+%CE%B1%CF%80%CF%8C+6807-1280x920.jpg)
ΙΣΟΚΡ 5.149–155
Η αποστολή του ρήτορα και το χρέος του Φιλίππου – Ἐπίλογος
Αφού ανέπτυξε την πλούσια επιχειρηματολογία του, για να πείσει τον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο να αναλάβει την πανελλήνια εκστρατεία εναντίον των Περσών, ο Ισοκράτης φτάνει στο τέλος αυτού του επιστολικού του συγγράμματος.
[149] Ταῦτ’ οὖν ἐξετάσας ἅπαντα καὶ διελθὼν πρὸς
αὑτόν, ἢν μέν τι τῶν εἰρημένων ᾖ μαλακώτερον ἢ κατα-
δεέστερον, αἰτιῶ τὴν ἡλικίαν τὴν ἐμήν, ᾗ δικαίως ἂν
ἅπαντες συγγνώμην ἔχοιεν· ἢν δ’ ὅμοια τοῖς πρότερον
διαδεδομένοις, νομίζειν αὐτὰ χρὴ μὴ τὸ γῆρας τοὐμὸν
εὑρεῖν ἀλλὰ τὸ δαιμόνιον ὑποβαλεῖν, οὐκ ἐμοῦ φροντίζον,
ἀλλὰ τῆς Ἑλλάδος κηδόμενον, καὶ βουλόμενον ταύτην τε
τῶν κακῶν ἀπαλλάξαι τῶν παρόντων καὶ σοὶ πολὺ μείζω
περιθεῖναι δόξαν τῆς νῦν ὑπαρχούσης. [150] οἶμαι δέ σ’
οὐκ ἀγνοεῖν ὃν τρόπον οἱ θεοὶ τὰ τῶν ἀνθρώπων διοι-
κοῦσιν. οὐ γὰρ αὐτόχειρες οὔτε τῶν ἀγαθῶν οὔτε τῶν
κακῶν γίγνονται τῶν συμβαινόντων αὐτοῖς, ἀλλ’ ἑκάστοις
τοιαύτην ἔννοιαν ἐμποιοῦσιν, [151] ὥστε δι’ ἀλλήλων ἡμῖν
ἑκάτερα παραγίγνεσθαι τούτων. οἷον ἴσως καὶ νῦν τοὺς
μὲν λόγους ἡμῖν ἀπένειμαν, ἐπὶ δὲ τὰς πράξεις σὲ τάτ-
τουσι, νομίζοντες τούτων μὲν σὲ κάλλιστ’ ἂν ἐπιστατῆ-
σαι, τὸν δὲ λόγον τὸν ἐμὸν ἥκιστ’ ἂν ὀχληρὸν γενέσθαι
τοῖς ἀκούουσιν. ἡγοῦμαι δὲ καὶ τὰ πεπραγμένα πρότερον
οὐκ ἄν ποτέ σοι γενέσθαι τηλικαῦτα τὸ μέγεθος, εἰ μή τις
θεῶν αὐτὰ συγκατώρθωσεν, [152] οὐχ ἵνα τοῖς βαρβάροις
μόνον τοῖς ἐπὶ τῆς Εὐρώπης κατοικοῦσι πολεμῶν διατε-
λῇς, ἀλλ’ ὅπως ἂν ἐν τούτοις γυμνασθεὶς καὶ λαβὼν
ἐμπειρίαν καὶ γνωσθεὶς οἷος εἶ τούτων ἐπιθυμήσῃς ὧν
ἐγὼ τυγχάνω συμβεβουλευκώς. αἰσχρὸν οὖν ἐστι καλῶς
τῆς τύχης ἡγουμένης ἀπολειφθῆναι καὶ μὴ παρασχεῖν
σαυτὸν εἰς ὃ βούλεταί σε προαγαγεῖν.
[153] Νομίζω δὲ χρῆναί σε πάντας μὲν τιμᾶν τοὺς περὶ
τῶν σοι πεπραγμένων ἀγαθόν τι λέγοντας, κάλλιστα μέντοι
νομίζειν ἐκείνους ἐγκωμιάζειν, τοὺς μειζόνων ἔργων ἢ
τηλικούτων τὴν σὴν φύσιν ἀξιοῦντας, καὶ τοὺς μὴ μόνον
ἐν τῷ παρόντι κεχαρισμένως διειλεγμένους, ἀλλ’ οἵ τινες
ἂν τοὺς ἐπιγιγνομένους οὕτω ποιήσωσι τὰς σὰς πράξεις
θαυμάζειν ὡς οὐδενὸς ἄλλου τῶν προγεγενημένων. πολλὰ
δὲ βουλόμενος τοιαῦτα λέγειν οὐ δύναμαι· τὴν δ’ αἰτίαν
δι’ ἥν, πλεονάκις τοῦ δέοντος εἴρηκα.
[154] Λοιπὸν οὖν ἐστι τὰ προειρημένα συναγαγεῖν, ἵν’
ὡς ἐν ἐλαχίστοις κατίδῃς τὸ κεφάλαιον τῶν συμβεβουλευ-
μένων. φημὶ γὰρ χρῆναί σε τοὺς μὲν Ἕλληνας εὐεργετεῖν,
Μακεδόνων δὲ βασιλεύειν, τῶν δὲ βαρβάρων ὡς πλείστων
ἄρχειν. ἢν γὰρ ταῦτα πράττῃς, ἅπαντές σοι χάριν ἕξουσιν,
οἱ μὲν Ἕλληνες ὑπὲρ ὧν εὖ πάσχουσι, Μακεδόνες δ’ ἢν
βασιλικῶς ἀλλὰ μὴ τυραννικῶς αὐτῶν ἐπιστατῇς, τὸ δὲ
τῶν ἄλλων γένος, ἢν διὰ σὲ βαρβαρικῆς δεσποτείας ἀπαλ-
λαγέντες Ἑλληνικῆς ἐπιμελείας τύχωσι.
[155] Ταῦθ’ ὅπως μὲν γέγραπται τοῖς καιροῖς καὶ ταῖς
ἀκριβείαις, παρ’ ὑμῶν τῶν ἀκουόντων πυνθάνεσθαι
δίκαιόν ἐστιν· ὅτι μέντοι βελτίω τούτων καὶ μᾶλλον ἁρμότ-
τοντα τοῖς ὑπάρχουσιν οὐδεὶς ἄν σοι συμβουλεύσειεν,
σαφῶς εἰδέναι νομίζω.
***
Αφού λοιπόν εξετάσης και εκτιμήσης όλας αυτάς τας απόψεις που σου παρουσίασα, αν ένα μέρος του λόγου μου σου φανή ασθενές ή κατώτερον των προσδοκιών σου, να κατηγορήσης διά τούτο την ηλικίαν μου, διά την οποίαν όλοι ήθελον με συγχωρήσει· εάν δε μερικά σημεία του λόγου μου είναι όμοια προς όσα πρωτύτερα έχω δημοσιεύσει, να νομίζης ότι αυτά δεν τα εύρε το γήρας μου, αλλά μου τα ενέπνευσε κάποιος θεός, όχι διότι φροντίζει δι' εμέ, αλλά διότι φροντίζει διά την Ελλάδα και διότι θέλει και αυτήν να απαλλάξη από τας παρούσας συμφοράς της και σε να περιβάλη με μεγαλυτέραν δόξαν από όσην έχεις τώρα. Νομίζω δε ότι δεν αγνοείς κατά ποίον τρόπον οι θεοί ρυθμίζουν τας υποθέσεις των ανθρώπων. Διότι δεν δίδουν ενεργούντες με τα ίδια τα χέρια των ούτε τα αγαθά, ούτε τα κακά εις τους ανθρώπους, αλλ' εμπνέοντες εις έκαστον εξ ημών σκέψεις, αι οποίαι μας καθιστούν τους μεν διά τους δε δημιουργούς των αγαθών τούτων ή των κακών. Όπως ίσως και τώρα εις εμέ μεν ανέθεσαν οι θεοί την αποστολήν να ομιλώ, εις σε δε να εκτελέσης τας συμβουλάς μου, διότι προέβλεψαν ότι συ θα διηύθυνες κατά τον πλέον ένδοξον τρόπον τας υποθέσεις της Ελλάδος, και ο λόγος μου θα ήτο ελάχιστα ενοχλητικός εις αυτούς που τον ακούουν. Νομίζω ότι και τα προηγούμενα κατορθώματά σου δεν θα ήσαν μεγάλα κατά το μέγεθος, αν δεν εβοήθει κάποιος από τους θεούς, όχι διά να πολεμής διαρκώς κατά των βαρβάρων που κατοικούν εις την Ασίαν, αλλά διά να επιδιώξης αυτά που σε συμβουλεύω, αφού ασκηθής προηγουμένως εις τον πόλεμον αυτόν, αποκτήσης πείραν και δειχθής τοιούτος οποίος είσαι. Διότι είναι αισχρόν, ενώ η τύχη βαδίζει, τρόπον τινά, έμπροσθέν σου και σε οδηγεί προς την δόξαν, συ να μείνης οπίσω και να μη προσφέρης τον εαυτόν σου εις τα πεπρωμένα, εις τα οποία αύτη θέλει να σε οδηγήση.
Νομίζω ότι έχεις υποχρέωσιν όλους μεν να τιμάς, όσοι λέγουν κάτι καλόν διά τα κατορθώματά σου, να νομίζης δε ότι άριστα επαινούν εκείνοι που κρίνουν την ιδιοφυΐαν σου αξίαν να επιτελέση ακόμη μεγαλύτερα κατορθώματα από αυτά που κατώρθωσες και εκείνοι που δεν ομιλούν διά το παρόν μόνον διά να σε ευχαριστήσουν, αλλ' οι οποίοι θα κάμουν τους μεταγενεστέρους να θαυμάζουν τόσον πολύ τας πράξεις σου, όσον δεν θαυμάζουν τας πράξεις κανενός άλλου εκ των προγενεστέρων. Ενώ δε επιθυμώ να λέγω πολλά τοιαύτα, δεν δύναμαι να το κάμω· και την αιτίαν τούτου έχω είπει περισσότερον συχνά από ό,τι έπρεπε.
Υπολείπεται τώρα να ανακεφαλαιώσω όσα είπον προηγουμένως, διά να έχης προ οφθαλμών όσον το δυνατόν εν συντομία το σύνολον των συμβουλών μου. Λέγω λοιπόν ότι έχεις υποχρέωσιν να ευεργετής τους Έλληνας, να είσαι βασιλεύς των Μακεδόνων και να υποτάξης υπό την εξουσίαν σου όσον το δυνατόν περισσοτέρους βαρβάρους. Αν τα κατορθώσης αυτά, όλοι θα σου χρεωστούν ευγνωμοσύνην, οι μεν Έλληνες διά τας ευεργεσίας που θα τους προσφέρης, οι Μακεδόνες, διότι θα τους κυβερνάς ως βασιλεύς και ουχί ως τύραννος, οι δε άλλοι λαοί, διότι εξ αιτίας σου θα απαλλαγούν από την βαρβαρικήν τυραννίαν και θα κυβερνώνται επί τη βάσει των ελληνικών νόμων και εθίμων. Κατά πόσον λοιπόν αυτά, που έχω είπει, είναι σύμφωνα προς τας περιστάσεις και τας δυσκολίας που προέρχονται εκ των περιστάσεων τούτων, δίκαιον είναι να ζητήσω να μάθω από σας που ακούετε τώρα τον λόγον μου· νομίζω όμως ότι έχω σαφή συνείδησιν, ότι κανείς δεν ήθελε σου δώσει συμβουλάς ωφελιμωτέρας και περισσότερον αρμοζούσας προς τα γεγονότα, εν μέσω των οποίων ζώμεν.
Αφού λοιπόν εξετάσης και εκτιμήσης όλας αυτάς τας απόψεις που σου παρουσίασα, αν ένα μέρος του λόγου μου σου φανή ασθενές ή κατώτερον των προσδοκιών σου, να κατηγορήσης διά τούτο την ηλικίαν μου, διά την οποίαν όλοι ήθελον με συγχωρήσει· εάν δε μερικά σημεία του λόγου μου είναι όμοια προς όσα πρωτύτερα έχω δημοσιεύσει, να νομίζης ότι αυτά δεν τα εύρε το γήρας μου, αλλά μου τα ενέπνευσε κάποιος θεός, όχι διότι φροντίζει δι' εμέ, αλλά διότι φροντίζει διά την Ελλάδα και διότι θέλει και αυτήν να απαλλάξη από τας παρούσας συμφοράς της και σε να περιβάλη με μεγαλυτέραν δόξαν από όσην έχεις τώρα. Νομίζω δε ότι δεν αγνοείς κατά ποίον τρόπον οι θεοί ρυθμίζουν τας υποθέσεις των ανθρώπων. Διότι δεν δίδουν ενεργούντες με τα ίδια τα χέρια των ούτε τα αγαθά, ούτε τα κακά εις τους ανθρώπους, αλλ' εμπνέοντες εις έκαστον εξ ημών σκέψεις, αι οποίαι μας καθιστούν τους μεν διά τους δε δημιουργούς των αγαθών τούτων ή των κακών. Όπως ίσως και τώρα εις εμέ μεν ανέθεσαν οι θεοί την αποστολήν να ομιλώ, εις σε δε να εκτελέσης τας συμβουλάς μου, διότι προέβλεψαν ότι συ θα διηύθυνες κατά τον πλέον ένδοξον τρόπον τας υποθέσεις της Ελλάδος, και ο λόγος μου θα ήτο ελάχιστα ενοχλητικός εις αυτούς που τον ακούουν. Νομίζω ότι και τα προηγούμενα κατορθώματά σου δεν θα ήσαν μεγάλα κατά το μέγεθος, αν δεν εβοήθει κάποιος από τους θεούς, όχι διά να πολεμής διαρκώς κατά των βαρβάρων που κατοικούν εις την Ασίαν, αλλά διά να επιδιώξης αυτά που σε συμβουλεύω, αφού ασκηθής προηγουμένως εις τον πόλεμον αυτόν, αποκτήσης πείραν και δειχθής τοιούτος οποίος είσαι. Διότι είναι αισχρόν, ενώ η τύχη βαδίζει, τρόπον τινά, έμπροσθέν σου και σε οδηγεί προς την δόξαν, συ να μείνης οπίσω και να μη προσφέρης τον εαυτόν σου εις τα πεπρωμένα, εις τα οποία αύτη θέλει να σε οδηγήση.
Νομίζω ότι έχεις υποχρέωσιν όλους μεν να τιμάς, όσοι λέγουν κάτι καλόν διά τα κατορθώματά σου, να νομίζης δε ότι άριστα επαινούν εκείνοι που κρίνουν την ιδιοφυΐαν σου αξίαν να επιτελέση ακόμη μεγαλύτερα κατορθώματα από αυτά που κατώρθωσες και εκείνοι που δεν ομιλούν διά το παρόν μόνον διά να σε ευχαριστήσουν, αλλ' οι οποίοι θα κάμουν τους μεταγενεστέρους να θαυμάζουν τόσον πολύ τας πράξεις σου, όσον δεν θαυμάζουν τας πράξεις κανενός άλλου εκ των προγενεστέρων. Ενώ δε επιθυμώ να λέγω πολλά τοιαύτα, δεν δύναμαι να το κάμω· και την αιτίαν τούτου έχω είπει περισσότερον συχνά από ό,τι έπρεπε.
Υπολείπεται τώρα να ανακεφαλαιώσω όσα είπον προηγουμένως, διά να έχης προ οφθαλμών όσον το δυνατόν εν συντομία το σύνολον των συμβουλών μου. Λέγω λοιπόν ότι έχεις υποχρέωσιν να ευεργετής τους Έλληνας, να είσαι βασιλεύς των Μακεδόνων και να υποτάξης υπό την εξουσίαν σου όσον το δυνατόν περισσοτέρους βαρβάρους. Αν τα κατορθώσης αυτά, όλοι θα σου χρεωστούν ευγνωμοσύνην, οι μεν Έλληνες διά τας ευεργεσίας που θα τους προσφέρης, οι Μακεδόνες, διότι θα τους κυβερνάς ως βασιλεύς και ουχί ως τύραννος, οι δε άλλοι λαοί, διότι εξ αιτίας σου θα απαλλαγούν από την βαρβαρικήν τυραννίαν και θα κυβερνώνται επί τη βάσει των ελληνικών νόμων και εθίμων. Κατά πόσον λοιπόν αυτά, που έχω είπει, είναι σύμφωνα προς τας περιστάσεις και τας δυσκολίας που προέρχονται εκ των περιστάσεων τούτων, δίκαιον είναι να ζητήσω να μάθω από σας που ακούετε τώρα τον λόγον μου· νομίζω όμως ότι έχω σαφή συνείδησιν, ότι κανείς δεν ήθελε σου δώσει συμβουλάς ωφελιμωτέρας και περισσότερον αρμοζούσας προς τα γεγονότα, εν μέσω των οποίων ζώμεν.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου