Εκτοξεύτηκε η χρήση ναρκωτικών στους νέους 15-19 ετών

 

της Μαρίας Ιωσηφίδου*

Εκτοξεύτηκε η χρήση ναρκωτικών στους νέους 15-19 ετώνΑύξηση ποσοστών χρήσης κάνναβης -
Πάνω από 20.000 οι χρήστες ναρκωτικών από 15 -64 ετών
Στοιχεία σοκ για την επέλαση των ναρκωτικών στους νέους της χώρας
 αποκαλύπτει η ετήσια έκθεση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) .

Από την ηλικία των 15 ετών μπαίνουν εκατοντάδες νέοι σε τροχιά θανάτου. Όπως όλα δείχνουν η γνωριμία με τον κόσμο των ουσιών ξεκινά από τη χρήση μη ιατρική χρήση ηρεμιστικών και υπνωτικών χαπιών, συνεχίζει με τη χρήση ινδικής κάνναβης και τελικά οι νέοι καταλήγουν στα σκληρά ναρκωτικά.Ταυτόχρονα η έκθεση καταδεικνύει αιφνίδια αύξηση των κρουσμάτων της HIV/AIDS λοίμωξης μεταξύ των χρηστών ενδοφλεβίων ναρκωτικών (ΧΕΝ) την περίοδο 2011 με 2012 στο κέντρο της Αθήνας, όπου ζουν 3.500 χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Σύμφωνα με στοιχεία από το Πρόγραμμα Αριστοτέλης (για τον περιορισμός της μετάδοσης του AIDS), ένα σημαντικό ποσοστό των χρηστών αυτών είναι άστεγοι (21%-24%).

Σημειώνεται οτι ποσοστό 50% των ανθρώπων αυτών διαγνώστηκαν για πρώτη φορά μέσω του Προγράμματος Αριστοτέλης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ: «Οι παράγοντες που βρέθηκαν να σχετίζονται με την HIV λοίμωξη ήταν α) η κοινή χρήση συριγγών, β) η ενδοφλέβια χρήση με συχνότητα πάνω από μία φορά την ημέρα, γ) η χρήση κοκαΐνης και δ) η απουσία στέγης». Στην έκθεση τονίζεται οτι πρόκειται για «επιδημική έκρηξη».

Σύμφωνα με τα στοιχεία παρατηρήθηκε αύξηση την περίοδο 2007-2011 στα ποσοστά χρήσης κάνναβης (από 9,5% το 2007, το ποσοστό ανέβηκε στο 13,4% το 2011) και στην ιατρική χρήση ηρεμιστικών ή υπνωτικών χαπιών (5% το 2007 ενώ το 2010 εκτοξεύθηκε στο 9,3%) στους έφηβους ηλικίας 15-19 ετών στην Ελλάδα. Σταθερά φαίνεται να παραμένουν τα ποσοστά χρήσης των υπόλοιπων παράνομων ουσιών. Για παράδειγμα, η χρήση της ηρωίνης κυμαίνεται στο 1,3%.

Το 2012 οι χρήστες ναρκωτικών με κύρια ουσία την ηρωίνη εκτιμώνται σε 20.429 άτομα ηλικίας από 15 έως 64 ετών. Ο αντίστοιχος αριθμός την προηγούμενη χρονιά ήταν 20.473 άτομα.

Ο αριθμός των αναφερθέντων θανάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά συνέχισε τη σημαντικά φθίνουσα πορεία του και το 2012. Στοιχεία της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών δείχνουν ότι ενώ το 2009 αναφέρθηκαν 235 σχετιζόμενοι με τα Ναρκωτικά θάνατοι το 2013 ο αντίστοιχος αριθμός ανήλθε μόλις σε 77. Σημαντική κρίνεται η συσχέτιση μείωσης των θανάτων με την σημαντική αύξηση των προγραμμάτων χορήγησης υποκατάστατων στο διάστημα 2010-2013.

Στην έκθεση τονίζεται επίσης, η μείωση της χρηματοδότησης στον ΟΚΑΝΑ. Συγκεκριμένα με σημαντικά μειωμένη την κρατική επιχορήγηση σε ΟΚΑΝΑ και ΚΕΘΕΑ (οι δύο εθνικοί φορείς αντιμετώπισης των εξαρτήσεων) κύλησε το 2012. Στον ΟΚΑΝΑ δόθηκαν 18,5 εκατομμύρια ευρώ και 17,4 εκ., στο ΚΕΘΕΑ. Οι δαπάνες του ΟΚΑΝΑ μειώθηκαν κατά 15% σε σύγκριση με το 2009 και κατά 8% σε σύγκριση με το 2011. Το ΚΕΘΕΑ μείωσε τις δαπάνες του κατά 33% και 15% σε σχέση με το 2009 και το 2011, αντίστοιχα.

Το ποσοστό της μισθοδοσίας του ΟΚΑΝΑ μειώθηκε από 60% του συνόλου των δαπανών το 2009 σε 49% το 2012. Η μισθοδοσία στο ΚΕΘΕΑ καταλαμβάνει σταθερά το 68% των συνολικών δαπανών από το 2009 (ΚΕΘΕΑ 2010, 2011, 2012). Το πρόγραμμα 18 ΑΝΩ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής μείωσε τις δαπάνες κατά 22% το 2012 σε σύγκριση με το 2010.


Για τo 2012 η καταβληθείσα κρατική επιχορήγηση για τους δύο εθνικούς φορείς αντιμετώπισης των εξαρτήσεων ΟΚΑΝΑ και ΚΕΘΕΑ ήταν 18,5 και 17,4 εκατομμύρια αντίστοιχα. Οι δαπάνες του OKANA εμφανίζονται μειωμένες κατά 15% και 8% σε σύγκριση με αυτές του 2009 και του 2011, αντίστοιχα. Οι δαπάνες του ΚΕΘΕΑ μειώθηκαν κατά 33% και 15% σε σχέση με το 2009 και το 2011, αντίστοιχα. Το ποσοστό της μισθοδοσίας του ΟΚΑΝΑ μειώθηκε από 60% του συνόλου των δαπανών το 2009 σε 49% το 2012. Η μισθοδοσία στο ΚΕΘΕΑ καταλαμβάνει σταθερά το 68% των συνολικών δαπανών από το 2009 (ΚΕΘΕΑ 2010, 2011, 2012). Το πρόγραμμα 18 ΑΝΩ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής μείωσε τις δαπάνες κατά 22% το 2012 σε σύγκριση με το 2010.
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Αύξηση παρατηρήθηκε την τελευταία περίοδο (2007-2011) στα ποσοστά χρήσης κάνναβης (9,5% το 2007, 13,4% το 2011) και στη μη ιατρική χρήση ηρεμιστικών ή υπνωτικών χαπιών (5,0% το 2007 και 9,3% το 2010) στους έφηβους ηλικίας 15-19 ετών στην Ελλάδα. Οι άλλες παράνομες ουσίες καθώς και η χρήση ηρωίνη παρέμειναν στα ίδια επίπεδα (1,3% για την ηρωίνη).

ΠΡΟΛΗΨΗ
Το δίκτυο των Κέντρων Πρόληψης επεκτάθηκε με την ίδρυση δύο νέων Κέντρων. Συνεπώς το 2013 ο αριθμός των Κέντρων Πρόληψης ανήλθε στα 73, καλύπτοντας τους 50 από τους 51 νομούς της χώρας.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΟΙ ΧΡΗΣΤΕΣ

Για το έτος 2012 η εκτίμηση του συνολικού αριθμού χρηστών ηλικίας 15-64 ετών, με κύρια ουσία την ηρωίνη είναι 20.429 δηλαδή κοντά στην αντίστοιχη εκτίμηση για το 2011 (20.473). Συνεπώς ο αριθμός των προβληματικών χρηστών έχει σταθεροποιηθεί στο επίπεδο των ετών 2006-2008 ύστερα από μια σχετική αύξηση το 2009 και 2010.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Παρά την οικονομική κρίση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των ατόμων που αιτούνται θεραπεία παραμένουν διαχρονικά τα ίδια. Στις διαπιστούμενες διακυμάνσεις συμπεριλαμβάνεται και επισημαίνεται η αύξηση διαχρονικά στη μέση ηλικία των χρηστών που αιτούνται θεραπεία, από τα 30 έτη το 2008 στα 33 έτη το 2012.

Το 2012 καταγράφονται 103 δομές θεραπείας που διακρίνονται στους ακόλουθους τύπους:

· 53 θεραπευτικές μονάδες υποκατάστασης όλες του ΟΚΑΝΑ (25 συνολικά μέχρι και το 2010),

· 42 «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, 18άνω, ΨΝΘ και του ΟΚΑΝΑ.

· 8 προγράμματα στο πλαίσιο των φυλακών

Το 2012 η συνολική δυναμικότητα των προαναφερθεισών θεραπευτικών δομών ήταν 9.669 άτομα. Οι μονάδες υποκατάστασης διαθέτουν τις περισσότερες θέσεις θεραπείας 8.691, (89,9%) σε σύγκριση με τα «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα 978, (10,1%). Το 2012 παρατηρείται αύξηση στη δυναμικότητα των θεραπευτικών δομών κατά 23,1% σε σχέση με το 2011, αύξηση που οφείλεται στο άνοιγμα των νέων μονάδων του προγράμματος υποκατάστασης. Το 2012 ο συνολικός αριθμός των ατόμων που δέχτηκαν θεραπεία για κάθε τύπο παρέμβασης ανήλθε στους 12.257 όπως φαίνεται παρακάτω

ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Όσον αφορά την έκβαση της θεραπευτικής διαδικασίας, από το σύνολο των θεραπευομένων στα «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα το 2012 ποσοστό 35,7% (616 άτομα) βρισκόταν ακόμα σε θεραπεία στο τέλος του έτους, ποσοστό 20,7% (357 άτομα) ολοκλήρωσαν τη θεραπεία, ενώ το υπόλοιπο 43,5% (753 άτομα) εξήλθαν από το πρόγραμμα, κυρίως λόγω οικειοθελούς αποχώρησης.

Αντίστοιχα για τα προγράμματα υποκατάστασης η πλειονότητα των θεραπευομένων στις μονάδες υποκατάστασης 82% (8.100 άτομα) συνέχιζαν τη θεραπεία μέχρι το τέλος του 2012, ενώ έλαβαν πρόωρο εξιτήριο 6,3%, (627 άτομα), παραπομπή σε άλλη μονάδα ή υπηρεσία 4% (395 άτομα), το 3,9% (384 άτομα) διακόπτει την παρακολούθηση με δική του βούληση, το 1,8% (152 άτομα) διακόπτει λόγω φυλάκισης, το 0,9% λόγω θανάτου, ενώ η ολοκλήρωση της θεραπείας αντιστοιχεί σε ποσοστό 1,1% (110 άτομα).

ΧΡΗΣΗ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΗIV

Πρόγραμμα Αριστοτέλης

Το 2011-2012, παρατηρήθηκε αιφνίδια αύξηση των κρουσμάτων της HIV/AIDS λοίμωξης μεταξύ των χρηστών ενδοφλεβίων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας. Το πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ 2007-2013, είναι μία παρέμβαση που ακολουθεί τη στρατηγική "Seek–Test–Treat-Retain" για τον περιορισμό της μετάδοσης του HIV/AIDS. Οι κύριοι σκοποί του προγράμματος είναι α) ο διαγνωστικός έλεγχος για HIV και ενημέρωση των ΧΕΝ που διαμένουν στη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας και β) η παροχή πρόληψης, φροντίδας και θεραπείας στους HIV-θετικούς ΧΕΝ (κατά προτεραιότητα εισαγωγή σε προγράμματα υποκατάστασης με οπιοειδή και αντιρετροϊκή θεραπεία).

Τον πληθυσμό-στόχο αποτελούν 3.500 ενεργοί ΧΕΝ που διαμένουν στη μητροπολιτική περιοχή της Αθήνας. Συνολικά συλλέχθηκαν 7.110 δείγματα αίματος και ερωτηματολόγια από 3.320 συμμετέχοντες ΧΕΝ (εκτιμώμενη κάλυψη του πληθυσμού-στόχου: 96%). Οι ίδιοι οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν το πρόγραμμα πολύ θετικά. Ένα σημαντικό ποσοστό των συμμετεχόντων ήταν άστεγοι (21%-24%, ανάλογα με τον κύκλο του προγράμματος). Από το σύνολο των συμμετεχόντων, 543 (16,4%) βρέθηκαν anti-HIV(+). Οι μισοί περίπου από αυτούς (48,2%) διαγνώστηκαν για πρώτη φορά μέσω του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ. Οι παράγοντες που βρέθηκαν να σχετίζονται με την HIV λοίμωξη ήταν α) η κοινή χρήση συριγγών, β) η ενδοφλέβια χρήση με συχνότητα πάνω από μία φορά την ημέρα, γ) η χρήση κοκαΐνης και δ) η απουσία στέγης. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, παρατηρήθηκε αξιοσημείωτη μείωση στη συχνότητα ενδοφλέβιας χρήσης (ενδοφλέβια χρήση τουλάχιστον μία φορά την ημέρα: από το 54% των ΧΕΝ στον κύκλο A σε 25% στον κύκλο Ε). Μείωση παρατηρήθηκε επίσης και στην κοινή χρήση συριγγών (από 11% στον κύκλο Α σε 5,4% στον κύκλο Ε). Στους 16 μήνες του προγράμματος, διανεμήθηκαν 85.400 σύριγγες στους συμμετέχοντες. Παράλληλα, ο ΟΚΑΝΑ, σε συνεργασία με ΜΚΟ, την τριετία 2011-2013 μοίρασε 565.000 βελόνες/σύριγγες, λειτούργησε 16 επιπλέον Μονάδες παροχής υποκατάστατων οπιοειδών στην Αττική και εισήγαγε 1100 επιπλέον ΧΕΝ στα προγράμματα υποκατάστασης.

ΘΑΝΑΤΟΙ ΑΠΟ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

Ο αριθμός των αναφερθέντων θανάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά συνέχισε τη σημαντικά φθίνουσα πορεία του και το 2012. Στοιχεία της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Αθηνών δείχνουν ότι ενώ το 2009 αναφέρθηκαν 235 σχετιζόμενοι με τα Ναρκωτικά θάνατοι το 2013 ο αντίστοιχος αριθμός ανήλθε μόλις σε 77. Σημαντική κρίνεται η συσχέτιση μείωσης των θανάτων με την σημαντική αύξηση των προγραμμάτων χορήγησης υποκαταστάτων στο διάστημα 2010-2013.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

Το 2012 ο συνολικός αριθμός των συριγγών που διανεμήθηκαν / ανταλλάχθηκαν αυξήθηκε σημαντικά σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη. Σχεδόν 3,5 φορές περισσότερες σύριγγες διανεμήθηκαν / ανταλλάχθηκαν το 2012 σε σύγκριση με το 2011, με αποτέλεσμα σημαντική αύξηση της κάλυψης σε σύριγγες σε σχέση με τον πληθυσμό των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα προγράμματα συριγγών είναι διαθέσιμα μόνο στην Αθήνα, η κάλυψη διανομής συριγγών για την Αθήνα εκτιμάται στις 133 σύριγγες ανά χρήστη ενέσιμων ναρκωτικών ετησίως δηλαδή πολύ κοντά στις κατευθυντήριες οδηγίες του ΠΟΥ που αναφέρει τον αριθμό 200 σύριγγες τον χρόνο ανά χρήστη.
----------------------------
*Η Μαρία Ιωσηφίδου είναι Ιατρός Πνευμονολόγος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομειό Ρίου και Ιατρός Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος, Αναπληρώτρια Υπεύθυνη στον Οργανισμό Κατά των Ναρκωτικών ΟΚΑΝΑ και τιμά το παρόν blog με τις σκέψεις της!