ΠΛΑΤΩΝ: Πολιτεία (402d-403e)

[402d] Οὐκοῦν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὅτου ἂν συμπίπτῃ ἔν τε τῇ ψυχῇ καλὰ ἤθη ἐνόντα καὶ ἐν τῷ εἴδει ὁμολογοῦντα ἐκείνοις καὶ συμφωνοῦντα, τοῦ αὐτοῦ μετέχοντα τύπου, τοῦτ᾽ ἂν εἴη κάλλιστον θέαμα τῷ δυναμένῳ θεᾶσθαι;Πολύ γε.Καὶ μὴν τό γε κάλλιστον ἐρασμιώτατον;
Πῶς δ᾽ οὔ;
Τῶν δὴ ὅτι μάλιστα τοιούτων ἀνθρώπων ὅ γε μουσικὸς ἐρῴη ἄν· εἰ δὲ ἀσύμφωνος εἴη, οὐκ ἂν ἐρῴη.
Οὐκ ἄν, εἴ γέ τι, ἔφη, κατὰ τὴν ψυχὴν ἐλλείποι· εἰ μέντοι τι κατὰ τὸ σῶμα, ὑπομείνειεν ἂν ὥστε ἐθέλειν [402e] ἀσπάζεσθαι.
Μανθάνω, ἦν δ᾽ ἐγώ· ὅτι ἔστιν σοι ἢ γέγονεν παιδικὰ τοιαῦτα, καὶ συγχωρῶ. ἀλλὰ τόδε μοι εἰπέ· σωφροσύνῃ καὶ ἡδονῇ ὑπερβαλλούσῃ ἔστι τις κοινωνία;
Καὶ πῶς; ἔφη, ἥ γε ἔκφρονα ποιεῖ οὐχ ἧττον ἢ λύπη;
Ἀλλὰ τῇ ἄλλῃ ἀρετῇ;
[403a] Οὐδαμῶς.
Τί δέ; ὕβρει τε καὶ ἀκολασίᾳ;
Πάντων μάλιστα.
Μείζω δέ τινα καὶ ὀξυτέραν ἔχεις εἰπεῖν ἡδονὴν τῆς περὶ τὰ ἀφροδίσια;
Οὐκ ἔχω, ἦ δ᾽ ὅς, οὐδέ γε μανικωτέραν.
Ὁ δὲ ὀρθὸς ἔρως πέφυκε κοσμίου τε καὶ καλοῦ σωφρόνως τε καὶ μουσικῶς ἐρᾶν;
Καὶ μάλα, ἦ δ᾽ ὅς.
Οὐδὲν ἄρα προσοιστέον μανικὸν οὐδὲ συγγενὲς ἀκολασίας τῷ ὀρθῷ ἔρωτι;
Οὐ προσοιστέον.
[403b] Οὐ προσοιστέον ἄρα αὕτη ἡ ἡδονή, οὐδὲ κοινωνητέον αὐτῆς ἐραστῇ τε καὶ παιδικοῖς ὀρθῶς ἐρῶσί τε καὶ ἐρωμένοις;
Οὐ μέντοι μὰ Δί᾽, ἔφη, ὦ Σώκρατες, προσοιστέον.
Οὕτω δή, ὡς ἔοικε, νομοθετήσεις ἐν τῇ οἰκιζομένῃ πόλει φιλεῖν μὲν καὶ συνεῖναι καὶ ἅπτεσθαι ὥσπερ ὑέος παιδικῶν ἐραστήν, τῶν καλῶν χάριν, ἐὰν πείθῃ, τὰ δ᾽ ἄλλα οὕτως ὁμιλεῖν πρὸς ὅν τις σπουδάζοι, ὅπως μηδέποτε δόξει [403c] μακρότερα τούτων συγγίγνεσθαι· εἰ δὲ μή, ψόγον ἀμουσίας καὶ ἀπειροκαλίας ὑφέξοντα.
Οὕτως, ἔφη.
Ἆρ᾽ οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, καὶ σοὶ φαίνεται τέλος ἡμῖν ἔχειν ὁ περὶ μουσικῆς λόγος; οἷ γοῦν δεῖ τελευτᾶν, τετελεύτηκεν· δεῖ δέ που τελευτᾶν τὰ μουσικὰ εἰς τὰ τοῦ καλοῦ ἐρωτικά.
Σύμφημι, ἦ δ᾽ ὅς.
Μετὰ δὴ μουσικὴν γυμναστικῇ θρεπτέοι οἱ νεανίαι.
Τί μήν;
Δεῖ μὲν δὴ καὶ ταύτῃ ἀκριβῶς τρέφεσθαι ἐκ παίδων διὰ [403d] βίου. ἔχει δέ πως, ὡς ἐγᾦμαι, ὧδε· σκόπει δὲ καὶ σύ. ἐμοὶ μὲν γὰρ οὐ φαίνεται, ὃ ἂν χρηστὸν ᾖ σῶμα, τοῦτο τῇ αὑτοῦ ἀρετῇ ψυχὴν ἀγαθὴν ποιεῖν, ἀλλὰ τοὐναντίον ψυχὴ ἀγαθὴ τῇ αὑτῆς ἀρετῇ σῶμα παρέχειν ὡς οἷόν τε βέλτιστον· σοὶ δὲ πῶς φαίνεται;
Καὶ ἐμοί, ἔφη, οὕτως.
Οὐκοῦν εἰ τὴν διάνοιαν ἱκανῶς θεραπεύσαντες παραδοῖμεν αὐτῇ τὰ περὶ τὸ σῶμα ἀκριβολογεῖσθαι, ἡμεῖς δὲ ὅσον τοὺς [403e] τύπους ὑφηγησαίμεθα, ἵνα μὴ μακρολογῶμεν, ὀρθῶς ἂν ποιοῖμεν;
Πάνυ μὲν οὖν.
Μέθης μὲν δὴ εἴπομεν ὅτι ἀφεκτέον αὐτοῖς· παντὶ γάρ που μᾶλλον ἐγχωρεῖ ἢ φύλακι μεθυσθέντι μὴ εἰδέναι ὅπου γῆς ἐστιν.
Γελοῖον γάρ, ἦ δ᾽ ὅς, τόν γε φύλακα φύλακος δεῖσθαι.
Τί δὲ δὴ σίτων πέρι; ἀθληταὶ μὲν γὰρ οἱ ἄνδρες τοῦ μεγίστου ἀγῶνος. ἢ οὐχί;
Ναί.

***
[402d] Όταν λοιπόν συμπέσει να υπάρχουν και στην ψυχή χρηστά ήθη και στο σώμα ανάλογες ιδιότητες του ιδίου τύπου, δεν θα ήταν αυτό το ωραιότερο θέαμα για κείνον που θα μπορούσε να το χαρεί;
Και πολύ μάλιστα.
Αλλά το πολύ έμορφο είναι βέβαια και το πιο αξιαγάπητο.
Πώς όχι;
Τους όσο μπορεί λοιπόν τέτοιους ανθρώπους δεν είναι δυνατό βέβαια να μην τους αγαπά ο αληθινός μουσικός· δεν θα αγαπούμε όμως έναν, αν δεν είχε αυτή την αρμονία ψυχής και σώματος.
Όχι βέβαια, αν είχε ελαττωματική την ψυχή· αν όμως το ελάττωμα ήταν στο σώμα μόνο, πιστεύω πως θα ᾽στρεγε [402e] να τον αγαπά.
Α, εννόησα· θα έχεις, φαίνεται, ή θα είχες κανένα τέτοιο φίλο και δεν επιμένω· λέγε μου όμως ένα άλλο· υπάρχει καμιά σχέση μεταξύ της εγκρατείας και της υπερβολικής ηδονής;
Και πώς, αφού η υπερβολική ηδονή κάνει τον άνθρωπο έξω φρενών, όχι λιγότερο από την υπερβολική οδύνη;
Αλλά τουλάχιστον με καμιάν άλλη αρετή;
[403a] Με καμιά.
Τί δε; με τη διαφθορά και την ακολασία;
Μ᾽ αυτές μάλιστα.
Μεγαλύτερην όμως και εντονότερη ηδονή από του σαρκικού έρωτα ξέρεις καμιάν άλλη να μου πεις;
Όχι· ούτε καμιάν άλλη πιο μανιώδη.
Ο αληθινός όμως έρως δεν είναι ν᾽ αγαπά κανείς έναν κόσμιο και ωραίο νέο με τρόπο κόσμιο και μουσικό;
Βεβαιότατα.
Δεν πρέπει λοιπόν ν᾽ αφήνομε να πλησιάζει τον αληθινό έρωτα τίποτε που να είναι παράφορο, ή που να έχει σχέση με την ακολασία;
Πραγματικώς δεν πρέπει.
[403b] Δεν πρέπει λοιπόν να γίνει καθόλου δεκτή αυτή η ηδονή, αλλά ν᾽ αποκλειστεί τελείως από τις σχέσεις μεταξύ εραστών και ερωμένων;
Ναι Σωκράτη· πρέπει τελείως ν᾽ αποκλεισθεί.
Έτσι λοιπόν θα νομοθετήσεις στην πόλη που συνοικίζομε ν᾽ αγαπά και ν᾽ αφοσιώνεται βέβαια ο εραστής και να πλησιάζει το νεαρό του φίλο σα να ήταν γιος του, επί καλού πάντα, αν είναι σύμφωνος και κείνος· όσο για τ᾽ άλλα, να είναι τέτοια η συμπεριφορά του, ώστε ποτέ να μη δώσει υποψία [403c] πως προχωρεί και παραπάνω· ειδεμή, θα έχει να περάσει για άμουσος και απειρόκαλος.
Έτσι είναι.
Δε νομίζεις λοιπόν τώρα και συ πως τελείωσαν όσα είχαμε να πούμε για τη μουσική μόρφωση; Γιατί υποθέτω να τελείωσε εκεί ακριβώς που έπρεπε να τελειώσει· γιατί πρέπει βέβαια κάθε λόγος για τη μουσική μόρφωση να τελειώνει με τον έρωτα του ωραίου.
Συμφωνώ.
Ύστερα λοιπόν από τη μουσική έρχεται τώρα η σειρά της γυμναστικής στην εκπαίδευση των νέων μας.
Μάλιστα.

Γυμναστική εκπαίδευση των φυλάκων
Πρέπει λοιπόν και σ᾽ αυτήν ν᾽ αρχίσομε να τους ανατρέφομε μ᾽ όλη τη σοβαρότητα από την παιδική ηλικία [403d] χωρίς διακοπή. Και ιδού τί φρονώ εγώ πάνω σ᾽ αυτό το κεφάλαιο· μα κοίτα τί λες και συ. Εγώ δηλαδή έχω την ιδέα πως δεν είναι το γερό και καλό σώμα εκείνο που με την αξία του κάνει καλή και την ψυχή, αλλά το εναντίον, η καλή ψυχή είναι που με την αρετή της κάνει και το σώμα όσο γίνεται πιο καλό· μα εσένα ποιά είναι η γνώμη σου;
Αυτή είναι και μένα.
Αν λοιπόν, αφού καλλιεργήσομε την ψυχή μ᾽ όλη την επιμέλεια που χρειάζεται, της αναθέσομε ν᾽ αναλάβει αυτή όλη τη φροντίδα για το σώμα, κι εμείς [403e] περιοριστούμε τους τύπους μόνο της σωματικής αγωγής να της υποδείξομε, για να μην καθόμαστε να μακρολογούμε, θα κάναμε σωστά;
Και πολύ σωστά μάλιστα.
Από τη μέθη, δα, είπαμε και πριν πως πρέπει να απέχουν· γιατί σε κάθε άλλον παρά στο φύλακα ταιριάζει να μεθύσει και να μην ξέρει πού βρίσκεται.
Γελοίο βέβαια θα ήταν ο φύλακας να ᾽χει ο ίδιος ανάγκη από φύλακα.
Κι όσο για την τροφή; Δεν είναι οι φρουροί μας αθληταί, προορισμένοι μάλιστα για τους πιο μεγάλους αγώνες; Ή όχι;
Ναι.