[1388a] ἐφ᾽ οἷς γὰρ φιλοδοξοῦσι καὶ φιλοτιμοῦνται ἔργοις ἢ κτήμασι καὶ ὀρέγονται δόξης, καὶ ὅσα εὐτυχήματά ἐστιν, σχεδὸν περὶ πάντα φθόνος ἔστι, καὶ μάλιστα ὧν αὐτοὶ ἢ ὀρέγονται ἢ οἴονται δεῖν αὑτοὺς ἔχειν, ἢ ὧν τῇ κτήσει μικρῷ ὑπερέχουσιν ἢ μικρῷ ἐλλείπουσιν. φανερὸν δὲ καὶ οἷς φθονοῦσιν· ἅμα γὰρ εἴρηται· τοῖς γὰρ ἐγγὺς καὶ χρόνῳ καὶ τόπῳ καὶ ἡλικίᾳ καὶ δόξῃ φθονοῦσιν· ὅθεν εἴρηται
τὸ συγγενὲς γὰρ καὶ φθονεῖν ἐπίσταται.
καὶ πρὸς οὓς φιλοτιμοῦνται· φιλοτιμοῦνται γὰρ πρὸς τοὺς εἰρημένους, πρὸς δὲ τοὺς μυριοστὸν ἔτος ὄντας ἢ πρὸς τοὺς ἐσομένους ἢ τεθνεῶτας οὐδείς, οὐδὲ πρὸς τοὺς ἐφ᾽ Ἡρακλείαις στήλαις. οὐδ᾽ ὧν πολὺ οἴονται παρ᾽ αὐτοῖς ἢ παρὰ τοῖς ἄλλοις λείπεσθαι, οὐδ᾽ ὧν πολὺ ὑπερέχειν, ὡσαύτως καὶ πρὸς τούτους καὶ περὶ τὰ τοιαῦτα. ἐπεὶ δὲ πρὸς τοὺς ἀνταγωνιστὰς καὶ ἀντεραστὰς καὶ ὅλως τοὺς τῶν αὐτῶν ἐφιεμένους φιλοτιμοῦνται, ἀνάγκη μάλιστα τούτοις φθονεῖν, διόπερ εἴρηται
καὶ κεραμεὺς κεραμεῖ.
καὶ ὧν ἢ κεκτημένων ἢ κατορθούντων ὄνειδος αὐτοῖς· εἰσὶν δὲ καὶ οὗτοι ‹οἱ› ἐγγὺς καὶ ὅμοιοι· δῆλον γὰρ ὅτι παρ᾽ αὐτοὺς οὐ τυγχάνουσι τοῦ ἀγαθοῦ, ὥστε τοῦτο λυποῦν ποιεῖ τὸν φθόνον. καὶ τοῖς ἢ ἔχουσι ταῦτα ἢ κεκτημένοις ὅσα αὐτοῖς προσῆκεν ἢ ἐκέκτηντό ποτε· διὸ πρεσβύτεροί τε νεωτέροις καὶ οἱ πολλὰ δαπανήσαντες εἰς ταὐτὸ τοῖς ὀλίγα φθονοῦσιν. καὶ τοῖς ταχὺ οἱ ἢ μόλις τυχόντες ἢ μὴ τυχόντες φθονοῦσιν. δῆλον δὲ καὶ ἐφ᾽ οἷς χαίρουσιν οἱ τοιοῦτοι καὶ ἐπὶ τίσι καὶ πῶς ἔχοντες· ὡς γὰρ ἔχοντες λυποῦνται, οὕτως ἔχοντες ἐπὶ τοῖς ἐναντίοις ἡσθήσονται. ὥστε ἂν αὐτοὶ μὲν παρασκευασθῶσιν οὕτως ἔχειν, οἱ δ᾽ ἐλεεῖσθαι ἢ τυγχάνειν τινὸς ἀγαθοῦ ἀξιοῦντες ὦσιν οἷοι οἱ εἰρημένοι, δῆλον ὡς οὐ τεύξονται ἐλέου παρὰ τῶν κυρίων.
***
[10] Είναι επίσης φανερό για ποιούς λόγους και ποιούς φθονούν οι άνθρωποι, όπως και σε ποιά γενικότερη κατάσταση βρίσκονται τότε οι ίδιοι, μια και ο φθόνος είναι εκείνη η λύπη που αισθάνεται κανείς όταν βλέπει τους ομοίους του να πετυχαίνουν τα αγαθά που είπαμε, και αυτό όχι για να αποκτήσει κάτι ο ίδιος, αλλά γιατί το έχουν εκείνοι. Τον φθόνο θα τον αισθανθούν, πράγματι, οι άνθρωποι που έχουν, ή τους φαίνεται πως έχουν, ομοίους τους («ομοίους» εννοώ είτε ως προς την καταγωγή, είτε ως προς τη συγγένεια, είτε ως προς την ηλικία, είτε ως προς τις ιδιότητες του χαρακτήρα, είτε ως προς την υπόληψη, είτε ως προς την περιουσία). Φθονούν επίσης αυτοί που έχουν σχεδόν τα πάντα (αυτός είναι ο λόγος που είναι φθονεροί όσοι καταγίνονται με μεγάλα πράγματα και ζουν μια ευτυχισμένη ζωή)· γιατί πιστεύουν ότι οι πάντες προσπαθούν να πάρουν πράγματα που ανήκουν στους ίδιους. Επίσης αυτοί που ο κόσμος τούς τιμάει με τρόπο εξαιρετικό για κάτι που έχουν, ιδίως για τη σοφία ή την ευτυχία τους. Επίσης οι φιλόδοξοι είναι πιο φθονεροί από αυτούς που δεν έχουν φιλοδοξίες. Φθονούν επίσης αυτοί που πιστεύουν πως είναι σοφοί· γιατί η φιλοδοξία τους είναι η σοφία. Γενικά όλοι όσοι έχουν τη φιλοδοξία να διακριθούν σε κάτι είναι φθονεροί ως προς αυτό. Επίσης οι μικρόψυχοι· γιατί τα πάντα τούς φαίνονται μεγάλα.
Από τα πράγματα που γίνονται αντικείμενο φθόνου, εμείς έχουμε μνημονεύσει τα καλά·
[1388a] γιατί σχεδόν όλες οι πράξεις και όλα τα αποκτήματα που γεννούν στους ανθρώπους την επιθυμία για ένα καλό όνομα και για τιμή, όλα αυτά για τα οποία οι άνθρωποι θέλουν να αποκτήσουν φήμη, καθώς και όλα όσα είναι δώρα της τύχης, είναι πράγματα που προκαλούν τον φθόνο, ιδίως αυτά που οι άνθρωποι τα επιθυμούν για τον εαυτό τους ή πιστεύουν ότι πρέπει να τους ανήκουν, ή που η κτήση τους τους κάνει λίγο ανώτερους από άλλους ή λίγο μόνο κατώτερους από άλλους.
Είναι επίσης φανερό ποιούς φθονούν οι άνθρωποι· το είπαμε μόλις πριν από λίγο: οι άνθρωποι φθονούν αυτούς που βρίσκονται κοντά τους από την άποψη του χρόνου, του τόπου, της ηλικίας και της υπόληψης· εξού και ο λόγος του ποιητή
η συγγένεια ξέρει επίσης να φθονεί.
Επίσης αυτούς με τους οποίους αναμετριούνται: οι άνθρωποι αναμετριούνται με αυτούς που είπαμε· κανένας δεν αναμετριέται με αυτούς που έζησαν πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια ή θα ζήσουν κάποτε στο μέλλον ή με αυτούς που έχουν πεθάνει, ούτε και με αυτούς που ζουν κοντά στις Ηράκλειες στήλες. Δεν αναμετριούνται επίσης οι άνθρωποι με αυτούς που κατά τη δική τους κρίση ή κατά την κρίση άλλων είναι πολύ κατώτεροι από τους ίδιους ή πολύ ανώτεροί τους, όπως και με αυτούς που βρίσκονται σε παρόμοια με τους ίδιους κατάσταση. Με δεδομένο λοιπόν ότι οι άνθρωποι αναμετριούνται με τους ανταγωνιστές τους, με τους ερωτικούς τους αντιζήλους και γενικά με αυτούς που έχουν τις ίδιες επιδιώξεις, υποχρεωτικά αυτούς και φθονούν κατά κύριο λόγο· γι᾽ αυτό και είπε ο ποιητής
κι ο κανατάς τον κανατά.
Επίσης αυτούς που έχοντας αποκτήσει κάτι ή πετυχαίνοντας κάτι γίνονται αφορμή να κατηγορηθούν οι ίδιοι — αυτό ισχύει, βέβαια, γι᾽ αυτούς που είναι κοντινοί και όμοιοί τους· γιατί έτσι γίνεται φανερό ότι είναι από δικό τους φταίξιμο που δεν πετυχαίνουν και οι ίδιοι το αγαθό αυτό: στενοχωρώντας τους το πράγμα αυτό γεννάει μέσα τους τον φθόνο. Φθονούν επίσης αυτούς που ή έχουν ή απέκτησαν αυτά που θα ήταν φυσικό να τα έχουν οι ίδιοι ή που τα είχαν κάποτε· αυτός είναι ο λόγος που οι γεροντότεροι φθονούν τους νεότερους. Επίσης αυτοί που έκαναν πολλά έξοδα για κάτι φθονούν αυτούς που για το ίδιο πράγμα ξόδεψαν λίγα. Επίσης αυτοί που ή πέτυχαν κάτι με δυσκολία ή δεν το πέτυχαν καθόλου φθονούν αυτούς που το πέτυχαν γρήγορα.
Είναι επίσης φανερό ποιά πράγματα και ποιά πρόσωπα προκαλούν ευχαρίστηση στους ανθρώπους αυτούς, καθώς και ποιά είναι τότε η γενικότερη κατάσταση αυτών των ανθρώπων· γιατί όποια είναι η γενικότερη κατάστασή τους όταν αισθάνονται λύπη, ίδια θα είναι και όταν θα αισθανθούν ευχαρίστηση για την αντίθετη κατάσταση των πραγμάτων. Αν λοιπόν οι ακροατές του λόγου οδηγηθούν από τον ρήτορα σ᾽ αυτή την κατάσταση, και αν τα πρόσωπα που επιδιώκουν τον οίκτο ή επιδιώκουν να πετύχουν κάποιο αγαθό είναι σαν τους ανθρώπους που περιγράψαμε, είναι φανερό ότι δεν θα εξασφαλίσουν οίκτο από τα πρόσωπα που είναι αρμόδια γι᾽ αυτό το πράγμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου