Μπορούμε να ξεχάσουμε επιλεκτικά τις ανεπιθύμητες σκέψεις που «τρυπώνουν» στο μυαλό μας;

Πολλοί από εμάς έχουν βιώσει την απογοήτευση του να μην μπορούμε να βγάλουμε από το μυαλό μας επίμονες σκέψεις ή αναμνήσεις. Ωστόσο, γνωρίζατε ότι οι άνθρωποι έχουμε την ικανότητα να ελέγχουμε τι και πώς ξεχνάμε; Οι γνωστικοί νευροεπιστήμονες αποκαλύπτουν τους μηχανισμούς της λήθης και τις επιπτώσεις της στις νευρογνωστικές διαταραχές, παρουσιάζοντας νέα ευρήματα που ρίχνουν φως στη συναρπαστική διαδικασία.

«Μπορεί να ακούγεται εκπληκτικό το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορούν να ελέγχουν τι και πώς ξεχνούν», λέει η Marie Banich του Πανεπιστημίου του Κολοράντο. Αλλά ο έλεγχος της μνήμης είναι κρίσιμος για την εναλλαγή μεταξύ των εργασιών και την επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων. Εξηγεί, επίσης, ότι το να ξεχνάμε σκόπιμα πληροφορίες που δεν είναι πλέον σημαντικές είναι ωφέλιμο, αλλά απαιτεί προσπάθεια. «Διαπιστώσαμε ότι το να ξεχνάμε σκόπιμα μη πλέον σχετικές πληροφορίες από το μυαλό είναι ευεργετικό, αλλά δεν συμβαίνει αυτόματα», προσθέτει η Sara Festini του Πανεπιστημίου της Tampa.

Η μελέτη

Το ενδιαφέρον της Banich για τη μελέτη της λήθης προκλήθηκε από προσωπικές εμπειρίες και τη συνειδητοποίηση του τρόπου με τον οποίο οι ενοχλητικές σκέψεις μπορούν να επηρεάσουν τα άτομα με κατάθλιψη και συναφείς διαταραχές. Η ίδια εξηγεί ότι, ενώ το περιεχόμενο μπορεί να διαφέρει στις διαταραχές, η διαδικασία με την οποία οι σκέψεις γίνονται το επίκεντρο της προσοχής είναι παρόμοια.

Μέσω της έρευνάς τους, εντόπισαν τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς με τους οποίους οι άνθρωποι αφαιρούν πληροφορίες από τη μνήμη τους: αντικατάσταση, καταστολή και εκκαθάριση των σκέψεων. Εντόπισαν επίσης τέσσερα εγκεφαλικά δίκτυα που σχετίζονται με κάθε μηχανισμό. Τα ευρήματα αυτά ανοίγουν δρόμους για τη διερεύνηση των ατομικών διαφορών στη λήθη και ενδεχομένως για τη βοήθεια όσων δυσκολεύονται να ελέγξουν τις σκέψεις τους.

Η αποτελεσματική λήθη περιλαμβάνει την καταστολή των σκέψεων αντί της αντικατάστασής τους. Οι μελέτες της Festini έδειξαν ότι η εκούσια αφαίρεση πληροφοριών από τη μνήμη μειώνει τις επιζήμιες παρεμβολές στη μνήμη. Ωστόσο, η λήθη απαιτεί προσπάθεια και διαφέρει από την απλή διακοπή της επεξεργασίας των πληροφοριών. Η έρευνα υποδηλώνει ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες μπορεί να έχουν μειωμένη κατευθυνόμενη λήθη, σε σύγκριση με τους νεότερους ενήλικες. Αλλά οι ρητές ενδείξεις λήθης μπορούν ακόμα να βοηθήσουν στον μετριασμό της παρεμβολής στην εργαζόμενη μνήμη και των δύο ομάδων.

Πώς βοηθά τα άτομα με ψυχικές διαταραχές να ξεχνούν ορισμένες αναμνήσεις;

Το PTSD, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή και η ΔΕΠΥ είναι μεταξύ των καταστάσεων που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από μια βαθύτερη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της λήθης. Η στοχευμένη λήθη μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με PTSD να καταστείλουν συγκεκριμένες αναμνήσεις. Η συνεχιζόμενη έρευνα στον τομέα της λήθης προσφέρει ελπίδες για την καλύτερη κατανόηση της προσοχής, της εστίασης και της παρεμβολής της μνήμης. Ξεκλειδώνοντας τα μυστήρια της λήθης, οι επιστήμονες στοχεύουν στην ανάπτυξη παρεμβάσεων που μπορούν να βελτιώσουν τη ζωή των ατόμων με νευρογνωστικές διαταραχές. Οι ερευνητές παρουσίασαν τα ευρήματά τους στο ετήσιο συνέδριο της Εταιρείας Γνωστικής Νευροεπιστήμης (CNS) στο Σαν Φρανσίσκο.