7.2. Η αττική κεραμική στο πρώτο τέταρτο του 4ου αιώνα: Ο «διακοσμητικός ρυθμός» 7.2.1. Ο κρατήρας του Τάλω
Η καταστροφική έκβαση της εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία και ακόμη περισσότερο η ταπεινωτική ήττα τους από τους Λακεδαιμονίους το 404 π.Χ., που σήμανε το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου, είχαν σοβαρές επιπτώσεις και στην κεραμική παραγωγή. Ιδιαίτερα το εμπόριο των πολυτελών ερυθρόμορφων αγγείων, για τα οποία η κυριότερη αγορά ήταν η Ιταλία και η Σικελία, υπέστη σοβαρό πλήγμα. Παρ᾽ όλα αυτά οι Αθηναίοι κεραμείς κατάφεραν να ξανακερδίσουν μέσα στο πρώτο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. ένα μέρος της αγοράς στη δυτική Μεσόγειο, εξάγοντας κυρίως κρατήρες. Αλλά η επιτυχία αυτή δεν είχε μεγάλη διάρκεια και για άλλους λόγους, κυρίως όμως επειδή από το τέλος του 5ου αιώνα είχαν εγκατασταθεί στην Κάτω Ιταλία κεραμικά εργαστήρια που παρήγαν, όπως θα δούμε στη συνέχεια, ερυθρόμορφα αγγεία όμοια με τα αττικά. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό ότι τα πρώτα από τα εργαστήρια αυτά τα άνοιξαν αγγειοπλάστες και αγγειογράφοι που είχαν έρθει από την Αθήνα.
Η τεχνοτροπία που επικρατεί αυτή την περίοδο, ιδιαίτερα στις παραστάσεις των μεγάλων αγγείων, είναι εξέλιξη του «πλούσιου ρυθμού» των χρόνων 430-410 π.Χ. Οι αγγειογράφοι δημιουργούν πολυπρόσωπες συνθέσεις, με τις μορφές τοποθετημένες σε διαφορετικά επίπεδα, και διακοσμούν με περίτεχνο τρόπο τα ενδύματα και τα αντικείμενα —π.χ. τα έπιπλα— που εικονίζουν, χρησιμοποιώντας διάφορα χρώματα (γαλάζιο, κίτρινο, ρόδινο, χρυσό) και αποδίδοντας ανάγλυφα, με τη χρήση πηλού, λεπτομέρειες όπως στεφάνια, κοσμήματα ή φτερά. Η τεχνοτροπία αυτή ονομάζεται «διακοσμητικός ρυθμός».
Ο κρατήρας του Τάλω
Ένα από τα ωραιότερα παραδείγματα του «διακοσμητικού ρυθμού» των χρόνων γύρω στο 400 π.Χ. είναι ο μεγάλος ελικωτός κρατήρας με την απεικόνιση του θανάτου του Τάλω, ενός επεισοδίου από την Αργοναυτική εκστρατεία, που βρέθηκε στο Ruvo της Απουλίας και φυλάσσεται στο τοπικό μουσείο. Το θέμα είναι σπάνιο στην αγγειογραφία και είναι πιθανό ότι η παράσταση απηχεί ένα έργο της μεγάλης ζωγραφικής. Ο Τάλως ήταν ένας χάλκινος γίγαντας που είχε κατασκευάσει ο Ήφαιστος και τον είχε δωρίσει στον βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Προορισμός του Τάλω ήταν να φυλάει το νησί, περιτρέχοντάς το γύρω γύρω τρεις φορές την ημέρα και εμποδίζοντας τους ανεπιθύμητους ξένους να αποβιβαστούν· ήταν άτρωτος και είχε μια φλέβα που έφτανε από τον αυχένα ως τους αστραγάλους, στην οποία κυλούσε μολύβι, και έκλεινε με χάλκινο καρφί. Όταν η Αργώ με τους Αργοναύτες που γύριζαν από την Κολχίδα πλησίασε στις ακτές της Κρήτης, ο Τάλως την απομάκρυνε ρίχνοντας μεγάλες πέτρες. Αλλά οι Αργοναύτες είχαν μαζί τους τη Μήδεια, που κατάφερε να τρελάνει με μαγικά βότανα τον Τάλω, να βγάλει το καρφί που έκλεινε τη μοναδική φλέβα του και έτσι να τον σκοτώσει, αφού χύθηκε το μολύβι που του επέτρεπε να κινείται. Στο κέντρο της παράστασης του κρατήρα βλέπουμε τον Τάλω να καταρρέει και τους έφιππους Διοσκούρους, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη, που ήταν ανάμεσα στους Αργοναύτες, να προσπαθούν να τον συγκρατήσουν. Το σώμα του χάλκινου γίγαντα αποδίδεται πολύ πειστικά με λευκό και κίτρινο χρώμα, που είναι πιο αραιό σε κάποια σημεία για να τονιστούν οι καμπύλες και ο όγκος του. Στα αριστερά εικονίζεται η Μήδεια με πολυποίκιλτο ανατολίτικο ένδυμα· κοιτάζει προς την πλευρά του Τάλω κρατώντας την πυξίδα με τα μαγικά βότανα. Πίσω από τη Μήδεια φαίνεται η πρύμνη της Αργούς, που είναι αραγμένη στην ακτή. Επάνω στο κατάστρωμα αναπαύονται δύο Αργοναύτες, οι γιοι του Βορέα Ζήτης και Κάλαϊς, ενώ ένας τρίτος κατεβαίνει από μια σκάλα στη στεριά. Στη δεξιά πλευρά της παράστασης εικονίζονται καθιστοί ο Ποσειδώνας και η γυναίκα του η Αμφιτρίτη, οι δύο μεγάλες θεότητες της θάλασσας. Στον λαιμό του αγγείου βλέπουμε τον Διόνυσο περιστοιχισμένο από τη συνοδεία του, τους Σατύρους και τις Μαινάδες, που χορεύουν έναν εκστατικό χορό στους ήχους του αυλού.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου