Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΛΥΣΙΑΣ, ΥΠΕΡ ΜΑΝΤΙΘΕΟΥ (ΕΝ ΒΟΥΛΗ ΜΑΝΤΙΘΕΩ ΔΟΚΙΜΑΖΟΜΕΝΩ ΑΠΟΛΟΓΙΑ)

ΛΥΣ 16.1–21

Προοίμιον (§1–3): Ο Μαντίθεος ελπίζει σε έγκριση της εκλογής του – Διήγησις–ἀπόδειξις (§4–19): Γιατί πρέπει να εκλεγεί βουλευτής ο ομιλητής – Ἐπίλογος (§20–21): Τα κίνητρα της ανάμειξης του Μαντίθεου στα πολιτικά πράγματα της πόλης

Ο Μαντίθεος κατά τη διαδικασία της δοκιμασίας του υπερασπίζεται τον εαυτό του απέναντι στην καταγγελία ότι είχε υπηρετήσει ως ιππέας επί Τριάκοντα τυράννων και επομένως δεν θα έπρεπε να καταλάβει το βουλευτικό αξίωμα.

[1] Εἰ μὴ συνῄδη, ὦ βουλή, τοῖς κατηγόροις βουλομένοις
ἐκ παντὸς τρόπου κακῶς ἐμὲ ποιεῖν, πολλὴν ἂν αὐτοῖς
χάριν εἶχον ταύτης τῆς κατηγορίας· ἡγοῦμαι γὰρ τοῖς
ἀδίκως διαβεβλημένοις τούτους εἶναι μεγίστων ἀγαθῶν
αἰτίους, οἵτινες ἂν αὐτοὺς ἀναγκάζωσιν εἰς ἔλεγχον τῶν
αὐτοῖς βεβιωμένων καταστῆναι. [2] ἐγὼ γὰρ οὕτω σφόδρα
ἐμαυτῷ πιστεύω, ὥστ’ ἐλπίζω καὶ εἴ τις πρός με τυγχάνει
ἀηδῶς [ἢ κακῶς] διακείμενος, ἐπειδὰν ἐμοῦ λέγοντος ἀκούσῃ
περὶ τῶν πεπραγμένων, μεταμελήσειν αὐτῷ καὶ πολὺ βελ-
τίω με εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ἡγήσεσθαι. [3] ἀξιῶ δέ, ὦ βουλή,
ἐὰν μὲν τοῦτο μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω, ὡς εὔνους εἰμὶ τοῖς καθ-
εστηκόσι πράγμασι καὶ ὡς ἠνάγκασμαι τῶν αὐτῶν κινδύνων
μετέχειν ὑμῖν, μηδέν πώ μοι πλέον εἶναι· ἐὰν δὲ φαίνωμαι
<καὶ> περὶ τὰ ἄλλα μετρίως βεβιωκὼς καὶ πολὺ παρὰ τὴν
δόξαν καὶ παρὰ τοὺς λόγους τοὺς τῶν ἐχθρῶν, δέομαι
ὑμῶν ἐμὲ μὲν δοκιμάζειν, τούτους δὲ ἡγεῖσθαι χείρους εἶναι.
πρῶτον δὲ ἀποδείξω ὡς οὐκ ἵππευον οὔτ’ ἐπεδήμουν ἐπὶ
τῶν τριάκοντα, οὐδὲ μετέσχον τῆς τότε πολιτείας.

[4] Ἡμᾶς γὰρ ὁ πατὴρ πρὸ τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς
ὡς Σάτυρον τὸν ἐν τῷ Πόντῳ διαιτησομένους ἐξέπεμψε,
καὶ οὔτε τῶν τειχῶν καθαιρουμένων <ἐπεδημοῦμεν>
οὔτε μεθισταμένης τῆς πολιτείας, ἀλλ’ ἤλθομεν πρὶν τοὺς
ἀπὸ Φυλῆς εἰς τὸν Πειραιᾶ κατελθεῖν πρότερον πένθ’ ἡμέ-
ραις. [5] καίτοι οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν εἰς τοιοῦτον καιρὸν ἀφιγ-
μένους ἐπιθυμεῖν μετέχειν τῶν ἀλλοτρίων κινδύνων,
οὔτ’ ἐκεῖνοι φαίνονται τοιαύτην γνώμην ἔχοντες ὥστε καὶ
τοῖς ἀποδημοῦσι καὶ τοῖς μηδὲν ἐξαμαρτάνουσι μεταδι-
δόναι τῆς πολιτείας, ἀλλὰ μᾶλλον ἠτίμαζον καὶ τοὺς συγ-
καταλύσαντας τὸν δῆμον. [6] ἔπειτα δὲ ἐκ μὲν τοῦ σανιδίου
τοὺς ἱππεύσαντας σκοπεῖν εὔηθές ἐστιν. ἐν τούτῳ γὰρ πολλοὶ
μὲν τῶν ὁμολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δὲ τῶν
ἀποδημούντων ἐγγεγραμμένοι εἰσίν. ἐκεῖνος δ’ ἐστὶν ἔλεγχος
μέγιστος· ἐπειδὴ γὰρ κατήλθετε, ἐψηφίσασθε τοὺς φυλάρ-
χους ἀπενεγκεῖν τοὺς ἱππεύσαντας, ἵνα τὰς καταστάσεις
ἀναπράξητε παρ’ αὐτῶν. [7] ἐμὲ τοίνυν οὐδεὶς ἂν ἀποδείξειεν
οὔτ’ ἀπενεχθέντα ὑπὸ τῶν φυλάρχων οὔτε παραδοθέντα
τοῖς συνδίκοις οὔτε κατάστασιν καταβαλόντα. καίτοι πᾶσι
ῥᾴδιον τοῦτο γνῶναι, ὅτι ἀναγκαῖον ἦν τοῖς φυλάρχοις, εἰ
μὴ ἀποδείξειαν τοὺς ἔχοντας τὰς καταστάσεις, αὐτοῖς ζη-
μιοῦσθαι. ὥστε πολὺ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῖς γράμ-
μασιν ἢ τούτοις πιστεύοιτε· ἐκ μὲν γὰρ τούτων ῥᾴδιον ἦν
ἐξαλειφθῆναι τῷ βουλομένῳ, ἐν ἐκείνοις δὲ τοὺς ἱππεύ-
σαντας ἀναγκαῖον ἦν ὑπὸ τῶν φυλάρχων ἀπενεχθῆναι. [8] ἔτι
δέ, ὦ βουλή, εἴπερ ἵππευσα, οὐκ ἂν ἦν ἔξαρνος ὡς δεινόν
τι πεποιηκώς, ἀλλ’ ἠξίουν, ἀποδείξας ὡς οὐδεὶς ὑπ’ ἐμοῦ
τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε, δοκιμάζεσθαι. ὁρῶ δὲ καὶ
ὑμᾶς ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρωμένους, καὶ πολλοὺς μὲν τῶν
τότε ἱππευσάντων βουλεύοντας, πολλοὺς δ’ αὐτῶν στρατη-
γοὺς καὶ ἱππάρχους κεχειροτονημένους. ὥστε μηδὲν δι’
ἄλλο με ἡγεῖσθε ταύτην ποιεῖσθαι τὴν ἀπολογίαν, ἢ ὅτι
περιφανῶς ἐτόλμησάν μου καταψεύσασθαι. ἀνάβηθι δέ
μοι καὶ μαρτύρησον.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ

[9] Περὶ μὲν τοίνυν αὐτῆς τῆς αἰτίας οὐκ οἶδ’ ὅ τι δεῖ
πλείω λέγειν· δοκεῖ δέ μοι, ὦ βουλή, ἐν μὲν τοῖς ἄλλοις
ἀγῶσι περὶ αὐτῶν μόνων τῶν κατηγορημένων προσήκειν
ἀπολογεῖσθαι, ἐν δὲ ταῖς δοκιμασίαις δίκαιον εἶναι παντὸς
τοῦ βίου λόγον διδόναι. δέομαι οὖν ὑμῶν μετ’ εὐνοίας
ἀκροάσασθαί μου. ποιήσομαι δὲ τὴν ἀπολογίαν ὡς ἂν
δύνωμαι διὰ βραχυτάτων.

[10] Ἐγὼ γὰρ πρῶτον μέν, οὐσίας μοι οὐ πολλῆς καταλει-
φθείσης διὰ τὰς συμφορὰς καὶ τὰς τοῦ πατρὸς καὶ τὰς τῆς
πόλεως, δύο μὲν ἀδελφὰς ἐξέδωκα ἐπιδοὺς τριάκοντα
μνᾶς ἑκατέρᾳ, πρὸς τὸν ἀδελφὸν δ’ οὕτως ἐνειμάμην
ὥστ’ ἐκεῖνον πλέον ὁμολογεῖν ἔχειν ἐμοῦ τῶν πατρῴων,
καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους ἅπαντας οὕτως βεβίωκα ὥστε
μηδεπώποτέ μοι μηδὲ πρὸς ἕνα μηδὲν ἔγκλημα γενέσθαι.
[11] καὶ τὰ μὲν ἴδια οὕτως διῴκηκα· περὶ δὲ τῶν κοινῶν μοι
μέγιστον ἡγοῦμαι τεκμήριον εἶναι τῆς ἐμῆς ἐπιεικείας,
ὅτι τῶν νεωτέρων ὅσοι περὶ κύβους ἢ πότους ἢ [περὶ] τὰς
τοιαύτας ἀκολασίας τυγχάνουσι τὰς διατριβὰς ποιούμενοι,
πάντας αὐτοὺς ὄψεσθέ μοι διαφόρους ὄντας, καὶ πλεῖστα
τούτους περὶ ἐμοῦ λογοποιοῦντας καὶ ψευδομένους. καίτοι
δῆλον ὅτι, εἰ τῶν αὐτῶν ἐπεθυμοῦμεν, οὐκ ἂν τοιαύτην
γνώμην εἶχον περὶ ἐμοῦ. [12] ἔτι δ’, ὦ βουλή, οὐδεὶς ἂν ἀποδεῖ-
ξαι περὶ ἐμοῦ δύναιτο οὔτε δίκην αἰσχρὰν οὔτε γραφὴν
οὔτε εἰσαγγελίαν γεγενημένην· καίτοι ἑτέρους ὁρᾶτε πολλά-
κις εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας. πρὸς τοίνυν τὰς
στρατείας καὶ τοὺς κινδύνους τοὺς πρὸς τοὺς πολεμίους
σκέψασθε οἷον ἐμαυτὸν παρέχω τῇ πόλει. [13] πρῶτον μὲν γάρ,
ὅτε τὴν συμμαχίαν ἐποιήσασθε πρὸς [τοὺς] Βοιωτοὺς καὶ εἰς
Ἁλίαρτον ἔδει βοηθεῖν, ὑπὸ Ὀρθοβούλου κατειλεγμένος ἱπ-
πεύειν, ἐπειδὴ πάντας ἑώρων τοῖς μὲν ἱππεύουσιν ἀσφάλειαν
εἶναι δεῖν νομίζοντας, τοῖς δ’ ὁπλίταις κίνδυνον ἡγουμένους,
ἑτέρων ἀναβάντων ἐπὶ τοὺς ἵππους ἀδοκιμάστων παρὰ τὸν
νόμον ἐγὼ προσελθὼν ἔφην τῷ Ὀρθοβούλῳ ἐξαλεῖψαί με
ἐκ τοῦ καταλόγου, ἡγούμενος αἰσχρὸν εἶναι τοῦ πλήθους
μέλλοντος κινδυνεύειν ἄδειαν ἐμαυτῷ παρασκευάσαντα
στρατεύεσθαι. καί μοι ἀνάβηθι, Ὀρθόβουλε.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ

[14] Συλλεγέντων τοίνυν τῶν δημοτῶν πρὸ τῆς ἐξόδου,
εἰδὼς αὐτῶν ἐνίους πολίτας μὲν χρηστοὺς ὄντας καὶ προ-
θύμους, ἐφοδίων δὲ ἀποροῦντας, εἶπον ὅτι χρὴ τοὺς ἔχοντας
παρέχειν τὰ ἐπιτήδεια τοῖς ἀπόρως διακειμένοις. καὶ οὐ
μόνον τοῦτο συνεβούλευον τοῖς ἄλλοις, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς
ἔδωκα δυοῖν ἀνδροῖν τριάκοντα δραχμὰς ἑκατέρῳ, οὐχ ὡς
πολλὰ κεκτημένος, ἀλλ’ ἵνα παράδειγμα τοῦτο τοῖς ἄλλοις
γένηται. καί μοι ἀνάβητε.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ

[15] Μετὰ ταῦτα τοίνυν, ὦ βουλή, εἰς Κόρινθον ἐξόδου γενο-
μένης καὶ πάντων προειδότων ὅτι δεήσει κινδυνεύειν,
ἑτέρων ἀναδυομένων ἐγὼ διεπραξάμην ὥστε τῆς πρώτης
τεταγμένος μάχεσθαι τοῖς πολεμίοις· καὶ μάλιστα τῆς
ἡμετέρας φυλῆς δυστυχησάσης, καὶ πλείστων ἐναποθανόν-
των ὕστερος ἀνεχώρησα τοῦ σεμνοῦ Στειριῶς τοῦ πᾶσιν
ἀνθρώποις δειλίαν ὠνειδικότος. [16] καὶ οὐ πολλαῖς ἡμέραις
ὕστερον μετὰ ταῦτα ἐν Κορίνθῳ χωρίων ἰσχυρῶν κατειλημ-
μένων, ὥστε τοὺς πολεμίους μὴ δύνασθαι παριέναι, Ἀγη-
σιλάου δ’ εἰς τὴν Βοιωτίαν ἐμβαλόντος ψηφισαμένων τῶν
ἀρχόντων ἀποχωρίσαι τάξεις αἵτινες βοηθήσουσι, φοβου-
μένων ἁπάντων (εἰκότως, ὦ βουλή· δεινὸν γὰρ ἦν
ἀγαπητῶς ὀλίγῳ πρότερον σεσωσμένους ἐφ’ ἕτερον κίν-
δυνον ἰέναι) προσελθὼν ἐγὼ τὸν ταξίαρχον ἐκέλευον ἀκλη-
ρωτὶ τὴν ἡμετέραν τάξιν πέμπειν. [17] ὥστ’ εἴ τινες ὑμῶν ὀργί-
ζονται τοῖς τὰ μὲν τῆς πόλεως ἀξιοῦσι πράττειν, ἐκ δὲ
τῶν κινδύνων ἀποδιδράσκουσιν, οὐκ ἂν δικαίως περὶ ἐμοῦ
τὴν γνώμην ταύτην ἔχοιεν· οὐ γὰρ μόνον τὰ προσταττό-
μενα ἐποίουν προθύμως, ἀλλὰ καὶ κινδυνεύειν ἐτόλμων.
καὶ ταῦτ’ ἐποίουν οὐχ ὡς οὐ δεινὸν ἡγούμενος εἶναι Λακε-
δαιμονίοις μάχεσθαι, ἀλλ’ ἵνα, εἴ ποτε ἀδίκως εἰς κίνδυνον
καθισταίμην, διὰ ταῦτα βελτίων ὑφ’ ὑμῶν νομιζόμενος
ἁπάντων τῶν δικαίων τυγχάνοιμι. καί μοι ἀνάβητε τούτων
μάρτυρες.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ

[18] Τῶν τοίνυν ἄλλων στρατειῶν καὶ φρουρῶν οὐδεμιᾶς
ἀπελείφθην πώποτε, ἀλλὰ πάντα τὸν χρόνον διατετέλεκα
μετὰ τῶν πρώτων μὲν τὰς ἐξόδους ποιούμενος, μετὰ τῶν
τελευταίων δὲ ἀναχωρῶν. καίτοι χρὴ τοὺς φιλοτίμως καὶ
κοσμίως πολιτευομένους ἐκ τῶν τοιούτων σκοπεῖν, ἀλλ’ οὐκ
εἴ τις κομᾷ, διὰ τοῦτο μισεῖν· τὰ μὲν γὰρ τοιαῦτα ἐπιτη-
δεύματα οὔτε τοὺς ἰδιώτας οὔτε τὸ κοινὸν τῆς πόλεως
βλάπτει, ἐκ δὲ τῶν κινδυνεύειν ἐθελόντων πρὸς τοὺς πολε-
μίους ἅπαντες ὑμεῖς ὠφελεῖσθε. [19] ὥστε οὐκ ἄξιον ἀπ’ ὄψεως,
ὦ βουλή, οὔτε φιλεῖν οὔτε μισεῖν οὐδένα, ἀλλ’ ἐκ τῶν ἔργων
σκοπεῖν· πολλοὶ μὲν γὰρ μικρὸν διαλεγόμενοι καὶ κο-
σμίως ἀμπεχόμενοι μεγάλων κακῶν αἴτιοι γεγόνασιν, ἕτεροι
δὲ τῶν τοιούτων ἀμελοῦντες πολλὰ κἀγαθὰ ὑμᾶς εἰσιν
εἰργασμένοι.

[20] Ἤδη δέ τινων ᾐσθόμην, ὦ βουλή, καὶ διὰ ταῦτα ἀχθο-
μένων μοι, ὅτι νεώτερος ὢν ἐπεχείρησα λέγειν ἐν τῷ δήμῳ.
ἐγὼ δὲ τὸ μὲν πρῶτον ἠναγκάσθην ὑπὲρ τῶν ἐμαυτοῦ πραγ-
μάτων δημηγορῆσαι, ἔπειτα μέντοι καὶ ἐμαυτῷ δοκῶ φιλο-
τιμότερον διατεθῆναι τοῦ δέοντος, ἅμα μὲν τῶν προγόνων
ἐνθυμούμενος, ὅτι οὐδὲν πέπαυνται τὰ τῆς πόλεως
πράττοντες, [21] ἅμα δὲ ὑμᾶς ὁρῶν (τὰ γὰρ ἀληθῆ χρὴ λέγειν)
τοὺς τοιούτους μόνους <τινὸς> ἀξίους νομίζοντας εἶναι,
ὥστε ὁρῶν ὑμᾶς ταύτην τὴν γνώμην ἔχοντας τίς οὐκ ἂν
ἐπαρθείη πράττειν καὶ λέγειν ὑπὲρ τῆς πόλεως; ἔτι δὲ τί
ἂν τοῖς τοιούτοις ἄχθοισθε; οὐ γὰρ ἕτεροι περὶ αὐτῶν κρι-
ταί εἰσιν, ἀλλ’ ὑμεῖς.

***
Εάν δεν εγνώριζον, κύριοι βουλευταί, ότι οι κατήγοροί μου επιθυμούν με πάντα τρόπον να με βλάψουν, θα τους χρεωστούσα μεγάλην ευγνωμοσύνην διά ταύτην την κατηγορίαν· διότι φρονώ ότι οι τοιούτοι είναι αίτιοι μεγίστων αγαθών σε κείνους, που αδίκως έχουν κατηγορηθή, διότι αναγκάζουν τους αδίκως κατηγορουμένους να εκθέσουν όσα εις τον βίον των έπραξαν. Διότι τόσον μεγάλην πεποίθησιν έχω εις τον εαυτόν μου, ώστε ελπίζω ότι, και αν τυχόν κανείς διάκειται προς εμέ δυσαρέστως ή δυσμενώς, θα μεταμεληθή, και θα με θεωρή εις το εξής πολύ καλύτερον (από ότι έως τώρα με θεωρεί). Έχω δε την αξίωσιν, κύριοι βουλευταί, εάν μεν τούτο μόνον αποδείξω, ότι δηλαδή είμαι φίλος και υποστηρικτής του υπάρχοντος πολιτεύματος, και ότι έχω αναγκασθή να μετέχω των ιδίων κινδύνων με σας, να μη ωφεληθώ τίποτε ακόμη· εάν όμως φαίνωμαι ότι και ως προς τα άλλα έχω ζήσει σωφρόνως και πολύ διαφορετικά από την ιδέαν (που έχει δι' εμέ το πλήθος) και τας συκοφαντίας των εχθρών μου, σας ικετεύω εμέ μεν να εγκρίνετε βουλευτήν, τούτους δε να θεωρήτε κακούς. Πρώτον δε θα αποδείξω ότι δεν υπηρέτησα ως ιππεύς, και δεν ευρισκόμην εν Αθήναις επί της εποχής των Τριάκοντα, και δεν έλαβον μέρος εις το τότε εφαρμοσθέν πολίτευμα.

Ημάς δηλαδή ο πατήρ μου προ της εν Ελλησπόντω συμφοράς μάς απέστειλε προς τον εν τω Πόντω Σάτυρον διά να παραμείνωμεν εκεί, και δεν είμεθα εδώ ούτε όταν κατεστράφησαν τα τείχη, ούτε όταν μετεβλήθη το πολίτευμα, αλλ' ήλθομεν εις Αθήνας πέντε ημέρας προ της καθόδου των δημοκρατικών από της Φυλής εις Πειραιά. Και βέβαια ούτε ημείς επανελθόντες εις τοιαύτας περιστάσεις ήτο φυσικόν να επιθυμώμεν να μετέχωμεν των ξένων κινδύνων, ούτε οι Τριάκοντα φαίνονται πως είχον τοιαύτην γνώμην, ώστε και εις τους αποδημούντας και ουδέν έγκλημα διαπράξαντας να επιτρέψουν συμμετοχήν εις το πολίτευμά των, αλλά τουναντίον εστέρουν των πολιτικών των δικαιωμάτων και εκείνους που μαζί τους κατέλυσαν το δημοκρατικόν πολίτευμα. Έπειτα είναι ανόητον να εξετάζη κανείς από την πινακίδα ποίοι υπηρέτησαν ως ιππείς· διότι εις αυτήν δεν υπάρχουν αναγεγραμμένοι πολλοί εξ εκείνων, που οι ίδιοι ομολογούν ότι ήσαν ιππείς, είναι δε αναγεγραμμένοι μερικοί, που είχον απέλθει των Αθηνών. Μεγίστη απόδειξις δε (ποίος υπηρέτησεν ιππεύς επί των Τριάκοντα, και ποίος δεν υπηρέτησεν) είναι το εξής. Όταν δηλαδή επανήλθατε εις την πατρίδα σας (καταλύσαντες τους Τριάκοντα) διά ψηφίσματος της συνελεύσεως του λαού διετάξατε να αναφέρουν οι φύλαρχοι τίνες (επί των Τριάκοντα) υπηρέτησαν ως ιππείς, διά να εισπράξετε παρ' αυτών τα καταβληθέντα εις αυτούς χρήματα. Ουδείς λοιπόν δύναται να αποδείξη ότι με ανέφεραν οι φύλαρχοι, και ότι παρεδόθην εις τους συνηγορούντας υπέρ του δημοσίου, και ότι απέδωσα δοθείσαν μοι προκαταβολήν. Και όμως εύκολον βέβαια σε καθένα είναι να εννοήση, ότι ήτο ανάγκη να τιμωρούνται οι φύλαρχοι, εάν δεν απεδείκνυον ποίοι έλαβον προκαταβολάς. Ώστε πολύ δικαιότερον είναι εις εκείνους τους καταλόγους να δίδετε πίστιν παρά εις τούτους (τους απλώς αναγράφοντας τα ονόματα των ιππέων)· διότι εκ τούτων των καταλόγων εύκολον ήτο να εξαλείψη το όνομά του, όποιος ήθελε, εις εκείνους δε ήτο ανάγκη να αναγραφούν υπό των φυλάρχων τα ονόματα των ιππευσάντων και να ανακοινωθούν εις (την συνέλευσιν του λαού). Προσέτι δε, κύριοι βουλευταί, εάν είχον υπηρετήσει ως ιππεύς (επί της εποχής των Τριάκοντα), δεν θα το ηρνούμην, διότι δήθεν είχον διαπράξει κακήν πράξιν, αλλά θα είχον την αξίωσιν να εγκρίνετε την εκλογήν μου ως βουλευτού, εάν απεδείκνυον ότι ουδένα πολίτην έβλαψα. Βλέπω δε ότι και πολλοί από σας υπηρετήσαντες εις το ιππικόν επί των Τριάκοντα είναι βουλευταί, και ότι πολλοί εξ αυτών έχουν εκλεγή στρατηγοί και ίππαρχοι. Ώστε δι' ουδένα άλλον λόγον επιμένω υποστηρίζων ότι δεν υπηρέτησα ως ιππεύς επί των Τριάκοντα, παρά διότι είχον την αναίδειαν οι κατήγοροί μου προφανώς ψευδώς να με καταγγείλουν. Ανέβα, σε παρακαλώ, και μαρτύρησε.
ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Περί μεν λοιπόν ταύτης της κατηγορίας δεν ηξεύρω διατί πρέπει να λέγω περισσότερα· μου φαίνεται δε, κύριοι βουλευταί, ότι μεν εις τους άλλους δικαστικούς αγώνας πρέπει ο κατηγορούμενος να απολογήται μόνον διά τας αποδιδομένας εις αυτόν κατηγορίας, εις δε τας δοκιμασίας ότι είναι δίκαιον να λογοδοτή δι' όλον τον βίον του. Σας παρακαλώ λοιπόν να με ακούσετε ευνοϊκώς. Θα απολογηθώ δε όσον δύναμαι βραχύτατα.

Εγώ δηλαδή πρώτον μεν, αν και ο πατήρ μου δεν μου άφησε μεγάλην περιουσίαν ένεκα των ατυχιών των ιδικών του και της πατρίδος, υπάνδρευσα δύο αδελφάς μου δώσας εις κάθε μίαν ως προίκα τρεις χιλιάδας δραχμάς, με τον αδελφόν μου δε κατά τοιούτον τρόπον εμοίρασα την πατρικήν περιουσίαν, ώστε εκείνος να ομολογή, ότι έλαβε περισσότερα από εμέ εκ της πατρικής περιουσίας, και προς όλους τους άλλους δε τοιαύτην συμπεριφοράν έχω δείξει, ώστε ουδέποτε μέχρι τούδε ουδεμίαν αφορμήν παραπόνου προς ουδένα έδωσα.

Και όσον αφορά μεν τον ιδιωτικόν μου βίον κατ' αυτόν τον τρόπον συμπεριεφέρθην. Όσον αφορά δε τας προς τους άλλους ανθρώπους σχέσεις μου νομίζω πως είναι μεγίστη απόδειξις της καλωσύνης μου, ότι, όσοι από τους νεωτέρους ασχολούνται σε τυχερά παιγνίδια, σε οινοποσίαν και τοιαύτας ακολασίας, θα είδετε πως είναι όλοι εχθροί μου, και ότι ούτοι πλάττουν διαφόρους φήμας και διαδίδουν διάφορα ψεύδη περί εμού. Και βέβαια φανερόν είναι πως, εάν και εγώ είχον τας ιδίας επιθυμίας με αυτούς, δεν θα είχον τοιαύτην γνώμην περί εμού (και δεν θα διέκειντο δυσμενώς). Προσέτι δε, κύριοι βουλευταί, ουδείς δύναται να αποδείξη ότι έχει γίνει εναντίον μου απρεπής ιδιωτική δίκη, ή δίκη προς το δημόσιον, ή δίκη διά μεγάλο έγκλημα εναντίον του κράτους· και όμως βλέπετε ότι άλλοι πολλάκις περιεπλάκησαν εις τοιούτους δικαστικούς αγώνας.

Έπειτα σκεφθήτε ακόμη οποίαν συμπεριφοράν έδειξα απέναντι της πόλεως εις τους προς τους εχθρούς κινδύνους και τας εκστρατείας. Πρώτον μεν δηλαδή, ότε εκάματε την συμμαχίαν με τους Βοιωτούς, και έπρεπε να στείλετε βοήθειαν εις την Αλίαρτον, ενώ είχον καταγραφή υπό του Ορθοβούλου να υπηρετήσω εις το ιππικόν, επειδή έβλεπον πως όλοι εθεώρουν ότι υπάρχει ασφάλεια διά τους ιππείς, και ότι ενόμιζον ότι οι οπλίται θα διατρέξουν κίνδυνον, ενώ άλλοι προσήλθον και κατετάγησαν εις το ιππικόν παρά τον νόμον χωρίς να υποστούν την εξέτασιν ενώπιον των αρμοδίων αρχόντων, εγώ προσελθών είπον εις τον Ορθόβουλον να σβήση το όνομά μου από τον κατάλογον των ιππέων, διότι ενόμιζον ότι είναι αισχρόν, ενώ ο λαός διέτρεχε κίνδυνον, να εκστρατεύω, αφού εξασφαλίσω τον εαυτόν μου. Και, παρακαλώ, ανέβα (εις το βάθρον) Ορθόβουλε (διά να μαρτυρήσης).
ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Αφού προ της εκκινήσεως συνηθροίσθησαν οι συνδημόται μου, επειδή εγνώριζον ότι μερικοί εξ αυτών ήσαν μεν χρηστοί και πρόθυμοι πολίται, αλλ' ότι εστερούντο των μέσων (να παρασκευασθούν), είπον ότι πρέπει οι εύποροι να παρέχουν τα μέσα (της παρασκευής) εις τους απόρους. Και δεν συνεβούλευον τούτο μόνον εις τους άλλους, αλλά και εγώ έδωσα εις δύο άνδρας από τριάκοντα δραχμάς εις έκαστον, όχι διότι είχον πολλά, αλλά διά να γίνη τούτο παράδειγμα εις τους άλλους. Και παρακαλώ, ανέλθετε (εις το βάθρον να μαρτυρήσετε).
ΜΑΡΤΥΡΕΣ

Μετά ταύτα λοιπόν, αφού έγινε η εκστρατεία, και πάντες προέβλεπον ότι θα παραστή ανάγκη να διατρέξωμεν κίνδυνον, ενώ άλλοι απέφευγον τον κίνδυνον, εγώ κατώρθωσα, ώστε να πολεμώ εναντίον των εχθρών τεταγμένος εις την πρώτην γραμμήν, και μάλιστα αν και ηττήθησαν οι οπλίται της φυλής μου και πλείστοι εφονεύθησαν, υπεχώρησα ύστερον από τον αλαζόνα Στειριέα, ο οποίος όλους τους ανθρώπους τους υβρίζει δειλούς. Ολίγας ημέρας μετά ταύτα, ενώ είχον καταληφθή (υπό των εχθρών) οχυραί θέσεις, ώστε να μη δύναται κανείς να τους πλησιάση, όταν ο Αγησίλαος εισέβαλεν εις την Βοιωτίαν, αφού απεφάσισαν οι άρχοντες να αναχωρήσουν οι οπλίται μερικών φυλών, διά να σπεύσουν εις βοήθειαν (των Βοιωτών), και έκαμναν κλήρωσιν (ποίοι θα μεταβούν εις Βοιωτίαν), διότι όλοι εφοβούντο (ευλόγως δε, κύριοι βουλευταί, εφοβούντο, διότι ήτο φοβερόν να σπεύσουν εις άλλον κίνδυνον, ενώ ολίγον πρωτύτερα μόλις και μετά δυσκολίας είχον σωθή), προσελθών εγώ παρεκάλουν τον ταξίαρχον να στείλη εις την Βοιωτίαν άνευ κληρώσεως τους οπλίτας της φυλής μου.

Ώστε, εάν μερικοί από σας οργίζωνται εναντίον εκείνων, που επιθυμούν μεν να πολιτεύωνται, δεν έχουν όμως το θάρρος να μετέχουν εις τους κινδύνους, δεν δύνανται δικαίως να έχουν περί εμού ταύτην την γνώμην, διότι εγώ όχι μόνον τας διαταγάς των ανωτέρων μου εξετέλουν προθύμως, αλλά είχα το θάρρος και να εκτίθεμαι εις κινδύνους. Και ταύτα έπραττον, όχι διότι δεν ενόμιζον επικίνδυνον να μάχωμαι εναντίον των Λακεδαιμονίων αλλ' ίνα, εάν καμμιά φορά ήθελον περιπλακή εις δικαστικόν αγώνα θεωρούμενος διά ταύτα υφ' υμών χρηστός πολίτης εύρω το δίκαιόν μου. Ανέλθετε παρακαλώ εις το βάθρον διά να μαρτυρήσετε, δι' όσα ανέφερα.
ΜΑΡΤΥΡΕΣ

Από ουδεμίαν λοιπόν από τας άλλας φρουράς και εκστρατείας ουδέποτε καθυστέρησα, αλλά αδιαλείπτως καθ' όλον τον χρόνον με τους πρώτους μεν εξεστράτευον, με τους τελευταίους δε επανηρχόμην εις την πατρίδα μου. Και όμως πρέπει εκ των τοιούτων πράξεων να εξετάζετε τους φιλοδόξως και κοσμίως κυβερνώντας, και όχι να μισήτε, αν κανείς είναι ατημέλητος κατά την περιβολήν του· διότι με το να είναι κανείς ατημέλητος κατά την περιβολήν του ούτε τους ιδιώτας ούτε το κράτος βλάπτει, όλοι όμως ωφελείσθε από εκείνους, που θέλουν να διακινδυνεύουν (πολεμούντες) εναντίον των εχθρών. Ώστε δεν πρέπει, κύριοι βουλευταί, από την όψιν μόνον ούτε να αγαπάτε ούτε να μισήτε ουδένα, αλλά να εξετάζετε τα έργα του (και εξ αυτών να τον κρίνετε)· διότι πολλοί ομιλούντες σιγά και ενδυόμενοι κοσμίως έχουν γίνει πρόξενοι μεγάλων συμφορών, άλλοι δε που παραμελούν τα τοιαύτα, πολλάς και μεγάλας ευεργεσίας σας έκαμαν.

Κατάλαβα δε, κύριοι βουλευταί, τώρα ότι μερικοί ηγανάκτουν εναντίον μου, διότι νέος ων επεχείρουν να αγορεύω εις την συνέλευσιν του λαού. Εγώ δε την πρώτην μεν φοράν ηναγκάσθην να δημηγορήσω διά τας ατομικάς μου υποθέσεις, έπειτα όμως μου εγεννήθη φιλοδοξία, ίσως μεγαλυτέρα του πρέποντος, αφ' ενός μεν διότι ενεθυμούμην ότι οι πρόγονοί μου ουδόλως είχον παύσει να ασχολούνται με την πολιτικήν και αφ' ετέρου δε διότι έβλεπον (διότι πρέπει να λέγω την αλήθειαν) ότι εθεωρείτε τούτους (τους πολιτευομένους) αξίους να τιμάτε, ώστε βλέπων ότι ταύτην την γνώμην είχετε ποίος δεν θα παρεκινείτο να πολιτεύεται; Εκτός δε τούτων διατί αγανακτείτε εναντίον αυτών (των πολιτευομένων;) (Δεν πρέπει να αγανακτείτε), διότι δεν είναι άλλοι κριταί περί αυτών, αλλά σεις.