O Σχηματισμός των λέξεων στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα

4. Το α΄ συνθετικό είναι επίρρημα που δεν εμφανίζεται πια ως ανεξάρτητο

§ 54. α) Μια άρνηση: ἀ-, ἀν- (ἀνα-, ἀα-), νε-, νη-. Η συχνότερη άρνηση με σύνθετο είναι με το ἀ-, το λεγόμενο στερητικό, που φωνητικά και σημασιολογικά αντιστοιχεί στο λατ. in -, το γερμανικό un -: ἄ-δικος, πρβ. λατ. in - i ū stus ,γερμ. un - gerecht 'άδικος'. Πρόκειται ασφαλώς για τον επικρατέστερο τύπο σύνθεσης της ελληνικής γλώσσας σ' όλες τις φάσεις της. Πριν από φωνήεν παίρνει τη μορφή ἀν-: ἀν-άριθμος κτλ. Πριν από αρχικό Ϝ τα παλιότερα (ομηρικά) παραδείγματα διατηρούν το ἀ-: ἄ-ιδρις 'αδαής' (ρίζα Ϝιδ-), ἀ-εικής 'απρεπής' (αργότερα συναιρέθηκε σε αἰκής), ἀ-εργός (αργότερα ἀργός) 'άεργος, οκνηρός'· επειδή πολλά από αυτά τα σύνθετα έτυχε ν' αρχίζουν με ἀ-ο- (ἄ-οινος, ἄ-οικος, ἀ-όρατος· όλα με αρχικό -Ϝο-), η χασμωδία ἀ-ο- θεωρήθηκε φυσιολογική και, ιδίως κατά την ύστερη κλασική περίοδο, απαντούν το ἄ-οδμος (ἄ-οσμος) πλάι στο ἄν-οδμος (ἄν-οσμος) 'άοσμος' (ρίζα ὀδ-, πρβ. λατ. odor), το ἄ-οζος δίπλα στο ἄν-οζος 'χωρίς κλαδιά' (ὄζος πρβ. γερμ. Ast), ἄ-ορνος 'χωρίς πουλί' (η λέξη ὄρνις είναι συγγενική με τη γερμανική Aar 'αετός').

§ 55. Η στερητική χρήση του ἀνα- είναι μόνο φαινομενική: οι λέξεις ἀνάεδνος 'χωρίς προίκα' (Όμ.) και ἀνάελπτος 'ανέλπιστος' (Ησίοδος Θεογονία 660) πρέπει να χωριστούν ἀν-άεδνος, ἀν-άελπτος ή να γραφούν ἀν-έεδνος, ἀν-έελπτος (όπως ἔεδνον ἐέλπεσθαι)· το ἀνάπνευστος 'χωρίς ανάσα' πρέπει να γραφεί ἀν-άμπνευστος ή να θεωρηθεί μίμηση του ομηρικού ἀνάσχετος = ἄσχετος (βλ. υποσημ.), όπως το ἀνάγνωστος 'άγνωστος' (Καλλίμαχος απόσπ. 422 Schneider· αμφίβολο).

Η μορφή ἀα- στο ἀάπλετος 'τεράστιος' και ἀάσπετος 'άρρητος' στον Κόιντο Σμυρναίο (αντί για ἄπλετος, ἄσπετος) μιμείται απλώς την ομηρική γραφή ἀάσχετος [1] (Ιλιάδα Ε 892, Ω 708) 'ανυπόφορος', που φαίνεται να ταυτίζεται με το ἄσχετος 'ακατάσχετος, ασταμάτητος' (πένθος ἄσχετον Π 548/49, πένθος ἀάσχετον Ω 708, ἀάπλετον πένθος Κόιντος Σμυρναίος!).[2]

§ 56. Ετυμολογικά συγγενική με το στερητικό ἀ- είναι η ινδοευρωπαϊκή άρνηση ne (αρχικά μόνο πριν από ρήματα· πρβ. λατ. ne - sc ī re 'αγνοώ'), που στα ελληνικά σώζεται μόνο στη συνηρημένη μορφή νη- νω-: νηλεής 'ανελέητος' (Όμ.) από το *νε-ελεης, νῆστις 'νηστικός' (Όμ.) από το ἐδ- 'τρώω', νημερτής 'αλάνθαστος' (Όμ.) από το ἁμαρτ-, νήνεμος 'απάνεμος' (Όμ.) από το ἄνεμος, νώνυμ(ν)ος 'ανώνυμος' (Όμ.) από το ὄνομα. Από τέτοια παραδείγματα αποκόπηκε ένα στερητικό μόριο νη-, που ενίοτε χρησιμοποιείται και πριν από αρχικό σύμφωνο· ήδη ο Όμηρος γνωρίζει το νη-κερδής 'ανώφελος' (ἔπος νηκερδὲς ἔειπες ξ 509, που μιμείται μάλλον τη φράση ἔπος νημερτὲς ἔειπες Γ 204· νηκερδέα βουλήν Ρ 469 πρβ. νημερτέα βουλήν α 86 = ε 30) και το νῆϊς 'ανίδεος' (από το Ϝιδ- [3])· αργότερα εμφανίζονται και τα νη-πενθής 'χωρίς πόνο' (από το πένθος), νη-πευθής νή-πυστος 'άγνωστος, ανήκουστος' (από το πυνθάνεσθαι) και μερικά άλλα.

§ 57. Το νήποινος 'ανεκδίκητος' (Όμ.) σχετίζεται αρχικά με το ἄποινα 'λύτρα'· πρβ. α 377 ἀνδρὸς ἑνὸς βίοτον νήποινον ('χωρίς αποζημίωση') ὀλέσθαι (ἀν-άποινος Α 99), και μόλις εκ των υστέρων συσχετίστηκε με το ποινή. Τύποι όπως ἀνηλεής (κλασ.), ἀνήνεμος (κλασ.), ἀνώνυμος (κλασ. και Όμ. θ 552) έχουν υποστεί "συνθετική έκταση"· είναι όμως πιθανό να αποτελούν μάλλον ταυτόχρονα μετασχηματισμούς των παλιότερων απαρχαιωμένων τύπων νηλεής κτλ. βάσει του συχνότερου τύπου με το στερητικό ἀν-.

Οι αρνήσεις οὐ (-κ, -χ) και μή (δίπλα στα οὐδέ και μηδέ), που στους ιστορικούς χρόνους επικράτησαν ως ανεξάρτητες, σχηματίζουν με πολλά επιρρήματα περισσότερο ή λιγότερο σφιχτοδεμένα σύνθετα: οὔ-πω, οὐδέ-ποτε, οὐκ-έτι (και στη συνέχεια μη-κ-έτι)· σπάνια με αντωνυμίες και άλλες παρεμφερείς λέξεις: οὔτις, οὐδείς.

§ 58. β) Άλλες μη ανεξάρτητες επιρρηματικές λέξεις: ἀ- αθροιστικό (ὀ-), δυσ-, εὐ-, ἀρι-, ἐρι-, ἀγα-, ζα- (δα-), ἡμι-.

Ήδη οι αρχαίοι δικαιολογημένα διέκριναν το αθροιστικό ἀ- (ή ἁ-) από το στερητικό ἀ-. Το πρώτο ανάγεται στο *s ṃ - και σχετίζεται με τα εἷς, ἅμα και τα λατ. simul, semel. Από παλιότερες εποχές η ελληνική γνωρίζει μόνο απολιθωμένα παραδείγματα αυτού του είδους δημιουργίας: ἁ-πλοῦς, ἅ-παξ· ἅπας· με ανομοίωση δασύτητας[4] προκύπτει ἀ- στο ἀ-δελφός 'που γεννήθηκε από την ίδια μήτρα (δελφύς) με κάποιον άλλον' (οξύτονο με βάση το πατήρ και τα παρόμοια), ἀ-κόλουθος 'που ακολουθεί τον ίδιο δρόμο (κέλευθος) με κάποιον, ακόλουθος', ἄ-λοχος 'που μοιράζεται το ίδιο κρεβάτι (λέχος), σύζυγος'. Μερικές λέξεις που ήταν άγνωστες στα αττικά παρουσιάζουν και χωρίς ανομοίωση αδάσυντη μορφή (μη αττική ψίλωση): ἄ-κοιτις (κοίτη) (Όμ.) = ἄλοχος, ἄ-πεδος 'επίπεδος' (Ηρόδοτος), ἀ-γάλακτες = ὁμογάλακτες (Ησύχιος), ἀ-ολλής 'συγκεντρωμένος (για πολλούς μαζί)' (Όμ.· από το εἰλεῖν 'πιέζω'· αττ. ἁ̄ λής). Η σημασία και ίσως και η ετυμολογία του αθροιστικού ἀ- ταυτίζεται με το επικό (αιολικό;) ὀ-: ὄ-πατρος 'από τον ίδιο πατέρα' (Όμ.), ὄ-τριχες ἵπποι 'με ίδιο τρίχωμα' (Όμ.).

§ 59. Το δυσ- 'δυσκολο-, κακο-' είναι ως α΄ συνθετικό πολύ παλιό και παρέμεινε ζωντανό στα ελληνικά όλων των εποχών· αρκούν μερικά παραδείγματα: δυσμενής 'εχθρικός' από το μένος, δυσ-δαίμων 'κακότυχος' από τοδαίμων, δύσ-πορος 'δύσβατος' από το πόρος, δυσ-άλωτος 'δύσκολο να κατακτηθεί' από το ἁλωτός.

Η αντίθεση προς το δυσ- εκφράζεται με το εξίσου αγαπητό εὐ (ἐυ-): εὐ-μενής, εὐ-δαίμων, εὔ-πορος, εὐ-άλωτος. Βέβαια η λέξη εὖ εμφανίζεται και ως ανεξάρτητη, αλλά ως συνθετικό αντιπροσωπεύει ένα παλιότερο μη ανεξάρτητο ὑ- (από το *su-), που επιβιώνει στα ελληνικά στο επίθετο ὑ-γιής (από το βίος).

§ 60. Στην παλιά ποίηση τα ἀρι- (συγγενικό των ἀρείων ἄριστος), ἐρι- (συγγενικό του ἀρι-;), ἀγα- (πρβ. ἄγαν, επίσης μέγας) και ζα- (αιολικό αντί για δια-· δα- από το ζα- [προφορά sda - με ηχηρό s] με ανομοίωση πριν από το σ;) παίζουν κάποιο ρόλο ως επιτατικά α΄ συνθετικά: ἀρί-γνωτος 'εύκολα αναγνωρίσιμος', ἀρί-ζηλος (-δηλος) και ἀρι-φραδής 'πολύ καθαρός, ολοφάνερος'· το ἐρι- είναι κάπως συχνότερο: ἐρι-βρεμέτης και ἐρί-γδουπος 'που βροντάει δυνατά', ἐρί-βωλος 'με μεγάλους σβώλους γης', ἐρι-κυδής 'περίφημος', ἐρί-τιμος 'πολύτιμος'· παρόμοια το ἀγα-: ἀγα-κλεής, ἀγα-κλειτός και ἀγα-κλυτός 'περίφημος', ἀγά-ρροος 'που ρέει με δύναμη', ἀγά-ννιφος 'καταχιονισμένος', ἀγά-στονος 'πολύβουος', ἀγήνωρ 'πολύ γενναίος'· το ζα- εμφανίζεται σπανίως: ζά-θεος 'πολύ θεϊκός, εξαίσιος', ζᾱής 'με δυνατή πνοή' (ἀῆναι), ζά-κοτος 'εξοργισμένος', ζα-τρεφής 'καλοθρεμμένος'· δά-σκιος 'πολύ σκιερός', δα-φοινός 'κατακόκκινος'. Όλα τα παραπάνω παραδείγματα προέρχονται από τον Όμηρο.

§ 61. Η επιλογή του β΄ συνθετικού των συνθέτων με ἀ- στερητικό, δυσ- και εὐ- (ἐρι-, ἀγα- κτλ.) με κανέναν τρόπο δεν γίνεται με απόλυτη ελευθερία. Έτσι, είναι αδύνατη η άμεση σύνθεση με ρηματικούς τύπους, όπως ισχύει γενικά για όλα τα σύνθετα με εξαίρεση όσα συντίθενται με προρηματικά: το ρήμα ἀνομοιοῦν δεν είναι σύνθετο από το ἀν- και ὁμοιοῦν, αλλά παράγωγο του επιθέτου ἀν-όμοιος, το ἀτιμᾶν (Όμ.) παράγωγο του ἄτιμος (μετασχηματισμός του ἀτιμάζειν αναλογικά προς το τιμᾶν)· το ρήμα ἀτίει 'δεν τιμά' στο Θέογνη 621 βρίσκεται σε έντονη αντίθεση προς το τίει και αποτελεί τολμηρό ποιητικό νεολογισμό που εξηγείται από τα τιμᾶν - ἀτιμᾶν· το ρήμα εὐδοκεῖν 'είμαι ικανοποιημένος' είναι παράγωγο ενός αμάρτυρου (πρβ. § 38) εὔ-δοκος 'που δέχεται καλά' (από το δέχεσθαι, δέκεσθαι· πρβ. καραδοκεῖν)· η φράση εὖ ποιεῖν μόλις κατά την κλασική περίοδο αρχίζει να συγχωνεύεται σε ενιαία παράσταση, εξέλιξη που αποτυπώνεται αρχικά στην ανάγκη παράγωγων (εὐποιΐα) και στην περαιτέρω σύνθεση (ἀντευποιεῖν) (πρβ. § 36 κεξ.)· η λέξη εὐποιός 'ευεργετικός' απαντά μόνο στον Ησύχιο. Μόνο σε μία περίπτωση διασώθηκε στους ιστορικούς χρόνους η προϊστορική χρήση του στερητικού ἀ- με μετοχή (πρβ. λατ. in - sci ē ns 'που αγνοεί' αλλά ne - scio 'αγνοώ'): η λέξη ἀ-έκων (με συναίρεση ἄκων) περιέχει τη μετοχή ενός εξαφανισμένου ρηματικού θέματος *Ϝεκ-.

§ 62. Ως β΄ συνθετικά προτιμώνται πάντα τα πανάρχαια ρηματικά επίθετα (πρβ. λατ. in - fectus 'ατέλεστος'): ἀν-ήνυστος 'ανολοκλήρωτος', ἄ-σχετος 'ακατάσχετος', ἄ-πνευστος 'χωρίς πνοή' (με "ενεργητική" σημασία του ρηματικού επιθέτου, δύσ-βατος (με το δυσ- το ρηματικό επίθετο έχει σχεδόν πάντα αυτή τη σημασία)· ἐύ-γναμπτος 'καλολυγισμένος', εὐ-κέατος 'ευκολότμητος'· επίσης ουσιαστικά με μετάπλαση (λατ. in - ermis 'άοπλος'): ἄ-θυμος 'άτολμος'· ἀ-σθενής 'αδύναμος', ἀν-αίμων 'χωρίς αίμα'· δύσ-θυμος 'δύσθυμος, θλιμμένος', δυσ-μενής 'εχθρικός', δυσ-δαίμων 'δυστυχισμένος', εὔ-θυμος 'ευχάριστος, εύθυμος', εὐ-μενής 'φιλικός', εὐ-δαίμων 'ευτυχισμένος'. Ανάλογη θέση κατέχει η σύνθεση με συνηθισμένα επίθετα (πρβ. λατ. in - i ū stus 'άδικος'): ἄ-ιδρις 'αδαής', ἄ-μβροτος 'αθάνατος'. Σπανίως και μόνο στην ποίηση τον ρόλο αυτό αναλαμβάνουν τα δυσ- και εὐ-: δυσ-άμμορος (Όμ.) και δυσ-άθλιος (Σοφ.) 'πολύ δυστυχισμένος', εὔ-σοος 'σώος και αβλαβής' (Θεόκριτος)· το ίδιο ισχύει και για τη μεταφορά σε ουσιαστικά: δῶρα ἄδωρα 'δώρα που δεν είναι δώρα, δώρα δυστυχίας' (Σοφ.), Ἶρος Ἄιρος (Όμ.) 'κακό-Ιρος', Δύσ-παρις (Όμ.) 'κακό-Παρης', δύσ-γαμος γάμος 'δυστυχισμένος γάμος' (Ευρ.), πρβ. ἀ-μήτωρ, δύσ-παις, εὔ-παις.

Παρότι έχουν μακρά ιστορία, δυσνόητες παραμένουν λέξεις όπως ἄ-φορος 'άγονος, που καθιστά κάτι άγονο', δύσ-φορος 'δύσκολο να τον κρατάς, αφόρητος', εὔ-φορος 'ανεκτός, γόνιμος'· ανάγονται μάλλον σε ουσιαστικά, συνδέθηκαν όμως περισσότερο ή λιγότερο στενά με τα σχετικά ρήματα και λειτουργούν ως ρηματικά επίθετα· πρβ. επίσης ἀ-εργός 'άεργος, ακαλλιέργητος', δύσ-εργος 'δυσκατέργαστος· αδρανής', εὐ-εργός 'που ενεργεί σωστά· κατεργασμένος· εύπλαστος' (ουσ. ἔργον - ρήμα ἔρξαι = *ἐργ-σαι[5] )· ἄ-μαχος, δύσ-μαχος, εὔ-μαχος (μάχη - μάχεσθαι). Το ίδιο ισχύει για τα ριζικά ονόματα: ἄ-ζυξ 'ανύπαντρος' (Ευρ.), ἀ-γνώς 'άγνωστος' (Όμ.), 'αδαής' (Πίνδ.), σπάνια εὐ-: εὐ-κράς 'καλά αναμεμειγμένος' (Ευρ.), εὔ-ζυξ 'καλοπαντρεμένος' (Παλατινή ανθολογία). Δες επίσης § 44 .
----------------------
[1] Πρέπει μάλλον να διορθωθεί σε ἀνάσχετος = *ἀν-άνσχετος = *ἀν-ανά-σχετος.

[2] Το σημερινό άσχετος είναι λόγιο δάνειο από διαφορετική ομώνυμη ελληνιστική λέξη.

[3] Με έκταση του φωνήεντος πριν από το Ϝ όπως στην αύξηση ἠ-(Ϝ)είδη;

[4] Το αθροιστικό ἁ- έχει "δασύτητα", δηλαδή αρχίζει με το σύμφωνο [h] (σήμερα συμβολισμένο με "δασεία"), και το γράμμα φ δηλώνει δασύ σύμφωνο [ph]. (Δες στο Παράρτημα για την προφορά.)

[5] Θέμα erg- (πρβ. ἔργ-ον) + [s] = [gs], και με αφομοίωση ηχηρότητας [ks] (ξ).

Σταθερά του Hubble και κοσμικές αποστάσεις

Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Edwin Hubble, σε μια ομιλία του όπου παρουσίαζε τα αποτελέσματα των παρατηρήσεών του, αποκάλυψε πως το Σύμπαν δεν είναι στατικό, αλλά διαστέλλεται. Η εργασία του με τίτλο “Μια Σχέση μεταξύ της Απόστασης και της Ακτινικής Ταχύτητας μεταξύ των Εξω-Γαλαξιακών Νεφελωμάτων” περιλάμβανε τη σχέση στην οποία ο Hubble κατέληξε, η οποία είναι γνωστή ως “νόμος του Hubble”. Η εξίσωση αυτή περιλάμβανε τη σταθερά του Hubble. Στην ουσία ο Hubble ανακάλυψε ένα εξαιρετικό εργαλείο για τον προσδιορισμό αποστάσεων μακρινών γαλαξιών, μετρώντας τις μετατοπίσεις των φασματικών τους γραμμών προς το ερυθρό. Ακόμη, με τη βοήθεια του Milton Humanson, μέχρι το 1934, κατάφεραν να τεκμηριώσουν παρατηρησιακά τη διαστολή του Σύμπαντος, προσδιορίζοντας τις αποστάσεις και τις ταχύτητες 32 συνολικά γαλαξιών. Όμως, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, τα πράγματα έμελλαν να γίνουν ακόμα πιο σύνθετα, καθώς οι παρατηρήσεις μακρινών supernova έδειξαν ότι το σύμπαν διαστέλλεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Έκτοτε, ο υπολογισμός της σταθεράς (ή “παραμέτρου”) του Hubble δίχασε τους ερευνητές, καθώς υπάρχουν δύο τρόποι υπολογισμού της, των οποίων τα αποτελέσματα δεν ταυτίζονται.

Η μία εκ των δύο μεθόδων χρησιμοποιεί τις ταχύτητες των γαλαξιών ως συνάρτηση της απόστασης τους από μας, δίνοντας ως αποτέλεσμα μια σταθερά με τιμή 73 ± 1 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο ανά Megaparsec (km/s/Mpc), με 1 Megaparsec να αντιπροσωπεύει περίπου 3,26 εκατομμύρια έτη φωτός. Αυτή είναι γνωστή ως η λύση “όψιμου χρόνου” ή “late time”, διότι προκύπτει από πρόσφατες μετρήσεις. Πρακτικά, αυτός ο αριθμός υποδηλώνει ότι -εαν αγνοήσουμε τη δύναμη της βαρύτητας- δύο αντικείμενα που απέχουν μεταξύ τους 3,26 εκατομμύρια έτη φωτός, θα απομακρύνονται το ένα από το άλλο με ταχύτητα 73 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο.

Όσον αφορά τη δεύτερη μέθοδο υπολογισμού της σταθεράς του Hubble, σχετίζεται άμεσα με την Κοσμική Μικροκυματική Ακτινοβολία Υποβάθρου. Δεδομένου του ότι το Σύμπαν ήταν εξαιρετικά θερμό κατά το μεγαλύτερο μέρος της πρώιμης ιστορίας του, δεν υπήρχαν άτομα παρά μόνο ελεύθερα ηλεκτρόνια και πρωτόνια. Έτσι, τα φωτόνια του πρώιμου Σύμπαντος σκεδάζονταν εύκολα από τα ελεύθερα ηλεκτρόνια με αποτέλεσμα να περιορίζονται σε ένα μικρό μέρος του χώρου. Κάποια στιγμή, καθώς το σύμπαν άρχισε να ψύχεται όλο ένα και περισσότερο κατά τη διαστολή του, σχηματίστηκαν τα πρώτα άτομα μετά την ένωση των ελεύθερων ηλεκτρονίων και των πρωτονίων. Συνεπώς, τα φωτόνια δεν σκεδάζονταν πλέον από τα ελεύθερα ηλεκτρόνια και έτσι ξεκίνησαν να διαχέονται ταχύτατα προς όλες τις κατευθύνσεις σε ολόκληρο το Σύμπαν. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ερευνητές ορίζουν ως “επιφάνεια της τελευταίας σκέδασης” ή “surface of last scattering” το σύνολο των σημείων στο χώρο από όπου λαμβάνουμε φωτόνια που εκπέμφθηκαν κατά την «απελευθέρωσή» τους.

Οι παρατηρήσεις της Κοσμικής Ακτινοβολίας αποτελούν ένα ισχυρό τεκμήριο για τη θεωρία της θερμής Μεγάλης Έκρηξης. Η ακτινοβολία αυτή συνίσταται σε μικροκύματα τα οποία φθάνουν σε εμάς από όλες τις διευθύνσεις του ουρανού, πέραν μερικών μικροσκοπικών θερμικών διακυμάνσεων ή, αλλιώς, ανισοτροπιών. Όταν αυτές οι διακυμάνσεις της Κοσμικής Ακτινοβολίας γίνονται αντιληπτές, από ευαίσθητα όργανα όπως ο COBE και ο WMAP, καθιστούν εφικτή μια νέα εκτίμηση της σταθεράς του Hubble γύρω στα 67.5 ± 0.5 km/s/Mpc.

Και για τις δύο μεθόδους οι τεχνικές μέτρησης και εκτίμησης της σταθεράς του Hubble έχουν τελειοποιηθεί και είναι ακριβέστερες, όμως, η διαφορά τους παραμένει αρκετά μεγάλη. Η τιμή της διαφοράς τους, η οποία είναι 5,6 km/s/Mpc, προκαλεί μεγάλη σύγχυση στην ερευνητική κοινότητα καθώς υποδηλώνει πως δεν υπάρχει πλήρης κατανόηση των βασικών νόμων που διέπουν το Σύμπαν. Μάλιστα, ο Richard I. Anderson, φυσικός και έτερος συγγραφέας της νέας μελέτης, τόνισε πως η διαφορά έστω μερικών km/s/Mpc στη σταθερά του Hubble έχει τεράστια σημασία.

Τελικά, όμως, οι ερευνητές καταλήγουν ίσως σε συμφωνία με τη μέθοδο του «όψιμου χρόνου». Οι νέες μετρήσεις, που περιλαμβάνονται στη νέα μελέτη και αφορούν τους μεταβλητούς Κηφείδες, θεωρούνται πιο αξιόπιστες και επιβεβαιώνουν το ρυθμό επέκτασης του σύμπαντος στα 73 ± 1 km/s/Mpc. Πρέπει να σημειωθεί πως οι μεταβλητοί Κηφείδες είναι παλλόμενα άστρα, των οποίων η φωτεινότητα αυξομειώνεται περιοδικά. Το Ευρωπαϊκό διαστημικό σκάφος Gaia συνέλλεξε αρκετά στοιχεία για τους μεταβλητούς Κηφείδες τα οποία παρείχαν ακριβείς μετρήσεις των κοσμικών αποστάσεων.

Παρ’ όλ’ αυτά σε αρκετά μακρινές αποστάσεις οι Κηφείδες παύουν να συνεισφέρουν στις παρατηρήσεις των ερευνητών καθώς το φως τους γίνεται όλο και πιο αμυδρό. Για το λόγο αυτό οι ερευνητές στρέφονται σε πολύ λαμπρά κοσμικά αντικείμενα-φαινόμενα όπως οι εκρήξεις supernova και συγκεκριμένα supernova Τύπου Ια. Χαρακτηριστικό του Τύπου Ια είναι η ομοιογένεια διάχυσης του φωτός που εκπέμπεται αλλά και η ποσότητα φωτεινότητας η οποία μειώνεται με σταθερό ρυθμό. Χάρη στις εκρήξεις αυτές οι ερευνητές έχουν καταφέρει να προσδιορίσουν αποστάσεις μακρινών γαλαξιών που προσεγγίζουν ακόμη και το 1 δισεκατομμύριο έτη φωτός.

Όπως είδαμε παραπάνω οι ερευνητές χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους για να προσδιορίσουν τις αποστάσεις στο Σύμπαν ανάλογα με το αντικείμενο που μελετούν. Το σύνολο των μεθόδων αυτών ορίζεται ως η “κοσμική σκάλα των αποστάσεων” ή “cosmic distance ladder” χρησιμοποιώντας μεταφορικά τον όρο “σκάλα” απλά για να περιγράψουν τις διάφορες κλίμακες αποστάσεων. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση όπου γίνεται η μέτρηση, τόσο περισσότερα βήματα χρειάζονται για τον προσδιορισμό της. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η “σταθερά” του Hubble μεταβάλλεται και ήταν διαφορετική σε διαφορετικές εποχές του Σύμπαντος. Σήμερα όλα δείχνουν ότι βαίνει μειούμενη, κάτι που οδηγεί πολλούς ερευνητές στην χρήση της φράσης “παράμετρος του Hubble”.

Η Ουσία Όλων των Θρησκειών

Η ολοκλήρωση του όντος στα πλαίσια μίας θρησκείας σημαίνει την Βίωση της Ύστατης Πραγματικότητας

Μελετώντας τις διάφορες θρησκείες, σε όλες τις εποχές (κι ανεξάρτητα από την φάση της θρησκευτικής αντίληψης στην οποία τοποθετούνται) παρατηρούμε ότι υπάρχουν ορισμένες βασικές αντιλήψεις που είναι ίδιες σε όλες τις θρησκείες. Όλες οι θρησκείες μιλούν για την Ίδια Πραγματικότητα. Οι διαφορές μεταξύ των θρησκειών είναι κυρίως ερμηνευτικές και γλωσσικές.

1) Σε όλες τις θρησκείες τίθεται εξ’ αρχής ότι η Ύστατη Πραγματικότητα (που θεωρείται πάντα Απροσδιόριστη, Ακατάληπτη, Άπειρη, κλπ.) αποτελεί το Υπόβαθρο του Φαινομένου της Ύπαρξης κι όλων των ποικιλιών του. Το Απόλυτο, το Είναι, κλπ. Προηγείται κάθε ύπαρξης και κάθε ύπαρξη αναφέρεται σε Αυτό και μπορεί να το προσεγγίσει μόνο βιωματικά. Δεν είναι απλά μία γενική ιδέα στην οποία ανάγει η σκέψη όλα τα όντα - αυτή η γενική ιδέα είναι μία κατασκευή που έπεται της σκέψης και δεν έχει καμία σχέση με την Αντικειμενική Πραγματικότητα που τίθεται στην αρχή.

2) Κάθε είναι (κάθε συνείδηση που συναισθάνεται ότι υπάρχει) είτε ταυτίζεται, είτε αναφέρεται στην Ύστατη Πραγματικότητα. Το είναι πηγάζει, εξαρτάται και είναι σε σχέση με την Ύστατη Πραγματικότητα.

3) Εξαιτίας της ύπαρξης σχέσης μεταξύ της Ύστατης Πραγματικότητας και της οποιασδήποτε συνείδησης προκύπτει η επικοινωνία όχι μόνο σαν υπαρξιακή αναγκαιότητα αλλά και σαν ζωτική δραστηριότητα και σαν υπαρξιακός προορισμός.

4) Η Ύστατη Πραγματικότητα θεωρείται από την κάθε συνείδηση (το κάθε υποκείμενο) σαν μία Υπερ-υποκειμενική Πραγματικότητα, δηλαδή μία Αντικειμενική Πραγματικότητα, την Οποία το υποκείμενο προσεγγίζει όταν υπερβαίνει όλες τις υποκειμενικές, εξωτερικές δραστηριότητες και βυθίζεται στο Βαθύτερο Αντικειμενικό Είναι του. Το Βαθύτερο Αντικειμενικό Είναι κάθε ύπαρξης ταυτίζεται με την Ύστατη Πραγματικότητα. Εδώ θεμελιώνονται όλες οι διαλογιστικές πρακτικές, οι πνευματικές ασκήσεις, κλπ.

5) Η ολοκλήρωση του όντος στα πλαίσια μίας θρησκείας σημαίνει την Βίωση της Ύστατης Πραγματικότητας (είτε την θεωρούμε σαν ταύτιση με την Ύστατη Πραγματικότητα, είτε σαν ένωση, είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο). Η κατάσταση ορίζεται σαν φώτιση, θέωση, τελείωση, ολοκλήρωση, κλπ., (όλα αυτά σημαίνουν το ίδιο πράγμα).

6) Η Βίωση της Ύστατης Πραγματικότητας αποκαλύπτει στα όντα που το πετυχαίνουν αυτό ότι υπάρχει μόνο Μία Πραγματικότητα από την Οποία δεν αποχωρίζονται ποτέ. Η περιπέτεια μέσα στα σύμπαντα, αόρατα και ορατά, είναι υποκειμενική που καθίσταται λόγω της απορρόφησης και της αδυναμίας του υποκειμένου, αντικειμενική. Ο Φωτισμός αποκαλύπτει την αληθινή μας σχέση με τα φαινόμενα.

Αυτές οι γενικές αντιλήψεις υπάρχουν σε όλες τις θρησκείες κι όπου κάποια θρησκεία φαίνεται να απομακρύνεται από τον κανόνα αυτό οφείλεται μάλλον στην ερμηνεία που προωθούν οι εκπρόσωποί της κι όχι στην Αλήθεια που προσπαθεί η θρησκεία να προσεγγίσει.

Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι όλες οι θρησκείες είναι μόνο ερμηνείες, δηλαδή ενδείξεις της Αλήθειας, όχι η Αλήθεια καταγραμμένη. Πρέπει να βιώσουμε την Αλήθεια που υποδεικνύουν. Η Αλήθεια δεν ανήκει στον χώρο της σκέψης, δεν είναι διατυπωμένος λόγος, λέξεις.

Η ατραπός μύησης του Φιλοκτήτη

Το όνομα μου είναι Φιλοκτήτης, το οποίο σημαίνει: «αυτός που του αρέσει να αποκτά», και είναι αλήθεια, πως οι γονείς μου ίσως μετά από θεϊκή παρέμβαση δεν μου έδωσαν τυχαία αυτό το όνομα. Από μικρός αγαπούσα να αποκτώ πράγματα, μου άρεσαν τα δώρα και τα υλικά αγαθά.

Γεννήθηκα στην Θεσσαλία, τον ευλογημένο αυτό τόπο ο οποίος κάποτε στα πολύ παλαιά χρόνια σκεπαζόταν από θάλασσα όπως μαρτυρά και το όνομα της (θέση αλός). Μητέρα μου η Μεθώνη, και πατέρας μου ο Ποίαντας, βασιλιάς των Μαλιαίων.

Στην πορεία της ζωής μου ήμουν ένας από τους διεκδικητές της ωραίας Ελένης, αφού πριν ακολουθώντας τον πατέρα μου, έγινα βασιλιάς τεσσάρων πόλεων της Θεσσαλίας (Μελίβοια, Μυθώνη, Θαυμακία, Ολιζών) και συμμετείχα στην Τρωική Εκστρατεία με επτά πλοία.

Ευλογημένος από τον αφήτωρα και εκατηβόλο Απόλλωνα, ήμουν πάντα ο καλύτερος από τους Έλληνες στην τοξοβολία, στην οποία μόνο ο Οδυσσέας με παράβγαινε.

Έρχεται όμως στη ζωή κάθε ανθρώπου η στιγμή που πρέπει να βρει την δική του αλήθεια, να ανακαλύψει τον πραγματικό προορισμό του. Όπως τα φωτεινά βέλη του Απόλλωνα σχίζουν τον ουρανό την αυγή, έτσι και εγώ κλήθηκα να ανακαλύψω τον εαυτό μου, και το μέσο για αυτό τον σκοπό τύχη αγαθή ή θεϊκή παρέμβαση, ήταν και πάλι το τόξο και τα βέλη που τόσο αγαπούσα.

Στην δύση της γήινης ζωής του ο Θεϊκός Ηρακλής θα μου έκανε το μεγαλύτερο δώρο της ζωής μου, ένα δώρο το οποίο θα άλλαξε καταλυτικά τον βίο μου, το τόξο και τα βέλη του.

Ήταν τότε που είχε έρθει στο όρος Οίτη για να περάσει από τον τελευταίο μυητικό του στάδιο, τον εξαγνισμό της φωτιάς. Είχε ήδη περάσει τα άλλα τρία στάδια εξαγνισμού, του αέρα, της φωτιάς και του νερού, αφού είχαν προηγηθεί οι δοκιμασίες του που αντιστοιχούσαν στα δώδεκα σημεία του ζωδιακού.

Τότε ξεκίνησε η σύντομη αλλά πολύτιμη μαθητεία μου δίπλα στον Θεϊκό Ηρακλή, τον μεγαλύτερο ήρωα των Δωριέων. Η δική του μαθητεία είχε ολοκληρωθεί η δική μου μόλις άρχιζε. Έμεινα για λίγο καιρό μαζί του, όμως μου έδειξε τον δρόμο που όφειλα να ακολουθήσω, αν ήθελα να ακολουθήσω έστω και στο ελάχιστο την ζωή μεγάλων αντρών.

Πρέπει να κατέλθεις στην γη, για να ανέλθεις στους ουρανούς μου εξήγησε. Για αυτό και ο μέγιστος των ηρώων όπως και άλλοι επιφανείς ήρωες κατέβηκε στον Άδη. Αυτή ήταν στην πραγματικότητα μια συμβολική μυητική κατάβαση μου εξομολογήθηκε, έπρεπε να πραγματοποιηθεί ένας συμβολικός θάνατος, για να αναγεννηθεί πνευματικά αυτός που ήταν πλέον έτοιμος για μια νέα ζωή, αναβαπτισμένος.

Η σπηλιά που φοβάσαι να μπεις κρύβει τον θησαυρό που ψάχνεις Φιλοκτήτη, μου είπε ο γιός του Δία. Και συνέχισε:

Με αποκαλούν ήρωα, ήρωας όμως είναι κάθε ένας, που δίνει τη ζωή του σε κάτι που είναι μεγαλύτερο από τον ίδιο. Μου πήρε καιρό και πέρασα πολλές πικρές, πόνο, κακουχίες, απογοητεύσεις και δοκιμασίες για καταλάβω την αλήθεια, μου είπε με νόημα.

Τώρα μετά από όλα όσα έχω περάσει, δει, βιώσει, και μάθει, θα σου έλεγα πως το μεγαλύτερο κατόρθωμα στην ζωή ενός ανθρώπου είναι να βρει τον σκοπό της ζωής του και να τον εκπληρώσει.

Βρες, την θεϊκή δύναμη, το θείο μέσα σου, και θα νοιώσεις και εσύ υιός Θεού. Όλοι εξάλλου μοιραζόμαστε την ίδια Πηγή, και έχουμε τον ίδιο τελικό προορισμό.

Ιερό σου τόπος είναι μόνο εκείνος που θα μπορέσεις να βρεις τον εαυτό σου. Πρόσεξε όμως Φιλοκτήτη, πρέπει να είσαι πρόθυμος να απαλλαχτείς από τα πάθη, τις φοβίες και τις συνήθειες που σε κρατάνε δέσμιο, έτσι ώστε να αποκτήσεις μια άλλη ζωή που ίσως σε περιμένει. Το παλιό δέρμα πρέπει να βγει, πριν να μπορέσει να έρθει το νέο.

Ο δρόμος που σου προτείνω είναι δύσκολος και θα είναι δικός σου, και μόνο δικός σου. Μπορεί και άλλοι να τον βαδίσουν μαζί με εσένα, αλλά κανένας δεν μπορεί να τον βαδίσει αντί για εσένα. Ανακάλυψε το δικό σου μονοπάτι, χάραξε την δική σου πορεία, εξερεύνησε το μυστήριο.

Ο Ηρακλής μου είπε πολλά και μου έδειξε ακόμα περισσότερα, αλλά τότε ήμουν ακόμη νέος, και δεν κατάλαβα πως η ίδια η ζωή θα με μυούσε αργότερα σε όλα αυτά που ο Ηρακλής μου περιέγραφε. Ο Ηρακλής δεν είχε τον χρόνο, και εγώ δεν ήμουν έτοιμος να γίνω ο καλύτερες μαθητής του. Ο Ηρακλής το ήξερε με προειδοποίησε όμως ότι ήταν γραφτό, η μαθητεία μου να ολοκληρωθεί όταν ερχόταν το πλήρωμα του χρόνου.

Ο χρόνος πέρασε, και εγώ πιο ώριμος σε ηλικία πια, συμμετείχα στον στόλο των Αχαιών με επτά δικά μου καράβια, για την κατάληψη την Τροίας, η οποία για εμένα θα σήμαινε τελικά όπως κατάλαβα αργότερα, πολλά περισσότερα από μια απλή πολεμική επιχείρηση. Θα ήταν σε προσωπικό επίπεδο, ένας αναγκαίος σταθμός, μια κατάκτηση στην πορεία της προσωπικής μου εξέλιξης, και αυτογνωσίας.

Εν πλω προς την Τροία, αγκυροβολήσαμε στο νησί Χρύση, για να προσφέρουμε θυσίες, στον ναό του Απόλλωνος. Τη θυσία ανέλαβα να προσφέρω εγώ, αλλά την στιγμή των σπονδών, ένα φίδι φύλακας του ναού του Απόλλωνος του αγαπημένου μου θεού, με δάγκωσε στο πόδι.

Να ήταν αυτό ήταν ένα σημάδι πώς είχα αμελήσει να ακολουθήσω τις συμβουλές του Ηρακλή; Να ήταν δείγμα δυσαρέσκειας του Απόλλωνος; Η αλήθεια ήταν πώς τότε με απασχολούσε μόνο η κατάληψη της Τροίας, η δόξα, και τα πλούτη που θα αποκομίζαμε από την κατάληψη της πλουσιότερης πόλη της Ανατολής.

Στον νου μου ήρθαν τα λόγια του Ηρακλή. Τα χειρότερα όμως όπως νόμιζα, δεν είχαν έρθει ακόμα. Η πληγή στο πόδι, όχι μόνο με πόναγε αφόρητα, αλλά κακοφόρμισε. Πρήστηκε όλο το πόδι και έγινε μωβ, αναδύοντας μια δυσοσμία σαπίλας.

Κανείς γιατρός και κανένα βότανο δεν μπορούσε να μειώσει τον πόνο και το οίδημα. Ένας από τους συνοδοιπόρους μου πρότεινε να με αφήσουν στην Ανεμόεσσα Λήμνο τόπο λατρείας του Ήφαιστου, και των Καβείρων που βρισκόταν κοντά, ώστε να χρησιμοποιήσω την περίφημη Λημνία γη, τον φαρμακευτικό πηλό που είχε χρησιμοποιήσει και ο Ήφαιστος στο δικό του πληγωμένο πόδι.

Απελπισία με κατέλαβε, θα έχανα την περιπέτεια, την δόξα και τα πλούτη από την κατάληψη της Τροίας, αλλά τόσο οι πόνοι όσο και η δυσοσμία της πληγής δεν μας άφηναν άλλη επιλογή. Έτσι ένα από τα καράβια μου με άφησε στο νησί του Ηφαίστου και των μεγάλων Θεών των Καβείρων.

Μετά από οδηγίες των θεραπευτών του νησιού, πήγα στον ναό των Καβείρων. Εκεί οι ιερείς όχι μόνο άλειφαν την πληγή συνεχώς με τον πηλό που έφερε την σφραγίδα της Αρτέμιδος, αλλά ξεκίνησε και η μύηση μου στα σεπτά μυστήρια των μεγάλων Θεών, των Καβείρων.

Οι Κάβειροι θεοί της φωτιάς, συμβόλιζαν όπως ήξεραν οι μυημένοι το πνευματικό πυρ, ο Ήφαιστος το κοσμικό, ενώ η μεγάλη μητέρα την γήινη μήτρα από όπου όλοι προερχόμαστε και στην οποία όλοι επιστρέφουμε. Οι Κάβειροι συνδέονταν όχι μόνο με τον Ήφαιστο, αλλά και με τον Ποσειδώνα, για αυτό και ήταν προστάτες των ναυτικών, όπως επίσης και με τον θεό Διόνυσο για αυτό αποτελούσαν και βλαστικές θεότητες.

Οι πολύπλευρες αυτές ιδιότητες τους σχετίζονται με τον ανθρώπινο πολιτισμό, ο οποίος είχε ως αφετηρία την διαχείριση της φωτιάς, το θεϊκό δώρο του Ηφαίστου και του Προμηθέα στην ανθρωπότητα.

Κατά την διάρκεια τέλεσης των Καβειρίων μυστηρίων τα οποία διαρκούσαν εννέα ημέρες, έσβηναν όλα τα Φώτα στο νησί του Ηφαίστου, έως ότου έρθει με πλοίο από την Δήλο το ιερό φως του Απόλλωνος.

Η φωτιά ήταν ένα από τα στοιχεία της κάθαρσης και του εξαγνισμού των υποψηφίων προς μύηση. Η φωτιά λειτουργεί ως σύμβολο αναγέννησης από τις στάχτες, και ως αφετηρία μια νέας αρχής για μια καινούργια ζωή.

Στα Καβείρια μυήθηκα κοντά στους Ιερείς για εννέα χρόνια, όσα έμεινα στην Λήμνο. Τον τρίτο χρόνο όμως και ενώ είχα συμπληρώσει όλα τα στάδια μυήσεως επέλεξα μείνω σε μια από τις σπηλιές κάτω από το ιερό που χρησιμοποιήσαμε κατά τις τελετές μυήσεως. Η άδεια αυτή μου δόθηκε τόσο λόγο της πληγής μου που η αλήθεια είναι ότι καλυτέρευε, όσο και λόγω της αφοσίωσης μου στον Ήφαιστο και τους Κάβειρους, ήμουν πια ένας από τους ιεροφάντες των Καβείρων.

Την σπηλιά την επέλεξα ενθυμούμενος τα λόγια του Ηρακλή: «Η σπηλιά που φοβάσαι κρύβει τον θησαυρό που αναζητάς». Τώρα που δεν είχα πια τίποτα παρά μια πληγή στο πόδι, και τον κόκκινο χιτώνα του ιεροφάντη, κατάλαβα πως τα υλικά αγαθά και ο πλούτος είναι ένα μέσο για καλύτερη ζωή, αλλά το πολυτιμότερο αγαθό στην ζωή είναι η υγεία, να αγαπάς και να σε αγαπούν. Εδώ επέλεξα να βρω τον ιερό μου τόπο, να καταδυθώ στον εαυτό, να βρω ποιος πραγματικά είμαι, να βρω το Θείο μέσα μου.

Δεν μου επιτρέπεται να πω πολλά για τις μυστικές τελετές, θα αναφέρω μόνο όσα μου επιτρέπονται. Της μυήσεως προηγούνταν η κατήχηση, η νηστεία, το λούσιμο και ο εξαγνισμός στις ζεστές ηφαιστειακές πηγές, και η εξομολόγηση από τον Κόη, τον αρμόδιο ιερέα.

Όταν άρχιζε η μύηση, ο Ιεροφάντης καθοδηγούσε τον Νεόφυτο ώστε να καθαρθεί, και να περάσει όλες τις δοκιμασίες, επικαλούμενος τις δυνάμεις των Καβείρων.

Ο υποψήφιος περνούσε μέσα στο σκοτάδι της νύκτας, σε δαιδαλώδεις διαδρόμους κάτω από το ιερό, που συμβόλιζε τον κάτω κόσμο, τον κόσμο της ύλης όπου ενσαρκώνεται η ψυχή. Η σπηλιά κάτω από το ιερό, εκεί όπου επέλεξα για κατοικία, κατέληγε στην θάλασσα το βασίλειο του Ποσειδώνα, συμβολίζοντας το νερό της λήθης και του εξαγνισμού δια του ύδατος.

Μετά από την κατάβαση ο Νεόφυτος οδηγούνταν υπό το φως των δαυλών μέσα από μια ανερχόμενη κλίμακα στον άβατο του ναού, όπου καθόταν σε ένα θρόνο, μπροστά από τον οποίο έκαιγε η ιερά Ηφαιστειακή πυρά.

Το άβατο συμβολίζει τον κόσμο της γέννησης. Εκεί οι ιεροφάντες τους οποίους ονομάζαμε και κάβουρες προς αντιστοιχία των λαβίδων του Ηφαίστου, αποκάλυπταν την ερμηνεία των συμβόλων, τα ιερά αντικείμενα την λυχνία με το άσβεστο πυρ, τις λαβίδες, το αμόνι του, και το σκουφί του Ηφαίστου, υπό τον ήχο ύμνων, και κυμβάλων.

Ο Νεόφυτος φορούσε στο κεφάλι στεφάνι από κλαδί ελιάς, οδηγούμενος στο άβατο όπου λάμβανε χώρα το τελικό στάδιο της μυήσεως αυτό της εποπτείας. Με το πέρας των καθαρμών, κατηχήσεων, δοκιμασιών, της εποπτείας, και της ενθρόνισης, περνούσαν στο μύστη μια κόκκινη ταινία στην μέση του, την οποία θα έφερε μαζί του στην υπόλοιπη ζωή του, ενδεικτική της μυήσεως του.

Εγώ εμένα πια στην σπηλιά, κάτω από το ιερό. Η σπηλιά η οποία ήταν τελικά για εμένα ένα εσωτερικό μακροχρόνιο ταξίδι και ενδοσκόπησης, και αυτογνωσίας. Ήταν μια δίθυρη σπηλιά απ’ όπου έμπαινε το χειμώνα ο ήλιος και το καλοκαίρι ο αέρας. Την σπηλιά την βρέχει ο Νότος, και στα αριστερά της υπάρχει πηγαίο νερό.

Η κάθοδος στην σπηλιά μέσα από δαιδαλώδεις σκοτεινές διαδρομές δίδασκαν οι ιερείς αλληγορούσε την της ψυχής στην γη μέσω των πλανητών, ενώ η άνοδο στην κλίμακα προς το άβατο, την γέννηση και την μήτρα της ζωής. Όπως η ζωή του ανθρώπου αρχίζει στο σκοτάδι της μήτρας, έτσι και το ταξίδι προς τη γνώση αρχίζει μέσα από τη σκοτεινή σπηλιά.

Ο άνθρωπος με την γέννηση του κατά την διάρκεια του βίου του, καλείται να ενεργοποιήσει τις Θεϊκές δυνάμεις τις οποίες φέρει μέσα του. Η σπηλιά έχει δύο εισόδους – εξόδου, όχι τυχαία. Η μία συμβολίζει τον ήλιο η άλλη το φεγγάρι, η μία το φώς η άλλη το σκοτάδι, η μία το συνειδητό και το ασυνείδητο, η μία την απατηλότητα των αισθήσεων και η άλλη την Θεία ενόραση.

Εκεί μου αποκαλύφθηκε πώς όπως οι ακτίνες του ήλιου μοιάζουν να σχίζουν τον ουρανό κατά το ημερήσιο τόξο της διαδρομής του στον ουρανό φωτίζοντας και αναζωογονώντας την Γη, έτσι και το τόξο και το βέλος ως αντικείμενα συμβολίζουν, το Απολλώνιο πνευματικό πυρ, τις ιδέες που οδηγούν στην αυτογνωσία και την πνευματική αφύπνιση.

Τότε κατάλαβα πώς δεν ήταν τυχαίο το δάγκωμα του φιδιού στο πόδι. Το πόδι είναι το μέλος του σώματος που μας ενώνει με την Γη μας γειώνει με την μητέρα Γαία. Συμβολίζει κατ' αυτόν τον τρόπο την εξάρτηση μας από τα υλικά αγαθά, πάθος το οποίο είχα και εγώ έως τότε, πάθος το οποίο με το οποίο ίσως όχι τυχαία συνδεόταν και το όνομα που είχαν επιλέξει να μου δώσουν.

Το φίδι είναι ο φύλακας της γνώσης χθόνιο σύμβολο, το οποίο κοιμάται με τα μάτια ανοιχτά, συμβολίζοντας τον σε διαρκή επαγρύπνηση νου. Τώρα πια όλα ήταν πιο ξεκάθαρα, αν δεν πάθεις δεν θα μάθεις. Ο Ηρακλής μου το είχε πει και τώρα είχε έρθει η ώρα να πάθω και να μάθω. Η πληγή μου είχε πλέον σχεδόν γιατρευτεί από την Λημνία Γη.

Τότε ήταν που ο έφτασε στην Λήμνο ο Οδυσσέας να με βρει καθώς η Τροία μετά από δέκα χρόνια πολιορκίας δεν έπεφτε. Σύμφωνα με τον μάντη Κάλχα, ο μόνος που γνώριζε το μυστικό για την πτώση της Τροίας ήταν ο Τρώας Μάντης Έλενος.

Ο Οδυσσέας έστησε ενέδρα και συνέλαβε τον Έλενο. Ο μάντης Έλενος αποκάλυψε στον πολυμήχανο Οδυσσέα, πως για την πτώση της Τροίας ήταν αναγκαία η παρουσία μου με το τόξο και τα βέλη που είχα στην κατοχή μου από τον Ηρακλή.

Ο Οδυσσέας προσπαθούσε μέρες να με πείσει να τον ακολουθήσω. Μου περιέγραφε τις ψυχές που χάθηκαν και πόσες θα χανόντουσαν ακόμα αν δεν τους βοηθούσα σύμφωνα με τις επιταγές των Θεών. Η αλήθεια είναι πως δεν ήθελα να συμμετάσχω πλέον στον ανθρώπινο πόνο, ούτε με ενδιέφεραν τα λάφυρα, και η δόξα.

Τα λόγια του Ηρακλή όμως ήταν πλέον ο μόνιμος οδηγός μου. Ήρωας μου είχε πει είναι όποιος αφιερώνει τη ζωή του σε κάτι που είναι μεγαλύτερο από τον ίδιο, και η κατάληψη της Τροίας για τους Αχαιούς ξεπερνούσε τις δικές μου πεποιθήσεις και ανάγκες.

Για αυτό τον λόγο και έφυγα για τη Τροία, με τον Οδυσσέα σύντροφο, και έπεσε η Πόλη με τα δικά μου βέλη. Η Τροία εν τέλη για τους Αχαιούς σήμαινε δόξα και πλούτη, για εμένα την κατάκτηση ενός πολύτιμου θησαυρού κρυμμένου σε μια σπηλιά...

Η ακόρεστη ανάγκη αποδοχής και επιβεβαίωσης

Αποδοχή και επιβεβαίωση, οξυγόνο της ψυχής.

Είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους διοχετεύεται σε μια συνεχή προσπάθεια είσπραξης του θαυμασμού και της αποδοχής των άλλων.

Για τα άτομα αυτά, οι άλλοι λειτουργούν ως ο καθρέφτης της προσωπικής τους αξίας που τους λέει αν και κατά πόσο καλοί, αποδεκτοί, άξιοι, αγαπητοί ή ωραίοι είναι.

Η εικόνα που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους είναι, στην ουσία, μονίμως αρνητική και ενεργοποιείται ακόμα και στην παραμικρότερη ματαίωση. Για το λόγο αυτό, δεν είναι σε θέση να αντισταθμίσουν την οποιαδήποτε αίσθηση προσωπικής ανεπάρκειας που ενεργοποιείται εντός τους.

Όλοι μας αποζητούμε -και χαιρόμαστε όταν τα εισπράττουμε- την εκτίμηση, το θαυμασμό και τη συμπάθεια των άλλων, και αυτό είναι κάτι το απόλυτα φυσιολογικό. Όταν, όμως, αυτή η επιθυμία επιβεβαίωσης μετατρέπεται σε ανάγκη -και μάλιστα συνεχή και με υψηλό «αντίτιμο»- τότε μπορεί να νιώσουμε υπερβολικά ευάλωτοι ή ακόμα και να καταρρεύσουμε, αν δεν την εισπράξουμε.

Στην ουσία, αυτό που συμβαίνει είναι πως χάνουμε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του ίδιου μας του εαυτού -την αυτοεκτίμησή μας- εναποθέτοντάς το σε έναν άλλον, του οποίου την εκτίμηση και αποδοχή πρέπει οπωσδήποτε να εισπράξουμε και, μαζί με αυτά, και το χαμένο κομμάτι του εαυτού μας που αντιπροσωπεύει την αυτοεκτίμησή μας.

Μία ζωή με τέτοιους όρους είναι ένα βουνό ανυπέρβλητο, με ελάχιστη πραγματική χαρά και ηρεμία. Στο τέλος, δεν είμαστε σίγουροι ούτε για τα πραγματικά αισθήματα, αλλά ούτε και για τα πραγματικά μας «θέλω».

Έχουμε αναπτύξει έναν «ψευδή εαυτό» που αντιπροσωπεύει, σχεδόν αποκλειστικά, όλα όσα πιστεύουμε πως οι άλλοι προσδοκούν από εμάς. Αυτό που, επίσης, συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πως προσελκύουμε δίπλα μας άτομα που έχουν ανάγκη να ελέγχουν/εξουσιάζουν με κάθε ευκαιρία τη σχέση τους με τους άλλους, και έτσι η ματαίωσή μας να είναι προδιαγεγραμμένη και συνεχώς ανακυκλούμενη...

Αν το καλοσκεφθούμε, όταν λειτουργούμε με τον τρόπο αυτόν, είμαστε σαν τους πολιτικούς που απεχθανόμαστε, γιατί κι αυτοί λένε σχεδόν πάντα αυτά που θα τους κάνουν αρεστούς και αποδεκτούς και όχι την αλήθεια. Λένε διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, παίζουν διάφορους ρόλους, κατά περίπτωση, και δεν είναι σχεδόν ποτέ ο αληθινός τους εαυτός.

Την πρακτική αυτή την αναγνωρίζουμε εύκολα στους πολιτικούς, όχι όμως και στον ίδιο μας τον εαυτό.....

Αποδοχή και επιβεβαίωση

Κάθε παιδί, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της ζωής του, έχει ανάγκη την αποδοχή και επιβεβαίωση των σημαντικών προσώπων του περίγυρού του, και συνήθως την έχει.

Σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, η αποδοχή, η επιβεβαίωση και η αγάπη αυτή απαιτούν το συντονισμό του παιδιού στα «θέλω» των σημαντικών αυτών προσώπων.

Η αυτοεκτίμησή μας αρχίζει να κτίζεται από την πρώτη μέρα της ζωής μας και η ανάγκη για αποδοχή και επιβεβαίωση δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέεται με την αναζήτηση της αγάπης.

Η αποτροπή μιας συνεχούς ανάγκης επιβεβαίωσης και αποδοχής από τους άλλους σε έναν ενήλικα εξασφαλίζεται μέσα από ένα περίσσευμα αποδοχής και επιβεβαίωσης από την αρχή της ζωής ΧΩΡΙΣ όρους, ανταλλάγματα και αμφισβητήσεις.

Δυστυχώς, η κουλτούρα μας καλλιεργεί στα παιδιά την ανάγκη να εμπιστεύονται πολύ περισσότερο τους άλλους, παρά τον ίδιο τους τον εαυτό.

Οι γονείς αποφασίζουν για το τι θα φάνε, τι θα φορέσουν, με ποια παιδιά θα παίξουν, πώς θα είναι το δωμάτιό τους κ.τ.λ.

Εάν, όταν το παιδί είναι μικρό και έχει ανάγκη να δοκιμάσει τον εαυτό του και τις δυνατότητές του, υπερπροστατεύεται ή/και εισπράττει συχνά σχόλια του τύπου «Δεν μπορείς, είσαι μικρός» ή «Βιάζομαι, δεν έχω χρόνο, έλα να σου βάλω εγώ τα παπούτσια» κ.τ.λ., η όποια σπίθα αυτοεκτίμησης και αυτονομίας μπορεί να σβήσει.

Το παιδί παύει σταδιακά να εμπιστεύεται τον εαυτό του, άρα και να τον εκτιμά/αγαπά αρκετά για αυτό που πραγματικά είναι, αρχίζοντας να εμπιστεύεται τις εκάστοτε έξωθεν «αυθεντίες»...

Αυτό που θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, ως γονείς ή ως μέλλοντες γονείς, είναι πως η αποδοχή και η επιβεβαίωση προς ένα παιδί και, κατ΄επέκταση, προς κάθε άνθρωπο, θα πρέπει να δίνεται απλόχερα, ελεύθερα, αβίαστα και γενναιόδωρα, και όχι μόνο ως ανταμοιβή μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς που εμείς οι ίδιοι επιθυμούμε...

Σεξουαλική επένδυση

Ανυπότακτοι Εραστές του Μεσονυχτίου (ή πιο ψυχαναλυτικά: σεξουαλική επένδυση). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η προσωπικότητά τους, οι σκέψεις τους, τα συναισθήματά τους και η συμπεριφορά τους, γενικότερα όλη τους η ζωή είναι οργανωμένη με άξονα την υπέρμετρη σεξουαλική δραστηριότητα.

Έχει κανείς την εντύπωση ότι για αυτό ζούν, ή διαισθάνεται κανείς πως αν ήταν να τους περιόριζε κάποιος την σεξουαλική δραστηριότητα θα είχαν πρόβλημα, δεν ξέρουμε ακριβώς τι πρόβλημα, μια φορά όμως ξέρουμε ότι θα τους στοίχιζε παραπάνω από όσο αναλογεί σε ένα μέσο άνθρωπο.

Προσπαθώ να σκιαγραφήσω την ιδιοσυγκρασία του ατόμου που σαν ψυχική άμυνα χρησιμοποιεί την σεξουαλικότητα. Όταν μιλάμε για σεξουαλικότητα δεν εννοούμε αναγκαστκά μόνο την φυσική δραστηριότητα, αλλά συμπεριλαμβάνουμε και τις φαντασιώσεις.

Η σεξουαλική επένδυση είναι στην ουσία ένας αμυντικός μηχανισμός που επιστρατεύει κάποιο άτομο προκειμένου να κατευνάσει το άγχος του, ή να καλύψει κάποιο πιθανό αίσθημα κενού μέσα του.

Είναι σα να λέμε ότι όταν για κάποιο άτομο ο συναισθηματικός πόνος είναι δυσβάσταχτος, το μετατρέπει σε ένστικτο και έτσι κουμαντάρει ας το πούμε την κατάσταση.

Ή για να το πούμε διαφορετικά, κάτι το οποίο είναι είτε πολύ τραυματικό ή ανεξέλεγχτο, μετατρέπεται σε διέργερση έτσι ώστε το άτομο να ανταπεξέλθει σε αυτό που του συμβαίνει.

Άλλες φορές πάλι, η υπερ- σεξουαλικότητα έρχεται σαν λύση σε άτομα που χωρίς αυτή τη σωματική διέγερση θα ένιωθαν εσωτερικά απονευρωμένα ή νεκρά.

Ερώτηση: αντιδρούν αμυντικά με αυτό τον τρόπο όλοι οι άνθρωποι;

Όχι. Κάθε άνθρωπος εντελώς ιδιοσυγκρασιακά "διαλέγει" τις δικές του άμυνες, αυτούς τους αμυντικούς μηχανισμούς που μαθαίνει να χειρίζεται καλύτερα.

Για να επανέλθω, η σεξουαλική επένδυση είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που όταν υπερ-επικαλείται δίνει την εντύπωση του "ακούραστου εραστή".

Με αυτή τη λογική θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι μαζοχιστές είναι ένα παράδειγμα ατόμων που πολλές φορές στην παιδική τους ηλικία είχαν επώδυνες σωματικά εμπειρίες και από τότε έμαθαν να ερωτικοποιούν τις αντιδράσεις τους. Ένα πιο κοντινό μας παράδειγμα είναι η ομολογουμένως υπέρ του δέοντος ερωτική έλξη που παρατηρούμε γύρω από άτομα με εξουσία και κύρος. Αυτή η έλξη ουσιαστικά είναι η ερωτικοποίηση της αντίδρασης μας, καθώς υποσυνείδητα νιώθουμε ότι αυτή η σεξουαλική επένδυση θα μας προσφέρει την ποθούμενη δύναμη ή κύρος που ενσωματώνει ο στοχευμένος εραστής μας.

Υπάρχει κάτι προβληματικό σε όλα αυτά;

Όχι, οι άμυνες δεν είναι από μόνες τους ούτε παθολογικές ούτε προβληματικές. Οτιδήποτε διευκολύνει την προσαρμογή του ατόμου στο περιβάλλον του είναι καλοδεχούμενο.

Πρόβλημα είναι μόνο όταν καταχράζεται κανείς τις άμυνές του με τρόπο που αυτή η κατάχρηση να είναι δυσπροσαρμοστική και δημιουργεί προβλήματα στην διαπροσωπική και κοινωνική ζωή του ατόμου. Θέμα χειρισμού. Μόνο!

Η απόκλιση ανάμεσα σε “αυτό που νομίζω ότι είμαι” και σε “αυτό που θα ήθελα να είμαι”

“Η αυτοεκτίμηση είναι η φήμη που αποκτάμε με τον εαυτό μας”. -Ναθάνιελ Μπράντεν

Η αυτοεκτίμηση είναι μια θεμελιώδης πτυχή της ανθρώπινης ψυχολογίας που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και αλληλεπιδρούμε με τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας. Ένας από τους πρώτους ψυχολόγους που περιέγραψε αυτή την έννοια ήταν ο William James το 1890, ορίζοντάς την ως τη σχέση μεταξύ του αντιλαμβανόμενου εαυτού, δηλαδή “Αυτός που νομίζω ότι είμαι” και του ιδανικού εαυτού “Αυτός που θα ήθελα να είμαι”. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση, τόσο μεγαλύτερη είναι η δυσαρέσκεια. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να υπάρχει συνοχή μεταξύ των επιτυχιών και των φιλοδοξιών του ατόμου.

Η αυτοεκτίμηση διαμορφώνει τις πεποιθήσεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας, επηρεάζοντας σημαντικά τη συνολική ευημερία και την ψυχική μας υγεία. Η αυτοεκτίμηση αναφέρεται στη συνολική αξιολόγηση και αντίληψη της αξίας, των ικανοτήτων και της αξίας του ατόμου ως άτομο. Είναι το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας και πώς πιστεύουμε ότι μας αντιλαμβάνονται οι άλλοι. Η υγιής αυτοεκτίμηση περιλαμβάνει την ύπαρξη μιας θετικής και ισορροπημένης άποψης για τον εαυτό μας, την αναγνώριση τόσο των δυνατών όσο και των αδύναμων σημείων, διατηρώντας παράλληλα μια αίσθηση αυτοαποδοχής και αυτοσεβασμού.

Η σημασία της αυτοεκτίμησης

Η αυτοεκτίμηση παίζει καθοριστικό ρόλο σε διάφορες πτυχές της ζωής μας, όπως:

Συναισθηματική ευημερία: Η υγιής αυτοεκτίμηση προάγει τα θετικά συναισθήματα, την ανθεκτικότητα και την αίσθηση της εσωτερικής ευτυχίας. Μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις και τις αναποδιές με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία.

Σχέσεις: Η αυτοεκτίμηση επηρεάζει τις σχέσεις μας με τους άλλους. Όταν έχουμε μια υγιή αυτοεικόνα, είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουμε και να διατηρήσουμε υγιείς, ικανοποιητικές σχέσεις. Μας επιτρέπει να θέτουμε όρια, να επικοινωνούμε αποτελεσματικά και να εμπλεκόμαστε με αμοιβαίο σεβασμό.

Επίτευξη και επιτυχία: Η υγιής αυτοεκτίμηση συμβάλλει στα κίνητρα, την αποφασιστικότητα και την ικανότητά μας να επιδιώκουμε τους στόχους μας. Παρέχει την πεποίθηση ότι είμαστε ικανοί για επιτυχία, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να αναλαμβάνουμε ρίσκα και να επιμένουμε να ξεπερνάμε τα εμπόδια.

Παράγοντες που επηρεάζουν την αυτοεκτίμηση

Πρώιμες εμπειρίες: Οι παιδικές εμπειρίες, συμπεριλαμβανομένης της γονικής ανατροφής, της οικογενειακής δυναμικής και των κοινωνικών επιρροών, διαμορφώνουν σημαντικά την αυτοεκτίμησή μας. Τα θετικά και υποστηρικτικά περιβάλλοντα τείνουν να ενισχύουν την υγιή αυτοεκτίμηση, ενώ οι αρνητικές εμπειρίες μπορεί να έχουν μόνιμο αντίκτυπο.

Αυτοαντίληψη: Η αυτοαντίληψή μας, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο ερμηνεύουμε και αξιολογούμε τις ικανότητες, την εμφάνιση και τα επιτεύγματά μας, συμβάλλει στην αυτοεκτίμησή μας. Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες, η σκληρή αυτοκριτική ή η συνεχής εστίαση στα αντιληπτά ελαττώματα μπορούν να υπονομεύσουν την αυτοεκτίμηση.

Κοινωνικές συγκρίσεις: Η σύγκριση του εαυτού μας με τους άλλους, ιδίως μέσα από τον φακό των κοινωνικών ιδεωδών ή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμηση. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε άτομο είναι μοναδικό και ότι η σύγκριση του εαυτού μας με τους άλλους είναι συχνά ένα άδικο και μη ρεαλιστικό πρότυπο.

Καλλιέργεια υγιούς αυτοεκτίμησης

Η ανάπτυξη και η καλλιέργεια υγιούς αυτοεκτίμησης είναι μια συνεχής διαδικασία. Υπάρχουν βασικές στρατηγικές για την προώθηση μιας θετικής αυτοεκτίμησης, όπως το να φέρεστε στον εαυτό σας με καλοσύνη, κατανόηση και συγχώρεση. Αγκαλιάστε την αυτοφροντίδα, δώστε προτεραιότητα στις ανάγκες σας και ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας προσφέρουν χαρά και ικανοποίηση. Γνωρίστε την αρνητική αυτο-ομιλία και αντικαταστήστε την με πιο ρεαλιστικές και συμπονετικές σκέψεις.

Αναγνωρίστε τις δυνάμεις και τα επιτεύγματά σας και υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι κανείς δεν είναι τέλειος. Χωρίστε τους στόχους σας σε διαχειρίσιμα βήματα και γιορτάστε κάθε ορόσημο. Επικεντρωθείτε στην προσωπική ανάπτυξη και την πρόοδο και όχι στην τελειότητα. Αναζητήστε σχέσεις και επαφές με ανθρώπους που σας ανεβάζουν και σας ενθαρρύνουν. Το να περιβάλλετε τον εαυτό σας με θετικές επιρροές μπορεί να συμβάλει στην υγιέστερη αυτοεκτίμηση. Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας ευχαριστούν και σας επιτρέπουν να αναπτύξετε νέες δεξιότητες. Η ανάπτυξη ικανοτήτων και η κυριαρχία σε τομείς που σας ενδιαφέρουν μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση.

Ο Ναθάνιελ Μπράντεν, διακεκριμένος ψυχολόγος και ειδικός στην αυτοεκτίμηση, έγραψε εκτενώς για την αυτοεκτίμηση στο βιβλίο του “Οι έξι πυλώνες της αυτοεκτίμησης”. Ορισμένες από τις βασικές ιδέες που παρουσίασε ήταν οι εξής:

Οι 6 πυλώνες: βασικά συστατικά που συμβάλλουν στην υγιή αυτοεκτίμηση: (1) η αυτοαποδοχή, (2) η αυτοευθύνη, (3) η αυτοπεποίθηση, (4) η συνειδητή ζωή, (5) η προσωπική ακεραιότητα και (6) η πρακτική της αυτοπραγμάτωσης.

Αυτοαποδοχή: Η αυτοαποδοχή περιλαμβάνει την αναγνώριση και την αποδοχή όλων των πτυχών του εαυτού μας, συμπεριλαμβανομένων των δυνατών και αδύναμων σημείων. Πρόκειται για το να είναι κανείς συμπονετικός και μη επικριτικός προς τον εαυτό του.

Αυτοευθύνη: η ανάληψη προσωπικής ευθύνης για τις επιλογές, τις πράξεις και τα συναισθήματά του ενισχύει την αυτοεκτίμηση, ιδίως όταν τα άτομα θεωρούν τον εαυτό τους υπεύθυνο για τη ζωή τους και εργάζονται ενεργά για την επίτευξη των στόχων τους.

Αυτοπεποίθηση: η πρακτική της αυτοπεποίθησης περιλαμβάνει την ειλικρινή και με σεβασμό έκφραση των αναγκών, των επιθυμιών και των απόψεων του ατόμου. Πρόκειται για το να υπερασπίζεται κανείς τον εαυτό του και να θέτει υγιή όρια.

Συνειδητή διαβίωση: να ζει κανείς συνειδητά και να είναι παρών στη στιγμή. Να έχετε επίγνωση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των ενεργειών και να κάνετε συνειδητές επιλογές ευθυγραμμισμένες με τις αξίες και τους στόχους σας.

Προσωπική ακεραιότητα: ευθυγράμμιση των πράξεών σας με τις αξίες και τις αρχές σας, η οποία προάγει την ακεραιότητα, την αυτοεκτίμηση και την αίσθηση εσωτερικής συνοχής.

Αυτοπραγμάτωση: η προσπάθεια για την εκπλήρωση των δυνατοτήτων του ατόμου και η επιδίωξη της προσωπικής ανάπτυξης ενισχύει τα άτομα. Η ενεργός ενασχόληση με δραστηριότητες που ευθυγραμμίζονται με τα πάθη σας συμβάλλει στην αυτοπραγμάτωση.

Πώς να μειώσετε την αυτοεκτίμησή σας σε 8 εύκολα βήματα

Πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν είναι αυτό που είσαι αλλά αυτό που μπορείς να γίνεις. Γνωρίζουμε ότι η αυτοεκτίμηση δεν κληρονομείται, αλλά κατασκευάζεται. Ακολουθώντας το απλό και αρχαίο κινεζικό στρατήγημα “Γνωρίζεις να ισιώνεις κάτι λυγίζοντάς το πρώτα”, πρέπει να προσπαθούμε κάθε μέρα να αναρωτιόμαστε, πώς θα μπορούσα να επιδεινώσω την αυτοεκτίμησή μου για να μάθω πώς να τη βελτιώσω. Θέτοντας στον εαυτό μας αυτό το ερώτημα, μπορούμε ήδη να εντοπίσουμε οκτώ δυσλειτουργικά μοτίβα που, αν επαναλαμβάνονται με άκαμπτο και γενικευμένο τρόπο, θα εξασφαλίσουν την επιτυχία του προβλήματός μας. Αυτά είναι τα εξής:

Το να παραπονιέσαι. Πολύ συχνά το να μιλάει κανείς για τις δυσκολίες του αρχικά προκαλεί ανακούφιση, αλλά μακροπρόθεσμα ενισχύει και περιπλέκει την έκταση της δυσφορίας του και μετατρέπει τον πόνο σε βάσανο.

Η αναζήτηση βοήθειας. Είναι καθησυχαστικό γιατί αν τη δεχτούμε, σημαίνει επίσης ότι το άτομο που μας “βοηθάει” νοιάζεται για εμάς, αλλά άθελά του μπορεί να μας μεταφέρει και ένα άλλο μήνυμα: “Σε βοηθάω επειδή δεν είσαι ικανός να βοηθήσεις τον εαυτό σου”, προκαλώντας έτσι μια εξάρτηση από τους άλλους και αποδυναμώνοντας τον εαυτό μας.

Αποφυγή. Το να νιώθουμε φόβο μπροστά σε κάποιες καταστάσεις μπορεί να είναι φυσικό, το ίδιο και το αρχέγονο ένστικτο της αποφυγής, αλλά αν εκείνη τη στιγμή παράγει ανακούφιση μακροπρόθεσμα, η αντίληψή μας για τον κίνδυνο αυξάνεται, όπως και η αδυναμία αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων.

Αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Οι πράξεις μας επηρεάζουν τις απόψεις που έχουν οι άλλοι για εμάς, καθορίζοντας τη συμπεριφορά τους, η οποία με τη σειρά της ενισχύει και επιβεβαιώνει τις πεποιθήσεις και τις πράξεις μας.

Αναβολή. Η καλλιέργεια της ψευδαίσθησης ότι μπορούμε να δράσουμε αποτελεσματικά, αλλά στην πραγματικότητα δεν το κάνουμε, είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να αποδυναμώσουμε την αποφασιστικότητά μας και να αλλοιώσουμε την ικανότητά μας να προβαίνουμε και να αναλαμβάνουμε αποφασιστική δράση, η οποία αποτελεί την καρδιά και την ψυχή της αυτοεκτίμησης.

Να λέμε ναι όταν θα έπρεπε να λέμε όχι. Σε μια προσπάθεια να αποκτήσουμε μεγαλύτερη ασφάλεια, είναι μερικές φορές εύκολο να υποκύψουμε στον πειρασμό να λέμε πάντα “ναι” στις απαιτήσεις των ανθρώπων, με την ψευδαίσθηση ότι η αυτοεκτίμησή μας μπορεί να αυξηθεί με το να γίνουμε πιο συμπαθείς ή υποχωρητικοί. Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Το να λέμε “ναι” για να αποφύγουμε να πούμε “όχι” είναι η ρίζα πολλών κοινωνικών και σχεσιακών δυσκολιών.

Παραμελήστε τον εαυτό σας. Σε αντίθεση με την κοινή λογική, το να ντύνεστε υπερβολικά ταπεινά ή ατημέλητα μπορεί να επιδεινώσει τις απόψεις των ανθρώπων για εμάς. Να θυμάστε ότι σπάνια υπάρχει δεύτερη ευκαιρία για να κάνετε μια καλή πρώτη εντύπωση.

Παραδοθείτε. “Ηττάσαι, μόνο όταν παραδίνεσαι”. Επιβλαβές για την επιβίωσή μας ως άνθρωποι είναι να αποφεύγουμε να παραδοθούμε ή να πιστεύουμε ότι τίποτα δεν θα βγει από τις ιδέες μας. Θα πρέπει να συνεχίσουμε να πιέζουμε προς τα εμπρός μέχρι να πετύχουμε τον στόχο μας.

Η ψυχολογία της αυτοεκτίμησης είναι σύνθετη και πολύπλευρη, με βαθιές επιπτώσεις στην ευημερία και την ποιότητα της ζωής μας. Η καλλιέργεια υγιούς αυτοεκτίμησης περιλαμβάνει την υιοθέτηση των μοναδικών μας χαρακτηριστικών, την αποδοχή του εαυτού μας με ευγένεια και την αναγνώριση ότι η αξία μας δεν καθορίζεται από εξωτερικούς παράγοντες ή συγκρίσεις με άλλους. Καλλιεργώντας μια θετική εικόνα του εαυτού μας και εξασκώντας την αυτοσυμπόνια, μπορούμε να αναπτύξουμε μια ισχυρότερη αίσθηση αυτοεκτίμησης και να ζήσουμε πιο ικανοποιητικές ζωές. Να θυμάστε, αξίζετε την αγάπη, την αποδοχή και την ευτυχία. Αγκαλιάστε την εσωτερική σας αξία και αφήστε την να λάμψει.

Δίνεις… για να πάρεις;

«Τη μέρα που φυτεύεις τον καρπό, δεν είναι η μέρα που τον απολαμβάνεις.»

Από παιδί μαθαίνεις να μοιράζεσαι. Οι γονείς σου φροντίζουν να σου μάθουν με περίσσιο ζήλο την έννοια της δοτικότητας. Στην αρχή η δοτικότητα είναι δύσκολη! Εξαναγκάζεσαι, ταλαιπωρείσαι. Με τον καιρό μαθαίνεις να το κάνεις. Τα χρόνια περνούν. Είσαι πια ενήλικας. ‘Έχεις μάθει πια να δίνεις κομμάτια του εαυτού σου. Ξέρεις καλά πια να δίνεις και αναγνωρίζεις ότι η ευαισθησία σου είναι μια από τις πιο σημαντικότερες αρετές σου. Είσαι ένας άνθρωπος που έχει μάθει να δίνει στο περιβάλλον του. Σκύβεις πάνω από τα προβλήματα και παρέχεις στους ανθρώπους το ενδιαφέρον που έχουν ανάγκη, με την ελπίδα πάντα ότι θα πάρεις πίσω. ‘Εχοντας εχέγγυο τα εξ’ ιδίων θεωρείς ότι το ενδιαφέρον είναι δούναι και λαβείν. ‘Έτσι έμαθες, έτσι είναι! ‘Η μήπως όχι;

Πως μοιάζουν οι δοτικοί άνθρωποι;

Οι δοτικοί άνθρωποι δείχνουν την αγάπη τους με ποικίλους τρόπους. Με ένα πλατύ χαμόγελο, με πρωινό στο κρεβάτι, με τρυφερά λόγια και μηνύματα. Κάνουν μικρά δώρα συναισθηματικής αξίας, συχνά σου κάνουν όμορφα σχόλια για την εμφάνισή σου. Σου χαρίζουν γλυκούς τηλεφωνικούς διαλόγους με πηγαία εξωτερίκευση συναισθημάτων και άλλοτε μοιράζονται τον απογευματινό καφέ τους μαζί σου. Η ζωή μαζί τους είναι σαν ένα απολαυστικό martini σε καλοκαιρινό τοπίο.

Είναι η δοτικότητα ελάττωμα;

Πολύ συχνά γίνονται τόσο δοτικοί που οι άνθρωποι γύρω τους γίνονται αχάριστοι. Η αναγνώριση πολλές φορές δεν έρχεται πίσω και ίσως να απογοητεύονται. Είναι δύσκολοι οι δοτικοί άνθρωποι. Είναι ανασφαλείς, χρειάζονται επιβεβαίωση.Εντούτοις, δίνουν απλόχερα χωρίς να περιμένουν ανταλλάγματα ή πολλές φορές χωρίς να τα προσδοκούν. Δίνουν απλόχερα “χαρά” και η χαρά αυτή είναι η ανταμοιβή τους. Το συναίσθημα τους κυλάει σαν ποτάμι και το ποτάμι αυτό παρασέρνει μαζί του όλη τη χαρά του να δίνεις. Θα έχεις ακούσει σίγουρα στη ζωή σου από πολλούς ότι η δοτικότητα όταν είναι υπερβολική είναι ελάττωμα. Θα σου έχουν πει, επίσης, ότι η δοτικότητα μπορεί να σε καταστήσει αδύναμο, αφού μπορεί να σε εκμεταλλευτούν. ”Όταν 9 στις 10 φορές το να μοιράζεσαι σε καθιστά δεδομένο, τότε μήπως τη διαχειρίζεσαι λάθος; Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση.

Κανένας μας δεν είναι τόσο βαθιά, αληθινά αλτρουιστής ώστε να θέλει να παρέχει με μηδενικές απολαβές. Κάθε σχέση είναι ένας οργανισμός και αποτελείται απο δυάδες, δε μπορείς να λειτουργείς σαν μονάδα. Κι όταν αυτό συμβαίνει το ” καμπανάκι ” της αποχώρησης έχει αρχίσει να κρούει. Μήπως όμως δίνεις τόσο πολύ γιατί κατά βάθος αισθάνεσαι ότι δεν αξίζεις και τόσα πολλά και πρέπει να γίνεις “χαλί ” για τους άλλους; Μήπως εκείνη τη στιγμή τη δοτικότητά σου ήρθε η ώρα να τη διοχετεύσεις στον εαυτό σου;

Δυνάμωσε τον εαυτό σου

Είναι βέβαιο, ότι κανείς δεν δίνει χωρίς να παίρνει το παραμικρό και όταν αυτό συμβαίνει το ενδιαφέρον χάνεται και σταδιακά αποχωρείς. Αν δεν το κάνεις, τότε η αγάπη που τρέφεις για τον εαυτό σου ίσως δεν είναι αρκετή και ίσως ήρθε η ώρα να γίνεις “παρτάκιας”. Μη νιώσεις τύψεις γιατί για να μπορέσεις να διαφυλάξεις την σπουδαιότερη αρετή σου να δίνεις , πρέπει πρώτα να δώσεις στον εαυτό σου για να μπορείς να δώσεις στους υπόλοιπους. Να δώσεις τόσο όσο να νιώθεις ασφαλής και καλά με τον εαυτό σου και να είναι ξεκάθαρα τα απαρέγκλιτα όρια που έχεις θέσει στη δοτικότητα σου.

Οι δοτικοί άνθρωποι δεν είναι υπερβολικοί, ούτε ψεύτικοι ούτε αδύναμοι. Απλά έχουν μάθει να δίνουν. Δε μετανιώνουν. Αν είσαι ένας που έχεις μάθει να μοιράζεσαι τότε συνέχισε έτσι, βάζοντας ως αποδέκτη της δοτικότητάς σου και τον εαυτό σου. Αν έχεις συναντήσει έναν τέτοιο φρόντισε να τον κρατήσεις γιατί μόλις μπήκε στη ζωή σου ένας άνθρωπος που έχει μάθει να ζει χωρίς ανταλλάγματα. Φρόντισέ τον, κι αν σε τρομάξει μη φύγεις, είναι πολύ σπάνιος, δώσε του πίσω και ίσως απο τη δυάδα αυτή να βγει κάτι πολύτιμο. Μην ξεχνάς ότι η σημασία της ζωής είναι να βρεις το “δώρο” και ο σκοπός να το μοιραστείς.

ΠΑΘΟΣ ΠΑΝΤΟΥ

Συχνά συγχέουμε το πάθος με την αποφασιστικότητα, την σιγουριά και την αγάπη. Αλλά το πάθος είναι μια ισχυρή επιθυμία που μπορεί να μας οδηγήσει σε υπέροχα πράγματα. Είναι ένα συναίσθημα που μας οδηγεί σε πράξεις. Χωρίς δράση, το πάθος δεν οδηγεί πουθενά. Το πάθος τροφοδοτεί τις πράξεις μας. Όμως τι ακριβώς είναι το πάθος;

Μια επιθυμία που τροφοδοτείται από το πάθος οδηγεί σε σπουδαία πράγματα. Μπορεί για παράδειγμα σε κάποιον να αρέσει το σκέιτμπορντ, αλλά να μην έχει την αποφασιστικότητα να αντέξει τους τραυματισμούς που μπορεί να προκύψουν. Για αυτό και δεν μπορεί να καταφέρει να είναι τόσο καλός. Δεν έχει πάθος για αυτό που κάνει.

Το πάθος μας βοηθά να ξεπερνάμε τις δυσκολίες. Δεν μας ενδιαφέρουν τα εμπόδια γιατί έχουμε τη θέληση να τα ξεπεράσουμε. Όλοι έχουμε την ικανότητα να δημιουργήσουμε τη ζωή που επιθυμούμε. Το μυστικό για να ζήσουμε τη ζωή των ονείρων μας είναι να ανακαλύψουμε το πάθος μας.

Η ανακάλυψη του πάθους για τον κάθε άνθρωπο είναι ένα μοναδικό ταξίδι. Δεν χρειάζεται να απογοητεύεστε αν ακόμη δεν το έχετε ανακαλύψει, με προσπάθεια και υπομονή θα τα καταφέρετε. Όταν βρείτε το πάθος σας μην σταματάτε και σίγουρα θα επιτύχετε.

Από την άλλη πλευρά αν έχετε ανακαλύψει το πάθος σας και δεν κάνετε τίποτα για αυτό, τότε σίγουρα η επιτυχία δεν θα έρθει από μόνη της. Όποιο πάθος και να έχουμε αν δεν κάνουμε κάτι για αυτό, τότε είναι άχρηστο.

Ίσως να έχουμε μια καλή δουλειά με την οποία πληρώνουμε τους λογαριασμούς μας αλλά δεν μας επιτρέπει να ακολουθήσουμε το πάθος μας. Φοβόμαστε τι θα συμβεί αν τα πράγματα αλλάξουν. Η αλλαγή μπορεί να μοιάζει τρομακτική αλλά δεν είναι και αυτό θα το ανακαλύψουμε μόνο όταν δούμε πόσο όμορφα πράγματα υπάρχουν έξω από τη ζώνη άνεσής μας.

Μόνοι μας γράφουμε την ιστορία της ζωής μας. Μην συμβιβάζεστε με τα ελάχιστα επειδή αυτό λειτουργεί αυτή τη στιγμή. Ποτέ δεν θα μάθετε τι μπορείτε να καταφέρετε αν δεν φτάσετε στα όριά σας.

Ακόμη και αν παλεύουμε για το πάθος μας, μπορεί να συναντήσουμε εμπόδια και να αποτύχουμε. Όμως αυτό δεν χρειάζεται να μας παίρνει από κάτω. Αυτό συμβαίνει όταν θέλουμε να υλοποιήσουμε τους στόχους μας. Θα αφήσετε τις αποτυχίες να σαμποτάρουν την επιτυχία σας;

Αν δεν μπορείς να βρεις τον σκοπό σου, βρες το πάθος σου. Το πάθος θα σε οδηγήσει σε μια ζωή με σκοπό!

Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε μια ζωή χωρίς σκοπό ή νόημα. Γι’ αυτό, έχουμε την τάση να αποπροσανατολιζόμαστε και να χάνουμε το δρόμο μας κάπου στη μέση. Οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι έχουν ανακαλύψει το πάθος τους.

Η πλειοψηφία των επιτυχημένων ανθρώπων στον κόσμο έχει βρει το ταλέντο του, το πάθος του. Όλοι μας μπορούμε να διαπρέψουμε στη ζωή μας, αρκεί να βρούμε το πάθος μας.

Η ζωή δεν σημαίνει ότι πρέπει να πηγαίνουμε βιαστικά από το ένα πράγμα στο άλλο. Στην πραγματικότητα, αν θέλουμε να βρούμε το πάθος μας, τότε είναι η στιγμή να επιβραδύνουμε και να δούμε καλύτερα ποιοι πραγματικά είμαστε.

Σίγουρα θα βρούμε απαντήσεις σε όλες στις ερωτήσεις που μας βασανίζουν αν ρίξουμε τους ρυθμούς μας και δούμε τι πραγματικά θέλουμε από τον εαυτό μας. Η ψυχοθεραπεία είναι ένας μοναδικός τρόπος για να ανακαλύψουμε το βαθύτερο νόημα της ζωής.

Είναι σημαντικό να κάνουμε αλλαγές την κατάλληλη στιγμή

Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι η ζωή είναι στα χέρια τους. Πολλές φορές κατηγορούμε τους άλλους για τις αποτυχίες μας, αλλά όταν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε την ικανότητα να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και να εξελιχθούμε τότε γινόμαστε πιο ικανοί. Είναι σημαντικό να κάνουμε αλλαγές την κατάλληλη στιγμή. Έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε τη ζωή μας.

Όλοι μας έχουμε ταλέντα, δυνάμεις και δεξιότητες. Ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και μοναδικός. Προσπαθήστε να ανακαλύψετε σε τι είστε καλοί. Πρέπει να είναι κάτι που σας βγαίνει φυσικά. Δουλέψτε τα φυσικά σας ταλέντα και έτσι θα μπορέσετε να διαπρέψετε. Και το σημαντικότερο, θα νιώθετε χαρά επειδή κάνετε αυτό που αγαπάτε.

Μπορούμε και θέλουμε

Αυτή είναι μια δήλωση που είναι ανάγκη να επαναλαμβάνουμε στον εαυτό μας κάθε μέρα. Καλλιεργώντας την αυτοπεποίθησή μας και την πίστη στον εαυτό μας, φυτεύουμε έμμεσα μια θετική ιδέα στο μυαλό μας. Ο μόνος τρόπος για να διατηρήσουμε το πάθος μας και να μείνουμε συγκεντρωμένοι στον στόχο μας είναι να πιστεύουμε στον εαυτό μας και ότι μπορούμε να καταπολεμήσουμε όλους τους φόβους μας.

Αναγνωρίζουμε τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα

Όταν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα τότε μόνο μπορούμε να κάνουμε τις απαραίτητες αλλαγές. Ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι μια κατάσταση ή ένα συναίσθημα που μας σαμποτάρει. Αυτό είναι μια ένδειξη να τα αναγνωρίσουμε και να τα ξεπεράσουμε.

Εκδηλώνουμε τα συναισθήματά μας

Ο καλύτερος τρόπος για να ξεκαθαρίσουμε ποιο είναι το πάθος μας είναι να ξεκαθαρίσουμε όσα υπάρχουν στο μυαλό μας. Αυτό μπορεί να γίνει εκδηλώνοντας τα συναισθήματά μας. Μερικοί άνθρωποι γράφουν τις σκέψεις τους, ενώ άλλοι προτιμούν να μιλούν για όσα αισθάνονται. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλό να εκφράζουμε τα συναισθήματα και τις ιδέες μας.

Αφήνουμε στην άκρη τις αναστολές μας

Τι φοβάστε; Την αποτυχία, την εγκατάλειψη από τους φίλους ή την οικογένεια ή το θάνατο; Όταν γνωρίζουμε τους μεγαλύτερους φόβους μας, τότε μπορούμε να ανακτήσουμε τον έλεγχο και να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας.

Δεν χρειάζεται να ανησυχούμε πάντα για τα αποτελέσματα. Στόχος είναι να απολαμβάνουμε την κάθε στιγμή. Όταν δίνουμε έμφαση στις αποτυχίες του παρελθόντος, δεν έχουμε το θάρρος να κυνηγήσουμε τα όνειρά μας. Να θυμάστε, να κοιτάτε μπροστά και όχι πίσω.

Παραμένουμε αυθεντικοί

Πολλοί άνθρωποι θέλουν να γίνουν κάτι άλλο από αυτό που είναι. Όμως αυτό έχει αποτέλεσμα; Φυσικά και όχι. Μόνο η ειλικρίνεια θα μας οδηγήσει στο πάθος μας. Δεν χρειάζεται να ακολουθούμε την επιτυχία κάποιου άλλου, αρκεί να βρούμε σε τι είμαστε εμείς καλοί.

Παίρνουμε ρίσκα

Ζούμε μόνο μια φορά. Πολλοί από εμάς δεν εξερευνούν τις δυνατότητές τους επειδή φοβούνται. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να θέλει να κάνει extreme sports, όμως ο φόβος μπορεί να τον σταματά. Φτάνει έτσι σε μια ηλικία που δεν μπορεί να κάνει το πάθος του πραγματικότητα και μετανιώνει που δεν πήρε το ρίσκο νωρίτερα.

Όταν εξερευνούμε όσα μας αρέσουν, πέφτουμε πάνω σε μια ιδέα ή ευκαιρία που φαίνεται εξαιρετικά ελκυστική. Μπορεί να είναι η δουλειά των ονείρων μας, ή μια ευκαιρία να εξερευνήσουμε ένα χόμπι μας. Όταν αυτό συμβαίνει, δεν χρειάζεται να το αναλύουμε υπερβολικά αλλά να το τολμάμε.

Ο χρόνος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας. Εμποδίζει την εξέλιξη και την παραγωγικότητά μας. Η αναβλητικότητα θα μας κάνει τελικά να μετανιώσουμε που δεν αρπάξαμε την ευκαιρία στην ώρα της.

Αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας

Τα όνειρά μας δεν εκπληρώνονται πάντα. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να θέλει να γίνει διάσημος τραγουδιστής όμως η φωνή του να μην είναι αρκετά καλή. Όταν αναγνωρίζουμε τις αδυναμίες μας, τότε μπορούμε να κυνηγήσουμε ελεύθερα τα όνειρά μας. Μπορεί τελικά, το συγκεκριμένο άτομο να μην γίνει διάσημος τραγουδιστής αλλά ένας ταλαντούχος μουσικός.

Ανακαλύπτουμε τα κίνητρά μας

Για πολλούς ανθρώπους, δυστυχώς, τα χρήματα είναι κύριος παράγοντας στη ζωή τους. Έτσι καταλήγουν να έχουν μια ρουτίνα που σιχαίνονται. Είναι απολύτως κατανοητό ότι τα χρήματα βοηθούν να έχουμε μια καλή ζωή. Ωστόσο, το πάθος και τα χρήματα δεν συμπληρώνουν το ένα το άλλο.

Όταν το πάθος μας παρακινεί, δεν ανησυχούμε για τα χρήματα. Μπορεί να δουλεύουμε με λίγα χρήματα για αυτό που αγαπάμε. Αν έχουμε πάθος για αυτό που κάνουμε, τότε τα χρήματα θα έρθουν αυτόματα στο δρόμο μας.

Η καρδιά σας θα σας δείξει το σωστό μονοπάτι!

Ο Αριστοτέλης και οι παρανοήσεις της τελεολογίας στις θετικές επιστήμες

H αριστοτελική τελεολογία έμελλε να ακολουθήσει ίσως την πιο περιπετειώδη πορεία από κάθε άλλη ιδέα ανά τους αιώνες. Ως βασικότερη αρχή του Αριστοτέλη, σημάδεψε κάθε πτυχή του έργου του, από την ερμηνεία της κίνησης, μέχρι την ηθική αρετή και τους εκπαιδευτικούς στόχους ή, για να μιλήσουμε με σύγχρονα δεδομένα, από την καθαρή επιστημονική σκέψη μέχρι και τις απολύτως φιλοσοφικές και κοινωνιολογικές θέσεις του.

Στο λεξικό του Μπαμπινιώτη ως τελεολογία ορίζεται: «η αντίληψη ότι τα πάντα στον κόσμο διέπονται από ένα σκοπό, προς την εκπλήρωση του οποίου τείνουν». Ο Αριστοτέλης έφτασε στην αντίληψη αυτή με καθαρή παρατήρηση και λογική σκέψη, χωρίς δυνατότητες για πειραματική εφαρμογή ή επιστημονική επαλήθευση, χωρίς εργαστηριακή υποδομή ή τεχνολογική βοήθεια. Ως εκ τούτου η τελεολογία είναι μη μετρήσιμη, δηλαδή μη χειροπιαστά αποδείξιμη με τον αμιγώς επιστημονικό τρόπο. Αφού δεν μπορεί να μετρηθεί, άρα δεν μπορεί να έχει δείκτες, δεν μπορεί να έχει πειραματική επαλήθευση, δεν μπορεί δηλαδή να αποκτήσει επιστημονική οντότητα. Παραμένει μια μεταφυσική σκέψη, ένα άλμα λογικής, θα λέγαμε ένα δόγμα, που οφείλει να γίνει αποδεκτό γιατί προσφέρει μια ερμηνεία.

Παρόμοιο δόγμα του Αριστοτέλη, στην ερμηνεία της κίνησης είναι το πρώτο κινούν που «κινεί όλα όσα βρίσκονται σε κίνηση χωρίς να κινείται το ίδιο και που πρέπει να είναι μάλλον ελκτικό παρά απωθητικό, αιώνιο, χωρίς υλικές διαστάσεις, χωρίς μέγεθος πεπερασμένο ή άπειρο και αμερές». (Δεν μπορεί να διαιρεθεί σε μέρη). Η αντίληψη για το πρώτο κινούν δίνει την εντύπωση περισσότερο μιας θεολογικής προσέγγισης – και μάλιστα σύγχρονης – παρά επιστημονικής τεκμηρίωσης. Η αριστοτελική θεωρία της κίνησης ίσχυσε για πολλούς αιώνες, όσο κράτησε η γεωκεντρική αντίληψη του κόσμου.

Την αντίληψη αυτή θα καταρρίψει πολύ αργότερα ο Γαλιλαίος που μίλησε για την αμετάτροπο κίνηση που είναι ομαλή κυκλική και δεν αποδίδεται σε κανένα κινούν. Με το Γαλιλαίο εισάγεται η σύγχρονη επιστημονική μέθοδος, όπου μόνο το πείραμα μπορεί να έχει αποδεικτική ισχύ και πηγή για κάθε επιστημονικά τεκμηριωμένη αντίληψη είναι η μέτρηση και μόνο η μέτρηση. Μπροστά σ’ αυτή τη νέα επιστημονική πνοή οι αριστοτελικές εικασίες αποδυναμώνονται. Ο επιστημονικός κόσμος χαράζει μια νέα πορεία όπου καμία φιλοσοφική προσέγγιση των φυσικών επιστημών δεν έχει θέση. Όταν πια ο Νεύτωνας παγίωσε τη θεωρία της αδράνειας στην κίνηση με τον περιβόητο τύπο F = m. γ ήταν τουλάχιστον αναχρονιστικό να μιλά κανείς για τον Αριστοτέλη.

Το χάσμα του Αριστοτέλη με τις επιστήμες παίρνει καθαρά συγκρουσιακό χαρακτήρα, αν αναλογιστούμε την καταπίεση της ανθρώπινης σκέψης από τη χριστιανική ηθική του πέτρινου μεσαίωνα. Η εκκλησία των γεωκεντρικών αντιλήψεων και της άυλης μεταφυσικής υπόστασης, όπως είναι λογικό, έκανε παντιέρα τον Αριστοτέλη, επιβάλλοντάς τον και καταπνίγοντας κάθε αντίθετη φωνή. (Η περίπτωση του Γαλιλαίου είναι αρκούντως κατατοπιστική). Μέσα σ’ αυτό το κλίμα η κατάρριψη της αριστοτελικής σκέψης αποτέλεσε βασικό στόχο των επιστημών, αφού, στην ουσία, επρόκειτο για την κατάρριψη της ίδιας της θεολογικής δικτατορίας που είχε οχυρωθεί πίσω της.

Υπό το κράτος των νέων επιστημονικών θεωριών δημιουργήθηκε ένα είδος αντιαριστοτελικού φανατισμού, καθώς οποιαδήποτε φιλοαριστοτελική στάση ταυτιζόταν πλέον με το θρησκευτικό σκοταδισμό. Η ταύτιση του Αριστοτέλη με την επικρατούσα μεσαιωνική εκκλησιαστική αντίληψη δεν είναι απλώς παρεξήγηση σε βάρος του, αλλά κατάφωρη αδικία απέναντι σ’ ένα φιλόσοφο – θεμελιωτή του ορθού λόγου, που από θέση αρχής προσπάθησε να φτάσει στην αντικειμενική αλήθεια παραβλέποντας κάθε άλλη οπτική πέρα από τη φυσική παρατήρηση.

Ο Αριστοτέλης μπορεί να μην είναι επιστήμονας με τη σύγχρονη έννοια – εξάλλου θα ήταν παράλογο να απαιτούμε κάτι τέτοιο από ένα στοχαστή που έδρασε τον 4ο αιώνα π. Χ. – ωστόσο, ανήκει σίγουρα σ’ αυτούς που έθεσαν τις βάσεις της επιστημονικής σκέψης. Σε κανένα σημείο δεν αναφέρει κανένα θεό ως κινητήρια δύναμη οποιασδήποτε δράσης, αλλά πάντα μελετά την ίδια τη φύση, όπως οφείλει κάθε επιστήμονας. Οποιαδήποτε σύνδεσή του με το χριστιανισμό είναι απολύτως αυθαίρετη, αλλά μπορεί να ερμηνευτεί, αν αναλογιστούμε το ολικό παράλογο αιώνων καταστολής της σκέψης, που, όπως είναι φυσικό, επέφερε την πόλωση θρησκείας – επιστήμης.

Ο Αριστοτέλης ταυτίστηκε με τη θεοκρατική φωνή της συντήρησης κι αυτό δεν έχει ξεπεραστεί ούτε στις μέρες μας. Ακόμη και στο λεξικό του Μπαμπινιώτη στο λήμμα τελεολογία (πέρα από τον ορισμό που ήδη παρατέθηκε) υπάρχει η συμπληρωματική φράση που χαρακτηρίζει το σκοπό ως «συνηθ. προκαθορισμένο από ένα υπέρτατο ον, τον θεό», αντίληψη, αριστοτελικά τουλάχιστον, απολύτως εσφαλμένη, αφού ο Αριστοτέλης δεν απέδωσε πουθενά την ύπαρξη του τελικού σκοπού πέρα από την ίδια τη φύση.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί ο Αριστοτέλης θεωρείται μεταφυσικός φιλόσοφος. Δεν είναι μόνο το έργο του «Μετά τα φυσικά» που συνέβαλε στο χαρακτηρισμό αυτό, αλλά η ίδια η αντίληψη της τρέχουσας επιστήμης που τον τοποθετούσε στους μεταφυσικούς με την έννοια της θεολογικής στρέβλωσης. Αν θεωρήσουμε ως μεταφυσική σκέψη αυτή που δεν μπορεί να αποδειχθεί πειραματικά ή να μετρηθεί με οποιοδήποτε τρόπο, τότε ασφαλώς η τελεολογική θεώρηση του κόσμου είναι μεταφυσική σκέψη.

Όμως μεταφυσική σκέψη δεν είναι και ο απόλυτος χώρος του Νεύτωνα – «ένα τεράστιο, ακίνητο και παγκόσμιο σύστημα αναφοράς μέσα στο οποίο βρίσκεται και κινείται ολόκληρο το σύμπαν» – αφού δεν είναι ούτε μετρήσιμος ούτε αντιληπτός με τις αισθήσεις; Και τελικά, σε τι διαφέρει, ως προς το μεταφυσικό κομμάτι, ο απόλυτος χώρος του Νεύτωνα από το αριστοτελικό πρώτο κινούν; Ο χωρόχρονος του Αϊνστάιν και οι καμπυλώσεις του – η γνωστή ιστορία με το σεντόνι που καμπυλώνει και που εξηγεί τις πλανητικές κινήσεις – είναι ή όχι μεταφυσική σκέψη; Αν δεχτούμε ότι η αποκορύφωση της ανθρώπινης επιστημονικής σκέψης καταλήγει και πάλι σε μεταφυσικά συμπεράσματα, τότε γιατί τόσος αρνητισμός προς το μεταφυσικό της αριστοτελικής τελεολογίας;

Σήμερα υπάρχουν φωνές που δικαιώνουν τον Αριστοτέλη τόσο στη βιολογία, όσο και στη κβαντική μηχανική. Τελικά, το αν η τελεολογία ισχύει ή όχι έχει μικρή σημασία, καθώς η πορεία της ανθρώπινης επιστημονικής σκέψης εξελίσσεται μόνο μέσα από ανατροπές, γεγονός που βεβαιώνει ότι οι αλήθειες του σήμερα προφανώς θα είναι η ιστορία του αύριο κι ότι ανά πάσα στιγμή το μεγαλύτερο επιστημονικό δεδομένο μπορεί να γίνει μουσειακό είδος. Σημασία έχει η ίδια η ανθρώπινη σκέψη, που διαρκώς αναζητά μια βαθύτερη αλήθεια αδυνατώντας να την πλησιάσει (σ’ έναν αγώνα που προφανώς δεν θα τελειώσει ποτέ) και που τελικά καταφεύγει στη μεταφυσική, δηλαδή στην έσχατη υπόθεση, καθώς δεν μπορεί να πράξει διαφορετικά.

Όμως, οι μεταφυσικές υποθέσεις της επιστήμης δε σχετίζονται επ’ ουδενί με τη θρησκευτικότητα, αφού η επιστήμη λειτουργεί μόνο μέσα από τη διαρκή αναζήτηση, ενώ οι θρησκείες ανακόπτουν κάθε αναζήτηση. Οι επιστήμες δεν θεωρούν τίποτε δεδομένο και γι’ αυτό δε σταματούν να εξελίσσονται, ενώ οι θρησκείες θεωρούν τα πάντα δεδομένα και απεχθάνονται τις εξελίξεις. Η μεταφυσική των θρησκειών εκτοπίζει τη σκέψη, αφού δεν αφήνει κανένα περιθώριο, ενώ οι επιστήμες την αποθεώνουν. Ουσιαστικά, αντιπαραβάλλεται η μεταφυσική της πνευματικής εγρήγορσης με τη μεταφυσική της πνευματικής νωθρότητας. Το να συγκαταλέγουμε την αριστοτελική μεταφυσική στην θεοκρατική – θρησκευτική αντίληψη, δεν είναι απλώς παρανόηση, είναι η απόλυτη σύγχυση εννοιών.

Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΚΥΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ

ΞΕΝ ΚΑναβ 6.1.25–6.1.31

Ο Ξενοφώντας αρνείται να εκλεγεί αρχηγός των Μυρίων

Μόλις συγκέντρωσαν τα απαιτούμενα πλοία, οι Έλληνες απέπλευσαν για τη Σινώπη, όπου κάποιοι πρότειναν να εκλεγεί ένας στρατηγός ως αρχηγός με απόλυτη εξουσία. Καθώς υπήρχαν σκέψεις να προταθεί ο Ξενοφώντας, αυτός θυσίασε στον Δία, ζητώντας να μάθει αν θα έπρεπε να αποδεχθεί το αξίωμα. Ο Ξενοφώντας προσέρχεται στη συνέλευση του στρατού, έχοντας λάβει αρνητική απάντηση από τον θεό.

[6.1.25] ἡ δὲ στρατιὰ συνῆλθε, καὶ πάντες ἔλεγον ἕνα αἱρεῖσθαι·
καὶ ἐπεὶ τοῦτο ἔδοξε, προὐβάλλοντο αὐτόν. ἐπεὶ δὲ ἐδόκει
δῆλον εἶναι ὅτι αἱρήσονται αὐτόν, εἴ τις ἐπιψηφίζοι, ἀνέστη
καὶ ἔλεξε τάδε.

[6.1.26] Ἐγώ, ὦ ἄνδρες, ἥδομαι μὲν ὑφ’ ὑμῶν τιμώμενος, εἴπερ
ἄνθρωπός εἰμι, καὶ χάριν ἔχω καὶ εὔχομαι δοῦναί μοι τοὺς
θεοὺς αἴτιόν τινος ὑμῖν ἀγαθοῦ γενέσθαι· τὸ μέντοι ἐμὲ
προκριθῆναι ὑφ’ ὑμῶν ἄρχοντα Λακεδαιμονίου ἀνδρὸς παρόν-
τος οὔτε ὑμῖν μοι δοκεῖ συμφέρον εἶναι, ἀλλ’ ἧττον ἂν διὰ
τοῦτο τυγχάνειν, εἴ τι δέοισθε παρ’ αὐτῶν· ἐμοί τε αὖ οὐ
πάνυ τι νομίζω ἀσφαλὲς εἶναι τοῦτο. [6.1.27] ὁρῶ γὰρ ὅτι καὶ τῇ
πατρίδι μου οὐ πρόσθεν ἐπαύσαντο πολεμοῦντες πρὶν ἐποίη-
σαν πᾶσαν τὴν πόλιν ὁμολογεῖν Λακεδαιμονίους καὶ αὐτῶν
ἡγεμόνας εἶναι. [6.1.28] ἐπεὶ δὲ τοῦτο ὡμολόγησαν, εὐθὺς ἐπαύ-
σαντο πολεμοῦντες καὶ οὐκέτι πέρα ἐπολιόρκησαν τὴν πόλιν.
εἰ οὖν ταῦτα ὁρῶν ἐγὼ δοκοίην ὅπου δυναίμην ἐνταῦθ’ ἄκυρον
ποιεῖν τὸ ἐκείνων ἀξίωμα, ἐκεῖνο ἐννοῶ μὴ λίαν ἂν ταχὺ
σωφρονισθείην. [6.1.29] ὃ δὲ ὑμεῖς ἐννοεῖτε, ὅτι ἧττον ἂν στάσις
εἴη ἑνὸς ἄρχοντος ἢ πολλῶν, εὖ ἴστε ὅτι ἄλλον μὲν ἑλό-
μενοι οὐχ εὑρήσετε ἐμὲ στασιάζοντα· νομίζω γὰρ ὅστις ἐν
πολέμῳ ὢν στασιάζει πρὸς ἄρχοντα, τοῦτον πρὸς τὴν ἑαυτοῦ
σωτηρίαν στασιάζειν· ἐὰν δὲ ἐμὲ ἕλησθε, οὐκ ἂν θαυμάσαιμι
εἴ τινα εὕροιτε καὶ ὑμῖν καὶ ἐμοὶ ἀχθόμενον.

[6.1.30] Ἐπεὶ ταῦτα εἶπε, πολὺ πλείονες ἀνίσταντο λέγοντες
ὡς δέοι αὐτὸν ἄρχειν. Ἀγασίας δὲ Στυμφάλιος εἶπεν ὅτι
γελοῖον εἴη, εἰ οὕτως ἔχοι· <ἢ> ὀργιοῦνται Λακεδαιμόνιοι
καὶ ἐὰν σύνδειπνοι συνελθόντες μὴ Λακεδαιμόνιον συμ-
ποσίαρχον αἱρῶνται; ἐπεὶ εἰ οὕτω γε τοῦτο ἔχει, ἔφη, οὐδὲ
λοχαγεῖν ἡμῖν ἔξεστιν, ὡς ἔοικεν, ὅτι Ἀρκάδες ἐσμέν. ἐν-
ταῦθα δὴ ὡς εὖ εἰπόντος τοῦ Ἀγασίου ἀνεθορύβησαν. [6.1.31] καὶ
ὁ Ξενοφῶν ἐπεὶ ἑώρα πλείονος ἐνδέον, παρελθὼν εἶπεν·
Ἀλλ’, ὦ ἄνδρες, ἔφη, ὡς πάνυ εἰδῆτε, ὀμνύω ὑμῖν θεοὺς
πάντας καὶ πάσας, ἦ μὴν ἐγώ, ἐπεὶ τὴν ὑμετέραν γνώμην
ᾐσθανόμην, ἐθυόμην εἰ βέλτιον εἴη ὑμῖν τε ἐμοὶ ἐπιτρέψαι
ταύτην τὴν ἀρχὴν καὶ ἐμοὶ ὑποστῆναι· καί μοι οἱ θεοὶ οὕτως
ἐν τοῖς ἱεροῖς ἐσήμηναν ὥστε καὶ ἰδιώτην ἂν γνῶναι ὅτι
τῆς μοναρχίας ἀπέχεσθαί με δεῖ.

***
Η δε στρατιά συνήλθε και όλοι ομοφώνως επρότειναν να εκλέξουν ένα αρχηγόν και αφού τούτο απεφασίσθη, επρότειναν τον Ξενοφώντα. Όταν δε πλέον εφαίνετο καθαρά, ότι θα τον εκλέξουν, εάν ετίθετο το ζήτημα εις ψηφοφορίαν, εσηκώθη ο Ξενοφών και είπε τα εξής: «Εγώ, ω άνδρες, ευχαριστούμαι μεν, διότι τιμώμαι από σας, αφού είμαι άνθρωπος, και σας ευχαριστώ δια τούτο και εύχομαι εις τους θεούς να με αξιώσουν να γίνω δια σας αίτιος κάποιου καλού. Το να προτιμηθώ όμως εγώ από σας ως άρχων, ενώ παρευρίσκεται εδώ ανήρ Λακεδαιμόνιος, νομίζω ότι ούτε εις σας είναι συμφέρον τούτο, τουναντίον μάλιστα εξ αιτίας τούτου δυσκολώτερον ηθέλετε επιτύχει κάτι εκ μέρους αυτών, εάν ηθέλετε έχει ανάγκην τινός∙ αφ' ετέρου δεν είμαι βέβαιος, εάν τούτο είναι ασφαλές δι' εμέ. Διότι γνωρίζω ότι και εναντίον της πατρίδος μου δεν έπαυσαν να πολεμούν, παρά αφού την ηνάγκασαν να αναγνωρίση ομοφώνως την ηγεμονίαν των Λακεδαιμονίων. Αφού δε ανεγνώρισαν τούτο, αμέσως έπαυσαν να πολεμούν κατ' αυτών και δεν επολιόρκησαν επί μακρότερον χρόνον την πόλιν. Εάν λοιπόν εγώ, καίτοι γνωρίζω ταύτα, ήθελον φανή ότι, όπου δύναμαι, εκεί προσπαθώ να μειώσω την εξουσίαν των, τότε φοβούμαι μήπως πολύ γρήγορα ήθελον σωφρονισθή υπ' αυτών. Ως προς εκείνο δε το οποίον σεις σκέπτεσθε, ότι δηλαδή ολιγώτεραι στάσεις θα εγίνοντο, εάν ένας ήθελεν άρχει και όχι πολλοί, να είσθε βέβαιοι ότι, εάν μεν εκλέξητε άλλον, εμέ ποτέ δεν θα με εύρετε στασιάζοντα∙ διότι έχω την γνώμην, ότι εκείνος ο οποίος στασιάζει εν καιρώ πολέμου κατά του άρχοντος, ούτος στασιάζει εναντίον της ιδίας αυτού σωτηρίας∙ εάν δε εκλέξετε εμέ, δεν ήθελον παραξενευθή εάν ηθέλετε εύρει κάποιον δυσφορούντα και εναντίον σας και εναντίον μου».

Αφού λοιπόν είπεν αυτά, πολύ περισσότεροι εσηκώνοντο και έλεγον, ότι αυτός πρέπει και όχι άλλος να άρχη. Ο Αγασίας δε ο Στυμφάλιος είπεν ότι θα ήτο γελοίον, εάν το πράγμα είχεν ούτως∙ «θα οργισθούν οι Λακεδαιμόνιοι, προσέθηκεν, αν συνδαιτημόνες συνελθόντες εις συμπόσιον δεν εκλέξουν προϊστάμενον του συμποσίου Λακεδαιμόνιον; Διότι, εάν τούτο βεβαίως έχη τοιουτοτρόπως, είπε, δεν πρέπει ούτε λοχαγοί να είμεθα ημείς, καθώς φαίνεται, διότι είμεθα Αρκάδες». Τότε λοιπόν, επειδή ωμίλησεν ορθώς ο Αγασίας, οι στρατιώται μετά θορύβου επεδοκίμασαν τους λόγους του. Και ο Ξενοφών, επειδή έβλεπεν, ότι υπήρχεν ανάγκη περισσοτέρων εξηγήσεων, λαβών τον λόγον είπεν: «Αλλ', ω άνδρες, δια να βεβαιωθήτε, σας ορκίζομαι εις το όνομα όλων των θεών και θεαινών, ότι εγώ βεβαίως ευθύς μόλις αντελήφθην την περί εμού απόφασίν σας, θυσιάζων ηρώτησα τους θεούς, εάν θα ήτο καλόν εις σας να μου αναθέσετε αυτό το αξίωμα και εγώ να το δεχθώ. Και οι θεοί τόσον φανερά σημεία έδωσαν εις εμέ δια των θυσιών, ώστε όχι μόνον ένας μάντις, αλλά και ένας άπειρος της μαντικής θα ηδύνατο να γνωρίση ότι έπρεπε να απόσχω της γενικής αρχηγίας του στρατεύματος».