ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ, ο γελαστός ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ

Ο Δημόκριτος έδινε τεράστια σημασία στη γνώση, γιατί πίστευε πως ο άνθρωπος, γνωρίζοντας τις αιτίες των διαφόρων φαινομένων ή τη φύση των πραγμάτων, μπορεί να καταλάβει καλύτερα τον κόσμο μέσα στον οποίο ζει και να απαλλαγεί από το φόβο. Ο μεγάλος αυτός σοφός πρέσβευε πως ο άνθρωπος με τη γνώση αυτή αποκτά ψυχική γαλήνη και εσωτερική ηρεμία, φτάνοντας σε μια κατάσταση που την ονόμαζε ευεστώ. Το επόμενο στάδιο της ψυχικής κατάστασης του ανθρώπου, που έχει κατακτήσει την «ευεστώ», είναι το στάδιο της «αθαμβίας», όταν ο άνθρωπος θα πάψει να καταπλήσσεται και να «θαμπώνεται» με όσα παράξενα ή ανεξήγητα βλέπει. Η ολοκλήρωση του ψυχικού κόσμου γίνεται, κατά το Δημόκριτο, με την κατάκτηση της «ευθυμίας», που σήμαινε ψυχική γαλήνη και ευεξία.

Ο Δημόκριτος, παράλληλα με τη γνώση έδινε εξίσου μεγάλη σημασία και στη χαρά και την απόλαυση της ζωής. Έμεινε στη ιστορία με το επίθετο «Γελασίνος» γιατί ήταν πάντα γελαστός και καλοδιάθετος. Σ’ αυτόν ανήκει άλλωστε το πασίγνωστο ρητό: Βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόκευτος, που σημαίνει πως ζωή που περνά χωρίς γιορτές μοιάζει με μακρύ δρόμο χωρίς πανδοχεία. Παρατηρώντας πως οι γέροι είναι συνήθως κακοί, σκυθρωποί και πληκτικοί, θεωρούσε πως ο φιλοσοφημένος άνθρωπος πρέπει στας δυσμάς του βίου του να γίνεται γέρων αιμύλιος και σπουδαιόμνθος (δηλαδή γέρος καλοσυνάτος, που λέει ενδιαφέροντα πράγματα), πράγμα που ο ίδιος το επέτυχε. Για τους περισσότερους ομηλίκους του δεν είχε πάντως καλήν ιδέα Νεκρόν ιατρεύειν και γέροντα νουθετείν, ταυτόν εστίν (Το να νουθετείς γέροντα, είναι σαν να γιατροπορεύεις νεκρό), γράφει σε ένα απόσπασμα του.

Έφτασε σε βαθύτατο γήρας και πέθανε το 370 π.Χ., δηλαδή εκατοχρονίτης. Όταν βρισκόταν στα τελευταία του, συνέπεσε να γιορτάζονται τα Θεσμοφόρια και η αδελφή του λυπόταν, γιατί εξαιτίας του πένθους δε θα μπορούσε να πάρει μέρος στη γιορτή. Όταν το έμαθε ο Δημόκριτος της είπε να του φέρνει κάθε μέρα φρέσκα ψωμιά, μόλις έβγαιναν από το φούρνο και ανοίγοντας τα ανάπνεε τους ατμούς που έβγαζαν. Έτσι κρατήθηκε στη ζωή. ‘Οταν τέλειωσαν οι γιορτές διέκοψε αυτή την αγωγή και πέθανε ήσυχος.

Όπως γράφω παραπάνω, από το τεράστιο συγγραφικό έργο του Δημόκριτου έφτασαν ως εμάς λίγα μόνο αποσπάσματα, από τα οποία παραθέτω δυο:

Η εν δημοκρατίνη πενίη, της παρά της δυνάστησι καλιομένης ευδαιμονίης, τοσούτον εστί αιρετοτέρη, οκόσον ελευθερίη δουλίης

 Δηλαδή: Η φτώχεια στη Δημοκρατία, σε σύγκριση με αυτό που οι δυνάστες ονομάζουν ευημερία, είναι τόσο προτιμότερη όσο η ελευθερία από τη δουλεία.

Στάσις εμφύλιος εις εκάτερα κακόν και γαρ νικέουσι και ησσομένοις ομοίη φθορή

 Δηλαδή: Ο εμφύλιος πόλεμος είναι και για τα δύο μέρη κακό, γιατί νικητής και νικημένος φθείρονται το ίδιο.

ΒΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ- ΒΙΒΛΙΟ Θ’ – ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ