ΛΥΣ 2.27–43
(ΛΥΣ 2.20–47: Τα πολεμικά κατορθώματα των Αθηναίων κατά τους περσικούς πολέμους)
Η εκστρατεία του Ξέρξη στην Ελλάδα – Η ναυμαχία στη Σαλαμίνα
[27] Μετὰ ταῦτα δὲ Ξέρξης ὁ τῆς Ἀσίας βασιλεύς, κατα-
φρονήσας μὲν τῆς Ἑλλάδος, ἐψευσμένος δὲ τῆς ἐλπίδος,
ἀτιμαζόμενος δὲ τῷ γεγενημένῳ, ἀχθόμενος δὲ τῇ συμ-
φορᾷ, ὀργιζόμενος δὲ τοῖς αἰτίοις, ἀπαθὴς δ’ ὢν κακῶν
καὶ ἄπειρος ἀνδρῶν ἀγαθῶν, δεκάτῳ ἔτει παρασκευασάμε-
νος διακοσίαις μὲν καὶ χιλίαις ναυσὶν ἀφίκετο, τῆς δὲ πεζῆς
στρατιᾶς οὕτως ἄπειρον τὸ πλῆθος ἦγεν, ὥστε καὶ τὰ
ἔθνη τὰ μετ’ αὐτοῦ ἀκολουθήσαντα πολὺ ἂν ἔργον εἴη κα-
ταλέξαι· ὃ δὲ μέγιστον σημεῖον τοῦ πλήθους· [28] ἐξὸν γὰρ
αὐτῷ χιλίαις ναυσὶ διαβιβάσαι κατὰ τὸ στενότατον τοῦ
Ἑλλησπόντου τὴν πεζὴν στρατιὰν ἐκ τῆς Ἀσίας εἰς τὴν
Εὐρώπην, οὐκ ἠθέλησεν, ἡγούμενος τὴν διατριβὴν αὑτῷ
πολλὴν ἔσεσθαι· [29] ἀλλ’ ὑπεριδὼν καὶ τὰ φύσει πεφυκότα
καὶ τὰ θεῖα πράγματα καὶ τὰς ἀνθρωπίνας διανοίας ὁδὸν
μὲν διὰ τῆς θαλάττης ἐποιήσατο, πλοῦν δὲ διὰ τῆς γῆς
ἠνάγκασε γενέσθαι, ζεύξας μὲν τὸν Ἑλλήσποντον, διορύ-
ξας δὲ τὸν Ἄθω, ὑφισταμένου οὐδενός, ἀλλὰ τῶν μὲν
ἀκόντων ὑπακουόντων, τῶν δὲ ἑκόντων προδιδόντων. οἱ
μὲν γὰρ οὐχ ἱκανοὶ ἦσαν ἀμύνασθαι, οἱ δ’ ὑπὸ χρημάτων
διεφθαρμένοι· ἀμφότερα δ’ ἦν αὐτοὺς τὰ πείθοντα, κέρδος
καὶ δέος. [30] Ἀθηναῖοι δ’ οὕτω διακειμένης τῆς Ἑλλάδος
αὐτοὶ μὲν εἰς τὰς ναῦς ἐμβάντες ἐπ’ Ἀρτεμίσιον ἐβοήθη-
σαν, Λακεδαιμόνιοι δὲ καὶ τῶν συμμάχων ἔνιοι εἰς Θερμο-
πύλας ἀπήντησαν, ἡγούμενοι διὰ τὴν στενότητα τῶν χω-
ρίων τὴν πάροδον οἷοί τ’ ἔσεσθαι διαφυλάξαι. [31] γενομένου
δὲ τοῦ κινδύνου κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον Ἀθηναῖοι μὲν ἐνί-
κων τῇ ναυμαχίᾳ, Λακεδαιμόνιοι δέ, οὐ ταῖς ψυχαῖς ἐνδεεῖς
γενόμενοι, ἀλλὰ τοῦ πλήθους ψευσθέντες καὶ οὓς φυλάξειν
ᾤοντο καὶ πρὸς οὓς κινδυνεύσειν ἔμελλον, <διεφθάρησαν>
οὐχ ἡττηθέντες τῶν ἐναντίων, ἀλλ’ ἀποθανόντες οὗπερ ἐτά-
χθησαν μάχεσθαι· [32] τούτῳ δὲ τῷ τρόπῳ τῶν μὲν δυστυχη-
σάντων, τῶν δὲ τῆς παρόδου κρατησάντων, οἱ μὲν ἐπο-
ρεύοντο ἐπὶ τήνδε τὴν πόλιν, οἱ δ’ ἡμέτεροι πρόγονοι
πυθόμενοι μὲν τὴν γεγενημένην Λακεδαιμονίοις συμφο-
ράν, ἀποροῦντες δὲ τοῖς περιεστηκόσι πράγμασιν, εἰδότες
δ’ ὅτι, εἰ μὲν κατὰ γῆν τοῖς βαρβάροις ἀπαντήσονται,
ἐπιπλεύσαντες χιλίαις ναυσὶν ἐρήμην τὴν πόλιν λήψονται,
εἰ δὲ εἰς τὰς τριήρεις ἐμβήσονται, ὑπὸ τῆς πεζῆς στρα-
τιᾶς ἁλώσονται, ἀμφότερα δὲ οὐ δυνήσονται, ἀμύνασθαί
τε καὶ φυλακὴν ἱκανὴν καταλιπεῖν, [33] δυοῖν δὲ προκειμένοιν,
πότερον χρὴ τὴν πατρίδα ἐκλιπεῖν ἢ μετὰ τῶν βαρβάρων
γενομένους καταδουλώσασθαι τοὺς Ἕλληνας, ἡγησάμενοι
κρεῖττον εἶναι μετ’ ἀρετῆς καὶ πενίας καὶ φυγῆς ἐλευθερίαν
ἢ μετ’ ὀνείδους καὶ πλούτου δουλείαν τῆς πατρίδος, ἐξέλι-
πον ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος τὴν πόλιν, ἵν’ ἐν μέρει πρὸς ἑκα-
τέραν ἀλλὰ μὴ πρὸς ἀμφοτέρας ἅμα τὰς δυνάμεις κινδυ-
νεύσωσιν· [34] ὑπεκθέμενοι δὲ παῖδας καὶ γυναῖκας καὶ μητέρας
εἰς Σαλαμῖνα, συνήθροιζον καὶ τὸ τῶν ἄλλων συμμάχων
ναυτικόν. οὐ πολλαῖς δ’ ὕστερον ἡμέραις ἦλθε καὶ ἡ πεζὴ
στρατιὰ καὶ τὸ ναυτικὸν τὸ τῶν βαρβάρων, ὃ τίς οὐκ ἂν
ἰδὼν ἐφοβήθη, ὡς μέγας καὶ δεινὸς τῇδε τῇ πόλει κίνδυ-
νος ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας ἠγωνίσθη; [35] ποίαν
δὲ γνώμην εἶχον ἢ οἱ θεώμενοι τοὺς ἐν ταῖς ναυσὶν ἐκεί-
ναις, οὔσης καὶ τῆς αὑτῶν σωτηρίας ἀπίστου καὶ τοῦ προσ-
ιόντος κινδύνου, ἢ οἱ μέλλοντες ναυμαχήσειν ὑπὲρ τῆς
φιλότητος, ὑπὲρ τῶν ἄθλων τῶν ἐν Σαλαμῖνι; [36] οἷς τοσοῦ-
τον πανταχόθεν περιειστήκει πλῆθος πολεμίων, ὥστε ἐλά-
χιστον μὲν αὐτοῖς εἶναι τῶν παρόντων κακῶν τὸ θάνατον
τὸν αὑτῶν προειδέναι, μεγίστην δὲ συμφοράν, <ἃ> ὑπὸ
τῶν βαρβάρων εὐτυχησάντων τοὺς ὑπεκτεθέντας ἤλπιζον
πείσεσθαι. [37] ἦ που διὰ τὴν ὑπάρχουσαν ἀπορίαν πολλάκις
μὲν ἐδεξιώσαντο ἀλλήλους, εἰκότως δὲ σφᾶς αὐτοὺς ὠλο-
φύραντο, εἰδότες μὲν τὰς σφετέρας ναῦς ὀλίγας οὔσας, ὁρῶν-
τες δὲ πολλὰς τὰς τῶν πολεμίων, ἐπιστάμενοι δὲ τὴν μὲν
πόλιν ἠρημωμένην, τὴν δὲ χώραν πορθουμένην καὶ μεστὴν
τῶν βαρβάρων, ἱερῶν δὲ καιομένων, ἁπάντων δ’ ἐγγὺς ὄν-
των τῶν δεινῶν, [38] ἀκούοντες δ’ ἐν ταὐτῷ συμμεμειγμένου
Ἑλληνικοῦ καὶ βαρβαρικοῦ παιῶνος, παρακελευσμοῦ δ’ ἀμ-
φοτέρων καὶ κραυγῆς τῶν διαφθειρομένων, καὶ τῆς θαλάτ-
της μεστῆς τῶν νεκρῶν, καὶ πολλῶν μὲν συμπιπτόντων
καὶ φιλίων καὶ πολεμίων ναυαγίων, ἀντιπάλου δὲ πολὺν
χρόνον οὔσης τῆς ναυμαχίας δοκοῦντες τοτὲ μὲν νενικη-
κέναι καὶ σεσῶσθαι, τοτὲ δ’ ἡττῆσθαι καὶ ἀπολωλέναι.
[39] ἦ που διὰ τὸν παρόντα φόβον πολλὰ μὲν ᾠήθησαν ἰδεῖν
ὧν οὐκ εἶδον, πολλὰ δ’ ἀκοῦσαι ὧν οὐκ ἤκουσαν. ποῖαι
δ’ οὐχ ἱκετεῖαι θεῶν ἐγένοντο ἢ θυσιῶν ἀναμνήσεις, ἔλεός
τε παίδων καὶ γυναικῶν πόθος οἶκτός τε πατέρων καὶ
μητέρων, λογισμὸς δ’, εἰ δυστυχήσειαν, τῶν μελλόντων
ἔσεσθαι κακῶν; [40] τίς οὐκ ἂν θεῶν ἠλέησεν αὐτοὺς ὑπὲρ
τοῦ μεγέθους τοῦ κινδύνου; ἢ τίς ἀνθρώπων οὐκ ἂν ἐδά-
κρυσεν; ἢ τίς τῆς τόλμης αὐτοὺς οὐκ ἂν ἠγάσθη; ἦ πολὺ
πλεῖστον ἐκεῖνοι κατὰ τὴν ἀρετὴν ἁπάντων ἀνθρώπων διή-
νεγκαν καὶ ἐν τοῖς βουλεύμασι καὶ ἐν τοῖς τοῦ πολέμου κιν-
δύνοις, ἐκλιπόντες μὲν τὴν πόλιν, εἰς τὰς ναῦς δ’ ἐμβάν-
τες, τὰς δ’ αὑτῶν ψυχὰς ὀλίγας οὔσας ἀντιτάξαντες τῷ
πλήθει τῷ τῆς Ἀσίας. [41] ἐπέδειξαν δὲ πᾶσιν ἀνθρώποις,
νικήσαντες τῇ ναυμαχίᾳ, ὅτι κρεῖττον μετ’ ὀλίγων ὑπὲρ τῆς
ἐλευθερίας κινδυνεύειν ἢ μετὰ πολλῶν βασιλευομένων ὑπὲρ
τῆς αὑτῶν δουλείας. [42] πλεῖστα δὲ καὶ κάλλιστα ἐκεῖνοι ὑπὲρ
τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας συνεβάλοντο, στρατηγὸν μὲν
Θεμιστοκλέα, ἱκανώτατον εἰπεῖν καὶ γνῶναι καὶ πρᾶξαι,
ναῦς δὲ πλείους τῶν ἄλλων συμμάχων, ἄνδρας δ’ ἐμπει-
ροτάτους. καὶ γὰρ τίνες ἂν τούτοις τῶν ἄλλων Ἑλλήνων
ἤρισαν γνώμῃ καὶ πλήθει καὶ ἀρετῇ; [43] ὥστε δικαίως μὲν
ἀναμφισβήτητα τἀριστεῖα τῆς ναυμαχίας ἔλαβον παρὰ τῆς
Ἑλλάδος, εἰκότως δὲ τὴν εὐτυχίαν ὁμονοοῦσαν τοῖς κιν-
δύνοις ἐκτήσαντο, γνησίαν δὲ καὶ αὐτόχθονα τοῖς ἐκ τῆς
Ἀσίας βαρβάροις τὴν αὑτῶν ἀρετὴν ἐπεδείξαντο.
[27] Μετὰ ταῦτα δὲ Ξέρξης ὁ τῆς Ἀσίας βασιλεύς, κατα-
φρονήσας μὲν τῆς Ἑλλάδος, ἐψευσμένος δὲ τῆς ἐλπίδος,
ἀτιμαζόμενος δὲ τῷ γεγενημένῳ, ἀχθόμενος δὲ τῇ συμ-
φορᾷ, ὀργιζόμενος δὲ τοῖς αἰτίοις, ἀπαθὴς δ’ ὢν κακῶν
καὶ ἄπειρος ἀνδρῶν ἀγαθῶν, δεκάτῳ ἔτει παρασκευασάμε-
νος διακοσίαις μὲν καὶ χιλίαις ναυσὶν ἀφίκετο, τῆς δὲ πεζῆς
στρατιᾶς οὕτως ἄπειρον τὸ πλῆθος ἦγεν, ὥστε καὶ τὰ
ἔθνη τὰ μετ’ αὐτοῦ ἀκολουθήσαντα πολὺ ἂν ἔργον εἴη κα-
ταλέξαι· ὃ δὲ μέγιστον σημεῖον τοῦ πλήθους· [28] ἐξὸν γὰρ
αὐτῷ χιλίαις ναυσὶ διαβιβάσαι κατὰ τὸ στενότατον τοῦ
Ἑλλησπόντου τὴν πεζὴν στρατιὰν ἐκ τῆς Ἀσίας εἰς τὴν
Εὐρώπην, οὐκ ἠθέλησεν, ἡγούμενος τὴν διατριβὴν αὑτῷ
πολλὴν ἔσεσθαι· [29] ἀλλ’ ὑπεριδὼν καὶ τὰ φύσει πεφυκότα
καὶ τὰ θεῖα πράγματα καὶ τὰς ἀνθρωπίνας διανοίας ὁδὸν
μὲν διὰ τῆς θαλάττης ἐποιήσατο, πλοῦν δὲ διὰ τῆς γῆς
ἠνάγκασε γενέσθαι, ζεύξας μὲν τὸν Ἑλλήσποντον, διορύ-
ξας δὲ τὸν Ἄθω, ὑφισταμένου οὐδενός, ἀλλὰ τῶν μὲν
ἀκόντων ὑπακουόντων, τῶν δὲ ἑκόντων προδιδόντων. οἱ
μὲν γὰρ οὐχ ἱκανοὶ ἦσαν ἀμύνασθαι, οἱ δ’ ὑπὸ χρημάτων
διεφθαρμένοι· ἀμφότερα δ’ ἦν αὐτοὺς τὰ πείθοντα, κέρδος
καὶ δέος. [30] Ἀθηναῖοι δ’ οὕτω διακειμένης τῆς Ἑλλάδος
αὐτοὶ μὲν εἰς τὰς ναῦς ἐμβάντες ἐπ’ Ἀρτεμίσιον ἐβοήθη-
σαν, Λακεδαιμόνιοι δὲ καὶ τῶν συμμάχων ἔνιοι εἰς Θερμο-
πύλας ἀπήντησαν, ἡγούμενοι διὰ τὴν στενότητα τῶν χω-
ρίων τὴν πάροδον οἷοί τ’ ἔσεσθαι διαφυλάξαι. [31] γενομένου
δὲ τοῦ κινδύνου κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον Ἀθηναῖοι μὲν ἐνί-
κων τῇ ναυμαχίᾳ, Λακεδαιμόνιοι δέ, οὐ ταῖς ψυχαῖς ἐνδεεῖς
γενόμενοι, ἀλλὰ τοῦ πλήθους ψευσθέντες καὶ οὓς φυλάξειν
ᾤοντο καὶ πρὸς οὓς κινδυνεύσειν ἔμελλον, <διεφθάρησαν>
οὐχ ἡττηθέντες τῶν ἐναντίων, ἀλλ’ ἀποθανόντες οὗπερ ἐτά-
χθησαν μάχεσθαι· [32] τούτῳ δὲ τῷ τρόπῳ τῶν μὲν δυστυχη-
σάντων, τῶν δὲ τῆς παρόδου κρατησάντων, οἱ μὲν ἐπο-
ρεύοντο ἐπὶ τήνδε τὴν πόλιν, οἱ δ’ ἡμέτεροι πρόγονοι
πυθόμενοι μὲν τὴν γεγενημένην Λακεδαιμονίοις συμφο-
ράν, ἀποροῦντες δὲ τοῖς περιεστηκόσι πράγμασιν, εἰδότες
δ’ ὅτι, εἰ μὲν κατὰ γῆν τοῖς βαρβάροις ἀπαντήσονται,
ἐπιπλεύσαντες χιλίαις ναυσὶν ἐρήμην τὴν πόλιν λήψονται,
εἰ δὲ εἰς τὰς τριήρεις ἐμβήσονται, ὑπὸ τῆς πεζῆς στρα-
τιᾶς ἁλώσονται, ἀμφότερα δὲ οὐ δυνήσονται, ἀμύνασθαί
τε καὶ φυλακὴν ἱκανὴν καταλιπεῖν, [33] δυοῖν δὲ προκειμένοιν,
πότερον χρὴ τὴν πατρίδα ἐκλιπεῖν ἢ μετὰ τῶν βαρβάρων
γενομένους καταδουλώσασθαι τοὺς Ἕλληνας, ἡγησάμενοι
κρεῖττον εἶναι μετ’ ἀρετῆς καὶ πενίας καὶ φυγῆς ἐλευθερίαν
ἢ μετ’ ὀνείδους καὶ πλούτου δουλείαν τῆς πατρίδος, ἐξέλι-
πον ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος τὴν πόλιν, ἵν’ ἐν μέρει πρὸς ἑκα-
τέραν ἀλλὰ μὴ πρὸς ἀμφοτέρας ἅμα τὰς δυνάμεις κινδυ-
νεύσωσιν· [34] ὑπεκθέμενοι δὲ παῖδας καὶ γυναῖκας καὶ μητέρας
εἰς Σαλαμῖνα, συνήθροιζον καὶ τὸ τῶν ἄλλων συμμάχων
ναυτικόν. οὐ πολλαῖς δ’ ὕστερον ἡμέραις ἦλθε καὶ ἡ πεζὴ
στρατιὰ καὶ τὸ ναυτικὸν τὸ τῶν βαρβάρων, ὃ τίς οὐκ ἂν
ἰδὼν ἐφοβήθη, ὡς μέγας καὶ δεινὸς τῇδε τῇ πόλει κίνδυ-
νος ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας ἠγωνίσθη; [35] ποίαν
δὲ γνώμην εἶχον ἢ οἱ θεώμενοι τοὺς ἐν ταῖς ναυσὶν ἐκεί-
ναις, οὔσης καὶ τῆς αὑτῶν σωτηρίας ἀπίστου καὶ τοῦ προσ-
ιόντος κινδύνου, ἢ οἱ μέλλοντες ναυμαχήσειν ὑπὲρ τῆς
φιλότητος, ὑπὲρ τῶν ἄθλων τῶν ἐν Σαλαμῖνι; [36] οἷς τοσοῦ-
τον πανταχόθεν περιειστήκει πλῆθος πολεμίων, ὥστε ἐλά-
χιστον μὲν αὐτοῖς εἶναι τῶν παρόντων κακῶν τὸ θάνατον
τὸν αὑτῶν προειδέναι, μεγίστην δὲ συμφοράν, <ἃ> ὑπὸ
τῶν βαρβάρων εὐτυχησάντων τοὺς ὑπεκτεθέντας ἤλπιζον
πείσεσθαι. [37] ἦ που διὰ τὴν ὑπάρχουσαν ἀπορίαν πολλάκις
μὲν ἐδεξιώσαντο ἀλλήλους, εἰκότως δὲ σφᾶς αὐτοὺς ὠλο-
φύραντο, εἰδότες μὲν τὰς σφετέρας ναῦς ὀλίγας οὔσας, ὁρῶν-
τες δὲ πολλὰς τὰς τῶν πολεμίων, ἐπιστάμενοι δὲ τὴν μὲν
πόλιν ἠρημωμένην, τὴν δὲ χώραν πορθουμένην καὶ μεστὴν
τῶν βαρβάρων, ἱερῶν δὲ καιομένων, ἁπάντων δ’ ἐγγὺς ὄν-
των τῶν δεινῶν, [38] ἀκούοντες δ’ ἐν ταὐτῷ συμμεμειγμένου
Ἑλληνικοῦ καὶ βαρβαρικοῦ παιῶνος, παρακελευσμοῦ δ’ ἀμ-
φοτέρων καὶ κραυγῆς τῶν διαφθειρομένων, καὶ τῆς θαλάτ-
της μεστῆς τῶν νεκρῶν, καὶ πολλῶν μὲν συμπιπτόντων
καὶ φιλίων καὶ πολεμίων ναυαγίων, ἀντιπάλου δὲ πολὺν
χρόνον οὔσης τῆς ναυμαχίας δοκοῦντες τοτὲ μὲν νενικη-
κέναι καὶ σεσῶσθαι, τοτὲ δ’ ἡττῆσθαι καὶ ἀπολωλέναι.
[39] ἦ που διὰ τὸν παρόντα φόβον πολλὰ μὲν ᾠήθησαν ἰδεῖν
ὧν οὐκ εἶδον, πολλὰ δ’ ἀκοῦσαι ὧν οὐκ ἤκουσαν. ποῖαι
δ’ οὐχ ἱκετεῖαι θεῶν ἐγένοντο ἢ θυσιῶν ἀναμνήσεις, ἔλεός
τε παίδων καὶ γυναικῶν πόθος οἶκτός τε πατέρων καὶ
μητέρων, λογισμὸς δ’, εἰ δυστυχήσειαν, τῶν μελλόντων
ἔσεσθαι κακῶν; [40] τίς οὐκ ἂν θεῶν ἠλέησεν αὐτοὺς ὑπὲρ
τοῦ μεγέθους τοῦ κινδύνου; ἢ τίς ἀνθρώπων οὐκ ἂν ἐδά-
κρυσεν; ἢ τίς τῆς τόλμης αὐτοὺς οὐκ ἂν ἠγάσθη; ἦ πολὺ
πλεῖστον ἐκεῖνοι κατὰ τὴν ἀρετὴν ἁπάντων ἀνθρώπων διή-
νεγκαν καὶ ἐν τοῖς βουλεύμασι καὶ ἐν τοῖς τοῦ πολέμου κιν-
δύνοις, ἐκλιπόντες μὲν τὴν πόλιν, εἰς τὰς ναῦς δ’ ἐμβάν-
τες, τὰς δ’ αὑτῶν ψυχὰς ὀλίγας οὔσας ἀντιτάξαντες τῷ
πλήθει τῷ τῆς Ἀσίας. [41] ἐπέδειξαν δὲ πᾶσιν ἀνθρώποις,
νικήσαντες τῇ ναυμαχίᾳ, ὅτι κρεῖττον μετ’ ὀλίγων ὑπὲρ τῆς
ἐλευθερίας κινδυνεύειν ἢ μετὰ πολλῶν βασιλευομένων ὑπὲρ
τῆς αὑτῶν δουλείας. [42] πλεῖστα δὲ καὶ κάλλιστα ἐκεῖνοι ὑπὲρ
τῆς τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίας συνεβάλοντο, στρατηγὸν μὲν
Θεμιστοκλέα, ἱκανώτατον εἰπεῖν καὶ γνῶναι καὶ πρᾶξαι,
ναῦς δὲ πλείους τῶν ἄλλων συμμάχων, ἄνδρας δ’ ἐμπει-
ροτάτους. καὶ γὰρ τίνες ἂν τούτοις τῶν ἄλλων Ἑλλήνων
ἤρισαν γνώμῃ καὶ πλήθει καὶ ἀρετῇ; [43] ὥστε δικαίως μὲν
ἀναμφισβήτητα τἀριστεῖα τῆς ναυμαχίας ἔλαβον παρὰ τῆς
Ἑλλάδος, εἰκότως δὲ τὴν εὐτυχίαν ὁμονοοῦσαν τοῖς κιν-
δύνοις ἐκτήσαντο, γνησίαν δὲ καὶ αὐτόχθονα τοῖς ἐκ τῆς
Ἀσίας βαρβάροις τὴν αὑτῶν ἀρετὴν ἐπεδείξαντο.
***
Μετά ταύτα δε ο Ξέρξης ο βασιλεύς της Ασίας, διότι περιεφρόνησε μεν τους Έλληνας, διεψεύσθησαν δε αι ελπίδες του, προσβεβλημένος διά την ήτταν του Μαραθώνος, αγανακτών διά την συμφοράν του στρατού του, οργιζόμενος εναντίον των αιτίων της συμφοράς, επειδή ο ίδιος δεν είχε πάθει συμφοράς και ηγνόει πόσον αξίζουν οι γενναίοι άνδρες, αφού παρεσκευάσθη το δέκατον έτος (μετά την εν Μαραθώνι μάχην) έφθασε με χίλια διακόσια πλοία, τόσον δε άπειρον πλήθος έφερε πεζικού στρατού, ώστε πολύ δύσκολον θα ήτο να απαριθμήση κανείς και μόνον τα ονόματα των εθνών, που τον ηκολούθησαν. Εκείνο δε, που είναι αναμφισβήτητος απόδειξις του πλήθους, είναι το εξής· ενώ δηλαδή ηδύνατο με ολίγα πλοία να διαβιβάση εις το πιο στενό μέρος του Ελλησπόντου το πεζικόν του στράτευμα από την Ασίαν εις την Ευρώπην, δεν ηθέλησε να το πράξη, διότι ενόμιζεν ότι πολύ θα χρονοτριβήση. Αλλά περιφρονήσας τα εκ φύσεως υπάρχοντα, δηλαδή τα θεία πράγματα, και τον τρόπον που σκέπτονται οι άνθρωποι, οδόν μεν κατεσκεύασε διά μέσου της θαλάσσης, ηνάγκασε δε να πλεύσουν τα πλοία διά ξηράς, κατασκευάσας γέφυραν μεν εις τον Ελλήσποντον, διώρυγα δε εις τον Άθω. Ουδείς μεν εκουσίως υπετάσσετο εις αυτόν, αλλ' άλλοι ακουσίως διά της βίας υπήκουον, άλλοι δε εκουσίως επρόδιδον (την ελευθερίαν της Ελλάδος). Διότι άλλοι μεν δεν ήσαν ικανοί να υπερασπίσουν τους εαυτούς των (και υπετάγησαν εις τον Ξέρξην), άλλοι δε διά χρημάτων εξηγοράσθησαν (διά να γίνουν σύμμαχοί του)· εκείνα που τους έπειθον να γίνουν φίλοι του ήσαν δε ή ο φόβος ή το κέρδος. Οι Αθηναίοι όμως, αν και η άλλη Ελλάς ευρίσκετο εις την ανωτέρω εκτεθείσαν κατάστασιν, εισελθόντες εις τα πλοία έπλευσαν προς το Αρτεμίσιον προς απόκρουσιν του εχθρού, οι Λακεδαιμόνιοι δε και μερικοί από τους συμμάχους μετέβησαν εις τας Θερμοπύλας, διά να εμποδίσουν την διάβασιν (των Περσών), νομίζοντες ότι θα δυνηθούν να φυλάξουν την δίοδον ένεκα της στενότητος του μέρους εκείνου. Όταν δε διεξήχθη ο αγών κατά τον ίδιον χρόνον, οι μεν Αθηναίοι ενίκων εις την ναυμαχίαν, οι δε Λακεδαιμόνιοι χωρίς να δειλιάσουν, αλλά απατηθέντες ως προς το πλήθος και εκείνων που εφαντάζοντο ότι θα φυλάξουν την δίοδον και εκείνων εναντίον των οποίων έμελλον να αγωνισθούν, εκυκλώθησαν, δεν ενικήθησαν υπό των εχθρών, αλλ' απέθανον εκεί, όπου ετάχθησαν να πολεμήσουν. Αφού κατ' αυτόν τον τρόπον οι μεν Λακεδαιμόνιοι εφονεύθησαν, οι δε Πέρσαι εγένοντο κύριοι της διόδου, ο περσικός μεν στρατός εβάδιζεν εναντίον ταύτης εδώ της πόλεως, οι πρόγονοί μας δε πληροφορηθέντες μεν την συμφοράν των Λακεδαιμονίων, ευρισκόμενοι δε εις αμηχανίαν διά την δημιουργηθείσαν κατάστασιν, διότι εγνώριζον ότι, αν μεν κατά ξηράν σπεύσουν προς απομάκρυνσιν των εχθρών, πλεύσαντες ούτοι με χίλια πλοία θα εύρουν την πόλιν άνευ υπερασπιστών, εάν δε θα εισέλθουν εις τα πλοία των, ότι θα κυριευθή η πόλις των υπό του πεζικού στρατεύματος των Περσών, και ότι δεν θα δυνηθούν να εκτελέσουν και τα δύο, δηλαδή να αποκρούσουν τον επερχόμενον περσικόν στρατόν και να αφήσουν ικανήν φρουράν εις την πόλιν, ενώ δε (οι πρόγονοί μας) είχον έμπροσθέν των δύο ζητήματα, ή δηλαδή να εγκαταλείψουν την πόλιν των, ή ενωθέντες με τους βαρβάρους να υποδουλώσουν τους Έλληνας, επειδή εθεώρησαν ότι είναι προτιμοτέρα η ελευθερία μετ' αρετής και πενίας και φυγής από την δουλείαν της πατρίδος μετά πλούτου και αίσχους, εγκατέλιπον χάριν της Ελλάδος την πόλιν των, ίνα με την σειράν προς μίαν μίαν περσικήν δύναμιν και όχι προς τας δύο μαζί (πεζικήν και ναυτικήν) αγωνισθούν.
Αφού δε μετέφερον εις Σαλαμίνα τα τέκνα των, τας συζύγους των, τους πατέρας των και τας μητέρας των, συνήθροιζον και τους στόλους των άλλων συμμάχων. Μετ' ολίγας δε ημέρας ήλθε και ο πεζικός στρατός των βαρβάρων (εις την Αττικήν) και ο στόλος κατέπλευσεν (εις τον Σαρωνικόν κόλπον)· τις ιδών τον στρατόν τούτον και στόλον δεν θα εφοβείτο, που τόσον μέγας και φοβερός αγών διεξήχθη υπό ταύτης εδώ της πόλεως χάριν της ελευθερίας των Ελλήνων; Ποίαν δε διάθεσιν είχον οι παρατηρούντες τους επιβαίνοντας εις τα πλοία εκείνα (τα αθηναϊκά), αφού δεν ήλπιζαν να σωθούν, και ο επικρεμάμενος κίνδυνος ήτο μέγιστος, ή εκείνοι που έμελλον να ναυμαχήσουν υπέρ των φιλτάτων των, δηλαδή υπέρ των εν Σαλαμίνι ευρισκομένων τέκνων και συγγενών των, πού θα ήσαν τα βραβεία του αγώνος των; Τούτους δε τόσον μέγα πλήθος εχθρών πανταχόθεν περιέβαλεν, ώστε να θεωρήται υπ' αυτών ελάχιστον μέρος των συμφορών των το ότι προέβλεπον τον θάνατόν τους, μεγίστη δε συμφορά, όσα εφοβούντο πως θα πάθουν υπό των βαρβάρων οι μετακομισθέντες (εις Σαλαμίνα συγγενείς των), εάν νικήσουν οι βάρβαροι· ένεκα βέβαια της υπαρχούσης απελπισίας πολλάς φοράς μεν ησπάζοντο αλλήλους, ευλόγως δε έκλαιον οι μεν τους δε, διότι εγνώριζον ότι τα ιδικά των μεν πλοία ήσαν ολίγα, έβλεπον δε ότι τα εχθρικά ήσαν πολλά, εγνώριζον δε ότι η μεν πόλις των είχεν ερημωθή, ότι η χώρα είχε λεηλατηθή, και ήτο πλήρης βαρβάρων, ότι οι ναοί εκαίοντο, διότι όλαι αι συμφοραί ήσαν πλησίον των, διότι ήκουον εις τον αυτόν τόπον πολεμιστήρια άσματα ελληνικά και βαρβαρικά ανακατωμένα, προτροπάς δε Ελλήνων και βαρβάρων, και τας κραυγάς των φονευομένων, διότι η θάλασσα είχε γεμίσει από τα πτώματα των φονευθέντων, και πολλά κατεστραμμένα πλοία και φιλικά και εχθρικά συνεκρούοντο, επειδή δ' επί πολύν χρόνον οι ναυμαχούντες ήσαν ισόπαλοι ενόμιζον άλλοτε μεν ότι έχουν νικήσει και εσώθησαν, άλλοτε δε ότι ενικήθησαν και έχουν καταστραφή. Ένεκα βέβαια του γενομένου θορύβου ενόμισαν ότι είδον όσα δεν είδον, ότι ήκουσαν πολλά, τα οποία δεν ήκουσαν. Ποίαι δε παρακλήσεις προς τους θεούς δεν έγιναν και ποίας θυσίας των δεν υπενθύμισαν εις τους θεούς, ποία λύπη διά τα παιδιά των, ποίος πόθος διά τας συζύγους και ποία ευσπλαγχνία διά τους πατέρας των και τας μητέρας των, ποία σκέψις δε, αν νικηθούν, διά τας συμφοράς, που έμελλε να συμβούν, έλλειψεν; Ποίος θεός δεν θα ευσπλαγχνίζετο αυτούς διά τον τόσον μέγαν κίνδυνον που διέτρεχον; Ή ποίος άνθρωπος δεν θα εδάκρυζε; (βλέπων αυτούς εις τόσον μέγαν κίνδυνον). Ή ποίος δεν θα εθαύμαζεν αυτούς διά την τόλμην των; Πάρα πολύ βέβαια εκείνοι κατά την ικανότητα υπερέβαλον όλους τους ανθρώπους, και εις την λήψιν ορθών αποφάσεων και εις τους πολεμικούς κινδύνους, με το να εγκαταλείψουν την πόλιν των, με το να επιβιβασθούν εις τα πλοία, και με το να αντιτάξουν, αν και ήσαν τόσον ολίγοι, την ανδρείαν των εις το αναρίθμητον πλήθος της Ασίας. Διά της νίκης των δε εις την ναυμαχίαν φανερόν κατέστησαν εις όλους τους ανθρώπους, ότι καλύτερον είναι να αγωνίζεται κανείς με ολίγους ελευθέρους υπέρ της ελευθερίας παρά να αγωνίζεται με πολλούς υπακούοντας εις απόλυτον άρχοντα και αγωνιζομένους υπέρ της δουλείας των. Πλείστα δε και ωφελιμώτατα προσέφερον εκείνοι (οι πρόγονοι των Αθηναίων) υπέρ της ελευθερίας των Ελλήνων, στρατηγόν μεν τον Θεμιστοκλή, ο οποίος ήτο ικανώτατος να ομιλήση, να σκεφθή και να εκτελέση, πλοία δε περισσότερα από όλα τα πλοία των συμμάχων (ομού λαμβανόμενα), ναύτας δε εμπειροτάτους. Και βέβαια ποίοι από τους άλλους Έλληνας ηδύναντο να συγκριθούν με αυτούς (τους προγόνους) κατά την ορθήν κρίσιν, το πλήθος και την γενναιότητα; Ώστε δικαίως και αναμφισβητήτως τα αριστεία της ναυμαχίας έλαβον με την συγκατάθεσιν όλων των Ελλήνων, ευλόγως δε απέκτησαν την παρακολουθούσαν τους κινδύνους νίκην, αντέταξαν δε αμιγή και αυτόχθονα (καθαρώς αθηναϊκήν) γενναιότητα εναντίον τών εκ της Ασίας ελθόντων βαρβάρων.
Μετά ταύτα δε ο Ξέρξης ο βασιλεύς της Ασίας, διότι περιεφρόνησε μεν τους Έλληνας, διεψεύσθησαν δε αι ελπίδες του, προσβεβλημένος διά την ήτταν του Μαραθώνος, αγανακτών διά την συμφοράν του στρατού του, οργιζόμενος εναντίον των αιτίων της συμφοράς, επειδή ο ίδιος δεν είχε πάθει συμφοράς και ηγνόει πόσον αξίζουν οι γενναίοι άνδρες, αφού παρεσκευάσθη το δέκατον έτος (μετά την εν Μαραθώνι μάχην) έφθασε με χίλια διακόσια πλοία, τόσον δε άπειρον πλήθος έφερε πεζικού στρατού, ώστε πολύ δύσκολον θα ήτο να απαριθμήση κανείς και μόνον τα ονόματα των εθνών, που τον ηκολούθησαν. Εκείνο δε, που είναι αναμφισβήτητος απόδειξις του πλήθους, είναι το εξής· ενώ δηλαδή ηδύνατο με ολίγα πλοία να διαβιβάση εις το πιο στενό μέρος του Ελλησπόντου το πεζικόν του στράτευμα από την Ασίαν εις την Ευρώπην, δεν ηθέλησε να το πράξη, διότι ενόμιζεν ότι πολύ θα χρονοτριβήση. Αλλά περιφρονήσας τα εκ φύσεως υπάρχοντα, δηλαδή τα θεία πράγματα, και τον τρόπον που σκέπτονται οι άνθρωποι, οδόν μεν κατεσκεύασε διά μέσου της θαλάσσης, ηνάγκασε δε να πλεύσουν τα πλοία διά ξηράς, κατασκευάσας γέφυραν μεν εις τον Ελλήσποντον, διώρυγα δε εις τον Άθω. Ουδείς μεν εκουσίως υπετάσσετο εις αυτόν, αλλ' άλλοι ακουσίως διά της βίας υπήκουον, άλλοι δε εκουσίως επρόδιδον (την ελευθερίαν της Ελλάδος). Διότι άλλοι μεν δεν ήσαν ικανοί να υπερασπίσουν τους εαυτούς των (και υπετάγησαν εις τον Ξέρξην), άλλοι δε διά χρημάτων εξηγοράσθησαν (διά να γίνουν σύμμαχοί του)· εκείνα που τους έπειθον να γίνουν φίλοι του ήσαν δε ή ο φόβος ή το κέρδος. Οι Αθηναίοι όμως, αν και η άλλη Ελλάς ευρίσκετο εις την ανωτέρω εκτεθείσαν κατάστασιν, εισελθόντες εις τα πλοία έπλευσαν προς το Αρτεμίσιον προς απόκρουσιν του εχθρού, οι Λακεδαιμόνιοι δε και μερικοί από τους συμμάχους μετέβησαν εις τας Θερμοπύλας, διά να εμποδίσουν την διάβασιν (των Περσών), νομίζοντες ότι θα δυνηθούν να φυλάξουν την δίοδον ένεκα της στενότητος του μέρους εκείνου. Όταν δε διεξήχθη ο αγών κατά τον ίδιον χρόνον, οι μεν Αθηναίοι ενίκων εις την ναυμαχίαν, οι δε Λακεδαιμόνιοι χωρίς να δειλιάσουν, αλλά απατηθέντες ως προς το πλήθος και εκείνων που εφαντάζοντο ότι θα φυλάξουν την δίοδον και εκείνων εναντίον των οποίων έμελλον να αγωνισθούν, εκυκλώθησαν, δεν ενικήθησαν υπό των εχθρών, αλλ' απέθανον εκεί, όπου ετάχθησαν να πολεμήσουν. Αφού κατ' αυτόν τον τρόπον οι μεν Λακεδαιμόνιοι εφονεύθησαν, οι δε Πέρσαι εγένοντο κύριοι της διόδου, ο περσικός μεν στρατός εβάδιζεν εναντίον ταύτης εδώ της πόλεως, οι πρόγονοί μας δε πληροφορηθέντες μεν την συμφοράν των Λακεδαιμονίων, ευρισκόμενοι δε εις αμηχανίαν διά την δημιουργηθείσαν κατάστασιν, διότι εγνώριζον ότι, αν μεν κατά ξηράν σπεύσουν προς απομάκρυνσιν των εχθρών, πλεύσαντες ούτοι με χίλια πλοία θα εύρουν την πόλιν άνευ υπερασπιστών, εάν δε θα εισέλθουν εις τα πλοία των, ότι θα κυριευθή η πόλις των υπό του πεζικού στρατεύματος των Περσών, και ότι δεν θα δυνηθούν να εκτελέσουν και τα δύο, δηλαδή να αποκρούσουν τον επερχόμενον περσικόν στρατόν και να αφήσουν ικανήν φρουράν εις την πόλιν, ενώ δε (οι πρόγονοί μας) είχον έμπροσθέν των δύο ζητήματα, ή δηλαδή να εγκαταλείψουν την πόλιν των, ή ενωθέντες με τους βαρβάρους να υποδουλώσουν τους Έλληνας, επειδή εθεώρησαν ότι είναι προτιμοτέρα η ελευθερία μετ' αρετής και πενίας και φυγής από την δουλείαν της πατρίδος μετά πλούτου και αίσχους, εγκατέλιπον χάριν της Ελλάδος την πόλιν των, ίνα με την σειράν προς μίαν μίαν περσικήν δύναμιν και όχι προς τας δύο μαζί (πεζικήν και ναυτικήν) αγωνισθούν.
Αφού δε μετέφερον εις Σαλαμίνα τα τέκνα των, τας συζύγους των, τους πατέρας των και τας μητέρας των, συνήθροιζον και τους στόλους των άλλων συμμάχων. Μετ' ολίγας δε ημέρας ήλθε και ο πεζικός στρατός των βαρβάρων (εις την Αττικήν) και ο στόλος κατέπλευσεν (εις τον Σαρωνικόν κόλπον)· τις ιδών τον στρατόν τούτον και στόλον δεν θα εφοβείτο, που τόσον μέγας και φοβερός αγών διεξήχθη υπό ταύτης εδώ της πόλεως χάριν της ελευθερίας των Ελλήνων; Ποίαν δε διάθεσιν είχον οι παρατηρούντες τους επιβαίνοντας εις τα πλοία εκείνα (τα αθηναϊκά), αφού δεν ήλπιζαν να σωθούν, και ο επικρεμάμενος κίνδυνος ήτο μέγιστος, ή εκείνοι που έμελλον να ναυμαχήσουν υπέρ των φιλτάτων των, δηλαδή υπέρ των εν Σαλαμίνι ευρισκομένων τέκνων και συγγενών των, πού θα ήσαν τα βραβεία του αγώνος των; Τούτους δε τόσον μέγα πλήθος εχθρών πανταχόθεν περιέβαλεν, ώστε να θεωρήται υπ' αυτών ελάχιστον μέρος των συμφορών των το ότι προέβλεπον τον θάνατόν τους, μεγίστη δε συμφορά, όσα εφοβούντο πως θα πάθουν υπό των βαρβάρων οι μετακομισθέντες (εις Σαλαμίνα συγγενείς των), εάν νικήσουν οι βάρβαροι· ένεκα βέβαια της υπαρχούσης απελπισίας πολλάς φοράς μεν ησπάζοντο αλλήλους, ευλόγως δε έκλαιον οι μεν τους δε, διότι εγνώριζον ότι τα ιδικά των μεν πλοία ήσαν ολίγα, έβλεπον δε ότι τα εχθρικά ήσαν πολλά, εγνώριζον δε ότι η μεν πόλις των είχεν ερημωθή, ότι η χώρα είχε λεηλατηθή, και ήτο πλήρης βαρβάρων, ότι οι ναοί εκαίοντο, διότι όλαι αι συμφοραί ήσαν πλησίον των, διότι ήκουον εις τον αυτόν τόπον πολεμιστήρια άσματα ελληνικά και βαρβαρικά ανακατωμένα, προτροπάς δε Ελλήνων και βαρβάρων, και τας κραυγάς των φονευομένων, διότι η θάλασσα είχε γεμίσει από τα πτώματα των φονευθέντων, και πολλά κατεστραμμένα πλοία και φιλικά και εχθρικά συνεκρούοντο, επειδή δ' επί πολύν χρόνον οι ναυμαχούντες ήσαν ισόπαλοι ενόμιζον άλλοτε μεν ότι έχουν νικήσει και εσώθησαν, άλλοτε δε ότι ενικήθησαν και έχουν καταστραφή. Ένεκα βέβαια του γενομένου θορύβου ενόμισαν ότι είδον όσα δεν είδον, ότι ήκουσαν πολλά, τα οποία δεν ήκουσαν. Ποίαι δε παρακλήσεις προς τους θεούς δεν έγιναν και ποίας θυσίας των δεν υπενθύμισαν εις τους θεούς, ποία λύπη διά τα παιδιά των, ποίος πόθος διά τας συζύγους και ποία ευσπλαγχνία διά τους πατέρας των και τας μητέρας των, ποία σκέψις δε, αν νικηθούν, διά τας συμφοράς, που έμελλε να συμβούν, έλλειψεν; Ποίος θεός δεν θα ευσπλαγχνίζετο αυτούς διά τον τόσον μέγαν κίνδυνον που διέτρεχον; Ή ποίος άνθρωπος δεν θα εδάκρυζε; (βλέπων αυτούς εις τόσον μέγαν κίνδυνον). Ή ποίος δεν θα εθαύμαζεν αυτούς διά την τόλμην των; Πάρα πολύ βέβαια εκείνοι κατά την ικανότητα υπερέβαλον όλους τους ανθρώπους, και εις την λήψιν ορθών αποφάσεων και εις τους πολεμικούς κινδύνους, με το να εγκαταλείψουν την πόλιν των, με το να επιβιβασθούν εις τα πλοία, και με το να αντιτάξουν, αν και ήσαν τόσον ολίγοι, την ανδρείαν των εις το αναρίθμητον πλήθος της Ασίας. Διά της νίκης των δε εις την ναυμαχίαν φανερόν κατέστησαν εις όλους τους ανθρώπους, ότι καλύτερον είναι να αγωνίζεται κανείς με ολίγους ελευθέρους υπέρ της ελευθερίας παρά να αγωνίζεται με πολλούς υπακούοντας εις απόλυτον άρχοντα και αγωνιζομένους υπέρ της δουλείας των. Πλείστα δε και ωφελιμώτατα προσέφερον εκείνοι (οι πρόγονοι των Αθηναίων) υπέρ της ελευθερίας των Ελλήνων, στρατηγόν μεν τον Θεμιστοκλή, ο οποίος ήτο ικανώτατος να ομιλήση, να σκεφθή και να εκτελέση, πλοία δε περισσότερα από όλα τα πλοία των συμμάχων (ομού λαμβανόμενα), ναύτας δε εμπειροτάτους. Και βέβαια ποίοι από τους άλλους Έλληνας ηδύναντο να συγκριθούν με αυτούς (τους προγόνους) κατά την ορθήν κρίσιν, το πλήθος και την γενναιότητα; Ώστε δικαίως και αναμφισβητήτως τα αριστεία της ναυμαχίας έλαβον με την συγκατάθεσιν όλων των Ελλήνων, ευλόγως δε απέκτησαν την παρακολουθούσαν τους κινδύνους νίκην, αντέταξαν δε αμιγή και αυτόχθονα (καθαρώς αθηναϊκήν) γενναιότητα εναντίον τών εκ της Ασίας ελθόντων βαρβάρων.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου