Η δυτική τέχνη βασιζόταν, από την Αναγέννηση έως τα μέσα του 19ου αιώνα, από την λογική της προοπτικής και μια προσπάθεια αναπαραγωγής μιας ψευδαίσθησης της ορατής πραγματικότητας. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα πολλοί καλλιτέχνες ένιωσαν την ανάγκη να δημιουργήσουν ένα νέο είδος τέχνης που θα περιλάμβανε τις θεμελιώδεις αλλαγές που συντελούνται στην τεχνολογία, την επιστήμη και την φιλοσοφία. Οι πηγές από τις οποίες οι μεμονωμένοι καλλιτέχνες άντλησαν τα θεωρητικά τους επιχειρήματα ήταν ποικίλες και αντανακλούσαν τις κοινωνικές και πνευματικές ενασχολήσεις σε όλους τους τομείς του δυτικού πολιτισμού εκείνη την εποχή.
Η αφηρημένη τέχνη, η μη εικονιστική τέχνη, η μη αντικειμενική τέχνη και η μη αναπαραστατική τέχνη είναι όλα στενά συνδεδεμένοι όροι. Έχουν παρόμοιες, αλλά ίσως όχι πανομοιότυπες έννοιες.
Η αφαίρεση υποδηλώνει απομάκρυνση (αφαίρεση) από την “πραγματικότητα” στην απεικόνιση των εικόνων στην τέχνη. Αυτή η απόκλιση από την ακριβή αναπαράσταση μπορεί να είναι μικρή, μερική ή πλήρης. Η αφαίρεση υπάρχει σε μια συνέχεια. Ακόμη και η τέχνη που στοχεύει σε αληθοφάνεια ύψιστου βαθμού μπορούμε να πούμε ότι είναι αφηρημένη, τουλάχιστον θεωρητικά, αφού η τέλεια αναπαράσταση είναι αδύνατη. Το έργο τέχνης που παίρνει ελευθερίες, π.χ. η αλλαγή χρώματος ή μορφής με τρόπους που είναι εμφανείς, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι εν μέρει αφηρημένο. Η ολική αφαίρεση δεν φέρει κανένα ίχνος αναφοράς σε οτιδήποτε αναγνωρίσιμο. Στη γεωμετρική αφαίρεση, για παράδειγμα, είναι απίθανο να βρει κανείς αναφορές σε νατουραλιστικές οντότητες. Η εικονιστική τέχνη και η συνολική αφαίρεση είναι σχεδόν αμοιβαία αποκλειόμενες. Αλλά η εικονιστική και η αναπαραστατική (ή ρεαλιστική) τέχνη συχνά περιέχουν μερική αφαίρεση.
Τόσο η γεωμετρική αφαίρεση όσο και η λυρική αφαίρεση είναι συχνά εντελώς αφηρημένα. Ανάμεσα στα πολυάριθμα καλλιτεχνικά κινήματα που ενσωματώνουν τη μερική αφαίρεση θα ήταν για παράδειγμα ο φωβισμός στον οποίο το χρώμα αλλάζει εμφανώς και σκόπιμα σε σχέση με την πραγματικότητα και ο κυβισμός, ο οποίος αλλάζει τις μορφές των πραγματικών οντοτήτων που απεικονίζονται.
Οι εξπρεσιονιστές ζωγράφοι διερεύνησαν την τολμηρή χρήση της επιφάνειας βαφής, σχεδιάζοντας παραμορφώσεις και υπερβολές και το έντονο χρώμα. Οι εξπρεσιονιστές παρήγαγαν συναισθηματικά φορτισμένους πίνακες που ήταν αντιδράσεις και αντιλήψεις της σύγχρονης εμπειρίας και αντιδράσεις στον ιμπρεσιονισμό και άλλες πιο συντηρητικές κατευθύνσεις της ζωγραφικής του τέλους του 19ου αιώνα.
Οι Εξπρεσιονιστές άλλαξαν δραστικά την έμφαση στο θέμα προς όφελος της απεικόνισης των ψυχολογικών καταστάσεων της ύπαρξης. Αν και καλλιτέχνες όπως ο Edvard Munch και ο James Ensor άντλησαν επιρροές κυρίως από το έργο των μετα-ιμπρεσιονιστών, συνέβαλαν καθοριστικά στην εμφάνιση της αφαίρεσης τον 20ο αιώνα. Ο Paul Cézanne είχε ξεκινήσει ως ιμπρεσιονιστής, αλλά ο στόχος του -να κάνει μια λογική κατασκευή της πραγματικότητας βασισμένη σε μια άποψη από ένα μόνο σημείο, με διαμορφωμένο χρώμα σε επίπεδες περιοχές- έγινε η βάση μιας νέας εικαστικής τέχνης, που αργότερα θα αναπτυχθεί στον κυβισμό.
Επιπλέον, στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ανατολική Ευρώπη ο μυστικισμός και η πρώιμη μοντερνιστική θρησκευτική φιλοσοφία, όπως εκφράστηκαν από την Στοά της Θεοσοφικής Εταιρείας. Η Μπλαβάτσκυ είχε βαθιά επίδραση σε πρωτοπόρους γεωμετρικούς καλλιτέχνες όπως η Hilma af Klint και ο Wassily Kandinsky. Η μυστικιστική διδασκαλία του Georges Gurdjieff και του Ouspensky είχε επίσης σημαντική επίδραση στους πρώιμους σχηματισμούς των γεωμετρικών αφηρημένων στυλ του Piet Mondrian και των συναδέλφων του στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο πνευματισμός ενέπνευσε επίσης την αφηρημένη τέχνη των Kasimir Malevich και František Kupka.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Henri Matisse και αρκετοί άλλοι νέοι καλλιτέχνες, όπως ο προκυβιστής Georges Braque, ο André Derain, ο Raoul Dufy και ο Jean Metzinger έφεραν επανάσταση στον κόσμο της τέχνης του Παρισιού με «άγρια», πολύχρωμα, εκφραστικά τοπία και ζωγραφιές. οι κριτικοί ονόμασαν Φωβισμό. Η ακατέργαστη γλώσσα του χρώματος όπως αναπτύχθηκε από τους Fauves επηρέασε άμεσα έναν άλλο πρωτοπόρο της αφαίρεσης, τον Wassily Kandinsky.
Ο κυβισμός, βασισμένος στην ιδέα του Σεζάν ότι “…κάθε απεικόνιση της φύσης μπορεί να αναχθεί σε κύβο, σφαίρα και κώνο”, έγινε, μαζί με τον Φωβισμό, το καλλιτεχνικό κίνημα που άνοιξε άμεσα την πόρτα στην αφαίρεση στις αρχές του 20ου αιώνα.
Κατά την άνοδο των Ναζί στην εξουσία την δεκαετία του 1930 πολλοί καλλιτέχνες έφυγαν από την Ευρώπη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1940 τα κύρια κινήματα της μοντέρνας τέχνης, του εξπρεσιονισμού, του κυβισμού, της αφαίρεσης, του σουρεαλισμού και του νταντά αντιπροσωπεύονταν στην Νέα Υόρκη: Marcel Duchamp, Fernand Léger, Piet Mondrian, Jacques Lipchitz, André Masson, Max Ernst και André Breton,… μόνο λίγοι από τους εξόριστους Ευρωπαίους που έφτασαν στην Νέα Υόρκη.
Οι πλούσιες πολιτιστικές επιρροές που έφεραν οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες αποστάχθηκαν και βασίστηκαν από ντόπιους ζωγράφους της Νέας Υόρκης. Το κλίμα ελευθερίας στη Νέα Υόρκη επέτρεψε σε όλες αυτές τις επιρροές να ανθίσουν. Οι γκαλερί τέχνης που είχαν επικεντρωθεί κυρίως στην ευρωπαϊκή τέχνη άρχισαν να προσέχουν την τοπική καλλιτεχνική κοινότητα και το έργο νεότερων Αμερικανών καλλιτεχνών που είχαν αρχίσει να ωριμάζουν. Ορισμένοι καλλιτέχνες εκείνη την εποχή έγιναν σαφώς αφηρημένοι στην ώριμη δουλειά τους.
Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, ο πίνακας του Piet Mondrian Σύνθεση Νο. 10 , 1939–1942, που χαρακτηρίζεται από βασικά χρώματα, λευκό έδαφος και μαύρες γραμμές πλέγματος καθόρισε ξεκάθαρα την ριζοσπαστική αλλά κλασική προσέγγισή του στο ορθογώνιο και την αφηρημένη τέχνη γενικά. Ορισμένοι καλλιτέχνες της περιόδου αψήφησαν την κατηγοριοποίηση, όπως η Georgia Totto O’Keeffe, η οποία, ενώ ήταν μοντερνίστρια αφαιρετική, ήταν καθαρά “τρελή” στο ότι ζωγράφιζε εξαιρετικά αφηρημένες φόρμες, ενώ δεν εντάχθηκε σε κάποια συγκεκριμένη ομάδα της περιόδου.
Στα αφηρημένα εικαστικά έργα περιγράφεται η πραγματικότητα, όχι μέσω της μίμησης ή της πιστής αναπαράστασης, αλλά με έναν αντισυμβατικό και αφηρημένο τρόπο που κρατά αμετάβλητες τις εσωτερικές συνιστώσες της. Η ζωγραφική και όλες οι εικαστικές τέχνες, εκφραζόταν ελεύθερα χωρίς να υποχρεώνονται οι καλλιτέχνες, να επεξηγούν, το πώς και το γιατί λειτουργούν έτσι.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου