ΠΛΑΤΩΝ: Συμπόσιον (221c-222b)

Πολλὰ μὲν οὖν ἄν τις καὶ ἄλλα ἔχοι Σωκράτη ἐπαινέσαι καὶ θαυμάσια· ἀλλὰ τῶν μὲν ἄλλων ἐπιτηδευμάτων τάχ᾽ ἄν τις καὶ περὶ ἄλλου τοιαῦτα εἴποι, τὸ δὲ μηδενὶ ἀνθρώπων ὅμοιον εἶναι, μήτε τῶν παλαιῶν μήτε τῶν νῦν ὄντων, τοῦτο ἄξιον παντὸς θαύματος. οἷος γὰρ Ἀχιλλεὺς ἐγένετο, ἀπεικάσειεν ἄν τις καὶ Βρασίδαν καὶ ἄλλους, καὶ οἷος αὖ Περικλῆς, καὶ Νέστορα καὶ Ἀντήνορα —εἰσὶ δὲ καὶ ἕτεροι— [221d] καὶ τοὺς ἄλλους κατὰ ταὔτ᾽ ἄν τις ἀπεικάζοι· οἷος δὲ οὑτοσὶ γέγονε τὴν ἀτοπίαν ἅνθρωπος, καὶ αὐτὸς καὶ οἱ λόγοι αὐτοῦ, οὐδ᾽ ἐγγὺς ἂν εὕροι τις ζητῶν, οὔτε τῶν νῦν οὔτε τῶν παλαιῶν, εἰ μὴ ἄρα εἰ οἷς ἐγὼ λέγω ἀπεικάζοι τις αὐτόν, ἀνθρώπων μὲν μηδενί, τοῖς δὲ σιληνοῖς καὶ σατύροις, αὐτὸν καὶ τοὺς λόγους.

Καὶ γὰρ οὖν καὶ τοῦτο ἐν τοῖς πρώτοις παρέλιπον, ὅτι καὶ οἱ λόγοι αὐτοῦ ὁμοιότατοί εἰσι τοῖς σιληνοῖς τοῖς [221e] διοιγομένοις. εἰ γὰρ ἐθέλοι τις τῶν Σωκράτους ἀκούειν λόγων, φανεῖεν ἂν πάνυ γελοῖοι τὸ πρῶτον· τοιαῦτα καὶ ὀνόματα καὶ ῥήματα ἔξωθεν περιαμπέχονται, σατύρου δή τινα ὑβριστοῦ δοράν. ὄνους γὰρ κανθηλίους λέγει καὶ χαλκέας τινὰς καὶ σκυτοτόμους καὶ βυρσοδέψας, καὶ ἀεὶ διὰ τῶν αὐτῶν τὰ αὐτὰ φαίνεται λέγειν, ὥστε ἄπειρος καὶ ἀνόητος ἄνθρωπος [222a] πᾶς ἂν τῶν λόγων καταγελάσειεν. διοιγομένους δὲ ἰδὼν ἄν τις καὶ ἐντὸς αὐτῶν γιγνόμενος πρῶτον μὲν νοῦν ἔχοντας ἔνδον μόνους εὑρήσει τῶν λόγων, ἔπειτα θειοτάτους καὶ πλεῖστα ἀγάλματ᾽ ἀρετῆς ἐν αὑτοῖς ἔχοντας καὶ ἐπὶ πλεῖστον τείνοντας, μᾶλλον δὲ ἐπὶ πᾶν ὅσον προσήκει σκοπεῖν τῷ μέλλοντι καλῷ κἀγαθῷ ἔσεσθαι.
Ταῦτ᾽ ἐστίν, ὦ ἄνδρες, ἃ ἐγὼ Σωκράτη ἐπαινῶ· καὶ αὖ ἃ μέμφομαι συμμείξας ὑμῖν εἶπον ἅ με ὕβρισεν. καὶ [222b] μέντοι οὐκ ἐμὲ μόνον ταῦτα πεποίηκεν, ἀλλὰ καὶ Χαρμίδην τὸν Γλαύκωνος καὶ Εὐθύδημον τὸν Διοκλέους καὶ ἄλλους πάνυ πολλούς, οὓς οὗτος ἐξαπατῶν ὡς ἐραστὴς παιδικὰ μᾶλλον αὐτὸς καθίσταται ἀντ᾽ ἐραστοῦ. ἃ δὴ καὶ σοὶ λέγω, ὦ Ἀγάθων, μὴ ἐξαπατᾶσθαι ὑπὸ τούτου, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ἡμετέρων παθημάτων γνόντα εὐλαβηθῆναι, καὶ μὴ κατὰ τὴν παροιμίαν ὥσπερ νήπιον παθόντα γνῶναι.

***

Θα μπορούσε λοιπόν να εγκωμιάσει κανείς τον Σωκράτη και για άλλα, πολλά κι αξιοθαύμαστα· αλλά για τις άλλες χαρακτηριστικές ιδιότητές του ίσως κάποιος θα μπορούσε να πει παρόμοια και για άλλους, όμως το ότι δε μοιάζει με κανένα άλλο άνθρωπο, ούτε από τους παλαιότερους ούτε απ᾽ τους τωρινούς, αυτό κι αν αξίζει κάθε θαυμασμό! Για παράδειγμα, για την προσωπικότητα του Αχιλλέα θα μπορούσαμε να σχηματίσουμε μια ιδέα απ᾽ τον Βρασίδα κι απ᾽ άλλους· για την προσωπικότητα του Περικλή, απ᾽ τον Νέστορα και τον Αντήνορα, και δεν είναι μόνο αυτοί· [221d] και γι᾽ άλλες προσωπικότητες θα μπορούσαμε να σχηματίσουμε κάποια ιδέα απ᾽ άλλους με τον ίδιο τρόπο· όμως για την προσωπικότητα αυτού του αλλόκοτου ανθρώπου —τόσο για ό,τι αφορά στον ίδιο, όσο και στα λόγια του— ούτε κατά προσέγγιση θα μπορούσε κανείς να σχηματίσει μια ιδέα, όσο κι αν την αναζητήσει σε κάποιον απ᾽ τους τωρινούς ή τους παλιούς, εκτός βέβαια αν τον παρομοιάσει μ᾽ αυτούς που λέω εγώ, όχι με άνθρωπο βέβαια —με κανένα!—, αλλά με τους σιληνούς και τους σατύρους, και τον ίδιο και τα λόγια του.
Α ναι, και κάτι που παρέλειψα στην αρχή αυτού του εγκωμίου: και το λεξιλόγιό του είναι ίδιο κι απαράλλαχτο με τους σιληνούς [221e] που ανοιγοκλείνουν. Γιατί, αν θελήσει κάποιος ν᾽ ακούσει τις ομιλίες του Σωκράτη, στην αρχή θα του έκαναν κωμική εντύπωση· τις ντύνει με τέτοιες λέξεις και φράσεις, σαν με τομάρι ξετσίπωτου σατύρου· δηλαδή μιλά για γομάρια ανοικονόμητα και για κάτι χαλκιάδες και παπουτσήδες και ταμπάκηδες και δίνει την εντύπωση ότι πάντοτε λέει τα ίδια και τα ίδια με τις ίδιες λέξεις, έτσι που κάθε άνθρωπος που δεν τον ξέρει κι επιπόλαιος [222a] θα τον θεωρούσε καταγέλαστο για το λεξιλόγιό του. Αν όμως ανοίξει αυτές τις ομιλίες και δει το περιεχόμενό τους, θ᾽ ανακαλύψει πρώτα πρώτα ότι είναι οι μοναδικές που στο βάθος τους έχουν νόημα, έπειτα ότι είναι θεϊκότατες και κρύβουν μέσα τους απειράριθμα αγάλματα αρετής και αφορούν σε πάρα πολλά ζητήματα, καλύτερα: σ᾽ όλο το πεδίο που αρμόζει να διερευνά όποιος βάλθηκε να γίνει τέλειος άνθρωπος.
Αυτό είναι, συμπότες μου, το εγκώμιό μου για τον Σωκράτη· κι απ᾽ την άλλη, σας είπα, παρεμβάλλοντάς τες στο εγκώμιο, όσες μομφές είχα εναντίον του, το διασυρμό που μου έκανε· και [222b] βέβαια δεν ήμουν θύμα του μόνο εγώ, αλλά κι ο Χαρμίδης, ο γιος του Γλαύκωνος, κι ο Ευθύδημος, ο γιος του Διοκλή, και πάρα πολλοί άλλοι· παραπλανώντας όλους αυτούς, τάχα ότι ήταν εραστής τους, μάλλον ο ίδιος του, εκεί που τον περίμεναν εραστή, γίνεται το αγαπημένο τους αγόρι. Αυτά τα λέω για να τ᾽ ακούς και συ, Αγάθων· να μην αφήνεσαι να σε παραπλανά τούτος εδώ, αλλά, κάνοντας το δικό μου πάθημα μάθημα, να πάρεις τα μέτρα σου κι όχι, όπως λέει και η παροιμία, «να μάθεις αφού πάθεις, σα μωρό παιδί».