ΞΕΝ Αγ 1.23–1.35
(ΞΕΝ Αγ 1.6–1.38: Η εκστρατεία του Αγησίλαου στη Μ. Ασία) Συγκρότηση ιππικού και προπαρασκευή του στρατεύματος – Η μάχη στον Πακτωλό ποταμό – Τιμωρία του Τισσαφέρνη
[1.23] ἐπεὶ μέντοι ἀνὰ τὰ
πεδία οὐδὲ ἐν τῇ Φρυγίᾳ ἐδύνατο στρατεύεσθαι διὰ τὴν
Φαρναβάζου ἱππείαν, ἔδοξεν αὐτῷ ἱππικὸν κατασκευαστέον
εἶναι, ὡς μὴ δραπετεύοντα πολεμεῖν δέοι αὐτόν. τοὺς μὲν
οὖν πλουσιωτάτους ἐκ πασῶν τῶν ἐκεῖ πόλεων ἱπποτροφεῖν
κατέλεξε. [1.24] προεῖπε δέ, ὅστις παρέχοιτο ἵππον καὶ ὅπλα
καὶ ἄνδρα δόκιμον, ὡς ἐξέσοιτο αὐτῷ μὴ στρατεύεσθαι· καὶ
ἐποίησεν οὕτως ἕκαστον προθύμως ταῦτα πράττειν ὥσπερ
ἄν τις τὸν ὑπὲρ αὑτοῦ ἀποθανούμενον προθύμως μαστεύοι.
ἔταξε δὲ καὶ πόλεις ἐξ ὧν δέοι τοὺς ἱππέας παρασκευάζειν,
νομίζων ἐκ τῶν ἱπποτρόφων πόλεων εὐθὺς καὶ φρονηματίας
μάλιστα ἂν ἐπὶ τῇ ἱππικῇ γενέσθαι. καὶ τοῦτ’ οὖν ἀγαστῶς
ἔδοξε πρᾶξαι, ὅτι κατεσκεύαστο τὸ ἱππικὸν αὐτῷ καὶ εὐθὺς
ἐρρωμένον ἦν καὶ ἐνεργόν. [1.25] ἐπειδὴ δὲ ἔαρ ὑπέφαινε, συν-
ήγαγε πᾶν τὸ στράτευμα εἰς Ἔφεσον· ἀσκῆσαι δὲ [καὶ] αὐτὸ
βουλόμενος ἆθλα προὔθηκε καὶ ταῖς ἱππικαῖς τάξεσιν, ἥτις
κράτιστα [ἂν] ἱππεύοι, καὶ ταῖς ὁπλιτικαῖς, ἥτις [ἂν] ἄριστα
σωμάτων ἔχοι· καὶ πελτασταῖς δὲ καὶ τοξόταις ἆθλα προὔ-
θηκεν, οἵτινες κράτιστοι τὰ προσήκοντα ἔργα φαίνοιντο.
ἐκ τούτου δὲ παρῆν ὁρᾶν τὰ μὲν γυμνάσια μεστὰ [τῶν]
ἀνδρῶν γυμναζομένων, τὸν δὲ ἱππόδρομον ἱππέων ἱππαζο-
μένων, τοὺς δὲ ἀκοντιστὰς καὶ τοὺς τοξότας ἐπὶ στόχον
ἱέντας. ἀξίαν δὲ καὶ ὅλην τὴν πόλιν ἐν ᾗ ἦν θέας ἐποίησεν.
[1.26] ἥ τε γὰρ ἀγορὰ μεστὴ ἦν παντοδαπῶν καὶ ὅπλων καὶ ἵππων
ὠνίων, οἵ τε χαλκοτύποι καὶ οἱ τέκτονες καὶ οἱ σιδηρεῖς καὶ
σκυτεῖς καὶ γραφεῖς πάντες πολεμικὰ ὅπλα κατεσκεύαζον·
ὥστε τὴν πόλιν ὄντως ἂν ἡγήσω πολέμου ἐργαστήριον
[1.27] εἶναι. ἐπερρώσθη δ’ ἄν τις κἀκεῖνο ἰδών, Ἀγησίλαον μὲν
πρῶτον, ἔπειτα δὲ καὶ τοὺς ἄλλους στρατιώτας ἐστεφανω-
μένους τε ὅπου ἀπὸ τῶν γυμνασίων ἴοιεν, καὶ ἀνατιθέντας
τοὺς στεφάνους τῇ Ἀρτέμιδι. ὅπου γὰρ ἄνδρες θεοὺς μὲν
σέβοιεν, πολεμικὰ δὲ ἀσκοῖεν, πειθαρχίαν δὲ μελετῷεν, πῶς
οὐκ εἰκὸς ἐνταῦθα πάντα μεστὰ ἐλπίδων ἀγαθῶν εἶναι;
[1.28] ἡγούμενος δὲ καὶ τὸ καταφρονεῖν τῶν πολεμίων ῥώμην τινὰ
ἐμβαλεῖν πρὸς τὸ μάχεσθαι, προεῖπε τοῖς κήρυξι τοὺς ὑπὸ
τῶν λῃστῶν ἁλισκομένους βαρβάρους γυμνοὺς πωλεῖν.
ὁρῶντες οὖν οἱ στρατιῶται λευκοὺς μὲν διὰ τὸ μηδέποτε
ἐκδύεσθαι, πίονας δὲ καὶ ἀπόνους διὰ τὸ ἀεὶ ἐπ’ ὀχημάτων
εἶναι, ἐνόμισαν μηδὲν διοίσειν τὸν πόλεμον ἢ εἰ γυναιξὶ
δέοι μάχεσθαι. προεῖπε δὲ καὶ τοῦτο τοῖς στρατιώταις, ὡς
εὐθὺς ἡγήσοιτο τὴν συντομωτάτην ἐπὶ τὰ κράτιστα τῆς
χώρας, ὅπως αὐτόθεν αὐτῷ τὰ σώματα καὶ τὴν γνώμην
παρασκευάζοιντο ὡς ἀγωνιούμενοι. [1.29] ὁ μέντοι Τισσαφέρνης
ταῦτα μὲν ἐνόμισε λέγειν αὐτὸν πάλιν βουλόμενον ἐξαπα-
τῆσαι, εἰς Καρίαν δὲ νῦν τῷ ὄντι ἐμβαλεῖν. τό τε οὖν
πεζὸν καθάπερ τὸ πρόσθεν εἰς Καρίαν διεβίβασε καὶ τὸ
ἱππικὸν εἰς τὸ Μαιάνδρου πεδίον κατέστησεν. ὁ δὲ Ἀγη-
σίλαος οὐκ ἐψεύσατο, ἀλλ’ ὥσπερ προεῖπεν εὐθὺς <εἰς> τὸν
Σαρδιανὸν τόπον ἐχώρησε, καὶ τρεῖς μὲν ἡμέρας δι’ ἐρημίας
πολεμίων πορευόμενος πολλὰ τὰ ἐπιτήδεια τῇ στρατιᾷ παρ-
εῖχε· τῇ δὲ τετάρτῃ ἡμέρᾳ ἧκον οἱ τῶν πολεμίων ἱππεῖς.
[1.30] καὶ τῷ μὲν ἄρχοντι τῶν σκευοφόρων εἶπεν ὁ ἡγεμὼν δια-
βάντι τὸν Πακτωλὸν ποταμὸν στρατοπεδεύεσθαι· αὐτοὶ δὲ
κατιδόντες τοὺς τῶν Ἑλλήνων ἀκολούθους ἐσπαρμένους
καθ’ ἁρπαγὴν πολλοὺς αὐτῶν ἀπέκτειναν. αἰσθόμενος δὲ
ὁ Ἀγησίλαος βοηθεῖν ἐκέλευσε τοὺς ἱππέας. οἱ δ’ αὖ
Πέρσαι ὡς εἶδον τὴν βοήθειαν, ἡθροίσθησαν καὶ ἀντιπαρε-
τάξαντο παμπληθέσι τῶν ἱππέων τάξεσιν. [1.31] ἔνθα δὴ ὁ Ἀγη-
σίλαος γιγνώσκων ὅτι τοῖς μὲν πολεμίοις οὔπω παρείη τὸ
πεζόν, αὐτῷ δὲ οὐδὲν ἀπείη τῶν παρεσκευασμένων, καιρὸν
ἡγήσατο μάχην συνάψαι, εἰ δύναιτο. σφαγιασάμενος οὖν
τὴν μὲν φάλαγγα εὐθὺς ἦγεν ἐπὶ τοὺς ἀντιτεταγμένους
ἱππέας, ἐκ δὲ τῶν ὁπλιτῶν ἐκέλευσε τὰ δέκα ἀφ’ ἥβης θεῖν
ὁμόσε αὐτοῖς, τοῖς δὲ πελτασταῖς εἶπε δρόμῳ ὑφηγεῖσθαι·
παρήγγειλε δὲ καὶ τοῖς ἱππεῦσιν ἐμβάλλειν, ὡς αὐτοῦ τε
καὶ παντὸς τοῦ στρατεύματος ἑπομένου. [1.32] τοὺς μὲν δὴ ἱππέας
ἐδέξαντο οἱ ἀγαθοὶ τῶν Περσῶν· ἐπειδὴ δὲ ἅμα πάντα τὰ
δεινὰ παρῆν ἐπ’ αὐτούς, ἐνέκλιναν, καὶ οἱ μὲν αὐτῶν εὐθὺς
ἐν τῷ ποταμῷ ἔπεσον, οἱ δὲ ἄλλοι ἔφευγον. οἱ δὲ Ἕλληνες
ἑπόμενοι αἱροῦσι καὶ τὸ στρατόπεδον αὐτῶν. καὶ οἱ μὲν
πελτασταὶ ὥσπερ εἰκὸς ἐφ’ ἁρπαγὴν ἐτρέποντο· ὁ δὲ
Ἀγησίλαος ἔχων κύκλῳ πάντα καὶ φίλια καὶ πολέμια περιε-
στρατοπεδεύσατο. [1.33] ὡς δ’ ἤκουσε τοὺς πολεμίους ταράττεσθαι
διὰ τὸ αἰτιᾶσθαι ἀλλήλους τοῦ γεγενημένου, εὐθὺς ἦγεν ἐπὶ
Σάρδεις. κἀκεῖ ἅμα μὲν ἔκαιε καὶ ἐπόρθει τὰ περὶ τὸ ἄστυ,
ἅμα δὲ καὶ κηρύγματι ἐδήλου τοὺς μὲν ἐλευθερίας δεομένους
ὡς πρὸς σύμμαχον αὐτὸν παρεῖναι· εἰ δέ τινες τὴν Ἀσίαν
ἑαυτῶν ποιοῦνται, πρὸς τοὺς ἐλευθεροῦντας διακρινουμένους
ἐν ὅπλοις παρεῖναι. [1.34] ἐπεὶ μέντοι οὐδεὶς ἀντεξῄει, ἀδεῶς δὴ
τὸ ἀπὸ τούτου ἐστρατεύετο, τοὺς μὲν πρόσθεν προσκυνεῖν
Ἕλληνας ἀναγκαζομένους ὁρῶν τιμωμένους ὑφ’ ὧν ὑβρί-
ζοντο, τοὺς δὲ ἀξιοῦντας καὶ τὰς τῶν θεῶν τιμὰς καρποῦσθαι,
τούτους ποιήσας μηδ’ ἀντιβλέπειν τοῖς Ἕλλησι δύνασθαι,
καὶ τὴν μὲν τῶν φίλων χώραν ἀδῄωτον παρέχων, τὴν δὲ
τῶν πολεμίων οὕτω καρπούμενος ὥστε ἐν δυοῖν ἐτοῖν πλέον
τῶν ἑκατὸν ταλάντων τῷ θεῷ ἐν Δελφοῖς δεκάτην ἀποθῦσαι.
[1.35] ὁ μέντοι Περσῶν βασιλεύς, νομίσας Τισσαφέρνην αἴτιον
εἶναι τοῦ κακῶς φέρεσθαι τὰ ἑαυτοῦ, Τιθραύστην κατα-
πέμψας ἀπέτεμεν αὐτοῦ τὴν κεφαλήν. μετὰ δὲ τοῦτο τὰ
μὲν τῶν βαρβάρων ἔτι ἀθυμότερα ἐγένετο, τὰ δὲ Ἀγησιλάου
πολὺ ἐρρωμενέστερα. ἀπὸ πάντων γὰρ τῶν ἐθνῶν ἐπρε-
σβεύοντο περὶ φιλίας, πολλοὶ δὲ καὶ ἀφίσταντο πρὸς αὐτόν,
ὀρεγόμενοι τῆς ἐλευθερίας, ὥστε οὐκέτι Ἑλλήνων μόνον
ἀλλὰ καὶ βαρβάρων πολλῶν ἡγεμὼν ἦν ὁ Ἀγησίλαος.
[1.23] ἐπεὶ μέντοι ἀνὰ τὰ
πεδία οὐδὲ ἐν τῇ Φρυγίᾳ ἐδύνατο στρατεύεσθαι διὰ τὴν
Φαρναβάζου ἱππείαν, ἔδοξεν αὐτῷ ἱππικὸν κατασκευαστέον
εἶναι, ὡς μὴ δραπετεύοντα πολεμεῖν δέοι αὐτόν. τοὺς μὲν
οὖν πλουσιωτάτους ἐκ πασῶν τῶν ἐκεῖ πόλεων ἱπποτροφεῖν
κατέλεξε. [1.24] προεῖπε δέ, ὅστις παρέχοιτο ἵππον καὶ ὅπλα
καὶ ἄνδρα δόκιμον, ὡς ἐξέσοιτο αὐτῷ μὴ στρατεύεσθαι· καὶ
ἐποίησεν οὕτως ἕκαστον προθύμως ταῦτα πράττειν ὥσπερ
ἄν τις τὸν ὑπὲρ αὑτοῦ ἀποθανούμενον προθύμως μαστεύοι.
ἔταξε δὲ καὶ πόλεις ἐξ ὧν δέοι τοὺς ἱππέας παρασκευάζειν,
νομίζων ἐκ τῶν ἱπποτρόφων πόλεων εὐθὺς καὶ φρονηματίας
μάλιστα ἂν ἐπὶ τῇ ἱππικῇ γενέσθαι. καὶ τοῦτ’ οὖν ἀγαστῶς
ἔδοξε πρᾶξαι, ὅτι κατεσκεύαστο τὸ ἱππικὸν αὐτῷ καὶ εὐθὺς
ἐρρωμένον ἦν καὶ ἐνεργόν. [1.25] ἐπειδὴ δὲ ἔαρ ὑπέφαινε, συν-
ήγαγε πᾶν τὸ στράτευμα εἰς Ἔφεσον· ἀσκῆσαι δὲ [καὶ] αὐτὸ
βουλόμενος ἆθλα προὔθηκε καὶ ταῖς ἱππικαῖς τάξεσιν, ἥτις
κράτιστα [ἂν] ἱππεύοι, καὶ ταῖς ὁπλιτικαῖς, ἥτις [ἂν] ἄριστα
σωμάτων ἔχοι· καὶ πελτασταῖς δὲ καὶ τοξόταις ἆθλα προὔ-
θηκεν, οἵτινες κράτιστοι τὰ προσήκοντα ἔργα φαίνοιντο.
ἐκ τούτου δὲ παρῆν ὁρᾶν τὰ μὲν γυμνάσια μεστὰ [τῶν]
ἀνδρῶν γυμναζομένων, τὸν δὲ ἱππόδρομον ἱππέων ἱππαζο-
μένων, τοὺς δὲ ἀκοντιστὰς καὶ τοὺς τοξότας ἐπὶ στόχον
ἱέντας. ἀξίαν δὲ καὶ ὅλην τὴν πόλιν ἐν ᾗ ἦν θέας ἐποίησεν.
[1.26] ἥ τε γὰρ ἀγορὰ μεστὴ ἦν παντοδαπῶν καὶ ὅπλων καὶ ἵππων
ὠνίων, οἵ τε χαλκοτύποι καὶ οἱ τέκτονες καὶ οἱ σιδηρεῖς καὶ
σκυτεῖς καὶ γραφεῖς πάντες πολεμικὰ ὅπλα κατεσκεύαζον·
ὥστε τὴν πόλιν ὄντως ἂν ἡγήσω πολέμου ἐργαστήριον
[1.27] εἶναι. ἐπερρώσθη δ’ ἄν τις κἀκεῖνο ἰδών, Ἀγησίλαον μὲν
πρῶτον, ἔπειτα δὲ καὶ τοὺς ἄλλους στρατιώτας ἐστεφανω-
μένους τε ὅπου ἀπὸ τῶν γυμνασίων ἴοιεν, καὶ ἀνατιθέντας
τοὺς στεφάνους τῇ Ἀρτέμιδι. ὅπου γὰρ ἄνδρες θεοὺς μὲν
σέβοιεν, πολεμικὰ δὲ ἀσκοῖεν, πειθαρχίαν δὲ μελετῷεν, πῶς
οὐκ εἰκὸς ἐνταῦθα πάντα μεστὰ ἐλπίδων ἀγαθῶν εἶναι;
[1.28] ἡγούμενος δὲ καὶ τὸ καταφρονεῖν τῶν πολεμίων ῥώμην τινὰ
ἐμβαλεῖν πρὸς τὸ μάχεσθαι, προεῖπε τοῖς κήρυξι τοὺς ὑπὸ
τῶν λῃστῶν ἁλισκομένους βαρβάρους γυμνοὺς πωλεῖν.
ὁρῶντες οὖν οἱ στρατιῶται λευκοὺς μὲν διὰ τὸ μηδέποτε
ἐκδύεσθαι, πίονας δὲ καὶ ἀπόνους διὰ τὸ ἀεὶ ἐπ’ ὀχημάτων
εἶναι, ἐνόμισαν μηδὲν διοίσειν τὸν πόλεμον ἢ εἰ γυναιξὶ
δέοι μάχεσθαι. προεῖπε δὲ καὶ τοῦτο τοῖς στρατιώταις, ὡς
εὐθὺς ἡγήσοιτο τὴν συντομωτάτην ἐπὶ τὰ κράτιστα τῆς
χώρας, ὅπως αὐτόθεν αὐτῷ τὰ σώματα καὶ τὴν γνώμην
παρασκευάζοιντο ὡς ἀγωνιούμενοι. [1.29] ὁ μέντοι Τισσαφέρνης
ταῦτα μὲν ἐνόμισε λέγειν αὐτὸν πάλιν βουλόμενον ἐξαπα-
τῆσαι, εἰς Καρίαν δὲ νῦν τῷ ὄντι ἐμβαλεῖν. τό τε οὖν
πεζὸν καθάπερ τὸ πρόσθεν εἰς Καρίαν διεβίβασε καὶ τὸ
ἱππικὸν εἰς τὸ Μαιάνδρου πεδίον κατέστησεν. ὁ δὲ Ἀγη-
σίλαος οὐκ ἐψεύσατο, ἀλλ’ ὥσπερ προεῖπεν εὐθὺς <εἰς> τὸν
Σαρδιανὸν τόπον ἐχώρησε, καὶ τρεῖς μὲν ἡμέρας δι’ ἐρημίας
πολεμίων πορευόμενος πολλὰ τὰ ἐπιτήδεια τῇ στρατιᾷ παρ-
εῖχε· τῇ δὲ τετάρτῃ ἡμέρᾳ ἧκον οἱ τῶν πολεμίων ἱππεῖς.
[1.30] καὶ τῷ μὲν ἄρχοντι τῶν σκευοφόρων εἶπεν ὁ ἡγεμὼν δια-
βάντι τὸν Πακτωλὸν ποταμὸν στρατοπεδεύεσθαι· αὐτοὶ δὲ
κατιδόντες τοὺς τῶν Ἑλλήνων ἀκολούθους ἐσπαρμένους
καθ’ ἁρπαγὴν πολλοὺς αὐτῶν ἀπέκτειναν. αἰσθόμενος δὲ
ὁ Ἀγησίλαος βοηθεῖν ἐκέλευσε τοὺς ἱππέας. οἱ δ’ αὖ
Πέρσαι ὡς εἶδον τὴν βοήθειαν, ἡθροίσθησαν καὶ ἀντιπαρε-
τάξαντο παμπληθέσι τῶν ἱππέων τάξεσιν. [1.31] ἔνθα δὴ ὁ Ἀγη-
σίλαος γιγνώσκων ὅτι τοῖς μὲν πολεμίοις οὔπω παρείη τὸ
πεζόν, αὐτῷ δὲ οὐδὲν ἀπείη τῶν παρεσκευασμένων, καιρὸν
ἡγήσατο μάχην συνάψαι, εἰ δύναιτο. σφαγιασάμενος οὖν
τὴν μὲν φάλαγγα εὐθὺς ἦγεν ἐπὶ τοὺς ἀντιτεταγμένους
ἱππέας, ἐκ δὲ τῶν ὁπλιτῶν ἐκέλευσε τὰ δέκα ἀφ’ ἥβης θεῖν
ὁμόσε αὐτοῖς, τοῖς δὲ πελτασταῖς εἶπε δρόμῳ ὑφηγεῖσθαι·
παρήγγειλε δὲ καὶ τοῖς ἱππεῦσιν ἐμβάλλειν, ὡς αὐτοῦ τε
καὶ παντὸς τοῦ στρατεύματος ἑπομένου. [1.32] τοὺς μὲν δὴ ἱππέας
ἐδέξαντο οἱ ἀγαθοὶ τῶν Περσῶν· ἐπειδὴ δὲ ἅμα πάντα τὰ
δεινὰ παρῆν ἐπ’ αὐτούς, ἐνέκλιναν, καὶ οἱ μὲν αὐτῶν εὐθὺς
ἐν τῷ ποταμῷ ἔπεσον, οἱ δὲ ἄλλοι ἔφευγον. οἱ δὲ Ἕλληνες
ἑπόμενοι αἱροῦσι καὶ τὸ στρατόπεδον αὐτῶν. καὶ οἱ μὲν
πελτασταὶ ὥσπερ εἰκὸς ἐφ’ ἁρπαγὴν ἐτρέποντο· ὁ δὲ
Ἀγησίλαος ἔχων κύκλῳ πάντα καὶ φίλια καὶ πολέμια περιε-
στρατοπεδεύσατο. [1.33] ὡς δ’ ἤκουσε τοὺς πολεμίους ταράττεσθαι
διὰ τὸ αἰτιᾶσθαι ἀλλήλους τοῦ γεγενημένου, εὐθὺς ἦγεν ἐπὶ
Σάρδεις. κἀκεῖ ἅμα μὲν ἔκαιε καὶ ἐπόρθει τὰ περὶ τὸ ἄστυ,
ἅμα δὲ καὶ κηρύγματι ἐδήλου τοὺς μὲν ἐλευθερίας δεομένους
ὡς πρὸς σύμμαχον αὐτὸν παρεῖναι· εἰ δέ τινες τὴν Ἀσίαν
ἑαυτῶν ποιοῦνται, πρὸς τοὺς ἐλευθεροῦντας διακρινουμένους
ἐν ὅπλοις παρεῖναι. [1.34] ἐπεὶ μέντοι οὐδεὶς ἀντεξῄει, ἀδεῶς δὴ
τὸ ἀπὸ τούτου ἐστρατεύετο, τοὺς μὲν πρόσθεν προσκυνεῖν
Ἕλληνας ἀναγκαζομένους ὁρῶν τιμωμένους ὑφ’ ὧν ὑβρί-
ζοντο, τοὺς δὲ ἀξιοῦντας καὶ τὰς τῶν θεῶν τιμὰς καρποῦσθαι,
τούτους ποιήσας μηδ’ ἀντιβλέπειν τοῖς Ἕλλησι δύνασθαι,
καὶ τὴν μὲν τῶν φίλων χώραν ἀδῄωτον παρέχων, τὴν δὲ
τῶν πολεμίων οὕτω καρπούμενος ὥστε ἐν δυοῖν ἐτοῖν πλέον
τῶν ἑκατὸν ταλάντων τῷ θεῷ ἐν Δελφοῖς δεκάτην ἀποθῦσαι.
[1.35] ὁ μέντοι Περσῶν βασιλεύς, νομίσας Τισσαφέρνην αἴτιον
εἶναι τοῦ κακῶς φέρεσθαι τὰ ἑαυτοῦ, Τιθραύστην κατα-
πέμψας ἀπέτεμεν αὐτοῦ τὴν κεφαλήν. μετὰ δὲ τοῦτο τὰ
μὲν τῶν βαρβάρων ἔτι ἀθυμότερα ἐγένετο, τὰ δὲ Ἀγησιλάου
πολὺ ἐρρωμενέστερα. ἀπὸ πάντων γὰρ τῶν ἐθνῶν ἐπρε-
σβεύοντο περὶ φιλίας, πολλοὶ δὲ καὶ ἀφίσταντο πρὸς αὐτόν,
ὀρεγόμενοι τῆς ἐλευθερίας, ὥστε οὐκέτι Ἑλλήνων μόνον
ἀλλὰ καὶ βαρβάρων πολλῶν ἡγεμὼν ἦν ὁ Ἀγησίλαος.
***
Επειδή λοιπόν ανά τα πεδία ούτε εις την Φρυγίαν δεν ημπορούσε να πολεμήση, απεφάσισε να σχηματίση ιππικόν, δια να μη είναι υποχρεωμένος να πολεμά φεύγων. Ανέθεσε λοιπόν εις τους πλουσιωτέρους από τους κατοίκους των εκεί πόλεων να τρέφουν ίππους, εδήλωσε δε ότι εκείνος που θα παρείχε έναν ίππον και όπλα και ένα γυμνασμένον ιππέα, θα απηλλάσσετο της στρατιωτικής υπηρεσίας. Κατ' αυτόν τον τρόπον κατώρθωσε όλοι να κάμνουν αυτά προθύμως, καθώς φροντίζει προθύμως καθείς δι' εκείνον που δέχεται να αποθάνη προς χάριν του. Ώρισε δε και τας πόλεις από τας οποίας έπρεπε να προμηθεύωνται τους ιππείς, βέβαιος ων ότι οι καταγόμενοι από ιπποτρόφους πόλεις γρήγορα θα εγίνοντο και τολμηροί εις την ιππασίαν. Και αυτά αξιεπαίνως τα έκαμε, διότι έτσι κατήρτισε ιππικόν γενναίον και δραστήριον.
Κατά δε την αρχήν της ανοίξεως συνεκέντρωσε όλον τον στρατόν του εις την Έφεσον. Θέλων δε να τον γυμνάση, επροκήρυξε βραβεία, και εις μεν τας τάξεις του ιππικού δι' εκείνους που θα ίππευον καλύτερα, εις δε τους άνδρας του πεζικού δι' εκείνους που είχον τα άριστα σώματα. Και εις τους πελταστάς δε και τους τοξότας επροκήρυξε βραβεία, δι' εκείνους οι οποίοι θα εφαίνοντο ικανώτεροι εις τα ίδια αυτών έργα. Συνεπεία τούτου ηδύνατο να ιδή κανείς τα μεν γυμνάσια γεμάτα από άνδρας γυμναζομένους, τον δε ιππόδρομον γεμάτον από ιππείς τρέχοντας, τους δε ακοντιστάς και τους τοξότας σκοπεύοντας. Έκαμε δε αξιοθέατον και όλην την πόλιν όπου εγίνοντο τα γυμνάσια. Διότι και η αγορά ήτο γεμάτη από παντοδαπά όπλα και ίππους προς πώλησιν, και οι κατεργαζόμενοι τον χαλκόν και οι ξυλουργοί και οι σιδηρουργοί και οι υποδηματοποιοί και οι ζωγράφοι όλοι κατεσκεύαζον πολεμικά όπλα· ώστε θα εξελάμβανε κανείς την πόλιν ως εργαστήριον πολεμικόν. Θα ενισχύετο δε κανείς εις τούτο βλέπων τον Αγησίλαον πρώτον και έπειτα και τους άλλους στρατιώτας να απέρχωνται από τα γυμνάσια στεφανωμένοι και να αναθέτουν τους στεφάνους εις την Αρτέμιδα. Διότι όπου οι άνδρες σέβονται μεν τους θεούς, γυμνάζονται δε εις την πολεμικήν τέχνην, και υποβάλλονται εις την πειθαρχίαν, πώς είναι δυνατόν να μην είναι εκεί όλα γεμάτα ελπίδας αγαθάς; Πιστεύων δε ότι η περιφρόνησις των εχθρών προσδίδει θάρρος κατά τον πόλεμον, διέταξε διά των κηρύκων όπως οι βάρβαροι οι αιχμαλωτούμενοι από τους επιδρομείς, πωλώνται γυμνοί. Διότι οι στρατιώται βλέποντες αυτούς λευκούς μεν διότι ουδέποτε εγδύνοντο, παχείς δε και οκνηρούς διότι πάντοτε εκινούντο επάνω εις οχήματα, επίστευον ότι κατ' ουδέν διαφέρουν από τας γυναίκας εκείνοι κατά των οποίων έμελλον να πολεμήσουν.
Εδήλωσε δ' επίσης εις τους στρατιώτας ότι αμέσως θα τους ωδήγει διά της συντομωτέρας οδού εις το μάλλον ωχυρωμένον μέρος της χώρας, όπως αμέσως προετοιμάσουν τα σώματα και το πνεύμα διά τον αγώνα.
Ο Τισσαφέρνης όμως μαθών ταύτα ενόμισε ότι ο Αγησίλαος έλεγε αυτά θέλων να τον εξαπατήση πάλιν, ενώ πράγματι εσκόπευε να εισβάλη εις την Καρίαν. Το μεν λοιπόν πεζικόν, όπως και την πρώτην φοράν, επέρασε εις την Καρίαν, το δε ιππικόν εις το πεδίον του Μαιάνδρου ετοποθέτησε. Αλλ' ο Αγησίλαος δεν εψεύσθη, αλλ' όπως προείπε, αμέσως εισέβαλε εις την χώραν των Σάρδεων και επί τρεις μεν ημέρας προχωρών, χωρίς να συναντήση εχθρούς, επρομήθευσε εις τον στρατόν του πολλάς ζωοτροφίας· την δε τετάρτην ημέραν έφθασε το ιππικόν του εχθρού. Ο αρχηγός είπε εις τον προϊστάμενον των σκευοφόρων αφού περάση τον ποταμόν Πακτωλόν να στρατοπεδεύση· αυτοί δε, ιδόντες ότι οι Έλληνες ακόλουθοι είχον διασπαρή προς λεηλασίαν εφόνευσαν πολλούς από αυτούς. Μαθών δε τούτο ο Αγησίλαος διέταξε το ιππικόν να τους βοηθήση. Οι Πέρσαι αφ' ετέρου, μόλις είδον την βοήθειαν, συνεκεντρώθησαν και παρετάχθησαν εις μάχην εναντίον του πολυπληθούς ιππικού.
Ο Αγησίλαος τότε, βλέπων ότι το μεν εχθρικόν πεζικόν δεν ήτο ακόμη συγκεντρωμένον, το δε ιδικόν του ήτο τελείως παρεσκευασμένον, έκρινε κατάλληλον την στιγμήν όπως συνάψη μάχην, αν ηδύνατο. Αφού λοιπόν προσέφερε θυσίαν εις τους θεούς, την μεν φάλαγγά του αμέσως ωδήγησε εις επίθεσιν κατά των αντιπάλων ιππέων, από δε τους οπλίτας διέταξε εκείνους οι οποίοι είχον δεκαετή υπηρεσίαν να επιτεθούν κατά των εχθρών συμπαγείς, εις δε τους πελταστάς είπε να προπορεύωνται τρέχοντες, τους δε ιππείς διέταξε να κάμουν επίθεσιν, ενώ αυτός και όλον το υπολειπόμενον στράτευμα ηκολούθει.
Την επίθεσιν του ιππικού εδέχθησαν οι γενναιότεροι Πέρσαι στρατιώται. Επειδή δε όλη η πίεσις εβάρυνε επάνω εις αυτούς εκάμφθησαν, και άλλοι μεν από αυτούς έπεσαν εις τον ποταμόν, άλλοι δε ετράπησαν εις φυγήν· οι δε Έλληνες, καταδιώκοντες αυτούς, καταλαμβάνουν και το στρατόπεδόν των. Και οι μεν πελτασταί, κατά την συνήθειαν, ετράπησαν εις λεηλασίαν· ο δε Αγησίλαος εστρατοπέδευσε περιβάλλων με το στράτευμά του και το ιδικόν του και το εχθρικόν στρατόπεδον.
Μόλις δε επληροφορήθη ότι οι εχθροί είχον εξεγερθή, αποδίδοντες ο είς εις τον άλλον την αιτίαν του γενομένου κακού, αμέσως διηυθύνθη εναντίον των Σάρδεων. Και εκεί ταυτοχρόνως έκαιε και διήρπαζε τα περίχωρα της πόλεως και διά κήρυκος ανήγγελλε ότι, όσοι επεθύμουν την ελευθερίαν των, να προσέλθουν εις αυτόν ως προς σύμμαχον· αν δε μερικοί διεκδικούν την Ασίαν, ας έλθουν ένοπλοι να μετρηθούν με τους ελευθερωτάς. Επειδή δε κανείς δεν ετόλμα να αντεπεξέλθη, χωρίς κανένα φόβον εξηκολούθει την εκστρατείαν του, βλέπων τους μεν προηγουμένως υποτεταγμένους Έλληνας τιμωμένους τώρα από εκείνους από τους οποίους υβρίζοντο, τους δε (Πέρσας) οι οποίοι απήτουν να απολαμβάνουν και θείων τιμών, να μην δύνανται καν ν' ατενίζουν τους Έλληνας. Και την μεν χώραν των φίλων δεν ελεηλάτει διόλου, την δε των εχθρών διήρπαζε μέχρι του σημείου ώστε εντός διετίας να προσφέρη εις τον εν Δελφοίς θεόν περισσότερα από εκατόν τάλαντα ως δεκάτην.
Εν τούτοις ο βασιλεύς των Περσών, νομίσας ότι ο Τισσαφέρνης ήτο ο αίτιος της καταστροφής του, αποστείλας τον Τιθραύστην τον απεκεφάλισε. Εκ του γεγονότος τούτου η δύναμις των βαρβάρων εξησθένισε, η δε επιβολή του Αγησιλάου εδυνάμωσε κατά πολύ. Διότι από όλα τα έθνη εστέλλοντο πρέσβεις διά να του ζητήσουν φιλίαν, πολλοί δε προσεχώρουν προς αυτόν, επιθυμούντες την ελευθερίαν, και έτσι δεν ήτο πλέον ηγεμών μόνον των Ελλήνων αλλά και βαρβάρων ο Αγησίλαος.
Επειδή λοιπόν ανά τα πεδία ούτε εις την Φρυγίαν δεν ημπορούσε να πολεμήση, απεφάσισε να σχηματίση ιππικόν, δια να μη είναι υποχρεωμένος να πολεμά φεύγων. Ανέθεσε λοιπόν εις τους πλουσιωτέρους από τους κατοίκους των εκεί πόλεων να τρέφουν ίππους, εδήλωσε δε ότι εκείνος που θα παρείχε έναν ίππον και όπλα και ένα γυμνασμένον ιππέα, θα απηλλάσσετο της στρατιωτικής υπηρεσίας. Κατ' αυτόν τον τρόπον κατώρθωσε όλοι να κάμνουν αυτά προθύμως, καθώς φροντίζει προθύμως καθείς δι' εκείνον που δέχεται να αποθάνη προς χάριν του. Ώρισε δε και τας πόλεις από τας οποίας έπρεπε να προμηθεύωνται τους ιππείς, βέβαιος ων ότι οι καταγόμενοι από ιπποτρόφους πόλεις γρήγορα θα εγίνοντο και τολμηροί εις την ιππασίαν. Και αυτά αξιεπαίνως τα έκαμε, διότι έτσι κατήρτισε ιππικόν γενναίον και δραστήριον.
Κατά δε την αρχήν της ανοίξεως συνεκέντρωσε όλον τον στρατόν του εις την Έφεσον. Θέλων δε να τον γυμνάση, επροκήρυξε βραβεία, και εις μεν τας τάξεις του ιππικού δι' εκείνους που θα ίππευον καλύτερα, εις δε τους άνδρας του πεζικού δι' εκείνους που είχον τα άριστα σώματα. Και εις τους πελταστάς δε και τους τοξότας επροκήρυξε βραβεία, δι' εκείνους οι οποίοι θα εφαίνοντο ικανώτεροι εις τα ίδια αυτών έργα. Συνεπεία τούτου ηδύνατο να ιδή κανείς τα μεν γυμνάσια γεμάτα από άνδρας γυμναζομένους, τον δε ιππόδρομον γεμάτον από ιππείς τρέχοντας, τους δε ακοντιστάς και τους τοξότας σκοπεύοντας. Έκαμε δε αξιοθέατον και όλην την πόλιν όπου εγίνοντο τα γυμνάσια. Διότι και η αγορά ήτο γεμάτη από παντοδαπά όπλα και ίππους προς πώλησιν, και οι κατεργαζόμενοι τον χαλκόν και οι ξυλουργοί και οι σιδηρουργοί και οι υποδηματοποιοί και οι ζωγράφοι όλοι κατεσκεύαζον πολεμικά όπλα· ώστε θα εξελάμβανε κανείς την πόλιν ως εργαστήριον πολεμικόν. Θα ενισχύετο δε κανείς εις τούτο βλέπων τον Αγησίλαον πρώτον και έπειτα και τους άλλους στρατιώτας να απέρχωνται από τα γυμνάσια στεφανωμένοι και να αναθέτουν τους στεφάνους εις την Αρτέμιδα. Διότι όπου οι άνδρες σέβονται μεν τους θεούς, γυμνάζονται δε εις την πολεμικήν τέχνην, και υποβάλλονται εις την πειθαρχίαν, πώς είναι δυνατόν να μην είναι εκεί όλα γεμάτα ελπίδας αγαθάς; Πιστεύων δε ότι η περιφρόνησις των εχθρών προσδίδει θάρρος κατά τον πόλεμον, διέταξε διά των κηρύκων όπως οι βάρβαροι οι αιχμαλωτούμενοι από τους επιδρομείς, πωλώνται γυμνοί. Διότι οι στρατιώται βλέποντες αυτούς λευκούς μεν διότι ουδέποτε εγδύνοντο, παχείς δε και οκνηρούς διότι πάντοτε εκινούντο επάνω εις οχήματα, επίστευον ότι κατ' ουδέν διαφέρουν από τας γυναίκας εκείνοι κατά των οποίων έμελλον να πολεμήσουν.
Εδήλωσε δ' επίσης εις τους στρατιώτας ότι αμέσως θα τους ωδήγει διά της συντομωτέρας οδού εις το μάλλον ωχυρωμένον μέρος της χώρας, όπως αμέσως προετοιμάσουν τα σώματα και το πνεύμα διά τον αγώνα.
Ο Τισσαφέρνης όμως μαθών ταύτα ενόμισε ότι ο Αγησίλαος έλεγε αυτά θέλων να τον εξαπατήση πάλιν, ενώ πράγματι εσκόπευε να εισβάλη εις την Καρίαν. Το μεν λοιπόν πεζικόν, όπως και την πρώτην φοράν, επέρασε εις την Καρίαν, το δε ιππικόν εις το πεδίον του Μαιάνδρου ετοποθέτησε. Αλλ' ο Αγησίλαος δεν εψεύσθη, αλλ' όπως προείπε, αμέσως εισέβαλε εις την χώραν των Σάρδεων και επί τρεις μεν ημέρας προχωρών, χωρίς να συναντήση εχθρούς, επρομήθευσε εις τον στρατόν του πολλάς ζωοτροφίας· την δε τετάρτην ημέραν έφθασε το ιππικόν του εχθρού. Ο αρχηγός είπε εις τον προϊστάμενον των σκευοφόρων αφού περάση τον ποταμόν Πακτωλόν να στρατοπεδεύση· αυτοί δε, ιδόντες ότι οι Έλληνες ακόλουθοι είχον διασπαρή προς λεηλασίαν εφόνευσαν πολλούς από αυτούς. Μαθών δε τούτο ο Αγησίλαος διέταξε το ιππικόν να τους βοηθήση. Οι Πέρσαι αφ' ετέρου, μόλις είδον την βοήθειαν, συνεκεντρώθησαν και παρετάχθησαν εις μάχην εναντίον του πολυπληθούς ιππικού.
Ο Αγησίλαος τότε, βλέπων ότι το μεν εχθρικόν πεζικόν δεν ήτο ακόμη συγκεντρωμένον, το δε ιδικόν του ήτο τελείως παρεσκευασμένον, έκρινε κατάλληλον την στιγμήν όπως συνάψη μάχην, αν ηδύνατο. Αφού λοιπόν προσέφερε θυσίαν εις τους θεούς, την μεν φάλαγγά του αμέσως ωδήγησε εις επίθεσιν κατά των αντιπάλων ιππέων, από δε τους οπλίτας διέταξε εκείνους οι οποίοι είχον δεκαετή υπηρεσίαν να επιτεθούν κατά των εχθρών συμπαγείς, εις δε τους πελταστάς είπε να προπορεύωνται τρέχοντες, τους δε ιππείς διέταξε να κάμουν επίθεσιν, ενώ αυτός και όλον το υπολειπόμενον στράτευμα ηκολούθει.
Την επίθεσιν του ιππικού εδέχθησαν οι γενναιότεροι Πέρσαι στρατιώται. Επειδή δε όλη η πίεσις εβάρυνε επάνω εις αυτούς εκάμφθησαν, και άλλοι μεν από αυτούς έπεσαν εις τον ποταμόν, άλλοι δε ετράπησαν εις φυγήν· οι δε Έλληνες, καταδιώκοντες αυτούς, καταλαμβάνουν και το στρατόπεδόν των. Και οι μεν πελτασταί, κατά την συνήθειαν, ετράπησαν εις λεηλασίαν· ο δε Αγησίλαος εστρατοπέδευσε περιβάλλων με το στράτευμά του και το ιδικόν του και το εχθρικόν στρατόπεδον.
Μόλις δε επληροφορήθη ότι οι εχθροί είχον εξεγερθή, αποδίδοντες ο είς εις τον άλλον την αιτίαν του γενομένου κακού, αμέσως διηυθύνθη εναντίον των Σάρδεων. Και εκεί ταυτοχρόνως έκαιε και διήρπαζε τα περίχωρα της πόλεως και διά κήρυκος ανήγγελλε ότι, όσοι επεθύμουν την ελευθερίαν των, να προσέλθουν εις αυτόν ως προς σύμμαχον· αν δε μερικοί διεκδικούν την Ασίαν, ας έλθουν ένοπλοι να μετρηθούν με τους ελευθερωτάς. Επειδή δε κανείς δεν ετόλμα να αντεπεξέλθη, χωρίς κανένα φόβον εξηκολούθει την εκστρατείαν του, βλέπων τους μεν προηγουμένως υποτεταγμένους Έλληνας τιμωμένους τώρα από εκείνους από τους οποίους υβρίζοντο, τους δε (Πέρσας) οι οποίοι απήτουν να απολαμβάνουν και θείων τιμών, να μην δύνανται καν ν' ατενίζουν τους Έλληνας. Και την μεν χώραν των φίλων δεν ελεηλάτει διόλου, την δε των εχθρών διήρπαζε μέχρι του σημείου ώστε εντός διετίας να προσφέρη εις τον εν Δελφοίς θεόν περισσότερα από εκατόν τάλαντα ως δεκάτην.
Εν τούτοις ο βασιλεύς των Περσών, νομίσας ότι ο Τισσαφέρνης ήτο ο αίτιος της καταστροφής του, αποστείλας τον Τιθραύστην τον απεκεφάλισε. Εκ του γεγονότος τούτου η δύναμις των βαρβάρων εξησθένισε, η δε επιβολή του Αγησιλάου εδυνάμωσε κατά πολύ. Διότι από όλα τα έθνη εστέλλοντο πρέσβεις διά να του ζητήσουν φιλίαν, πολλοί δε προσεχώρουν προς αυτόν, επιθυμούντες την ελευθερίαν, και έτσι δεν ήτο πλέον ηγεμών μόνον των Ελλήνων αλλά και βαρβάρων ο Αγησίλαος.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου