεγαλειώδες. Σιγά – σιγά βλέπει τα πραγματικά χρώματα που το συνθέτουν και αντιλαμβάνεται ότι οι άνθρωποι, που το απαρτίζουν, μοιάζουν να μην ταιριάζουν σε αυτό...

Μοιάζουν να μην ταιριάζουν γιατί, αυτοί οι άνθρωποι, είναι καταχωρημένοι ως κάτι περισσότερο από άνθρωποι μέσα μας. Είναι εξιδανικευμένες φιγούρες, ντυμένες με τις αρετές που είχαμε ανάγκη να έχουν, όταν τις πρωτογνωρίσαμε, σε μία θέση ψηλότερη από τη δική μας, εξυπηρετώντας την ανάγκη μας να μας κρίνουν ώστε να ανέλθουμε κι εμείς στο κύρος τους.

Εξυπηρετώντας την ανάγκη μας να παραμείνουν στη ζωή μας σαν φανοί που φέγγουν όπως φέγγουν οι φάροι και γλιτώνουν τα καράβια από τα βράχια... Η αλήθεια πίσω από αυτό, όμως, είναι πως οι φάροι, με τον ίδιο τρόπο που κρατούν τα καράβια μακριά από τα κοφτερά βράχια, έτσι τα κρατούν και μακριά από τους ίδιους.

Δεν τα αφήνουν να πλησιάσουν στην ακτή, και να γνωριστούν μαζί της, ενώ καταλήγουν εξαρτώμενα από το φως τους για να βρουν το δρόμο προς το συναισθηματικό εκείνο παρελθόν που τα κατέστησε ταξιδευτές.

Με λίγα λόγια καθιστά τις σχέσεις μας πολύ μακρινά από ειλικρινείς, πολύ μακρινά από πραγματικές αφού δημιουργεί απόσταση από τα στοιχεία που τη συνθέτουν.

Ο αδικημένος της υπόθεσης, φυσικά, είναι ο διαπραγματευτικός χώρος που μοιράζονται οι άνθρωποι, οι οποίοι κατέχονται συναισθηματικά, η λεγόμενη μεταξύ τους σχέση...

Για να δοθεί λύση σε αυτό τον ταλανισμό χρειάζεται, κανείς, να κοιτάξει μέσα του· στο εσωτερικό του ευρετήριο και να αλλάξει τις καταχωρήσεις του, επιτρέποντας στα συναισθήματα που συνοδεύουν τα πρόσωπα, εκεί, να αποπαγιδευτούν.

Να αποδεχτεί τους άλλους ως ολότητες, δηλαδή, καθώς οι ανάγκες του έχουν αλλάξει από την πρώτη μέρα που τους καταχώρησε μέσα του.

Αποδοχή, λοιπόν, είναι το απαραίτητο τέντωμα του κορμιού που χρειάζεται, κανείς, να κάνει, στα ράφια του εσωτερικού του κόσμου, για να κατεβάσει τους ανθρώπους από εικονίσματα.

Είναι η αφαίρεση της χρυσής ή ασημένιας επίστρωσης που τους καθιστά ιερούς, η συγκέντρωση στους ίδιους και όχι στην παντοδυναμία που τους απέδωσε η εξιδανίκευσή τους.

Τότε και μόνο τότε θα μπορέσει κάποιος να τους απευθυνθεί ως ίσος και τα λόγια του να μεταφέρουν τη συναισθηματική του ενέργεια η οποία θα ντύσει τη σχέση τους με το ιμάτιο της αλήθειας.

Το ύφασμα μπορεί να είναι “τραχύ” μα όποιος φοβάται ας θυμάται το εξής... Είναι οι τραχιές επιφάνειες που γδέρνουν απαλά το δέρμα και επιβεβαιώνουν πως η επαφή... έχει συμβεί στα αλήθεια...

Αντέχεις να είσαι ευτυχισμένος;

Είσαι σε μια σχέση που σου φαίνεται τέλεια. Νιώθεις πως έχεις βρει τον άνθρωπό σου. Επιτέλους αυτό που πάντα έψαχνες. Τα πηγαίνετε πολύ καλά. Καταλαβαίνεστε πολύ καλά και μπορείτε και τελειώνετε ο ένας τις προτάσεις του άλλου. Ποτέ άλλοτε δεν έχεις νιώσει μια σχέση να κυλάει τόσο όμορφα και αβίαστα. Έχεις αρχίσει να κρυφοσκέφτεσαι και να σχεδιάζεις για το μέλλον. Το ίδιο ίσως και αυτός.

Και τότε…

Και τότε ΜΠΑΜ! Μια μεγάλη διαφωνία προκύπτει από το πουθενά και κλονίζει το μέσα σου. Σε προσγειώνει από το συννεφάκι που ήσουν πίσω στα κατσάβραχα της πραγματικότητας.

Ή μπορεί να σου συνέβη και αυτό.

Έχετε βγει με τον σύζυγο επιτέλους για μια βραδιά οι δυο σας. Χωρίς παιδιά, χωρίς κινητά, χωρίς δουλειές. Επιτέλους οι δυο σας. Περπατάτε χέρι χέρι και νιώθετε όσο συνδεδεμένοι όσο δεν έχετε νιώσει ποτέ στο παρελθόν. Μέχρι που ένας από τους δυο ξεκινάει ένα καβγά και καταστρέφεται η βραδιά.

Τι συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις; Μήπως τελικά δεν ταιριάζετε εσείς οι δυο; Θα μπορέσετε ποτέ να βιώσετε την ευτυχία; Αν και μπορεί να νιώθετε ότι κάτι δεν πάει καλά με τη σχέση σας, κάτι άλλο είναι πιθανό να συμβαίνει. Η αλήθεια ίσως να σας εκπλήξει.

Ο πιο πιθανός λόγος που μεταβήκατε από το ευτυχισμένοι και ερωτευμένοι στο μίζεροι και με αμφιβολίες για τη σχέση σας δεν έχει τίποτα να κάνει με την ποιότητα της σχέσης σας. Έχει να κάνει με κάτι εξ ολοκλήρου διαφορετικό και είναι ένα θέμα το οποίο αφορά σχεδόν όλους μας.

Ο φόβος του ενθουσιασμού

«Παραείναι καλό για να είναι αληθινό»

«Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι»

«Μπα, σε καλό να μας βγει.»

«Χαλάρωσε, να μη μας ματιάσουν»

Θα έχεις ακούσει αυτές τις εκφράσεις σε όλη σου τη ζωή. Μας τι λένε όταν θέλουν να κατευνάσουν τον ενθουσιασμό που νιώθουμε για κάτι, ώστε να μην απογοητευτούμε αν μας το πάρουν. Καλύτερα να μην «ανέβουμε» πολύ γιατί μπορεί να «πέσουμε» ανά πάσα στιγμή.

Σαν παιδιά το ακούγαμε από τους γονείς μας οι οποίοι ήθελαν να μας προστατέψουν αλλά εξέφραζαν ταυτόχρονα και δικούς τους προσωπικούς φόβους ότι μπορεί να χάσουν τα πάντα. Αυτό ισχύει ειδικά για οικογένειες που αντιμετώπισαν δυσκολίες είτε οικονομικές είτε οποιασδήποτε άλλης φύσης. Η ευτυχία τους εξαρτιόνταν από το να μη ζητούν πολλά γιατί δεν επρόκειτο να τα πάρουν.

Σαν ενήλικες μεταφέρουμε τα ίδια συναισθήματα στις σχέσεις μας. Βαθιά μέσα μας φοβόμαστε ότι ζητάμε πολλά, ή ότι δε μας αξίζει τόση ευτυχία. Φοβόμαστε ότι μπορεί να μας την πάρουν χωρίς προειδοποίηση. Αυτός ο φόβος είναι ασυνείδητος και είναι συνεχής. Πάντα σε επαγρύπνηση. Ψάχνουμε διαρκώς για σημάδια για οτιδήποτε θα μπορούσε να καταστρέψει τα ωραία συναισθήματα που νιώθουμε. Όταν «παραείμαστε» ευτυχισμένοι, οι προγραμματισμοί της παιδικής μας ηλικίας μας, τα βαθυθέλω μας, ενεργοποιούνται και ανησυχούμε ότι η ευτυχία που νιώθουμε είναι πολύ καλή για να είναι αληθινή.

Οπότε τι κάνουμε; Υψώνουμε ασυνείδητα τείχη για να προστατευθούμε. Να προστατευθούμε από για να μη χάσουμε τα «πάρα πολλά» όμως τα ίδια τείχη μας εμποδίζουν από το να βιώσουμε όλη τη δυναμική της αγάπης.

Το βαρόμετρο ευτυχίας σου

Αυτό το ασυνείδητο τείχος είναι αυτό που ονομάζεται και άνω φράγμα γιατί όταν θέλουμε να προστατέψουμε τους εαυτούς μας από μια πιθανή απώλεια, αναπόφευκτα θέτουμε και ένα άνω φράγμα, ένα όριο στο πόσα ωραία συναισθήματα μπορούμε να αντέξουμε. Μόλις αρχίσουμε και βιώνουμε «υπερβολική» χαρά στη ζωή μας και στη σχέση μας, το τείχος αυτό χτυπάει ένα συναγερμό.
«Προσοχή! Παρα-γινόμαστε ευτυχισμένοι εδώ. Τι θα γίνει αν μας τα κλέψουν όλα; Καλύτερα να μειώσουμε την ένταση των συναισθημάτων λίγο»

Και πώς μειώνουμε την ένταση;

Μα όπως είχαμε πει στην αρχή. Αρχίζουμε ένα καβγά. Ή τον αρχίζει ο σύντροφός μας.

Δουλεύει κάπως έτσι:

Και οι δυο ερχόμαστε στη σχέση, ο καθένας με τους δικούς του φόβους και τα δικά του άνω φράγματα. Έτσι δημιουργείται μια δυναμική όπου ο καθένας προσπαθεί να ηρεμήσει τον φόβο του για μια πιθανή απώλεια. Αυτή η δυναμική έρχεται σε ισχύ δημιουργώντας μια διαμάχη, όποια και να είναι αυτή, ώστε τα ευτυχισμένα συναισθήματα να μειωθούν σε ένα πιο γνώριμο, πιο άνετο για εμάς, πιο διαχειρίσιμο και λιγότερο «επικίνδυνο» επίπεδο.

Είναι ψυχο-λογικό

Είναι κάτι το οποίο δε φαίνεται λογικό είναι όμως ψυχο-λογικό. Οι ασυνείδητοι μηχανισμοί μας είναι διαρκώς σε λειτουργία και οδηγούν τις συμπεριφορές μας. Αν δεν τους καταλαβαίνουμε τότε θα παρεξηγούμε αυτά που μας συμβαίνουν. Θα νομίζουμε ότι μας φταίει ο άλλος ή η σχέση όταν αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι ότι η ευτυχία μας πιάνει ταβάνι. Ορισμένοι άνθρωποι παθαίνουν μέχρι και κρίσεις πανικού όταν δεν μπορούν να αντέξουν το πόσο ευτυχισμένοι νιώθουν.

Μη βιαστείς να βγάλεις συμπεράσματα για τη σχέση σου ή για τον σύντροφό σου αν οι εντάσεις σας χαλάνε την αρμονία στη σχέση σας. Δε σας συμβαίνει αυτό επειδή έχει φύγει η αγάπη από τη σχέση αλλά επειδή η αγάπη είναι ισχυρά παρούσα και αυτό μπορεί να σας δυσκολεύει.

Ο ανυπόκριτος θαυμασμός για την Ελένη της Τροίας

Η Ελένη ως θεατής της μονομαχίας Μενέλαου-Πάρη, δεν είναι μόνη.

Συνθεατές της ο Πρίαμος και όλοι οι πρωτόγεροι της Τροίας, που τα γηρατειά εμποδίζουν τους ώμους τους να σηκώσουν τ’ άρματα του πολέμου.

Ατενίζοντας με τα γέρικα μάτια τους την ομορφιά της, βγαίνουν από το στόμα τους τα γνωστά λόγια, που περιγράφουν αυτή την ομορφιά αντικειμενικότερα απ' τον καθένα, αφού τα εκφράζουν άνθρωποι μιας ηλικίας, που τους έχει απομακρύνει από τον πόλεμο και τον ερωτικό τον πόθο.

“Δεν είναι να οργίζεσαι, αν Αχαιοί και Τρώες
τόσον καιρό πάσχουν πολλά για μια γυναίκα τέτοια'
με τις αθάνατες θεές στην όψη τόσο μοιάζει”.
(Ιλιάδα ραψ. Γ)

Όταν την καλεί ο Πρίαμος κοντά του και της ζητά να του δείχνει τους Αργείτες στρατηγούς, του απαντά ευγενικά και με ενσυναίσθηση της ευθύνης:

“Για σένα έχω σεβασμό και φόβο, πεθερέ μου.
Ο θάνατος ας μ' έβρικε, όταν ακολουθούσα
τον γιο σου κι άφηνα πίσω όσους γνωστούς κι αν είχα
και τη μικρούλα κόρη μου και τις καλές μου φίλες”

Του δείχνει τον Αγαμέμνονα, τον Οδυσσέα τον Αίαντα, τον Ιδομενέα.
Τα μάτια όμως της Ελένης ψάχνουν τ' αδέλφια της και, μη βλέποντάς τους, υποθέτει πως από τις δικές της ντροπές ή κρύβονται, ή καθόλου δεν ήρθαν στην Τροία.
Δεν ξέρει πως από χρόνια έχουν πεθάνει:

Ελένη: “Ή απ' τη Λακεδαίμονα την ποθητή δεν ήρθαν,
ή ακολούθησαν εδώ με ποντοπόρα πλοία,
αλλά δεν έχουν όρεξη να μπουν στη μάχη μέσα,
καθώς φοβούνται την ντροπή, τα άσχημά μου έργα”.

Η Ελένη, στο έπος, υπολογίζει την κοινή γνώμη, συναισθάνεται το βαρύ της σφάλμα, τα άσχημά της έργα, για τα οποία θα ευχόταν να πεθάνει, παρά να τα έκανε...
Η κοινή γνώμη σε όλους τους χρόνους είναι υπολογίσιμη, καθορίζει τη στάση των άλλων απέναντί μας, όπως και τα δικά μας συναισθήματα και συμπεριφορά.


Η μονομαχία λήγει με το Μενέλαο να σέρνει από τη φούντα της περικεφαλαίας του τον Πάρη, τον οποίον την κρίσιμη στιγμή σώζει η Αφροδίτη, η ευγνώμων για τον τίτλο θεά, μέσα σ' ένα πυκνό σύννεφο μεταφέροντάς τον στο παλάτι.

Αμέσως τρέχει να ειδοποιήσει την Ελένη, που αρνείται να την ακολουθήσει, αλλά, κι όταν εξαναγκάζεται από τις απειλές της να υπακούσει, είναι γεμάτη αποστροφή για τον Πάρη, που γλύτωσε με θεϊκή βοήθεια.

Ο επιθετικός διάλογος που ακολουθεί αποκαλύπτει μια γυναίκα που ρίχνει την ευθύνη στη θεά για τη ζωή στην Τροία, αλλά και μια θεά που απειλεί με θάνατο αυτή που δεν υπακούει στις εντολές της.
Αποκορύφωμα του ανθρωπομορφισμού είναι αυτή η διαλεκτική συνδιαλλαγή:

Ελένη:
«Γιατί το θέλεις, πονηρή, μ' αυτά να με γελάσεις
Αλήθεια, ακόμη θα με πας και σ' άλλη πόλη τώρα,
απ' τις καλοκατοίκητες Φρυγίας, Μαιονίας
αν κάποιον έχεις και εκεί θνητό αγαπημένο..»

Αφροδίτη:
«Μη μ' ερεθίζεις, δύστυχη, μ' αυτά μη μ' αναγκάσεις,
όσο πολύ σ' αγάπησα, τόσο να σε μισήσω,
κι ανάψω έχθρα ανάμεσα σε Αχαιούς και Τρώες
και από θάνατο κακό και συ χαθείς μαζί τους».

Την Ελένη την ξανασυναντάμε στην ραψ. Ζ, όταν ο Έκτορας αφήνει τη μάχη, για να φέρει τον Πάρη στη μάχη.

Στη σκηνή αυτή εμφανίζεται αδιάφορη για τον πόλεμο που μανιάζει.

Έτσι φιλοτεχνεί την εικόνα της ο Όμηρος, την εικόνα μιας γυναίκας διχασμένης συναισθηματικά, που αγαπά και αποστρέφεται τον Πάρη, που στενάζει για το κακό που έφερε, αλλά και αδιαφορεί.
Για τον Έκτορα, τον κουνιάδο της, τρέφει απέραντο θαυμασμό και σεβασμό, αλλά και αυτός, δεν την κατηγορεί, θεωρώντας υπέυθυνο μόνο τον αδελφό του, που την ξελόγιασε.

Στη συνέχεια της Ιλιάδας, όταν ο πόλεμος αγριεύει, η Ελένη εξαφανίζεται από την πένα του ποιητή, για να τη φέρει στο προσκήνιο στο τέλος του έπους, όταν μοιρολογεί το νεκρό Έκτορα και καταριέται τον εαυτό της για όσες συμφορές έφερε.

Έτσι συμπληρώνεται η εικόνα της στην Ιλιάδα, όπου όλοι σχεδόν, πλην του Πρίαμου και του Έκτορα, την βλέπουν ως υπεύθυνη αυτού του πολέμου.

Σε όλο το έπος η Ελένη δε φέρεται να μιλά ούτε με την Εκάβη, μάνα του Πάρη, ούτε με την Αντρομάχη, γυναίκα του Έκτορα, ούτε με καμιά άλλη Τρωαδίτισσα.

Μετά το θάνατο του Έκτορα παρουσιάζεται ως απομονωμένη σε ένα περιβάλλον, που είναι απόλυτα εχθρικό στο πρόσωπό της.

Ο επικός μας ποιητής δεν φαίνεται να εξαπολύει μύδρους για την απιστία και τα πάθη που αυτή προκάλεσε, όπως οι τραγικοί ποιητές μας αργότερα, αντίθετα παρουσιάζει μια ντροπιασμένη και μετανιωμένη γυναίκα, που παλεύει με τα συναισθήματά της και την ενοχή, τη διχογνωμία για τους δυο άντρες της και ελαφρύνει το βάρος της ψυχής της, με το να τη βάζει να θεωρεί τη θεά του Έρωτα ως άμεσα συμμέτοχη στη μοιχεία της, το ηθικό παράπτωμα που την κάνει διάσημη.

Η μνησικακία της θεάς και η εξ αμελείας ασέβεια του δικού της πατέρα, του Τυνδάρεω, είναι οι ηθικοί αυτουργοί αυτής της περιβόητης και πολύπαθης απιστίας.

Η Τυνδαρίδα Ελένη γίνεται η μούσα πολλών ποιητών και η μοιχεία της τραγούδι και ποίημα που δε χάνεται, αλλά διασώζεται ανά τους αιώνες.

Το άσμα της Ελένης πιότερο τονίζει την ομορφιά, λιγότερο την απιστία.

Συμφωνείτε πως το «κάλλος» έχει καλύψει την απιστία με την εκτυφλωτική του λάμψη;

Ενοχή: γιατί εμφανίζεται και πώς να την ξεπεράσουμε

Η ενοχή αναπτύσσεται απέναντι σε μία πράξη μας που θεωρούμε ότι ήταν βλαβερή προς κάποιον άλλον ή ακόμα και προς τον ίδιο μας το εαυτό.

Αυτό το συναίσθημα μπορεί να αποδειχθεί πολύ δυσάρεστο, ιδιαίτερα επίμονο και συχνά βασανίζει ψυχικά (συνειδητά ή υποσυνείδητα) εκατομμύρια ανθρώπους. Μερικές φορές μάλιστα αποτελεί τον βασικό, κρυφό πυρήνα ψυχικών διαταραχών.

Ωστόσο θα είναι μεγάλη παράλειψη αν δεν αναγνωρίσουμε το σωτήριο ρόλο της ενοχής στην εξέλιξη και ειδικότερα τον ηθικό πολιτισμό του ανθρώπου. Η ενοχή είναι το επώδυνο συναίσθημα που μετά από μία βλαπτική συμπεριφορά κάνει τον άνθρωπο να θέλει να αποφύγει την επανάληψή της ή και να την επανορθώσει στο μέτρο του δυνατού.

Με άλλα λόγια, η ενοχή είναι προϊόν ενός μηχανισμού της ψυχής που μας κινητοποιεί να γινόμαστε καλύτεροι ο ένας προς τον άλλον αλλά και προς τον εαυτό μας. Επομένως, δεν είναι καθόλου αυτονόητο ότι θέλουμε να απαλλαγούμε από την ενοχή επειδή είναι δυσάρεστη· κατά βάθος πιστεύουμε επίσης ότι τη χρειαζόμαστε για να βελτιωνόμαστε ως άνθρωποι. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που συχνά αυτό το συναίσθημα γίνεται τόσο επίμονο και είναι τόσο δύσκολο να το ξεπεράσουμε.

Προκειμένου λοιπόν να απαλλαγούμε από την ενοχή, θα πρέπει πρώτα να βεβαιωθούμε ότι δεν τη χρειαζόμαστε πλέον για να γίνουμε καλύτεροι. Εντάξει, κάναμε ένα λάθος όσο μεγάλο κι αν ήταν, νιώσαμε ενοχή, αλλά μέχρι πότε απαιτείται να νιώθουμε αυτό το συναίσθημα για να μάθουμε από το λάθος μας και να μην το ξανακάνουμε;

Μία εύλογη απάντηση είναι ότι χρειάζεται να νιώσουμε ενοχή μέχρι να βρούμε και να εξουδετερώσουμε τις πραγματικές αιτίες που κάναμε τη λάθος πράξη ώστε να μην την επαναλάβουμε. Πράγματι, όταν κάνουμε ένα λάθος, το μόνο που αξίζει την προσοχή μας είναι να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε από δω και πέρα για να μην το επαναλάβουμε στο μέλλον (και να το επανορθώσουμε στο μέτρο του δυνατού).

Επομένως όταν κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να αποκαλύψουμε και να εξουδετερώσουμε τις αιτίες που διαπράξαμε κάτι κακό, μία βλαβερή πράξη, η ενοχή καθίσταται άχρηστη και τότε μόνο επιτρέπουμε στον εαυτό μας να απαλλαγούμε απ’ αυτή.

Οι αιτίες που σε τελευταία ανάλυση μας οδήγησαν στην τέλεση μίας «κακής», μίας βλαβερής πράξης είναι δύο:

α) δεν είχαμε κατά την τέλεσή της επαρκή επίγνωση των συνεπειών που θα έχει αυτό που κάναμε.
Η επίγνωση των συνεπειών της πράξης μας είναι σχετικά εύκολο να γίνει μετά την τέλεσή της, στην πραγματικότητα απ’ τη στιγμή που νιώσαμε ενοχή, σημαίνει ότι αυτή η επίγνωση έχει ήδη συντελεστεί.

β) δεν ήμασταν αρκετά ψυχικά γαλήνιοι και πλήρεις. Αντίθετα, ένα αρνητικό συναίσθημα (θυμού, φόβου, φθόνου, απουσίας ψυχικής ικανοποίησης, αίσθημα μειονεξίας κ.λ.π.) μας ώθησε προς την τέλεσή της. Είναι πρακτικά αδύνατο να διαπράξει κάποιος μία βλαβερή πράξη αν γνωρίζει πλήρως τις συνέπειες που θα έχει αυτή και αν νοιώθει γεμάτος και ψυχικά γαλήνιος μέσα του, αν νιώθει εντάξει όπως είναι (που σημαίνει ουσιαστικά να είναι σε κατάσταση αγάπης).

Η απουσία ψυχική γαλήνης και πληρότητας λοιπόν είναι η κυριότερη αιτία–πηγή κακού, η οποία θα πρέπει να μας απασχολεί για το πώς θα ξεπεραστεί προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη μη επανάληψη μίας βλαβερής συμπεριφοράς.

Αυτό σημαίνει ότι από ένα σημείο εξέλιξης, επίγνωσης του εαυτού και συνεπαγόμενης ευαισθησίας του ανθρώπου κι έπειτα, η ενοχή όχι μόνο δεν βοηθάει στην αποτροπή της επανάληψης ενός λάθους, αλλά συμβάλλει κιόλας στην επανάληψή του. Διότι απομακρύνει τον άνθρωπο απ’ την κατάσταση της ψυχικής γαλήνης, της πληρότητας και της αίσθησης επάρκειας που αποτελούν το πιο εύφορο έδαφος για το καλό.

Ας υποθέσουμε λοιπόν πως κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε προς την αποκατάσταση της ψυχικής μας γαλήνης και αισθήματος επάρκειας και πληρότητας – κάτι που περιλαμβάνει όπως είπαμε και το ξεπέρασμα της ενοχής. Τότε σε συνδυασμό με την επίγνωση που αποκτήσαμε των συνεπειών της πράξης μας, θα διασφαλίσουμε πως κάνουμε και το καλύτερο που μπορούμε για να μην επαναλάβουμε μία ανάλογη πράξη.

Αξίζει να επαναλάβουμε δε ότι αυτή η διασφάλιση, η διασφάλιση ότι κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να βελτιωθούμε ως άνθρωποι, είναι και η μόνη που αξίζει της προσοχής μας από την τέλεση μίας πράξης και μετά, όσο «κακή» κι αν ήταν. Και σίγουρα μία ψυχική κατάσταση ψυχικής γαλήνης και καλής αυτοεκτίμησης είναι το πιο γόνιμο έδαφος για να κατανοηθούν τα κατά περίσταση κίνητρα της συγκεκριμένης πράξης μας, για να διαλυθούν αυτά τα κίνητρα και για να ανθίσει από δω και πέρα το καλό.

Τι να κάνουμε για να εξουδετερώσουμε τη βασική αιτία του κακού που είναι η απουσία ψυχικής γαλήνης και αισθήματος επάρκειας;

Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε για να βρούμε ψυχική γαλήνη και καλή αυτοεκτίμηση είναι να εξουδετερώσουμε τις αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό μας του τύπου «δεν είμαι εντάξει όπως είμαι», «δεν έκανα το καλύτερο που μπορούσα» (κάτι στο οποίο εστιάζει μία ουσιαστική ψυχοθεραπεία), διότι αυτές βρίσκονται στον πυρήνα κάθε ψυχικής ταραχής, ψυχικής δυσφορίας, αισθήματος μειονεξίας κ.λπ.

Δηλαδή χρειάζεται μετά την τέλεση της βλαβερής πράξης να αναγνωρίσουμε πως το γεγονός ότι διαπράξαμε ένα λάθος, ακόμα και σοβαρό, δεν σημαίνει ότι είμαστε κακοί ή εγωιστές ή κάτι ελαττωματικό τέλος πάντων· στην τέλεσή της -εκτός ενδεχομένως της μη πλήρους επίγνωσης των συνεπειών της- μας οδήγησε η απουσία ψυχικής γαλήνης και πληρότητας και αντ’ αυτής η παρουσία κάποιας ψυχικής ταραχής ή δυσφορίας.

Για την απουσία ψυχικής γαλήνης και πληρότητας ευθύνονται αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό που αποκτήσαμε άθελά μας κατά την παιδική μας ηλικία.

Με άλλα λόγια, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε στον εαυτό μας ότι παρ’ όλο που διαπράξαμε ένα λάθος (αλλά και οποιοδήποτε άλλο λάθος ή παράλειψη στη ζωή μας), αυτό ήταν το καλύτερο που μπορούσαμε να κάνουμε με βάση τις δυνατότητές μας και τα εμπόδια που συναντήσαμε· (ως «εμπόδια» σε τελευταία ανάλυση, εκτός από τα όποια αντικειμενικά εμπόδια, εννοώ την ανεπαρκή επίγνωση του τι κάναμε τη στιγμή που το κάναμε και την απουσία ψυχικής γαλήνης και πληρότητας). Αν μπορούσαμε πραγματικά να κάνουμε κάτι καλύτερο, θα το είχαμε κάνει.

Αυτού του τύπου η άνευ όρων αθώωση του εαυτού, όχι μόνο δεν θα μας κάνει χειρότερους ανθρώπους, αλλά θα μας κάνει καλύτερους, διότι οδηγεί σε ψυχική γαλήνη και πληρότητα η οποία παρέχει το ψυχικό κλίμα που σε συνδυασμό με την επίγνωση των κινήτρων μας και την παραδοχή ότι αυτό που κάναμε είχε βλαβερές συνέπειες, ευνοεί το καλό.

Αντίθετα, η συνήθης αθώωση που κάνουν οι άνθρωποι του τύπου «δεν φταίω εγώ» εμποδίζει την βελτίωσή τους, γιατί βασίζεται ακριβώς στην μη εξέταση των κινήτρων τους και στη βεβιασμένη αποποίηση της ευθύνης τους και άρα στη διαιώνιση της μη επίγνωσης των αρνητικών συνεπειών των πράξεών τους. Επιπλέον δεν κάνουν τίποτα για να ξεπεραστούν η ψυχική ταραχή και δυσφορία που κατά κανόνα κρύβονται σε τελευταία ανάλυση πίσω από την τέλεση μίας βλαβερής πράξης.

Όποιος φοβάται πολύ είναι δειλός

Κατ’ αρχήν δειλός δεν είναι αυτός που έχει φόβο, αλλά εκείνος που υποχωρεί μπροστά στο φόβο του. Επιπλέον, δειλός δεν είναι κάποιος επειδή όπως σχεδόν όλοι υποχωρεί μπροστά σ’ έναν πολύ μεγάλης έντασης φόβο, αλλά εκείνος που υποχωρεί μπροστά σ’ ένα φόβο ακόμα και μικρής ή μέτριας έντασης τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι υπερνικούν. Στην πραγματικότητα τις περισσότερες φορές που κάποιος αναστέλλεται από το να κάνει κάτι, δεν είναι επειδή είναι δειλός σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, αλλά επειδή φοβάται υπερβολικά σε σχέση με άλλους να κάνει αυτό το κάτι. Και φοβάται υπερβολικά να κάνει κάτι, όχι επειδή είναι δειλός (άλλωστε αυτό εξ’ ορισμού δεν ισχύει) αλλά επειδή πιστεύει αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του. Κατηγορώντας τον εαυτό μας ή κάποιον άλλο ως δειλό όταν αναστέλλεται από το να κάνει κάτι που φοβάται, επιδεινώνουμε την αναστολή του, αφού ενισχύουμε την αιτία της που είναι η υψηλού βαθμού αυτοαμφισβήτηση.

Συχνά έχουμε την τάση να χαρακτηρίζουμε τους εαυτούς μας ή τους άλλους ως δειλούς όταν φοβόμαστε πολύ να κάνουμε κάτι που οι περισσότεροι υποτίθεται ή όντως το κάνουν σχετικά άνετα.
Π.χ. φοβάμαι να φύγω απ’ αυτή τη σχέση που δεν με ικανοποιεί, γιατί είμαι δειλός. Ή φοβάμαι να πω την αλήθεια για το τάδε ζήτημα, γιατί φοβάμαι να αντιμετωπίσω ευθέως τις συνέπειες, είμαι δειλός. Ή αυτός φοβάται να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, είναι δειλός.

Θα πρέπει απ’ την αρχή να ξεκαθαρίσουμε ότι δειλός δεν είναι αυτός που φοβάται πολύ, αλλά αυτός που δεν πάει ενάντια στον φόβο του παρ’ όλο που κάτι τέτοιο θα ήταν ωφέλιμο για τον ίδιο ή για τους συνανθρώπους του. Στα παραπάνω παραδείγματα, όσο πολύ κι αν φοβάται κάποιος να κάνει κάτι, αν το κάνει τελικά, δεν θα θεωρηθεί δειλός ούτε απ’ τον εαυτό του ούτε από άλλους απλά και μόνο επειδή φοβήθηκε πολύ πριν το κάνει. Αντιθέτως, όσο πιο μεγάλος είναι ο φόβος στον οποίο χρειάστηκε να εναντιωθεί για να κάνει κάτι, τόσο πιο θαρραλέος σημαίνει ότι είναι.

Ας πούμε όμως ότι κάποιος κάνει πίσω μπροστά στο φόβο του. Πάλι, δεν σημαίνει ότι είναι δειλός.

Ώστε κατ’ αρχήν, η ουσία της έννοιας «δειλός» είναι η μη εναντίωση στο φόβο και όχι ο φόβος αυτός καθ’ αυτός. Όμως κι αυτός ο ορισμός δεν είναι πλήρης, ο πιο πλήρης ορισμός είναι ο εξής: Δειλός είναι αυτός που δεν πάει ενάντια στο φόβο του παρ’ όλο που κάτι τέτοιο θα ήταν ωφέλιμο και παρ’ όλο που οι περισσότεροι (οι υποτιθέμενοι όχι δειλοί) θα το έκαναν στη θέση του πηγαίνοντας ενάντια στο φόβο τους.

Πράγματι, δεν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε κάποιον ως δειλό απλά και μόνο επειδή δεν εναντιώθηκε στο φόβο του, θα πρέπει να εξετάσουμε και το μέγεθος του φόβου που αντιμετώπισε, διότι είναι πιθανό να ήταν τόσο μεγάλος που κανένας δεν θα μπορούσε να πάει ενάντιά του. Είναι δε τεράστιο σφάλμα να θεωρούμε ότι απέναντι στο ίδιο ερέθισμα, όλοι νιώθουν τον ίδιο βαθμό φόβου και να κρίνουμε το θάρρος ή τη δειλία του μόνο από τη συμπεριφορά του. Κάποιος π.χ. μπορεί να αποφεύγει να μπει σε ασανσέρ από υπερβολικό φόβο μήπως κλειστεί μέσα. Σημαίνει ότι είναι δειλός επειδή οι περισσότεροι κάνουν χρήση του ασανσέρ; Όχι. Ο καθένας, αν ένιωθε τον ίδιου βαθμού φόβο απέναντι στη χρήση του ασανσέρ, θα το απέφευγε.

Ο φόβος μπορεί όντως να είναι πολύ μεγάλος, δυσανάλογα μεγάλος, ακόμα και παράλογος αναφορικά με το ερέθισμα που τον προκαλεί. Και μπορεί εξ’ αιτίας του μεγέθους του να μας κρατήσει πίσω, να μας οδηγήσει σε πράξεις ή παραλείψεις πράξεων βλαβερές για μας τους ίδιους ή τους άλλους, πράξεις που άλλοι στη θέση μας θα έκαναν σχετικά άνετα. Όμως έχει μεγάλη σημασία να κατανοήσουμε ότι το μέγεθος του φόβου δεν έχει καμία σχέση με δειλία, πρώτο όπως προκύπτει από τον ορισμό της δειλίας και δεύτερο επειδή ο υπερβολικός φόβος είναι αποτέλεσμα αρνητικών πεποιθήσεων που έχουμε υποσυνείδητα για τον εαυτό μας.

Όταν κάποιος έχει μέσα του πεποιθήσεις όπως π.χ. «δεν αξίζω να μ’ αγαπούν» ή «είμαι κακός, εγωιστής», θα αναστέλλεται να φύγει από μία σχέση που δεν τον ικανοποιεί γιατί θα φοβάται να μείνει μόνος ή θα νοιώθει πολλή ενοχή να στενοχωρήσει τον άλλον.

Όταν κάποιος έχει πεποιθήσεις μέσα του όπως π.χ. «δεν αξίζω/ δεν μπορώ να έχω δικαιώματα», «δεν μπορώ να αντιμετωπίσω μία αρνητική στάση απέναντί μου», «δεν αξίζω/ δεν μπορώ να πάρω αποδοχή, σεβασμός» κ.λπ., θα φοβάται να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, γιατί αν αποτύχει ή αν συναντήσει κάποιας μορφής απόρριψη εξ’ αιτίας της διεκδίκησής του, θα διεγερθούν αυτές οι πεποιθήσεις μέσα του και θα πονέσει πολύ.

Ώστε λοιπόν όταν κάποιος αναστέλλεται από το να κάνει κάτι που θα ήταν ωφέλιμο, ας μη βιαστεί να κρίνει τον εαυτό του ή κάποιον άλλο ως δειλό· ο λόγος που φέρεται έτσι είναι ο υπερβολικός φόβος και η αιτία του υπερβολικού φόβου οι αρνητικές πεποιθήσεις που έχει υποσυνείδητα συνήθως για τον εαυτό του. Όχι ότι έχει το ελάττωμα της δειλίας.

Αν χαρακτηρίσουμε όμως τον εαυτό μας ή κάποιον άλλον ως δειλό, γιατί οπισθοχωρεί μπροστά στις αναστολές του, τότε ενισχύουμε άθελά μας την αρχική αιτία της δειλής του συμπεριφοράς που είναι η αρνητική του αυτοεικόνα κι έτσι τον προετοιμάζουμε να φερθεί στο μέλλον ακόμα πιο δειλά. Στην πραγματικότητα ο καθένας μας κάνει πάντα το καλύτερο που μπορεί με βάση τα κίνητρα του προς ένα στόχο και τους φόβους που αντιμετωπίζει προς αυτόν τον στόχο και δεν ωφελεί να χαρακτηρίζουμε τους εαυτούς μας ή ο ένας τον άλλον ως δειλό.

Για περισσότερα σχετικά με τις αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό και τα αποτελέσματά τους στην ψυχική κατάσταση και την λειτουργικότητά μας σε διάφορους τομείς.

Επίσης έχει μεγάλη σημασία να έχουμε στο μυαλό μας ότι η αρνητική εικόνα για τον εαυτό είναι συχνά εντελώς υποσυνείδητη και δεν είναι ένα μειονέκτημα όπως γενικά πιστεύεται.

Η αυτοαμφισβήτηση είναι χαρακτηριστικό φαινόμενο μετά από ένα σημείο εξέλιξης και πέρα του ανθρώπου ως είδος και ως άτομο. Δεν πρόκειται για αδυναμία, αλλά για ένα απολύτως φυσιολογικό και αναστρέψιμο επακόλουθο με δύο βασικά αίτια: εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας που μας κλόνισαν την αυτοεκτίμηση και αυξημένο επίπεδο ευαισθησίας/ευφυΐας/ αυτο-επίγνωσης που μας έκανε να τα παίρνουμε όλα προσωπικά.

Πολλές φορές αυτή κλονισμένη αυτοεκτίμηση μένει εντελώς απωθημένη στο υποσυνείδητο, ακριβώς γιατί όταν έρχεται στην επιφάνεια πονάει πολύ και διότι θεωρείται γενικά από την κοινωνία ως ελάττωμα χωρίς πραγματικά να είναι.

Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι ποτέ δεν σχολιάζουν τους άλλους

Αντί να ασχολείστε με την κριτική των άλλων ή τον σχολιασμό των άλλων, αφιερώστε το χρόνο σας βελτιώνοντας τον εαυτό σας και τον περίγυρό σας.
«Το άτομο που αφιερώνει χρόνο για να βελτιώσει τον εαυτό του δεν έχει χρόνο για να σχολιάσει τους άλλους».
Στη ζωή υπάρχουν ορισμένα πράγματα που είναι πολύ εξαντλητικά όπως το να ακούμε κάποιον να σχολιάζει διαρκώς τους άλλους. Όχι μόνο δεν μας αφήνει να ζήσουμε ελεύθεροι αλλά μας φυλακίζει σε μια παγίδα αρνητικής συμπεριφοράς και μας κάνει να αισθανόμαστε άσχημα.
Οι πράξεις και τα λόγια των αδιάκριτων θα σας κουράσουν και θα καταστρέψουν το μυαλό σας.
Όταν λοιπόν αντιμετωπίζετε μια τέτοια κατάσταση έχετε δυο επιλογές: να απομακρυνθείτε ή να προσπαθήσετε να τους βοηθήσετε. Και όπως επισημαίνουμε στην αρχή του άρθρου: δεν υπάρχουν πιο συναισθηματικά και ζωτικά αδύναμοι άνθρωποι από εκείνους που αφιερώνουν το χρόνο τους σχολιάζοντας τους άλλους.
Με αυτή την έννοια, δεν υπάρχει κάτι πολυτιμότερο από μια ήρεμη ζωή και γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει πάντα να προστατεύετε το φυσικό και ψυχολογικό σας χώρο. Η καρδιά σας δεν πρέπει να επηρεάζεται από καμία μη δημιουργική κριτική. Οι λέξεις πονούν μόνο όταν προέρχονται από άτομα που είναι σημαντικά για μας και ανάλογα με το τι και πώς θα το πουν.

Αυτά που πιστεύουν οι άλλοι για σας είναι η δική τους πραγματικότητα, όχι η δική σας.
«Αυτά που λένε οι άλλοι για σας είναι η δική τους πραγματικότητα και όχι η δική σας. Ξέρουν το όνομά σας άλλα όχι και την ιστορία σας. Δεν έχουν ζήσει αυτά που έχετε ζήσει εσείς και δεν έχουν βρεθεί ποτέ στη θέση σας. Το μόνο που ξέρουν για σας είναι αυτά που τους έχετε πει ή ό,τι διαισθάνονται αλλά στην ουσία δεν ξέρουν τι έχετε περάσει.»
Ορισμένοι άνθρωποι, οι λεγόμενοι «καλοθελητές» ή αυτοί που χωρίς να θέλουν να σας επικρίνουν, λένε τη γνώμη τους σε κάθε περίπτωση χωρίς να τους το ζητήσετε. Στόχος τους με αυτή την έμμεση κριτική που ασκούν είναι να κάνουν κακό, να περιφρονήσουν κάποιον ή κάτι και να απολαύσουν τις ανησυχίες των άλλων.

Στην πραγματικότητα, άνθρωποι σαν αυτούς έχουν τόσο χαμηλή αυτοεκτίμηση που δεν μπορούν να αποδεχτούν τον εαυτό τους ή τους άλλους. Αυτό εξηγεί το λόγο για τον οποίο κρίνουν και βάζουν ταμπέλες στους άλλους καθώς μόνο αυτό αντικατοπτρίζει τι πραγματικά αισθάνονται. Αυτό δείχνει πώς προστατεύουν τις δικές τους συναισθηματικές μάχες εις βάρος των άλλων.
Ακόμη και αν πιστεύουμε ότι μπορούμε να διαβάσουμε τις σκέψεις των άλλων, δεν μπορούμε. Είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσει κάποιος τι σκέφτεστε πόσο μάλλον τη ζωή, τα αισθήματα ή τα προβλήματά σας.
Επομένως, δεν χρειάζεται να δίνετε τόση σημασία σε αυτά που λένε οι άλλοι για σας. Οι λέξεις τους προέρχονται από μια απατηλή πραγματικότητα που έχουν δημιουργήσει μέσα στο μυαλό τους, προσπαθώντας να μάθουν τα πάντα.
«Οι πιο δυστυχισμένοι άνθρωποι σε αυτό τον κόσμο είναι εκείνοι που ανησυχούν υπερβολικά πολύ για το τι σκέφτονται οι άλλοι».

Να είστε δυνατοί όταν αντιμετωπίζετε την κριτική των άλλων
«Χρησιμοποίησα κάθε πέτρα που έριξαν πάνω μου για να αντλήσω τη δύναμή μου» Elvira Sastre.
Αν σκέφτεστε συνέχεια τον τρόπο με τον οποίο σας σχολιάζουν οι άλλοι, βλάπτετε την ευεξία και τη συναισθηματική ισορροπία σας. Γι’ αυτό το λόγο είναι καλύτερο να αφιερώνετε το χρόνο σας για να βελτιώσετε τον εαυτό σας και τον περίγυρό σας.
Η δουλειά σας δεν είναι να κρίνετε τους άλλους ή να δέχεστε κριτικές αλλά να νοιάζεστε για το πώς μπορείτε να διορθώσετε τα δικά σας λάθη μέχρι να φτάσετε σε ένα μεγαλύτερο επίπεδο ευεξίας. Αν ασχοληθείτε με τον εαυτό σας, θα βγείτε κερδισμένοι και θα αποκτήσετε ειλικρίνεια, σεβασμό, ταπεινότητα, γενναιοδωρία και τιμή.
Δεν μπορείτε να είστε τέλειοι αλλά είναι σημαντικό να διατηρείτε μια στάση συνεχούς βελτίωσης του εαυτού σας. Αυτό θα σας προσφέρει τη δυνατότητα να ζείτε τη ζωή χωρίς υποχωρήσεις, χωρίς εκβιασμούς και χωρίς να εξαρτάστε συναισθηματικά από τους άλλους.

Θεραπεύστε τα κομμάτια που έχουν υποστεί ζημιά
«Μη δίνετε σημασία στα πράγματα που κάνουν ή έχουν σταματήσει να κάνουν οι άλλοι. Δώστε προσοχή σε αυτά που κάνετε ή έχετε σταματήσει να κάνετε εσείς».
Για να μπορέσουμε να θεραπεύσουμε τις συναισθηματικές πληγές που προκαλούν οι κριτικές, θα πρέπει πρώτα να κατανοήσετε ότι ο καθένας είναι μοναδικός και ξεχωριστός. Έχοντας αυτό υπόψη μας, το επόμενο πράγμα που θα πρέπει να κάνουμε είναι να αισθανόμαστε και να σκεφτόμαστε χωρίς να μας ενδιαφέρει η γνώμη των άλλων.
Άλλοι άνθρωποι είναι εκείνοι που κρίνουν και σχολιάζουν, όχι εσείς. Η μη δημιουργική κριτική φέρει το συναισθηματικό κενό που υπάρχει μέσα στο άτομο που έχει ασκήσει αυτή την κριτική. Συνεπώς, αν αυτό το άτομο δεν σας αφήνει να αναπτυχθείτε συναισθηματικά τότε καλό είναι να απομακρυνθείτε από αυτό.
Αλλά πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη συναισθηματική βλάβη που προκαλεί η κριτική; Ας σκεφτούμε λίγο τα εξής:
Δίνοντας σημασία σε αυτά που σκέφτονται ή λένε οι άλλοι για μας, καταλήγουμε να γινόμαστε κάποιοι που δεν είμαστε.Ικανοποιώντας τους άλλους θα χάσετε την ταυτότητά σας το οποίο φυσικά δεν είναι καθόλου υγιές.
Είστε καλή μητέρα; Είστε πετυχημένοι; Έξυπνοι, καλοί στη δουλειά σας; Είστε άνθρωποι συμπαθείς; Πρέπει να συνειδητοποιήσετε πόση ενέργεια σπαταλάτε όταν ανησυχείτε για το πώς σκέφτονται οι άλλοι για σας.
Αν και μερικές φορές μπορεί να αισθάνεστε ότι όλοι ασχολούνται μαζί σας, η αλήθεια είναι πως ό,τι κάνετε ή έχετε σταματήσει να κάνετε δεν έχει και τόση σημασία γι’ αυτούς. Οι άλλοι άνθρωποι σας σκέφτονται πολύ λιγότερο απ’ ό,τι νομίζετε.
Ανεξάρτητα από το τι κάνετε ή πώς το κάνετε, πάντα θα υπάρχει κάποιος να το σχολιάσει ή να το κατακρίνει. Προσπαθήστε να ζείτε και να ενεργείτε όπως σας βολεύει. Να είστε φυσικοί και να ξέρετε ότι ο μόνος τρόπος για να νιώθετε όμορφα με τον εαυτό σας είναι να κάνετε κάθε στιγμή αυτό που αισθάνεστε.

«Μην περιμένετε οι άλλοι να κατανοήσουν το δρόμο σας και ειδικά αν δεν τον έχουν πορευτεί ποτέ».

Πως βλάπτετε τη συναισθηματική ευημερία σας

Γνωρίζατε ότι είστε ένας από τους χειρότερους εχθρούς της συναισθηματικής ευημερίας σας; Σταματήστε να αναβάλλετε τα όνειρά σας και αρχίστε να χτίζετε την ευτυχία σας.

Η συναισθηματική ευημερία σας είναι σαν λεπτό γυαλί που μπορεί να ραγίσει με το παραμικρό άγγιγμα. Δεν έχει σημασία πώς φαίνεστε εξωτερικά, πόσο χαμογελάτε ή πόσο συχνά λέτε «αντέχω τα πάντα» ή «φυσικά και είμαι καλά».

Ένα άτομο που μπορεί εξωτερικά να μοιάζει δυνατό μπορεί στην πραγματικότητα να κρύβει έναν περίπλοκο εσωτερικό κόσμο. Ακόμα και οι πιο δυνατοί άνθρωποι εύκολα κουράζονται από αυτό, επειδή βαθιά μέσα τους το γυαλί έχει ραγίσει ή θρυμματιστεί.

Ευτυχώς η συναισθηματική ευημερία σας μπορεί να αποκατασταθεί. Αν γεμίζετε κάθε μέρα με αγάπη και εστιάσετε σε αυτό το εύθραυστο γυαλί, ο ήλιος θα λάμψει για σας και θα σας ενθαρρύνει σε κάθε βήμα της πορείας σας.

Στο σημερινό άρθρο θα προτείνουμε το εξής: συντάξτε ένα καλό συναισθηματικό συμβόλαιο με τον εαυτό σας. Κάθε καλό συμβόλαιο περιλαμβάνει μια δέσμευση.

Η συγκεκριμένη δέσμευση περιλαμβάνει το να δίνετε λίγο μεγαλύτερη προτεραιότητα στον εαυτό σας, να ακούτε, να θέτετε όρια και να καλλιεργείτε την αυτοεκτίμησή σας. Είναι εύκολο να εφαρμόσετε τα παραπάνω και το μόνο που χρειάζεται είναι θέληση και θάρρος.

Είναι επίσης σημαντικό να μπορέσετε να εντοπίσετε το σημείο στο οποίο παραβιάζεται η ευημερία σας. Θα το εξηγήσουμε αυτό με περισσότερες λεπτομέρειες παρακάτω.

1. Κόπωση που σας απογοητεύει και σας δημιουργεί κακή διάθεση
Υπάρχουν πολλά είδη κόπωσης. Η σωματική εξάντληση μπορεί να σχετίζεται με βραχυπρόθεσμες προσπάθειες ή να συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της μέρας.

Μπορεί επίσης να αντιμετωπίζετε διανοητική κόπωση. Κάτι τόσο συνηθισμένο όσο το να πρέπει να εστιάζετε την προσοχή σας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, να επιτυγχάνετε τους στόχους σας ή να αντιμετωπίζετε κάποια απαιτητική κατάσταση μπορεί να σας εξαντλήσει.

Στην περίπτωση της συναισθηματικής ευημερίας, υπάρχει επίσης ένα είδος κόπωσης που δεν έχει καμία σχέση με τη σωματική προσπάθεια. Μερικοί από τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτή είναι οι εξής:

Το άγχος που βασίζεται στη δυστυχία, το οποίο συσσωρεύεται στο σώμα σας και δεν το διαχειρίζεστε. Αργά ή γρήγορα απορροφάται από το υποσυνείδητό σας.
Το να επιτρέπετε να σας κατευθύνει η βούληση άλλων ανθρώπων, χωρίς να υπερασπίζεστε τις ανάγκες σας και τα δικαιώματά σας, μπορεί επίσης να σας φθείρει.
Το να βιώνετε τη μία απογοήτευση μετά την άλλη, να αισθάνεστε θλίψη και να μην ξέρετε πώς να αντιμετωπίσετε αυτήν την κατάσταση, κάτι που τελικά θα σας οδηγήσει στην εξάντληση.
Αναμφίβολα τα παραπάνω αποτελούν ενδείξεις ότι πρέπει να λάβετε υπόψη τη συναισθηματική ευημερία σας.

2. Λέτε «ναι» όταν θέλετε να ουρλιάξετε «όχι»
Όλοι το κάνουν αυτό σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Οι άνθρωποι συμμορφώνονται με τις γνώμες ή τις επιθυμίες των άλλων για να αισθάνονται ότι ανήκουν κάπου και για να προσαρμόζονται σε κάποιο πλαίσιο της καθημερινότητας.
Το να συμβαίνει αυτό πότε-πότε για την επίτευξη κοινωνικής ισορροπίας δεν έχει ακραίες συνέπειες. Το πρόβλημα προκύπτει όταν η συμπεριφορά αυτή γίνεται κανόνας, σε σημείο που αρχίζετε να ζείτε μια ζωή που είναι εντελώς αντίθετη από εκείνη που επιθυμείτε.
Αυτοεπιβεβαίωση δεν σημαίνει εγωιστική ή υπεροπτική συμπεριφορά. Το να λέτε «ναι» χωρίς φόβο και «όχι» χωρίς ενοχή είναι απαραίτητο για τη συναισθηματική ευημερία σας.

3. Συναισθηματικοί δεσμοί που δεν έχετε ακόμα σπάσει
Υπάρχουν φορές στη ζωή σας που φαίνεται να είστε ευτυχισμένοι και επιτυχημένοι σε ό,τι κάνετε. Όμως εξακολουθείτε να αισθάνεστε ένα κενό, ένα αγκάθι στο λουλούδι.
Πράγματα τόσο συνηθισμένα όπως το να μην αφήνετε πίσω σας το συναισθηματικό παρελθόν σας σάς εμποδίζουν να προχωρήσετε μπροστά.
Τα άλυτα προβλήματα με την οικογένειά σας και η προσκόλληση σε σχέσεις του παρελθόντος, παρά το γεγονός ότι έχουν τελειώσει, είναι δεσμοί που προκαλούν πολύ πόνο.
Για να φροντίσετε τη συναισθηματική ευημερία σας, είναι απαραίτητο να κλείσετε οριστικά αυτά τα κεφάλαια της ζωής σας. Για να το πετύχετε, πρέπει να ξέρετε να συγχωρείτε.
Αν και η συγχώρεση δεν είναι εύκολη, είναι απαραίτητη. Να θυμάστε ότι η συσσώρευση μίσους, πικρίας ή θλίψης απλώς σας δένει ακόμα περισσότερο με το παρελθόν σας. Γίνεστε αιχμάλωτοι των αναμνήσεών σας.

4. Ζείτε σε μια πραγματικότητα που δεν σας κάνει ευτυχισμένους
Ίσως να μην εκτιμάτε τον εαυτό σας στη δουλειά ή να μην αισθάνεστε ικανοποιημένοι. Μπορεί επίσης να αντιμετωπίζετε προβλήματα με τους φίλους σας, κάποιο άτομο στην οικογένειά σας ή τον σύντροφό σας.
Κάθε μέρα προσπαθείτε να πείσετε τον εαυτό σας ότι δεν θα πρέπει να αισθάνεστε έτσι. Εξάλλου, «κανένας δεν σας βλάπτει» και «όλοι σάς σέβονται». Ωστόσο δεν είστε ευτυχισμένοι ανεξάρτητα από το πόσο πολύ προσπαθείτε και η απλή επιθυμία να αλλάξετε δεν σας απαλλάσσει από αυτό το αίσθημα.
Αν βιώνετε κάτι τέτοιο αυτήν τη στιγμή, σταματήσετε και αξιολογήστε την κατάστασή σας. Δεν μπορείτε να προχωρήσετε μπροστά αν δεν αισθάνεστε ικανοποιημένοι.

5. Η συναισθηματική ευημερία σας επηρεάζεται όταν είστε ο χειρότερος εχθρός του εαυτού σας
Η συναισθηματική ευημερία δεν επηρεάζεται μόνο από το πώς σας φέρονται οι άνθρωποι γύρω σας. Μερικές φορές μπορείτε να σαμποτάρετε οι ίδιοι τον εαυτό σας βλάπτοντάς τον με τους εξής τρόπους:
Δεν εκτιμάτε τον εαυτό σας και τον συγκρίνετε συνεχώς με τους άλλους.
Σαμποτάρετε τον εαυτό σας όταν αναβάλλετε τα όνειρά σας, όταν λέτε «δεν μπορώ» ή «δεν ξέρω», ή «το έχασα το τρένο».
Αισθάνεστε πληγωμένοι όταν βλέπετε προβλήματα εκεί όπου θα έπρεπε να υπάρχουν λύσεις, όταν βλέπετε το τέλος του κόσμου αντί για μια καινούργια αρχή.
Επιτίθεστε στη συναισθηματική ευημερία σας συνεχίζοντας να καλλιεργείτε μια τοξική σχέση αντί να έχετε το θάρρος να πείτε αντίο.
Γίνεστε ο χειρότερος εχθρός του εαυτού σας όταν δεν αγαπάτε τον εαυτό σας όπως του αξίζει και όταν εστιάζετε μονάχα στα λάθη και στις αποτυχίες σας αντί να βασίζεστε στις ικανότητές σας.

Κλείνοντας θυμηθείτε αυτό που είπαμε στην αρχή: συντάξτε ένα θετικό συναισθηματικό συμβόλαιο με τον εαυτό σας, που ορίζει ότι το καθήκον σας κάθε μέρα είναι να φροντίζετε την αυτοεκτίμησή σας και να χτίζετε την ευτυχία σας.

Αξίζει τον κόπο να ξεκινήσετε από σήμερα!

Και όμως αληθινό: Γεγονός το 1ο διεθνές συνέδριο οπαδών της θεωρίας «η Γη είναι επίπεδη»!

Προ ημερών ολοκληρώθηκε στις ΗΠΑ ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο. Το ενδιαφέρον ήταν όχι τόσο το αντικείμενο του συνεδρίου, όσο το ότι υπήρξαν άνθρωποι που το παρακολούθησαν με προσήλωση. Ο τίτλος του συνεδρίου «Διεθνής Συνδιάσκεψη Επίπεδης Γης 2017» τα λέει όλα...

Το συνέδριο -το πρώτο διεθνές του είδους του- πραγματοποιήθηκε στο Ράλεϊ της Βόρειας Καρολίνα με βασικό στόχο να προωθήσει την «ριζοσπαστική» ιδέα ότι η Γη δεν είναι σφαιρική αλλά επίπεδη.
Συμμετείχαν διάφοροι ενθουσιώδεις τύποι, που αποτελούσαν ένα αμάλγαμα συνωμοσιολόγων και «ψεκασμένων», με κυρίαρχους ορισμένους ακραίους χριστιανούς δημιουργιστές, οι οποίοι -για μυστηριώδη λόγο- θεωρούν ότι ο Θεός είναι με το μέρος τους σε αυτό το θέμα.

Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τον οργανισμό Kryptoz Media που παράγει DVD και άλλο «ενημερωτικό» περιεχόμενο με κεντρικό άξονα ότι ο «επιστημονισμός» (όπως αποκαλούν απαξιωτικά την επιστήμη) απομακρύνει τους ανθρώπους από το Θεό (ο οποίος προφανώς είναι οπαδός της επίπεδης Γης), καθώς και από το Ινστιτούτο Κοσμολογίας της Δημιουργίας (ένα οργανισμό με βαρύγδουπο όνομα, αλλά σχεδόν ανύπαρκτη παρουσία).

Οι ομιλίες περιλάμβαναν θέματα όπως «Η NASA και άλλα διαστημικά ψέματα», «Η επίπεδη Γη με βάση την επιστημονική μέθοδο», «Συνειδητοποιώντας τα ψέματα της κυρίαρχης επιστήμης», «Η επίπεδη Γη και η Βίβλος», «Ξεσκεπάζοντας τον επιστημονισμό», καθώς και άλλα συναφή και μη συναφή: από το ότι ποτέ οι άνθρωποι δεν πάτησαν το πόδι τους στη Σελήνη έως ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11 Σεπτεμβρίου 2001 δεν ήσαν πραγματικές.

Όπως εξηγούν και σε σχετικά «εκπαιδευτικά» βίντεο στο YouTube, ο πλανήτης μας είναι ένας επίπεδος δίσκος που περιβάλλεται από ένα τείχος πάγου ύψους 45 μέτρων. Και τόσες φωτογραφίες από το διάστημα που δείχνουν ότι η Γη είναι (σχεδόν) σφαίρα; Η απάντησή τους είναι απλή: πρόκειται για «ψευδείς ειδήσεις» (fake news) και για ψευδείς εικόνες που χαλκεύουν η NASA και οι άλλες διαστημικές υπηρεσίες. Και γιατί να το κάνουν αυτό: Επειδή -η απάντηση είναι πάλι εύκολη- υπάρχει εδώ και χρόνια μια τεράστια και ενορχηστρωμένη συνωμοσία περί σφαιρικής Γης, προκειμένου να κρατηθεί κρυφή από τη διεθνή κοινή γνώμη η μεγάλη αλήθεια, ότι η Γη είναι επίπεδη.

Ο ράπερ B.o.B., ένθερμος οπαδός της επίπεδης Γης, προσπαθεί να αντλήσει ένα εκατομμύριο δολάρια από συνεισφορές μέσω του ιστοτόπου GoFundMe (crowdfunding), για να στείλει στο διάστημα ένα δορυφόρο, που θα κάνει ανεξάρτητο έλεγχο του σχήματος της Γης. Μέχρι στιγμής έχει αντλήσει 6.842 δολάρια από 224 ανθρώπους...

Πόσοι όμως άνθρωποι πάνω στη Γη πραγματικά πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη; Αγνωστο. Η Εταιρεία Επίπεδης Γης, ο αρχαιότερος και πιο σεβάσμιος οργανισμός που προωθεί την ιδέα, ισχυρίζεται ότι έχει 555 μέλη. Ένα σχετικό κανάλι για την επίπεδη Γη στο YouTube έχει δεκάδες χιλιάδες συνδρομητές (αλλά πόσοι το κάνουν για πλάκα;).

Περίπου 400 έως 500 άνθρωποι παρακολούθησαν την πρόσφατη «Διεθνή Συνδιάσκεψη Επίπεδης Γης 2017». Η επόμενη θα γίνει στο Ντένβερ του Κολοράντο το Νοέμβριο του 2018 και οι οργανωτές αναμένουν να έχουν τριπλάσιους συμμετέχοντες.

Ο Ερμής είναι γεωλογικά ενεργός και «τρέμει» από τους σεισμούς

Έως τώρα η Γη ήταν ο μόνος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα που θεωρείτο ότι εμφανίζει σήμερα ενεργή γεωλογική δραστηριότητα, Αλλά μια σειρά από γεωλογικά χαρακτηριστικά στην επιφάνεια του Ερμή, τα οποία αποκαλύπτουν οι εικόνες που έστειλε το σκάφος Messenger της (NASA, δείχνουν ότι πιθανότατα ο κοντινότερος στον Ήλιο πλανήτης είναι τεκτονικά ενεργός, εμφανίζοντας ακόμη σεισμική δραστηριότητα. Έως τώρα η Γη ήταν ο μόνος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα που θεωρείτο ότι εμφανίζει σήμερα ενεργή γεωλογική δραστηριότητα.

 

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον πλανητικό επιστήμονα Τόμας Γουότερς του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν της Ουάσιγκτον, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γεωεπιστημών «Nature Geoscience», ανέλυσαν στοιχεία που έστειλε το αμερικανικό σκάφος κατά τους τελευταίους 18 μήνες σε τροχιά γύρω από τον Ερμή.

 

Για πρώτη φορά παρατηρήθηκαν μικρά ρήγματα μήκους κάτω των δέκα χιλιομέτρων και απόκρημνες πλαγιές ύψους το πολύ μερικών δεκάδων μέτρων, που έχουν σχηματισθεί σχετικά πρόσφατα, κατά τα τελευταία 50 εκατ. χρόνια.

 

Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι νέα ρήγματα δημιουργούνται ακόμη και σήμερα, καθώς το εσωτερικό του μικρού πλανήτη συνεχίζει να ψυχραίνεται, αναγκάζοντας την επιφάνειά του να συρρικνώνεται αργά. Μελλοντικές αποστολές στον Ερμή είναι πιθανό να ανιχνεύσουν για πρώτη φορά άμεσα σεισμούς, που σχετίζονται με αυτή τη συνεχιζόμενη γεωλογική δραστηριότητα.

 

Ο Ερμής αρχικά μελετήθηκε εξ αποστάσεως από το σκάφος «Μάρινερ 10» της NASA, ενώ το 2011 τέθηκε για πρώτη φορά σε τροχιά γύρω του το Messenger. Το τελευταίο είχε προ καιρού αποκαλύψει μεγάλες απόκρημνες πλαγιές, μήκους έως 1.000 χιλιομέτρων και ύψους άνω των τριών χιλιομέτρων, που θεωρήθηκαν ενδείξεις παλαιότερης τεκτονικής δραστηριότητας.

 

Οι πλαγιές αυτές δημιουργούνται όταν, κατά μήκος των τεκτονικών ρηγμάτων, τα πετρώματα από αντίθετες κατευθύνσεις ωθούνται τα μεν προς τα δε, με συνέπεια να δημιουργούνται απόκρημνες ανυψώσεις του εδάφους. Καθώς όμως αυτή τη φορά το σκάφος Messenger πλησίασε πιο κοντά από κάθε άλλη φορά στον πλανήτη, έγιναν ορατά ρήγματα και γκρεμοί πολύ μικρότερου μεγέθους, που αποτελούν ενδείξεις για πολύ πρόσφατη τεκτονική δραστηριότητα.

 

Παρόμοιες απόκρημνες πλευρές έχουν εντοπισθεί στη Σελήνη και οι σεισμογράφοι που τοποθέτησαν οι αστροναύτες των αποστολών «Απόλλων», ανίχνευσαν στο φεγγάρι 28 ρηχούς σεισμούς 1,5 έως 5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ μεταξύ 1969-1977.

 

«Περιμένουμε να βρούμε συγκρίσιμους ρηχούς σεισμούς και στον Ερμή, πιθανώς πολύ περισσότερους, καθώς συρρικνώνεται πιο πολύ από τη Σελήνη», δήλωσε ο Γουότερς, σύμφωνα με το Space.com.

 

Παραμένει πάντως μυστήριο γιατί ένας τόσο μικρός πλανήτης όπως ο Ερμής δεν έχει ήδη χάσει τελείως την αρχική εσωτερική θερμότητά του, αλλά παραμένει ακόμη αρκετά θερμός, ώστε να συνεχίζει την αργή συρρίκνωσή του.