ΙΣΟΚΡ 12.182–190
Η στρατιωτική ανωτερότητα της Αθήνας
Ο ρήτορας απέδωσε την ηγεμονική θέση που είχε καταλάβει κάποτε η Αθήνα στο πολίτευμά της, που για πολλούς αιώνες εξασφάλιζε την εύρυθμη λειτουργία της πόλης και την αξιοκρατία. Συνεχίζοντας τον έπαινο των προγόνων, έκανε λόγο για τις ανιδιοτελείς ευεργεσίες τους προς τους άλλους Έλληνες, για να ισχυρισθεί κατόπιν ότι, αντίθετα με τις αντιλήψεις πολλών, οι Αθηναίοι ξεπερνούσαν τους Σπαρτιάτες ακόμη και στην πολεμική αρετή. Προσπαθώντας να τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του, εξιστόρησε τον τρόπο με τον οποίο κατόρθωσαν οι Σπαρτιάτες να επιβληθούν σε όσους υπέταξαν κατά την άφιξή τους στην Πελοπόννησο, στερώντας τους ηττημένους από την ελευθερία και την αξιοπρέπειά τους.
[182] Τούτου δ’ ἕνεκα περὶ τῆς οἰκειότητος καὶ τῶν
ἡμαρτημένων εἰς αὐτοὺς διὰ πλειόνων διῆλθον, ἵν’ ἔρωμαι
τοὺς ἀποδεχομένους ἁπάσας τὰς Σπαρτιατῶν πράξεις, εἰ
καὶ ταύτας ἀποδέχονται, καὶ τὰς μάχας εὐσεβεῖς εἶναι
νομίζουσι καὶ καλὰς τὰς πρὸς τούτους γεγενημένας.
[183] ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι μεγάλας μὲν αὐτὰς γεγενῆσθαι
καὶ δεινὰς καὶ πολλῶν αἰτίας τοῖς μὲν ἡττηθεῖσι κακῶν
τοῖς δὲ κατορθώσασι λημμάτων, ὧνπερ ἕνεκα πολεμοῦντες
ἅπαντα τὸν χρόνον διατελοῦσιν, οὐ μὴν ὁσίας οὐδὲ καλὰς
οὐδὲ πρεπούσας τοῖς ἀρετῆς ἀντιποιουμένοις, μὴ τῆς ἐπὶ
τῶν τεχνῶν ὀνομαζομένης καὶ πολλῶν ἄλλων, ἀλλὰ τῆς τοῖς
καλοῖς κἀγαθοῖς τῶν ἀνδρῶν ἐν ταῖς ψυχαῖς μετ’ εὐσε-
βείας καὶ δικαιοσύνης ἐγγιγνομένης, περὶ ἧς ἅπας ὁ λόγος
ἐστίν. [184] ἧς ὀλιγωροῦντές τινες ἐγκωμιάζουσι τοὺς
πλείω τῶν ἄλλων ἡμαρτηκότας, καὶ οὐκ αἰσθάνονται τὰς
διανοίας ἐπιδεικνύντες τὰς σφετέρας αὐτῶν, ὅτι κἀκεί-
νους ἂν ἐπαινέσειαν, τοὺς πλείω μὲν κεκτημένους τῶν
ἱκανῶν, ἀποκτεῖναι δ’ ἂν τολμήσαντας τοὺς ἀδελφοὺς
τοὺς ἑαυτῶν καὶ τοὺς ἑταίρους καὶ τοὺς κοινωνοὺς ὥστε
καὶ τἀκείνων λαβεῖν· ὅμοια γὰρ τὰ τοιαῦτα τῶν ἔργων
ἐστὶ τοῖς ὑπὸ Σπαρτιατῶν πεπραγμένοις, ἃ τοὺς ἀπο-
δεχομένους ἀναγκαῖόν ἐστι καὶ περὶ τῶν εἰρημένων ἄρτι
τὴν αὐτὴν ἔχειν γνώμην.
[185] Θαυμάζω δ’ εἴ τινες τὰς μάχας καὶ τὰς νίκας τὰς
παρὰ τὸ δίκαιον γιγνομένας μὴ νομίζουσιν αἰσχίους εἶναι
καὶ πλειόνων ὀνειδῶν μεστὰς ἢ τὰς ἥττας τὰς ἄνευ κακίας
συμβαινούσας, καὶ ταῦτ’ εἰδότες ὅτι μεγάλαι δυνάμεις πονη-
ραὶ δὲ πολλάκις γίγνονται κρείττους ἀνδρῶν σπουδαίων καὶ
κινδυνεύειν ὑπὲρ τῆς πατρίδος αἱρουμένων. [186] οὓς πολὺ
ἂν δικαιότερον ἐπαινοῖμεν ἢ τοὺς περὶ τῶν ἀλλοτρίων ἑτοίμως
ἀποθνήσκειν ἐθέλοντας καὶ τοῖς ξενικοῖς στρατεύμασιν
ὁμοίους ὄντας· ταῦτα μὲν γάρ ἐστιν ἔργα πονηρῶν ἀνθρώπων,
τὸ δὲ τοὺς χρηστοὺς ἐνίοτε χεῖρον ἀγωνίζεσθαι τῶν ἀδικεῖν
βουλομένων θεῶν ἄν τις ἀμέλειαν εἶναι φήσειεν. [187] ἔχοιμι
δ’ ἂν τῷ λόγῳ τούτῳ χρήσασθαι καὶ περὶ τῆς συμφορᾶς τῆς
Σπαρτιάταις ἐν Θερμοπύλαις γενομένης, ἣν ἅπαντες ὅσοι περ
ἀκηκόασιν ἐπαινοῦσι καὶ θαυμάζουσι μᾶλλον ἢ τὰς μάχας καὶ
τὰς νίκας τὰς κρατησάσας μὲν τῶν ἐναντίων, πρὸς οὓς δ’ οὐκ
ἐχρῆν γεγενημένας· ἃς εὐλογεῖν τινες τολμῶσι, κακῶς εἰδότες
ὡς οὐδὲν οὔθ’ ὅσιον οὔτε καλόν ἐστι τῶν μὴ μετὰ δικαιοσύνης
καὶ λεγομένων καὶ πραττομένων. [188] ὧν Σπαρτιάταις μὲν
οὐδὲν πώποτ’ ἐμέλησεν· βλέπουσι γὰρ εἰς οὐδὲν ἄλλο πλὴν
ὅπως ὡς πλεῖστα τῶν ἀλλοτρίων κατασχήσουσιν· οἱ δ’ ἡμέτε-
ροι περὶ οὐδὲν οὕτω τῶν ὄντων ἐσπούδαζον ὡς τὸ παρὰ τοῖς
Ἕλλησιν εὐδοκιμεῖν· ἡγοῦντο γὰρ οὐδεμίαν ἂν γενέσθαι
κρίσιν οὔτ’ ἀληθεστέραν οὔτε δικαιοτέραν τῆς ὑπὸ παντὸς
τοῦ γένους γνωσθείσης. [189] δῆλοι δ’ ἦσαν οὕτως ἔχοντες
ἔν τε τοῖς ἄλλοις οἷς διῴκουν τὴν πόλιν, καὶ τοῖς μεγίστοις
τῶν πραγμάτων. τριῶν γὰρ πολέμων γενομένων ἄνευ τοῦ
Τρωικοῦ τοῖς Ἕλλησι πρὸς τοὺς βαρβάρους, ἐν ἅπασι τούτοις
πρωτεύουσαν αὐτὴν παρέσχον. ὧν εἷς μὲν ἦν ὁ πρὸς Ξέρξην,
ἐν ᾧ πλέον διήνεγκαν Λακεδαιμονίων ἐν ἅπασι τοῖς κινδύνοις
ἢ ’κεῖνοι τῶν ἄλλων, [190] δεύτερος δ’ ὁ περὶ τὴν κτίσιν τῶν
ἀποικιῶν, εἰς ὃν Δωριέων μὲν οὐδεὶς ἦλθεν συμπολεμήσων,
ἡ δὲ πόλις ἡμῶν ἡγεμὼν καταστᾶσα τῶν οὐκ εὐπορούντων καὶ
τῶν ἄλλων τῶν βουλομένων τοσοῦτον τὰ πράγματα μετέστη-
σεν, ὥστ’ εἰθισμένων τῶν βαρβάρων τὸν ἄλλον χρόνον τὰς
μεγίστας πόλεις τῶν Ἑλληνίδων καταλαμβάνειν ἐποίησε τοὺς
Ἕλληνας, ἃ πρότερον ἔπασχον, ταῦτα δύνασθαι ποιεῖν.
***
Ένεκα δε τούτων ανέπτυξα διά μακρών τα σχετικά με την διαγωγήν των Σπαρτιατών εις τας ιδιαιτέρας σχέσεις των με τους ανθρώπους τούτους και τα κατ' αυτών αδικήματα, διά να δυνηθώ να ερωτήσω εκείνους, οι οποίοι παραδέχονται όλας τας πράξεις των Σπαρτιατών, εάν επιδοκιμάζουν και τας πράξεις των ταύτας και νομίζουν ότι είναι ευσεβείς και ευγενείς αι μάχαι, τας οποίας έκαμαν εναντίον του μέρους τούτου των συμπολιτών των. Διότι εγώ νομίζω ότι αι μάχαι αύται ήσαν μεγάλαι και καταστρεπτικαί και αιτία μεγάλων μεν κακών διά τους νικηθέντας, μεγάλων δε ωφελειών διά τους νικητάς, προς διατήρησιν των οποίων εξακολουθούν διαρκώς να πολεμούν· αλλ' έχω την γνώμην ότι αι πράξεις αύται δεν ήσαν συγχρόνως ούτε όσιαι, ούτε ευγενείς, ούτε πρέπουσαι εις εκείνους, οι οποίοι επιδιώκουν την υπεροχήν επί των άλλων, όχι εκείνην η οποία επιτυγχάνεται εις τας τέχνας και τα άλλα παρόμοια ζητήματα, αλλά εκείνην, η οποία εις τας μεγάλας και γενναιόφρονας ψυχάς είναι ο καρπός της ευσεβείας και της δικαιοσύνης. Την αρετήν ταύτην μη λαμβάνοντες καθ' όλου υπ' όψιν μερικοί εγκωμιάζουν εκείνους, οι οποίοι διέπραξαν εγκλήματα περισσότερα των άλλων και χωρίς να το καταλάβουν δεικνύουν την νοοτροπίαν των και είναι ικανοί να επαινέσουν και εκείνους, οι οποίοι, καίτοι έχουν αρκετά, ήθελον τολμήσει να φονεύσουν τους αδελφούς των και τους συντρόφους των και τους φίλους των, ώστε να λάβουν τας περιουσίας των· διότι η διαγωγή αύτη είναι τόσον παρομοία προς την των Σπαρτιατών, ώστε εκ τούτου προκύπτει διά τους επιδοκιμάζοντας την διαγωγήν ταύτην η ανάγκη επιδοκιμασίας και των πράξεων, περί ων προ ολίγου ωμίλησα.
Εκπλήττομαι δε, διότι μερικοί δεν νομίζουν τας μάχας και τας νίκας τας επιτυγχανομένας παρά το δίκαιον αισχροτέρας και αξίας μεγαλυτέρου ονειδισμού παρά τας ήττας, αι οποίαι συμβαίνουν άνευ δειλίας, και τούτο όταν γνωρίζουν ότι συχνά μεγάλος στρατός, αποτελούμενος από κακούς και διεφθαρμένους ανθρώπους, νικά άλλους στρατούς αποτελουμένους από άνδρας χρηστούς και αποφασισμένους να κινδυνεύσουν υπέρ της πατρίδος· εν τούτοις θα έπρεπε πολύ δικαιότερον να επαινώμεν τούτους παρά εκείνους, οι οποίοι είναι έτοιμοι να αποθνήσκουν διά να γίνουν κύριοι των αγαθών των άλλων και ομοιάζουν προς τα μισθοφορικά στρατεύματα· διότι ταύτα μεν είναι έργα πονηρών ανθρώπων, το να φαίνωνται δε εις τας συγκρούσεις ατυχέστεροι οι ενάρετοι άνθρωποι των επιθυμούντων να αδικούν, τούτο ήθελε τις αποδώσει εις αμέλειαν των θεών. Θα ηδυνάμην δε να μεταχειρισθώ τους λόγους τούτους και εν σχέσει προς την συμφοράν, την οποίαν υπέστησαν οι Σπαρτιάται εις τας Θερμοπύλας, την οποίαν όλοι όσοι ήκουσαν επαινούν και θαυμάζουν περισσότερον παρά τας μάχας και τας νίκας, κατά τας οποίας υπερίσχυσαν των αντιπάλων, κατά των οποίων δεν έπρεπε να γίνουν· ταύτας τολμούν να επαινούν μερικοί, οι οποίοι κακώς έχουν σχηματίσει την γνώμην ότι κανέν δεν είναι ούτε όσιον ούτε ευγενές εξ όσων λέγονται και πράττονται παρά την δικαιοσύνην. Αλλά διά τας αληθείας ταύτας ποτέ δεν εφρόντισαν οι Λακεδαιμόνιοι, διότι δεν τους απασχολεί τίποτε άλλο παρά πώς θα καταλάβουν περισσότερα από τα ξένα αγαθά. Οι πρόγονοί μας όμως δεν εφιλοδόξουν να αποκτήσουν τίποτε άλλο τόσον, όσον την εκτίμησιν εκ μέρους των Ελλήνων· διότι ενόμιζον, ότι ουδεμία κρίσις ήτο δυνατόν να είναι αληθεστέρα και δικαιοτέρα παρά η προερχομένη από την Ελλάδα ολόκληρον.
Ήσαν δε φανεροί ότι είχον τας αντιλήψεις ταύτας και εις την εσωτερικήν διοίκησιν της πόλεώς των και εις τας άλλας υποθέσεις, που είχον μεγίστην σημασίαν. Διότι τρεις πόλεμοι έγιναν των Ελλήνων κατά των βαρβάρων, χωρίς να συμπεριλάβωμεν τον Τρωϊκόν, και εις τους τρεις τούτους πολέμους η πόλις μας ευρέθη εις την πρώτην γραμμήν. Εκ τούτων των πολέμων ο είς μεν είναι ο γενόμενος εναντίον του Ξέρξου, κατά τον οποίον διεκρίθησαν των Λακεδαιμονίων οι πρόγονοί μας εις όλους τους κινδύνους περισσότερον παρά εκείνοι των άλλων Ελλήνων, ο δεύτερος είναι ο σχετικός με την εγκατάστασιν των αποικιών, εις τον οποίον εκ των Δωριέων κανείς δεν ήλθε διά να πολεμήση, ενώ η πόλις ημών τεθείσα επί κεφαλής των δυστυχούντων Ελλήνων και των άλλων, οι οποίοι ηθέλησαν να λάβουν μέρος εις τας προσπαθείας ταύτας, ήλλαξε τόσον πολύ την μορφήν των πραγμάτων, ώστε, ενώ κατά τον άλλον χρόνον ήσαν συνηθισμένοι οι βάρβαροι να καταλαμβάνουν τας μεγίστας των Ελληνικών πόλεων, έφερε τους Έλληνας εις θέσιν να πράττουν ταύτα, τα οποία προηγουμένως ήσαν υποχρεωμένοι να υποφέρουν.
Ένεκα δε τούτων ανέπτυξα διά μακρών τα σχετικά με την διαγωγήν των Σπαρτιατών εις τας ιδιαιτέρας σχέσεις των με τους ανθρώπους τούτους και τα κατ' αυτών αδικήματα, διά να δυνηθώ να ερωτήσω εκείνους, οι οποίοι παραδέχονται όλας τας πράξεις των Σπαρτιατών, εάν επιδοκιμάζουν και τας πράξεις των ταύτας και νομίζουν ότι είναι ευσεβείς και ευγενείς αι μάχαι, τας οποίας έκαμαν εναντίον του μέρους τούτου των συμπολιτών των. Διότι εγώ νομίζω ότι αι μάχαι αύται ήσαν μεγάλαι και καταστρεπτικαί και αιτία μεγάλων μεν κακών διά τους νικηθέντας, μεγάλων δε ωφελειών διά τους νικητάς, προς διατήρησιν των οποίων εξακολουθούν διαρκώς να πολεμούν· αλλ' έχω την γνώμην ότι αι πράξεις αύται δεν ήσαν συγχρόνως ούτε όσιαι, ούτε ευγενείς, ούτε πρέπουσαι εις εκείνους, οι οποίοι επιδιώκουν την υπεροχήν επί των άλλων, όχι εκείνην η οποία επιτυγχάνεται εις τας τέχνας και τα άλλα παρόμοια ζητήματα, αλλά εκείνην, η οποία εις τας μεγάλας και γενναιόφρονας ψυχάς είναι ο καρπός της ευσεβείας και της δικαιοσύνης. Την αρετήν ταύτην μη λαμβάνοντες καθ' όλου υπ' όψιν μερικοί εγκωμιάζουν εκείνους, οι οποίοι διέπραξαν εγκλήματα περισσότερα των άλλων και χωρίς να το καταλάβουν δεικνύουν την νοοτροπίαν των και είναι ικανοί να επαινέσουν και εκείνους, οι οποίοι, καίτοι έχουν αρκετά, ήθελον τολμήσει να φονεύσουν τους αδελφούς των και τους συντρόφους των και τους φίλους των, ώστε να λάβουν τας περιουσίας των· διότι η διαγωγή αύτη είναι τόσον παρομοία προς την των Σπαρτιατών, ώστε εκ τούτου προκύπτει διά τους επιδοκιμάζοντας την διαγωγήν ταύτην η ανάγκη επιδοκιμασίας και των πράξεων, περί ων προ ολίγου ωμίλησα.
Εκπλήττομαι δε, διότι μερικοί δεν νομίζουν τας μάχας και τας νίκας τας επιτυγχανομένας παρά το δίκαιον αισχροτέρας και αξίας μεγαλυτέρου ονειδισμού παρά τας ήττας, αι οποίαι συμβαίνουν άνευ δειλίας, και τούτο όταν γνωρίζουν ότι συχνά μεγάλος στρατός, αποτελούμενος από κακούς και διεφθαρμένους ανθρώπους, νικά άλλους στρατούς αποτελουμένους από άνδρας χρηστούς και αποφασισμένους να κινδυνεύσουν υπέρ της πατρίδος· εν τούτοις θα έπρεπε πολύ δικαιότερον να επαινώμεν τούτους παρά εκείνους, οι οποίοι είναι έτοιμοι να αποθνήσκουν διά να γίνουν κύριοι των αγαθών των άλλων και ομοιάζουν προς τα μισθοφορικά στρατεύματα· διότι ταύτα μεν είναι έργα πονηρών ανθρώπων, το να φαίνωνται δε εις τας συγκρούσεις ατυχέστεροι οι ενάρετοι άνθρωποι των επιθυμούντων να αδικούν, τούτο ήθελε τις αποδώσει εις αμέλειαν των θεών. Θα ηδυνάμην δε να μεταχειρισθώ τους λόγους τούτους και εν σχέσει προς την συμφοράν, την οποίαν υπέστησαν οι Σπαρτιάται εις τας Θερμοπύλας, την οποίαν όλοι όσοι ήκουσαν επαινούν και θαυμάζουν περισσότερον παρά τας μάχας και τας νίκας, κατά τας οποίας υπερίσχυσαν των αντιπάλων, κατά των οποίων δεν έπρεπε να γίνουν· ταύτας τολμούν να επαινούν μερικοί, οι οποίοι κακώς έχουν σχηματίσει την γνώμην ότι κανέν δεν είναι ούτε όσιον ούτε ευγενές εξ όσων λέγονται και πράττονται παρά την δικαιοσύνην. Αλλά διά τας αληθείας ταύτας ποτέ δεν εφρόντισαν οι Λακεδαιμόνιοι, διότι δεν τους απασχολεί τίποτε άλλο παρά πώς θα καταλάβουν περισσότερα από τα ξένα αγαθά. Οι πρόγονοί μας όμως δεν εφιλοδόξουν να αποκτήσουν τίποτε άλλο τόσον, όσον την εκτίμησιν εκ μέρους των Ελλήνων· διότι ενόμιζον, ότι ουδεμία κρίσις ήτο δυνατόν να είναι αληθεστέρα και δικαιοτέρα παρά η προερχομένη από την Ελλάδα ολόκληρον.
Ήσαν δε φανεροί ότι είχον τας αντιλήψεις ταύτας και εις την εσωτερικήν διοίκησιν της πόλεώς των και εις τας άλλας υποθέσεις, που είχον μεγίστην σημασίαν. Διότι τρεις πόλεμοι έγιναν των Ελλήνων κατά των βαρβάρων, χωρίς να συμπεριλάβωμεν τον Τρωϊκόν, και εις τους τρεις τούτους πολέμους η πόλις μας ευρέθη εις την πρώτην γραμμήν. Εκ τούτων των πολέμων ο είς μεν είναι ο γενόμενος εναντίον του Ξέρξου, κατά τον οποίον διεκρίθησαν των Λακεδαιμονίων οι πρόγονοί μας εις όλους τους κινδύνους περισσότερον παρά εκείνοι των άλλων Ελλήνων, ο δεύτερος είναι ο σχετικός με την εγκατάστασιν των αποικιών, εις τον οποίον εκ των Δωριέων κανείς δεν ήλθε διά να πολεμήση, ενώ η πόλις ημών τεθείσα επί κεφαλής των δυστυχούντων Ελλήνων και των άλλων, οι οποίοι ηθέλησαν να λάβουν μέρος εις τας προσπαθείας ταύτας, ήλλαξε τόσον πολύ την μορφήν των πραγμάτων, ώστε, ενώ κατά τον άλλον χρόνον ήσαν συνηθισμένοι οι βάρβαροι να καταλαμβάνουν τας μεγίστας των Ελληνικών πόλεων, έφερε τους Έλληνας εις θέσιν να πράττουν ταύτα, τα οποία προηγουμένως ήσαν υποχρεωμένοι να υποφέρουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου