ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Λυσιστράτη (1043-1071)

ΧΟ. οὐ παρασκευαζόμεσθα [στρ. α]
τῶν πολιτῶν οὐδέν᾽, ὦνδρες,
1045 φλαῦρον εἰπεῖν οὐδὲ ἕν,
ἀλλὰ πολὺ τοὔμπαλιν πάντ᾽ ἀγαθὰ καὶ λέγειν καὶ
δρᾶν· ἱκανὰ γὰρ τὰ κακὰ καὶ τὰ παρακείμενα.
ἀλλ᾽ ἐπαγγελλέτω πᾶς ἀνὴρ καὶ γυνή,
1050 εἴ τις ἀργυρίδιον δεῖ-
ται λαβεῖν, μνᾶς ἢ δύ᾽ ἢ τρεῖς·
ὡς ἔσω ᾽στὶν
κἄχομεν βαλλάντια.
κἄν ποτ᾽ εἰρήνη φανῇ,
1055 ὅστις ἂν νυνὶ δανείση-
ται παρ᾽ ἡμῶν,
ἢν λάβῃ μηκέτ᾽ ἀποδῷ.

ἑστιᾶν δὲ μέλλομεν ξέ- [στρ. β]
νους τινὰς Καρυστίους, ἄν-
1060 δρας καλούς τε κἀγαθούς.
κἄστιν ἔτνος τι· καὶ δελφάκιον ἦν τί μοι, καὶ
τοῦτο τέθυχ᾽, ὥστε γεύσεσθ᾽ ἁπαλὰ καὶ καλά.
1065 ἥκετ᾽ οὖν εἰς ἐμοῦ τήμερον· πρῲ δὲ χρὴ
τοῦτο δρᾶν λελουμένους αὐ-
τούς τε καὶ τὰ παιδί᾽, εἶτ᾽ εἴ-
σω βαδίζειν,
μηδ᾽ ἐρέσθαι μηδένα,
ἀλλὰ χωρεῖν ἄντικρυς
ὥσπερ οἴκαδ᾽ εἰς ἑαυτῶν
1070 γεννικῶς, ὡς
ἡ θύρα κεκλείσεται.

***
ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ (Μαζί)
Δεν το βάλαμε στο νου μας [στρ. 1]
άσκημο να πούμε λόγο
για κανένανε πολίτη.
Μοναχά καλό θα πούμε και θα κάνουμε ολονώ σας.
Φτάνουν τα παρόντ᾽, ας φύγουν τα μελλούμενα κακά.
Κάθε σερνικός και κάθε θηλυκός να το δηλώσει,
1050 αν ανάγκη έχει από χρήμα
κατοστάρικα, δυο, τρία,
έχει μέσα το ταμείο
κι έχουμε όλοι μας σακούλες.
Κι όταν θα μονοιάσει ο κόσμος,
όποιος τώρα δανειστεί
όβολο δε θα ξοφλήσει
κι όλα καλοφαγωμένα.

Έχουμε μουσαφιρέους, [στρ. 2]
να φιλέψουμε στο σπίτι,
1060 της Καρύστου κερατάδες.
Έχω φάβα, του γαλάτου γουρουνόπουλο σφαγμένο,
να χορτάστε τρυφερούλι, τραγανό ψητό της σούβλας.
Όλους σήμερα στο σπίτι σάς καλώ να μουζουριάστε.
Μα νωρίς, αφού λουστείτε,
σεις και τα παιδιά σας μπάτε
μέσα, η τάβλα ετοιμασμένη.
Και κανέναν μη ρωτάτε,
μα τραβάτε κατευθείαν
στο φαγί και στο πιοτό,
1070 σα στο σπίτι σας, και σβέλτα,
γρήγορα θα κλείσ᾽ η πόρτα.

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΑΝΤΕΙΣ - ΟΙΝΩΝΗ

Νέος ο Πάρης, ερωτεύθηκε την Οινώνη, μια Νύμφη της Ίδης. Πατέρας της ήταν ο Κεβρηνός (ποτάμιος θεός, παραπόταμος του Σκάμανδρου) ή ο Οινέας και η ίδια είχε το χάρισμα της μαντικής και της γνώσης των ιαματικών βοτάνων, ιδιότητες που της έδωσε ο Απόλλωνας ως έπαθλο για την παρθενία της. Με την Οινώνη ο Πάρης απέκτησε ένα γιο, τον Κόρυθο, την εγκατέλειψε όμως για την Ελένη.

Η Οινώνη τον προειδοποίησε για την εξέλιξη:

 

Αυτή κατείχε τη μαντική από τη Ρέα και προειδοποιούσε τον Αλέξανδρο να μην κάνει πανιά για την Ελένη. Επειδή δεν τον έπειθε, του είπε σε περίπτωση που τραυματισθεί να καταφύγει σε αυτήν· γιατί μόνο αυτή μπορούσε να τον θεραπεύσει. Όταν αυτός άρπαξε την Ελένη από τη Σπάρτη και η Τροία βρισκόταν σε πόλεμο, τραυματισμένος από τον Φιλοκτήτη με τα τόξα του Ηρακλή, επέστρεψε στην Οινώνη, στην Ίδη. Αυτή όμως, από μνησικακία, αρνήθηκε να τον θεραπεύσει. Ο Αλέξανδρος, λοιπόν, την ώρα που μεταφερόταν στην Τροία, πέθανε, ενώ η Οινώνη, μετανιωμένη, έφερε τα φάρμακα που θα τον θεράπευαν, τον βρήκε όμως νεκρό και κρεμάστηκε. (Απολλόδωρος 3.12)

 

Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, όταν ο Πάρης τραυματίσθηκε θανάσιμα από τον Φιλοκτήτη προς το τέλος του πολέμου, ήταν η Ελένη που πήγε στο όρος Ίδη να ικετεύσει την Οινώνη να τον γιατρέψει. Η Οινώνη αρνήθηκε, η Ελένη επέστρεψε άπραγη στην Τροία, ο Πάρης πέθανε την ίδια μέρα και η Νύμφη της Ίδης, μετανιωμένη, έπεσε στη νεκρική πυρά. Νωρίτερα ο Πάρης είχε σκοτώσει τον γιο που είχαν αποκτήσει μαζί, τον Κόρυθο, γιατί, ωραιότερος από τον πατέρα του, τον ερωτεύτηκε η Ελένη και τον κάλεσε στους θαλάμους της (Παρθέν., Ερωτ. Παθ. 34 και Ελλάνικος 1a,4,F.29.2-1a,4,F.29.6). Οινώνη και Πάρης θάφτηκαν μαζί στην τρωική Κεβρήνη.

 

Στην πιο εκτεταμένη αφήγηση του μύθου, στα Μεθ' Όμηρον του Κόιντου Σμυρναίου, ο ίδιος ο Πάρης πήγε στο βουνό για να παρακαλέσει την Οινώνη να τον γιατρέψει· μετά την άρνησή της πέθανε στους πρόποδες του βουνού κατά την επιστροφή του.

 

Ο Οβίδιος περιλαμβάνει ένα φανταστικό γράμμα της Οινώνης προς τον Πάρι στη συλλογή του Ηρωίδες. Στην ίδια αυτή επιστολή, την Πέμπτη, ο Πάρης εμφανίζεται τόσο ερωτευμένος με την Οινώνη που χαράζει το όνομά της στα δέντρα.

Είσαι σίγουρος πως αν κοιτάξεις γύρω σου θα δεις ευτυχισμένα παιδιά;

Πρόσφατα διαπίστωσα πως μας λείπουν ευτυχισμένα παιδιά. Παιδιά που δεν αναγκάζονται να απορρίψουν την παιδική τους αθωότητα και να εγκλωβιστούν στον καθωσπρεπισμό που τους επιβάλλει η ανάγκη των ενήλικων γονιών τους. Μας λείπουν παιδιά, που συνεχίζουν να αντιλαμβάνονται και να αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους με τον δικό τους μοναδικό συναισθηματικό πλούτο, με ενσυναίσθηση και κατανόηση.

Οι γονείς επιδιώκοντας διαρκώς να ξεχωρίσουν και να αναδειχθούν, υπονομεύουν, άθελά τους πολλές φορές, τον πολυσήμαντο και πολυδιάστατο ψυχισμό των παιδιών τους. Λάθος ιεραρχίες αναγκών οδηγούν σε μία διαρκή καταπίεση των παιδιών, τα οποία καταλήγουν να αντιμετωπίζουν τους συνομήλικούς τους με ανταγωνισμό και να εμπλέκονται σε συνεχείς αναμετρήσεις ήθους, καλών τρόπων, εξυπνάδας και πρωτιάς. Γεμίσαμε με παιδιά που αδυνατούν να συμπεριφερθούν με αυθορμητισμό και κρύβονται διαρκώς μέσα σε δωμάτια δραστηριοτήτων.
 

Το τίμημα είναι πάντα βαρύ. Παιδιά που περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ανέμελης ζωής τους τιμωρημένα, γιατί δε φέρθηκαν καλά στο πάρτι του συμμαθητή τους ή που βρίσκονται σε μία διαρκή σχέση ανταλλαγής με τον γονιό, αφού για να λάβει την επιβράβευση πρέπει προηγουμένως να έχει φέρει εις πέρας όλο το πρόγραμμα που προτάσσει ο ανάλογος πίνακας επιβράβευσης. Παιδιά που ξέρουν να διαβάζουν και να μετρούν από την ηλικία των πέντε ετών, αλλά που μένουν ατάραχα μπροστά στον πόνο του συμμαθητή τους ή που περιθωριοποιούν με ευκολία εκείνον που αμαυρώνει την εικόνα τους στα μάτια των γονιών τους.
 

Δε χρειαζόμαστε άλλα παιδιά επιστήμονες. Χρειαζόμαστε παιδιά που με εκείνη την ιδιαίτερη ειλικρίνεια που τα διακατέχει κάποιες φορές, θα σου μιλήσουν για αυτό που τους φαίνεται παράξενο, γιατί δεν το έχουν γνωρίσει. Χρειαζόμαστε παιδιά που παίρνουν από το χέρι τον αδύναμο και του δίνουν αξία, γιατί δοκιμάζουν με το μυαλό τους να έρθουν στη θέση του. Χρειαζόμαστε παιδιά με ζωντάνια, δραστήρια, που το μυαλό τους τρέχει ελεύθερο και τα πόδια τους προσπαθεί να το φτάσει, που αδιαφορούν στο να είναι ξεχωριστά, που πληγώνονται όταν πληγώνουν και που χαίρονται όταν βλέπουν γελαστούς τους όμοιούς τους.
 

Μπορεί να μας λείπουν ευτυχισμένα παιδιά, διαθέτουμε όμως πληθώρα γονέων που δηλώνουν υπερήφανοι για τις δεξιότητες των παιδιών τους στο σχολείο και τις δραστηριότητες, που κοινοποιούν τα αποδεικτικά των αριστείων σε κάθε μέσο κοινωνικής δικτύωσης και που σε κάθε ευκαιριακή συζήτηση δε θα παραλείψουν να σου πουν λεπτομερώς για τα λόγια επιβράβευσης των καθηγητών τους. Εκείνο όμως που τις περισσότερες φορές απουσιάζει είναι το αληθινό χαμόγελο στα πρόσωπα των επιτυχημένων, κατά τα λοιπά,  παιδιών και η μοναδικότητα που, επιδέξια, σχεδόν δεξιοτεχνικά, κρύφτηκε κάτω από έναν σωρό με υπογεγραμμένες επιβραβεύσεις.
 

Το σπουδαιότερο πράγμα που οφείλουμε σαν γονείς να διδάξουμε στα παιδιά μας είναι η αποδοχή και η ισότητα. Και για να οδηγηθεί ένα παιδί εκεί πρέπει να ακολουθήσει τον μονόδρομο της αγάπης, έναν δρόμο που μόνο ο γονιός μπορεί να χαράξει, καταβάλλοντας σοβαρή προσπάθεια να είναι ένα υγιές πρότυπο.
 

Πριν λίγες μέρες, ρώτησα ένα παιδί, τι θα ήθελε να γίνει όταν μεγαλώσει. Το παιδί, σε ηλικία μόλις 9 χρονών, μου απάντησε πως θα γίνει αστροναύτης, γιατί ο κόσμος μας εδώ είναι δύσκολος και σίγουρα θα υπάρχει ένας άλλος που οι μεγάλοι δε ζητούν συνεχώς πράγματα από τα παιδιά.
 

Τότε συνειδητοποίησα, κάπως άχαρα, πως εμείς οι ίδιοι οι γονείς έχουμε επιδοθεί σε μία άδικη αντιστροφή ρόλων: είμαστε οι ανώριμοι ενήλικες, που ζητάμε από τα παιδιά μας να μας επιβραβεύουν με τις δικές τους διακρίσεις, επειδή τα φέραμε στον κόσμο και είχαν την ευκαιρία να είναι δικοί μας απόγονοι. Πιστέψτε με, εδώ κρύβεται περισσότερη ματαιοδοξία απ᾽ όση φανταζόμαστε!

Πολιτισμός και Ψυχανάλυση

Ο Φρόυντ κάποτε είπε πως ο πολιτισμός ξεκίνησε την πρώτη φορά που ο άνθρωπος απάντησε με μία προσβολή και όχι πετώντας μία πέτρα. Άραγε, πόσο πολιτισμένος είναι ο σύγχρονος άνθρωπος;

Για να απαντήσουμε με όσον το δυνατόν περισσότερη ακρίβεια είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε πως διαχωρίζονται αυτές οι δύο πράξεις και τι συμβολίζουν έτσι ώστε να ορίσουμε την έννοια του πολιτισμού, αλλά και άρα να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι αυτό που διαχωρίζει τον πολιτισμένο από τον απολίτιστο άνθρωπο. Είναι βέβαιο ότι πρόκειται για ένα βαθιά υπαρξιακό ερώτημα το οποίο μπορούμε να προσεγγίσουμε από πολλές πλευρές. Θα προσπαθήσω να εξετάσω το ζήτημα από την ψυχολογική του πλευρά και όσο απλούστερα γίνεται μέσα από το πρίσμα της ψυχανάλυσης.

Τα ένστικτα ως έννοια αποτελούν βασικό και θεμέλιο λίθο τόσο στην ψυχαναλυτική θεωρία όσο και στην πρακτική εφαρμογή της και χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: Τα Ένστικτα της Ζωής και τα Ένστικτα του Θανάτου. Το κατά πόσο αυτή η κατηγοριοποίηση είναι ακριβής είναι ένα ακόμα σημαντικό ερώτημα που χρήζει περισσότερης μελέτης και ανάλυσης, αλλά δεν είναι του παρόντος. Στο πλαίσιο όμως της εξερεύνησή της έννοιας του πολιτισμού είναι απαραίτητο να αναφέρουμε πώς αυτά εκφράζονται και τι ρόλο παίζουν στην συμπεριφορά μας.

Η ψυχανάλυση και ο Φρόυντ σίγουρα δεν ήταν η πρώτη απόπειρα του ανθρώπου να κατανοήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά και ειδικότερα η πρώτη φορά που η ψυχή μας παρουσιάστηκε ως ένα σύνολο τριών μερών, αναπόσπαστα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Ο Πλάτωνας είχε ονομάσει αυτά τα μέρη Λογιστικόν, Επιθυμιτικόν και Θυμοειδές και ελάχιστα διαφέρουν ως έννοιες από αυτό που στην σύγχρονη εποχή αντίστοιχα ονομάζουμε Εγώ, Αυτό και Υπερεγώ. Ίσως, εύλογα, να πρέπει να αναρωτηθούμε όμως ποια η σχέση όλων αυτών με τα ένστικτα και τον πολιτισμό, αλλά η απάντηση είναι κρυμμένη σε αυτό που αυτές οι έννοιες συμβολίζουν.

Πιο συγκεκριμένα, το Εγώ αποτελεί το υπολογιστικό μέρος της ψυχής. Είναι αυτό που είναι υπευθυνο για τον έλεγχο της πραγματικότητας. Το Υπερεγώ αποτελεί την ηθική πυξίδα μας. Είναι η φωνή που θα μας μιλήσει πριν οποιαδήποτε απόφαση και θα μας πει αν είναι σωστό ή όχι να κάνουμε κάτι. Τέλος, το Αυτό είναι η έκφραση των ενστίκτων, των εσωτερικών ορμών του ανθρώπου, που σε γενικές γραμμές είναι είτε καταστροφικά (θυμός, επιθετικότητα), είτε δημιουργικά (αγάπη, αυτοσυντήρηση). Με τα ένστικτα γεννιόμαστε, ενώ το υπερεγώ είναι κάτι που μετέπειτα δημιουργείται μέσω της αλληλεπίδρασής μας με τον εξωτερικό κόσμο. Το εγώ είναι επίσης επίκτητο, σχηματίζεται από την εξισορρόπηση των λοιπών δυο μερών και αποτελεί το κομμάτι της ψυχής που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το ποιοι είμαστε.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε πως δεν υπάρχει τίποτα το στατικό σε αυτήν την εξίσωση. Αντιθέτως, εγώ, αυτό και υπερεγώ βρίσκονται σε μια συνεχή και δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Σε μια συνεχή μάχη εξουσίας αν θέλετε, μια μάχη της οποίας το αποτέλεσμα δεν είναι ποτέ δεδομένο, αλλά που προκύπτει από το πώς και κυρίως κατά πόσο αυτά τα κομμάτια θα έρθουν σε ισορροπία μεταξύ τους. Το εγώ είναι ο κρίκος που μας συνδέει με την πραγματικότητα και αποσκοπεί στην επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων, σε αντίθεση με το αυτό το οποίο αποσκοπεί στην άμεση επίτευξη και εν τέλει απόλαυση. Το υπερεγώ είναι ο κανόνας, ο ηθικός φραγμός, που θα οριοθετήσει το παιχνίδι μεταξύ των άλλων δυο.

«Θέλω να φάω σοκολάτα» θα πει το Αυτό. «Πρέπει να φας πρώτα το φαγητό σου», θα πει το Υπερεγώ. «Μα θέλω σοκολάτα τώρα!». «Αν φας όλο το φαγητό σου πρώτα, θα σου δώσω δυο σοκολάτες μετά. Μπορείς αν θες να φας την σοκολάτα τώρα και το φαγητό σου αργότερα, αλλά μετά δεν θα έχεις δεύτερη σοκολάτα». Μπορεί αρκετοί από εμάς να ταυτιστούμε με το ρομαντικό παράδειγμα της σοκολάτας, αλλά τι συμβαίνει άραγε όταν το ένστικτο είναι καταστροφικής και όχι δημιουργικής φύσης; Τι συμβαίνει στην περίπτωση του έντονου θυμού; Τι συμβαίνει στην περίπτωση που μας κυριεύει οργή γιατί πιστεύουμε πως κάποιος μας αδίκησε ή γιατί μας τραυμάτισε σωματικά ή ψυχικά σε τέτοιο βαθμό που η μόνη δίκαιη αντίδραση φαίνεται να είναι η βία; Τι συμβαίνει στην περίπτωση που ποθούμε κάτι που δεν μπορούμε να έχουμε;

Τα λεγόμενα καταστροφικά ένστικτα έχουν έναν και μόνο σκοπό: να καταστρέψουν, να εκμηδενίσουν, να πάψουν την ύπαρξη. Δεν ενδιαφέρονται για κάτι άλλο. Στο πλαίσιο αυτού που σήμερα εξετάζουμε, του πολιτισμού, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Και γι αυτόν τον λόγο έχουμε τους νόμους και τους κανόνες κάθε πολιτείας, οι οποίοι φροντίζουν ως προς τον έλεγχο τέτοιων πιθανοτήτων με ποινές ανάλογες (θεωρητικά έστω) του αποτελέσματος της αδυναμίας μας να ελέγξουμε αυτά τα ένστικτά μας. Διαφορετική ποινή επιφέρει η εξύβριση, διαφορετική η χειροδικία, διαφορετική η κλοπή, διαφορετική ο βιασμός, διαφορετική ο φόνος. Μπορεί σε αυτό το σημείο δίκαια να αναρωτιέται κάποιος μήπως και προσομοιώνουμε την εξύβριση με τον φόνο. Φυσικά και δεν το κάνουμε. Αντιθέτως, το πόσο διαφορετικά είναι αυτά τα παραδείγματα φανερώνει εν τέλει το ότι απλά υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα εξισορρόπησης, ελέγχου και έκφρασης των ορμών και των ενστίκτων. Το γεγονός ότι έχουμε νομοθετήσει για όλα αυτά φαίνεται μάλλον να επιβεβαιώνει το εγγενές του χαρακτήρα τους.

Επιστρέφοντας λοιπόν στο δεύτερό μας ερώτημα, τι φαίνεται να είναι ο πολιτισμός για την ψυχανάλυση; Πολιτισμό θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την καταπίεση των ορμών και των ενστίκτων, δημιουργικών ή καταστροφικών. Στο παράδειγμα της αρχής του άρθρου, το ότι θα βρίσουμε είναι πιο πολιτισμένο από το να πετάξουμε μια πέτρα, και το να μιλήσουμε ήρεμα είναι κατά αυτήν την έννοια πιο πολιτισμένο από το να βρίσουμε. Το ότι κάποιος ποθήσει μια γυναίκα δεν σημαίνει πως επειδή ίσως μπορεί είναι ελεύθερος να ικανοποιήσει αυτήν του την ορμή. Το ότι κάποιος έχει οργή επειδή ο γείτονάς του δεν του επιτρέπει να κοιμηθεί τα βράδια δεν σημαίνει πως μπορεί να τον σκοτώσει έτσι ώστε να απαλλαγεί από την φασαρία. Τέτοιες συμπεριφορές δεν έχουν θέση σε μια πολιτισμένη κοινωνία. Τέτοιες συμπεριφορές δεν αρμόζουν σε έναν πολιτισμένο άνθρωπο και πολλοί θα τις χαρακτήριζαν ίσως και βάρβαρες. Τέτοιες συμπεριφορές φανερώνουν έναν άνθρωπο, θα λέγαμε, έρμαιο των ενστίκτων και όχι κύριο της λογικής σκέψης.

Ας αναλογιστούμε τώρα και το πρώτο ερώτημα που θέσαμε: Πόσο πολιτισμένος είναι ο σύγχρονος άνθρωπος; Και λέω να αναλογιστούμε γιατί δεν θα επιχειρήσω να απαντήσω εδώ κάτι τόσο σύνθετο, αλλά εν τέλει και τόσο προσωπικό πιστεύοντας πως μπορώ να καλύψω με την απάντηση μου όλους. Πιστεύω πως μια τέτοιου απάντηση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων το πολιτισμικό περιβάλλον και η ηθική του καθενός από εμάς. Επακολούθως, το μόνο που θα μπορούσα να προσφέρω είναι μια πολύ προσωπική απάντηση.

Ελπίζω όμως να αφήσω στον αναγνώστη δύο πράγματα: το πρώτο είναι συνειδητοποίηση του πόσο σημαντική είναι η αναζήτηση της εσωτερικής ισορροπίας και εσωτερική ισορροπία δεν σημαίνει η άρνηση της αλήθειας, όσο άβολη και αν είναι, αλλά η επαφή με τον εαυτό μας. Δεν είμαστε μόνο λογική. Δεν είμαστε μόνο ένστικτα. Δεν είμαστε μόνο «πρέπει» και κανόνες. Είμαστε όλα αυτά μαζί και εδώ έγκειται η τεράστια συνεισφορά της ψυχανάλυσης, του Φρόυντ, του Καντ, του Νίτσε, του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και πολλών άλλων στοχαστών: μπορεί να μην κατάφεραν, ίσως, να ανακαλύψουν την μία και μοναδική αλήθεια, ή να εξηγήσουν επαρκώς τα ερωτήματα που βασανίζουν αιώνες τώρα την ανθρωπότητα, αλλά μας έδειξαν την σημαντικότητα του διαλόγου, εσωτερικού ή εξωτερικού. Το δεύτερο και κυριότερο που ελπίζω να αφήσω στους αναγνώστες; το ότι να θέτουμε το ερώτημα είναι, αν όχι περισσότερο, τουλάχιστον το ίδιο σημαντικό με το να βρίσκουμε την απάντηση.

Ολοκληρώνοντας λοιπόν, εδώ βρίσκεται και η τόσο προσωπική μου απάντηση και αλήθεια: Θα συνεχίσουμε να είμαστε πολιτισμένοι όσο συνεχίζουμε να θέτουμε ερωτήματα τόσο στον εαυτό μας, όσο και στους άλλους. Θα συνεχίσουμε να είμαστε πολιτισμένοι για όσο αναζητούμε απαντήσεις σε αναπάντητα ερωτήματα. Θα συνεχίσουμε να είμαστε πολιτισμένοι για όσο δεν πιστεύουμε, αλλά αναρωτιόμαστε. Πολιτισμός=Διάλογος.

Oι άνθρωποι που πετυχαίνουν, είναι αυτοί που σηκώνονται δυνατότεροι όταν πέφτουν

Υπάρχει μια Αγγλική παροιμία που λέει πως «η ανάγκη είναι η μητέρα της επινόησης». Αν νιώθουμε αυτή την έντονη επιθυμία – αυτή την ανάγκη – να κάνουμε κάτι, θα βρούμε τον τρόπο να τα καταφέρουμε. Η ανάγκη μας κάνει δυνατότερους. Από πολλές απόψεις.

Αυτό που μας κάνει αυτό που είμαστε, που χτίζει το χαρακτήρα και διαμορφώνει την προσωπικότητά μας δεν είναι μόνο οι περιστάσεις και οι πράξεις μας ως αντίδραση σε αυτές, αλλά το πώς αντιμετωπίζουμε τα όσα μας φέρνει η ζωή.

Πιο συγκεκριμένα, το πώς αποφασίζει ο καθένας να ζει τη ζωή του. Είναι η απάντηση στο ερώτημα του τι είναι αυτό που μας γεμίζει, που μας βοηθάει να επιβιώνουμε όταν νιώθουμε πως δεν μπορούμε άλλο, τι μας πλημμυρίζει με χαρά, μας κάνει να τα ξεχνάμε όλα, μας φέρνει γέλιο και ευτυχία. Και με ποιους θέλουμε να τα μοιραζόμαστε όλα αυτά.

Ανάμεσα στις ερωτήσεις που κάνουμε στον εαυτό μας είναι και οι ανάγκες που έχουμε και από τις οποίες εξαρτάται η συμπεριφορά μας. Γιατί ο κάθε ένας από μας έχει διαφορετικές ανάγκες, διαφορετικές αντιλήψεις και διαφορετικές προτεραιότητες για αυτές.

Ο Αμερικανός ψυχολόγος Abraham Maslow ήταν αυτός ο οποίος διενήργησε κλινικές έρευνες ώστε να αποκωδικοποιήσει τους παράγοντες που παρακινούν τις ανθρώπινες συμπεριφορές. Είναι γνωστότερος για τη θεωρία ιεράρχησης των αναγκών (την πυραμίδα αναγκών του Μάσλοου) που υποστηρίζει ότι υπάρχουν πέντε επίπεδα αναγκών, από τα οποία εξαρτάται όλη σχεδόν η συμπεριφορά μας.

Αυτά ταξινομούνται ιεραρχικά, ξεκινώντας από τις φυσιολογικές ανάγκες επιβίωσης στη βάση της πυραμίδας (οξυγόνο, νερό, τροφή, υγεία, βασικά αγαθά), περνάει στην ανάγκη για ασφάλεια και σιγουριά μέσα στο περιβάλλον στο οποίο ζούμε, έπειτα στις κοινωνικές ανάγκες – την ανάγκη για κοινωνικοποίηση, κοινωνική αποδοχή και φιλικών σχέσεων – στις ανάγκες αναγνώρισης και αυτοεκτίμησης που αποκτούνται μέσω της φήμης, του σεβασμού, της επιρροής, της δύναμης, της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας, και κορυφώνονται στην ανάγκη για αυτοπραγμάτωση – την αίσθηση προσωπικής εξέλιξης και επιτυχίας, ικανοποίησης και πληρότητας, πως έχεις γίνει αυτό που ονειρεύεσαι.

Η άνοδος στην ιεραρχία αναγκών του Maslow μοιάζει σαν την ανάβαση μιας κλίμακας σκαλί-σκαλί, αφού αντιλαμβανόμαστε το επόμενο επίπεδο αναγκών μόνο αφού κατορθώσουμε να ολοκληρώσουμε το προηγούμενο. Κάπως έτσι καταφέρνουμε να εξελισσόμαστε. Σταδιακά. Συνειδητά. Με κόπο και προσπάθεια.

Μερικές φορές όμως πρέπει να νιώσουμε πως έχουμε χαθεί για να μπορέσουμε να ξαναβρούμε τον εαυτό μας και να διαπιστώσουμε τι πραγματικά χρειαζόμαστε – τι και ποιους έχουμε ανάγκη. Το να το αντιληφθούμε αυτό, είναι το πρώτο βήμα στην αυτοπραγμάτωση, στη συνεχή μας πρόοδο και βελτίωση, στην κατανόηση πως ο κόσμος θα γίνει καλύτερος αν πρώτα αλλάξουμε εμείς. Ο καθένας ξεχωριστά.

Γιατί οι άνθρωποι που επιτυγχάνουν σε αυτό τον κόσμο είναι αυτοί που σηκώνονται δυνατότεροι όταν πέφτουν, που αναζητούν τις συνθήκες που θέλουν για να γίνουν καλύτεροι, κι αν δεν τις βρουν, έχουν το κουράγιο και τη θέληση να τις διαμορφώσουν μόνοι τους.

Σταμάτα να αναζητάς την ευτυχία, στο ίδιο μέρος που την έχασες

Αλήθεια, εσύ πού αναζητάς την ευτυχία; Στη σχέση που τελείωσε; Στη σχέση που θα έπρεπε να έχει τελειώσει; Στη σχέση που αρνείσαι να τελειώσεις;

Στη σχέση που τελείωσε ο σύντροφός σου, η σύντροφός σου και εσύ αρνείσαι να το αποδεχτείς και να συνεχίσεις; Στη σχέση που εσύ προσπαθείς να σώσεις, χωρίς να δέχεσαι το τέλος της;

Και γιατί τελικά δυσκολευόμαστε τόσο πολύ; Και γιατί άραγε αναζητάμε την ευτυχία σε σχέσεις που δεν επιλέγουμε να τελειώσουμε. Σε σχέσεις που παλεύουμε να σώσουμε ή σε σχέσεις που λαθροβιώνουν γιατί εμείς δεν παίρνουμε την απόφαση;

Γιατί αναζητάμε την ευτυχία σε ανθρώπους που θα συμβουλεύαμε έναν φίλο μας να χωρίσει; Μήπως αναζητάμε μέσα από αυτές τις σχέσεις μας τον ρόλο μας;

Μήπως θέλουμε να σώζουμε; Μήπως θέλουμε να συμβουλεύουμε; Μήπως γινόμαστε ψυχολόγοι του άλλου; Μήπως εμείς τελικά είμαστε αυτοί που συντηρούν τους πολλαπλούς ρόλους στη σχέση;

Και γιατί άραγε δεν αποδεχόμαστε ότι συνεχίζοντας έτσι, στην πραγματικότητα εμείς χάνουμε στιγμές από τη ζωή μας; Γιατί φοβόμαστε να πάρουμε μία απόφαση και μουδιάζουμε μπροστά στην αλλαγή;

Είναι άραγε ο φόβος της απώλειας, ο φόβος της μοναξιάς, ο φόβος της απόρριψης και της εγκατάλειψης; Είναι ο εγωισμός μας; Μήπως είναι άραγε το αίσθημα ότι αποτύχαμε;

Ήταν όμως τελικά αποτυχία και τι ορίζουμε ως αποτυχία; Γιατί μπορεί το λάθος και η αποτυχία να ήταν η παραμονή μας σε αυτή τη σχέση. Μπορεί το λάθος μας να ήταν ο εγκλωβισμός μας σε μία σχέση την οποία εμείς νιώθαμε ότι παλεύουμε να σώσουμε και ο άλλος είχε ήδη παρατήσει. Άρα, τελικά υπάρχουν πάντα πολλές οπτικές για να δούμε ένα γεγονός.

Η σχέση όμως είναι διάδραση. Η σχέση είναι ουσιαστική επικοινωνία, σεβασμός και θαυμασμός. Η σχέση δεν χρειάζεται πειθώ. Εξάλλου, όταν προσπαθούμε να πείσουμε τον άλλον να μείνει μαζί μας, δεν είναι σχέση, μία διαδικασία marketing είναι, στην οποία εμείς μειώνουμε τον εαυτό μας.

Να επενδύεις σε ανθρώπους και σε σχέσεις που επενδύουν και σε σένα. Να τον αγαπάς τον εαυτό σου και να διεκδικείς την ευτυχία σε ανθρώπους που προσπαθούν να σε κάνουν ευτυχισμένο, ευτυχισμένη.

Τι είναι ακριβώς μια ιδέα και πώς δημιουργείται;

Υπάρχουν πολλές εκφράσεις που χρησιμοποιούμε στην καθομιλουμένη για να χαρακτηρίσουμε τις καλές ιδέες: τις ονομάζουμε φαεινές, πρωτότυπες, δημιουργικές, ευρηματικές. Συμμετέχουμε σε ομαδικές συσκέψεις και κάνουμε ανακαλύψεις, έχουμε στιγμές έμπνευσης τύπου «εύρηκα» και στιγμές θείας φώτισης ή αποκάλυψης. Κάτι υπάρχει σε αυτή την έννοια που ωθεί τη γλώσσα μας στην υπερβολή και το λεξιλόγιό μας αγωνίζεται να αναπαράγει την καινοτομία που περιγράφει.

Παρ’ όλα αυτά, μέσα στην υπερβολή τους, καμιά τους δεν συλλαμβάνει τι ακριβώς είναι μια ιδέα στο πιο στοιχειώδες επίπεδο. Μια καλή ιδέα είναι ένα δίκτυο. Ένας συγκεκριμένος αστερισμός νευρώνων – χιλιάδων νευρώνων – που πυροδοτούνται για πρώτη φορά συγχρόνως μέσα στον εγκέφαλο μας και μια ιδέα εμφανίζεται αίφνης στη συνείδησή μας.

Μια νέα ιδέα δεν είναι παρά ένα δίκτυο κυττάρων τα οποία εξερευνούν την παρακείμενη δυνατότητα των συνδέσεων που μπορούν να πραγματοποιηθούν στον εγκέφαλό μας. Αυτό ισχύει είτε η συγκεκριμένη ιδέα είναι ένας νέος τρόπος λύσης κάποιου σύνθετου προβλήματος φυσικής, η φράση με την οποία κλείνει ένα μυθιστόρημα ή το στοιχείο για μια λογιστική εφαρμογή. Αν πρόκειται να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε το μυστήριο της γέννησης των καλών ιδεών, θα πρέπει κατ’ αρχάς να απαλλαγούμε από την εξής κοινή παρεξήγηση: μια ιδέα δεν είναι ένα μοναδικό πράγμα, είναι κυρίως συγκυρία.

Όταν σκεπτόμαστε τις ιδέες στην ενδημική τους κατάσταση των δικτύων νευρώνων, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τις ακόλουθες δυο βασικές προϋποθέσεις.

Πρώτον, το τεράστιο εύρος του δικτύου: δεν γίνεται αποκάλυψη με την πυροδότηση τριών μόνο νευρώνων. Το δίκτυο πρέπει να πυκνοκατοικείται. Ο εγκέφαλός μας διαθέτει γύρω στα 100 δισεκατομμύρια νευρώνες, που είναι ένας εντυπωσιακός αριθμός. Όλοι αυτοί οι νευρώνες όμως θα ήταν άχρηστοι στη δημιουργία ιδεών (καθώς και όλων των άλλων επιτευγμάτων του ανθρώπινου νου) αν δεν είχαν την ικανότητα να πραγματοποιούν τόσο σύνθετε συνδέσεις μεταξύ τους.

Ένας κοινός νευρώνας συνδέεται με χίλιους άλλους, οι οποίοι είναι σκορπισμένοι στον εγκέφαλο, πράγμα που σημαίνει ότι το μυαλό ενός ενήλικα περιέχει 100 τρισεκατομμύρια ξεχωριστές συνδέσεις νευρώνων, δηλαδή είναι το μεγαλύτερο και πιο σύνθετο δίκτυο στον κόσμο.

Δεύτερον, το δίκτυο πρέπει να είναι εύπλαστο, ικανό να υιοθετήσει νέες διαρθρωτικές δομές. Ένα πυκνό δίκτυο που δεν μπορεί να σχηματίσει νέα σχήματα είναι εκ των προτέρων ανίκανο να αλλάξει και εξίσου ανίκανο να ψηλαφίσει τα όρια της παρακείμενης δυνατότητας.

Όταν μια νέα ιδέα εμφανιστεί στο μυαλό μας, η αίσθηση της καινοτομίας που κάνει αυτή την εμπειρία τόσο καταπληκτική σχετίζεται άμεσα με τα κύτταρα του εγκεφάλου μας: μια ολοκαίνουρια συναρμογή νευρώνων έχει ενωθεί για να κάνει τη σκέψη δυνατή. Αυτές οι διαδικασίες γίνονται από τα γονίδια και από προσωπική πείρα: ορισμένες συναρμογές βοηθούν στη ρύθμιση των χτύπων της καρδιάς και προκαλούν ανακλαστικές αντιδράσεις, άλλες ζωντανεύουν αναμνήσεις των μπισκότων που τρώγαμε όταν είμαστε παιδιά, και άλλες μας βοηθούν να εφεύρουμε έναν υπολογιστή με δυνατότητες προγραμματισμού.

Οι συναρμογές είναι το κλειδί για τη σοφία, γι’ αυτό η όλη αντίληψη της απώλειας νευρώνων από τη στιγμή της ενηλικίωσής μας είναι παραπλανητική. Αυτό που μετράει δεν είναι απλώς ο αριθμός των νευρώνων μέσα στον εγκέφαλό μας, αλλά οι μυριάδες συνδέσεις που δημιουργήθηκαν μεταξύ τους.

Φυσικά, οτιδήποτε συμβαίνει στο μυαλό μας είναι κυριολεκτικά ένα δίκτυο. Το να θυμηθούμε να κόψουμε τα νύχια των ποδιών μας προϋποθέτει ένα δίκτυο από νευρώνες οι οποίοι ενεργούν κάπως συντεταγμένα. Αυτό όμως δεν συνιστά θεία φώτιση.

Φαίνεται ότι οι καλές ιδέες διαθέτουν ορισμένες πρότυπες υπογραφές, τις οποίες μπορούμε να διακρίνουμε στα δίκτυα που τις γεννούν. Το δημιουργικό μυαλό συμπεριφέρεται διαφορετικά από το μυαλό που εκτελεί ένα παλίλλογο έργο. Οι νευρώνες επικοινωνούν με διαφορετικούς τρόπους. Τα δίκτυα αποκτούν συγκεκριμένες μορφές.

Πώς όμως θα ωθήσουμε το μυαλό μας προς αυτά τα πιο δημιουργικά δίκτυα; Η απάντηση είναι, καθώς φαίνεται, απολαυστικά κλασματική: για να κάνουμε το μυαλό μας πιο καινοτόμο, πρέπει να το τοποθετήσουμε μέσα σε περιβάλλοντα που μοιράζονται τις ίδιες πρότυπες υπογραφές: δίκτυα ιδεών ή ανθρώπων που μιμούνται τα νευρικά δίκτυα ενός εγκεφάλου, ο οποίος ερευνά τα όρια της παρακείμενης δυνατότητας.

Ορισμένα περιβάλλοντα ενισχύουν τη φυσική ικανότητα του μυαλού να κάνει νέες συνδέσεις. Τέτοιες όμως συνδέσεις είναι πολύ παλαιότερες από τον ανθρώπινο εγκέφαλο, παλιότερες ακόμα κι από τους νευρώνες. Μας πηγαίνουν πίσω, για μια ακόμα φορά, στην αρχή της ίδιας της ζωής.

Σωκράτης: Τα άδεια σακιά τα φουσκώνει ο αέρας και τους ανόητους η έπαρση

Ο Σωκράτης, ο Έλληνας Αθηναίος φιλόσοφος και μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ελληνικού και παγκόσμιου πνεύματος και πολιτισμού και ένας από τους ιδρυτές της Δυτικής φιλοσοφίας, γεννήθηκε το 470 π. Χ.

Πιθανότατα σπούδασε αστρονομία και γεωμετρία όταν ήταν νέος. Ήταν ανάμεσα στους Αθηναίους που πολέμησαν στην μάχη της Αμφίπολης, στην μάχη στο Δήλιο της Βοιωτίας και στην πολιορκία της Ποτίδαιας. Αν και πριν την συμμετοχή του στον Πελοποννησιακό πόλεμο δεν είχε σχέση με την πολιτική η εμπειρία του στην διάρκεια του πολέμου τον ώθησε να είναι ενεργό μέρος στην πολιτική ζωή της πόλης του. Βέβαια το πραγματικό του ενδιαφέρον σε όλη την διάρκεια της ζωής του ήταν η φιλοσοφία. Ο Σωκράτης δεν άφησε γραπτά κείμενα, θεωρώντας ότι ένα κείμενο θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για την στείρα μάθηση ενός σχολείου, αλλά δεν ήταν διόλου χρήσιμο για την τόνωση της ίδιας της έρευνας.

Η φιλοσοφία του Σωκράτη ασχολείται κατά κύριο λόγο με τον άνθρωπο και τις σχέσεις του στην κοινότητα την οποία ζει. Ο Σωκράτης απέρριψε εντελώς να ασχοληθεί με την μελέτη της φύσης όπως οι Σοφιστές. Οι πρώτοι φιλόσοφοι λοιπόν αναζητούσαν την αρχή της δημιουργίας του κόσμου, ενώ ο Σωκράτης αναζήτησε την αρχή κάθε ηθικής έννοιας, που δεν επηρεάζεται από ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες αλλά ούτε από τη δυνατότητα της αντίληψης του κάθε ανθρώπου. Αναζήτησε δηλαδή το απόλυτο και απέρριψε το σχετικό, μελέτησε την ηθική ουσία και απέρριψε τα ηθικά φαινόμενα.

Ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος που διείσδυσε εις βάθος στη μελέτη της πραγματικής ουσίας του ανθρώπου. Μίλησε πρώτος για την ψυχή ως την πραγματική ουσία του ανθρώπου και την αρετή ως αυτό που επιτρέπει την πλήρωση της ανθρώπινης φύσης μέσα από την διαρκή αναζήτηση και βελτίωση της ψυχής. Ο Σωκράτης επιθυμούσε να δημιουργήσει μία στέρεα θεωρία που θα ορίζει οριστικά και αμετάκλητα τις έννοιες του καλού, της αρετής και της σοφίας.

Για τον Σωκράτη η πρώτη προϋπόθεση για την επίτευξη της γνώσης, είναι το ίδιο το άτομο να αναγνωρίσει την άγνοιά του. Προσποιούμενος λοιπόν τον αδαή συζητούσε προσπαθώντας να παίξει τον ρόλο της συνείδησης. Έκανε ερωτήσεις, ειρωνευόταν και προσπαθούσε να εκμαιεύσει την αλήθεια από τον συνομιλητή του. Πολλές φορές βύθιζε τον άνθρωπο που συζητούσε μαζί του σε σκέψεις και τον γέμιζε με αμφιβολίες ωθώντας τον έτσι να αναζητήσει νέες αλήθειες. Αυτή η διαδικασία γίνεται μέσω του διαλόγου και είναι αυτό που ο Σωκράτης έλεγε μαιευτική μέθοδος, θεωρώντας πως φέρνει στον άνθρωπο την αληθινή γνώση.

Ο Σωκράτης δεν δημιούργησε ποτέ σχολή. Δίδασκε μέσα στους δρόμους και τις πλατείες της Αθήνας, σε εξωτερικούς και σε εσωτερικούς χώρους τους ανθρώπους που ήθελαν να τον ακούσουν. Ο λόγος του Σωκράτη ελεύθερος, ανατρεπτικός, αντίθετος στην παραδοσιακή θρησκεία, ενάντια στους κανόνες και τις πεποιθήσεις της εποχής τον έφερε αντιμέτωπο με τις αρχές. Κατηγορήθηκε για ασέβεια προς τους θεούς και για διαφθορά των νέων. Αρνούμενος να αναιρέσει τις απόψεις του επιβεβαίωσε την ορθότητα της διδασκαλίας του ενώπιον των δικαστών και αποδέχθηκε στωικά την ποινή του, το θάνατο.

Ενώ ανάμενε 30 μέρες την εκτέλεση της απόφασης (γιατί ο νόμος απαγόρευε την εκτέλεση της θανατικής ποινής πριν από την επιστροφή του ιερού πλοίου από τις γιορτές της Δήλου) οι φίλοι, οι σύντροφοι και οι μαθητές του καθημερινά προσπαθούσαν με κάθε δυνατό μέσο να τον παρακινήσουν να φύγει, αλλά εκείνος αρνήθηκε λέγοντας ότι ο ίδιος είχε κηρύξει την πίστη στη δικαιοσύνη και τον σεβασμό του νόμου.

Έτσι το 399 π. Χ. σεβόμενος την δικαιοσύνη και τους νόμους ήπιε το κώνειο και πέθανε μιλώντας στους μαθητές του.

Τους μεν κενούς ασκούς η πνοή διίστησι, τους δ’ ανοήτους, το οίημα.
μτφ.: Τα άδεια σακιά τα φουσκώνει ο αέρας και τους ανόητους η έπαρση

Ο Σωκράτης είπε:
Ού τό ζήν περί πλείστου ποιητέου, αλλά τό εύ ζήν.
(Δεν πρέπει να βάζουμε σε ανώτερη μοίρα την πεζή ζωή, αλλά την έντιμη, ηθική,
ανώτερη ζωή).

Αισχρόν δε μήδεν πράττε, μηδέ μανθάνε

Ούτε να πράττης ,ούτε να μανθάνης κάτι το αισχρόν

Αν έχεις κάτι δύσκολο να κάνεις, ανάθεσέ το σε έναν τεμπέλη. Θα βρει έναν εύκολο τρόπο να το κάνει.

Αλίμονο σ’ αυτούς που δεν ξέρουν ότι δεν ξέρουν αυτά που δεν ξέρουν.

Πήγαινε να δεις ένα ακρωτήρι, ένα βουνό, μια θάλασσα κι ένα ποτάμι και τα είδες όλα!

Σε συμβουλεύω να παντρευτείς. Αν βρεις μια καλή γυναίκα, θα είσαι ευτυχισμένος. Αν όχι, θα γίνεις φιλόσοφος.

Εν οίδα ότι ουδέν οίδα.

Δεν είμαι Αθηναίος, ούτε Έλληνας πολίτης, αλλά πολίτης του κόσμου.

Εκείνος που περισσότερο μοιάζει με Θεό είναι εκείνος που δεν εξαρτάται από τίποτα.

Ο μέν δειλός τής πατρίδος, ό δέ φιλόδοξος τής πατρώας ουσίας εστί προδότης.
(Ο δειλός γίνεται προδότης της πατρίδας του, ενώ ο φιλόδοξος της πατρικής
κληρονομίας).

Η αγάπη προς τις διακρίσεις παροτρύνει προς τα καλά και τα έντιμα.

Αρχή της σοφίας είναι η γνώση της άγνοιας.

Η παιδεία, καθάπερ ευδαίμων χώρα, πάντα τ’ αγαθά φέρει.

Αι μεν ποδήρες εσθήτες τα σώματα, αι δε υπέρμετροι περιουσίαι τας ψυχάς εμποδίζουσιν.

Τοίς νόμοις γάρ τών πολιτών εμμενόντων, οί πόλεις ισχυρόταταί τε καί ευδαιμονέσταται γίγνονται.
(Όταν οι πολίτες μένουν σταθεροί στους νόμους, οι πόλεις γίνονται και πιο
ισχυρές και πιο ευτυχισμένες).

Το ασήμι και η πορφύρα είναι χρήσιμα στους τραγωδούς, όχι στη ζωή.

Ο άνθρωπος πράττει κακώς από άγνοια.

Αγαθοί άνθρωποι δε γίνονται μόνο με επιστήμη αλλά και με ορθή γνώμη.

Κάθε πράξη που γίνεται με δικαιοσύνη είναι αρετή

Πρέπει να προκαλούμε την κρητική των κωμικών, γιατί αν μιλήσουν για κάτι πραγματικό, μας βοηθούν να το διορθώσουμε, διαφορετικά μας αφήνουν αδιάφορους.

Καλό είναι οι νέοι να καθρεπτίζονται συνεχώς, έτσι ώστε αν είναι ωραίοι, να γίνονται αντάξιοι του εαυτού τους, και αν είναι άσχημοι να προσπαθούν να συγκαλύψουν την ασχήμια με μόρφωση.

Είτε αν παντρευτείς, είτε αν δεν παντρευτείς, ό,τι και αν κάνεις από τα δυο, θα μετανιώσεις.

Το καλό ξεκίνημα δεν είναι βέβαια ασήμαντο πράγμα, ούτε όμως σημαίνει πολλά πράγματα.

Ο χορός είναι εξάσκηση που βοηθάει στη σωματική ευεξία.

Υπάρχει ένα μόνο καλό, η γνώση και ένα κακό, η αμάθεια.

Το σπουδαιότερο απόκτημα είναι οι ελεύθερες ώρες.

Από δική σας δειλία και αμυαλιά σας χτυπούν οι φουρτούνες

Όταν ο Πεισίστρατος πήρε τη δύναμη στα χέρια του, ο Σόλωνας, μη μπορώντας πια να πείσει τον λαό, πήγε και άφησε τα όπλα του μπροστά στο οίκημα του στρατηγού λέγοντας “Πατρίδα μου, σε βοήθησα με λόγια και με έργα” – και αμέσως απέπλευσε για την Αίγυπτο και την Κύπρο, από όπου και επισκέφθηκε τον Κροίσο.

 Τότε ήταν που ο Κροίσος τον ρώτησε: “Ποιον θεωρείς ευτυχισμένο;”, και εκείνος του απάντησε: “Τον Τέλλο τον Αθηναίο, τον Κλεόβη και τον Βίτωνα”, και όσα άλλα πασίγνωστα λένε οι παλιές ιστορίες.

 Κάποιοι λένε ότι ο Κροίσος κάθισε ολοστόλιστος στον θρόνο του και τον ρώτησε αν είδε ποτέ στη ζωή του ωραιότερο θέαμα, και εκείνος απάντησε: “Ναι, πετεινούς, φασιανούς και παγώνια· γιατί αυτά έχουν όλα τους τα λαμπερά στολίδια από τη φύση, χίλιες φορές πιο όμορφα”.

 Φεύγοντας από εκεί πήγε στην Κιλικία, όπου και ίδρυσε μια πόλη που της έδωσε το όνομα Σόλοι – απ’ το δικό του όνομα. Εκεί εγκατέστησε και κάτι λίγους Αθηναίους, που σιγά σιγά, καθώς περνούσε ο καιρός, αλλοιώθηκε η γλώσσα τους – γι’ αυτούς ήταν που πλάστηκε η λέξη σολοικίζω*.

 Οι κάτοικοι αυτής της πόλης λέγονται Σολείς, ενώ οι κάτοικοι των Σόλων της Κύπρου λέγονται Σόλιοι.

 Και όταν έμαθε ότι ο Πεισίστρατος ήταν ήδη τύραννος, έγραψε στους Αθηναίους τα εξής:
Από δική σας δειλία και αμυαλιά σας χτυπούν οι φουρτούνες·

 όχι μομφές στους θεούς· δεν είναι φταίχτες· εσείς οι ίδιοι αρματώσατε τούτους εδώ και τρανέψατε τόσο· έτσι, απ’ αυτά, στην πικρή πέσατε τώρα σκλαβιά· ίδια αλεπού πονηρά περπατάει ο καθένας σας χώρια, μα όλοι σαν πάτε μαζί, τότε σας πιάνει αμυαλιά· οι γαλιφιές σας πλανεύουν, και δίνετε πίστη στα λόγια, όμως καμιά προσοχή στα έργα δεν δίνετ’ εσείς.

 Αυτά έγραψε ο Σόλωνας. Ο Πεισίστρατος, από την άλλη, έστειλε στον Σόλωνα, που βρισκόταν μακριά από την πατρίδα του, την ακόλουθη επιστολή:

Ο Πεισίστρατος στον Σόλωνα
Δεν είμαι ο μόνος Έλληνας που επιδίωξε την τυραννίδα, αλλά η τυραννίδα δεν είναι κάτι που δεν μου ταιριάζει: είμαι από τη γενιά των Κοδριδών. Στην πραγματικότητα ξαναπήρα τα προνόμια που οι Αθηναίοι είχαν ορκιστεί ότι θα δώσουν στον Κόδρο και στους απογόνους του, και ύστερα τους τα αφαίρεσαν. Κατά τα άλλα δεν κάνω κανένα κακό ούτε στους θεούς ούτε στους ανθρώπους, αλλά αφήνω τους Αθηναίους να ζουν ως πολίτες σύμφωνα με τους νόμους που εσύ θέσπισες γι’ αυτούς. Ζουν μάλιστα καλύτερα παρά αν ζούσαν σε δημοκρατία. Σε κανέναν δεν επιτρέπω να συμπεριφέρεται υβριστικά· και εγώ ο τύραννος δεν διεκδικώ για τον εαυτό μου τιμές και προνόμια περισσότερα από αυτά που είχαν καθοριστεί και για τους παλαιότερους βασιλείς. Ο κάθε Αθηναίος ξεχωρίζει από ό,τι παράγει το ένα δέκατο, όχι για μένα, αλλά για τη δημιουργία ενός αποθέματος, από το οποίο θα είναι δυνατό να αντιμετωπίζονται τα έξοδα για τις δημόσιες θυσίες και για τις άλλες τυχόν κοινές εκδηλώσεις, καθώς και για την περίπτωση που θα βρεθούμε σε πόλεμο.

 Εγώ πάντως δεν σε κατηγορώ που αποκάλυψες τα σχέδιά μου, και ο λόγος είναι ότι τις αποκαλύψεις σου τις έκανες πιο πολύ από αγάπη για την πόλη παρά από έχθρα για μένα, και, ακόμη, γιατί αγνοούσες τι είδους διακυβέρνηση επρόκειτο να εγκαθιδρύσω εγώ στην πόλη. Γιατί, αν το ήξερες, θα έδειχνες ίσως ανοχή απέναντί μου καθώς ανελάμβανα την εξουσία, και ούτε θα έφευγες από την πατρίδα.

 Γύρισε λοιπόν πίσω στην πατρίδα, δείχνοντάς μου εμπιστοσύνη όταν λέω – ας είναι και δίχως όρκο – ότι ο Σόλωνας δεν πρόκειται να πάθει κανένα κακό από τον Πεισίστρατο. Γιατί – να το ξέρεις – ούτε και κανένας άλλος από τους εχθρούς μου έπαθε οποιοδήποτε κακό. Και αν το βρεις σωστό να είσαι ένας από τους φίλους μου, θα έχεις την πρώτη θέση ανάμεσα στους φίλους μου· γιατί δεν διακρίνω μέσα σου κανένα δόλο και καμιά κακοπιστία· αν, πάλι, θέλεις να ζήσεις αλλιώς στην Αθήνα, θα έχεις την άδειά μου. Μη στερηθείς την πατρίδα σου εξαιτίας μου.
Αυτά έγραψε στο γράμμα του ο Πεισίστρατος.

Ο Σόλωνας στον Πεισίστρατο
Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι δεν πρόκειται να πάθω κανένα κακό από σένα. Γιατί και πριν γίνεις τύραννος ήμουν φίλος σου, και τώρα δεν είμαι εχθρός σου περισσότερο από οποιονδήποτε Αθηναίο που δεν του αρέσει το τυραννικό πολίτευμα.

 Ο καθένας ας αποφασίσει για λογαριασμό του, σύμφωνα με την κρίση του, αν είναι καλύτερο γι’ αυτόν να κυβερνιέται από έναν μόνο άνθρωπο ή να ζει σε τόπο που έχει δημοκρατία.

 Εν πάση περιπτώσει παραδέχομαι ότι εσύ είσαι από όλους τους τυράννους ο καλύτερος.

 Όσο για την επιστροφή μου στην Αθήνα, δεν βλέπω ότι θα ήταν σωστό για μένα: φοβούμαι μήπως με κατηγορήσει κανείς ότι, ενώ θέσπισα ίσα πολιτικά δικαιώματα για όλους τους Αθηναίους, και ενώ, μπορώντας να ήμουν εγώ τύραννος, δεν το θεώρησα σωστό, τώρα επιστρέφω και επιδοκιμάζω αυτά που κάνεις εσύ.
-----------------------------------
 *Μιλώ ή γράφω λανθασμένα

Άσχετα με το τι πιστεύει κάποιος για κάτι, πάντα μπορείς να βρεις κάποιον που να πιστεύει το αντίθετο

Οι φιλόσοφοι ενδιαφέρονται βαθύτατα για τα συστήματα των πεποιθήσεων. Πολλοί φιλόσοφοι, από τον Πλάτωνα μέχρι τον Ουίλιαμ Τζέιμς, έχουν επισημάνει τον ζωτικό ρόλο που παίζουν οι πεποιθήσεις μας – για καλό ή κακό – στην καθημερινή μας ζωή.

 Ο Χομπς παρατήρησε ότι ο ανθρώπινος κόσμος κυβερνάται από τη γνώμη. Οι γνώμες είναι απλώς ανώριμες πεποιθήσεις για θέματα που επιβάλλουν την άμεση προσοχή μας. Μια φιλοσοφική εξέταση ενός συστήματος πεποιθήσεων προϋποθέτει την προσπάθεια να καταλάβεις όχι μόνο το τι πιστεύουν οι άνθρωποι, αλλά επίσης πώς κατέληξαν να το πιστεύουν, τι λόγους έχουν να πιστεύουν αυτό, πώς οι πεποιθήσεις τους επηρεάζουν τον τρόπο που ζούνε και μέχρι ποιο σημείο οι πεποιθήσεις τους είναι η πηγή της ευαρέσκειάς τους, της δυσαρέσκειάς τους ή της ασθένειάς τους αντίστοιχα.

 Ένα εκπληκτικό πράγμα σχετικά με τις ανθρώπινες πεποιθήσεις είναι ότι άσχετα με το τι πιστεύει κάποιος για κάτι, πάντα μπορείς να βρεις κάποιον που να πιστεύει το αντίθετο ή κάτι μη συμβατό. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ανθρώπινες πράξεις οι οποίες είναι και αυτές αντιφατικές ή ασύμβατες.

 Για παράδειγμα, ο παγανιστής Ρωμαίος αυτοκράτορας Νέρωνας εκτελούσε βίαια ανθρώπους επειδή πίστευαν στο χριστιανισμό.

 Μερικούς αιώνες αργότερα, η Ιερά Εξέταση εκτελούσε βίαια ανθρώπους επειδή δεν πίστευαν στη δική της ερμηνεία του χριστιανισμού.

 Το αν ο Νέρωνας ή οι ιεροεξεταστές ήταν τρελοί ή απλώς παραπλανημένοι δεν θα το μάθουμε ποτέ.

 Κατά τη διάρκεια του αμερικανικού Επαναστατικού Πολέμου, αυτοί που υπέγραψαν τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας θεωρούνται ήρωες σε δεκατρείς αποικίες, αλλά κρίνονταν προδότες από το βρετανικό στέμμα. Εάν συλλαμβάνονταν, οι Αμερικανοί “Ιδρυτές Πατέρες” θα είχαν κρεμαστεί επί εσχάτη προδοσία.

 Είχαν μήπως αυτοκτονικές τάσεις αυτοί που υπέγραψαν τη διακήρυξη; Βεβαίως όχι. Ήταν θαρραλέοι άντρες, οι οποίοι έπραξαν μετά από πολλή ενδοσκόπηση και δημόσια διαμάχη, και οι οποίοι εφάρμοσαν βαθιές φιλοσοφικές αρχές ακόμη και με τον τρόπο που ενήργησαν.

 Εν τω μεταξύ, αυτά τα ακραία και βίαια παραδείγματα αντικατοπτρίζουν όχι μόνο τον ζωτικό ρόλο των πεποιθήσεων στη διακυβέρνηση της πορείας της ανθρώπινης ζωής, αλλά και το πώς οι πεποιθήσεις σχετικά με τις πεποιθήσεις των άλλων ανθρώπων διέπουν την πορεία της ανθρώπινης ζωής. Το να καταλάβει κανείς όλα αυτά είναι μια φιλοσοφική διεργασία. Το να καταλάβει πως οι πεποιθήσεις, και οι πεποιθήσεις σχετικά με τις πεποιθήσεις των άλλων, μπορούν να κάνουν την ανθρώπινη ζωή καλύτερη – ή χειρότερη – επίσης είναι μια φιλοσοφική διεργασία.

 Για την ιστορία: Δεν είμαι ηθικός σχετικιστής. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να έχουν την ελευθερία να πιστεύουν και να λατρεύουν τον δικό τους θεό ή θεούς με τον δικό τους τρόπο ή τρόπους, αλλά μια τέτοια ελευθερία δεν θα έπρεπε ποτέ να περιλαμβάνει την ελευθερία του να βλάπτεις ή να σκοτώνεις αυτούς που πιστεύουν σε άλλους θεούς.

 Επομένως ανέχομαι τις απόψεις των άλλων ανθρώπων, όσο μπορώ να ανέχομαι και αυτούς τους ίδιους. Έτσι ταυτίζομαι συναισθηματικά με τους πρώτους χριστιανούς μάρτυρες – οι οποίοι πέθαναν για την πίστη τους, αλλά δεν προσπάθησαν να δολοφονήσουν άλλους για αυτή –, ενώ καταδικάζω τον Νέρωνα και την Ιερά Εξέταση σαν δολοφόνους που δεν πρέπει να τους ανεχόμαστε.

 Η αποδοκιμασία μου δεν έχει να κάνει με τον παγανισμό, τον χριστιανισμό ή τον ισλαμισμό: Έχει να κάνει με το προμελετημένο κακό, το οποίο πάντα αυξάνει και ποτέ δεν μειώνει τα βάσανα στον κόσμο.

 Και αυτό δεν είναι σχετικισμός.

 Αν οι απόψεις σου σε κάνουν να έχεις δυσαρέσκειες, και αν δεν έχεις την απαραίτητη φιλοσοφική καθοδήγηση για να αντιμετωπίσεις τη δυσαρέσκειά σου εποικοδομητικά, τότε είσαι υπεύθυνος που δεινοπαθείς χωρίς να χρειάζεται, και πιθανώς γιατί εξάπλωσες καταστροφικά την δυσαρέσκειά σου σε άλλους, σαν κάποιο μολυσματικό ιό του μυαλού.

 Πιστεύω ακράδαντα ότι ορισμένες απόψεις προκαλούν περισσότερη δυσαρέσκεια από άλλες· και ότι μερικές είναι πιο βλαπτικές από άλλες.

 Ούτε αυτό όμως είναι ηθικός σχετικισμός.

 Υπάρχουν πολλοί τρόποι να βλάψετε τον εαυτό σας και τους άλλους, και το να βλάπτεις είναι κακό. Και αυτό είναι απόλυτο. Επίσης υπάρχουν πολλοί τρόποι να βοηθήσετε τον εαυτό σας και τους άλλους, και το να βοηθάς είναι καλό. Και αυτό είναι απόλυτο επίσης.

 Το πώς επιλέγετε να βοηθήσετε τον εαυτό σας και τους άλλους εξαρτάται από την κρίση σας.
Και αυτό είναι σχετικό.

Προσδιορίστηκε για πρώτη φορά η γεωμετρία ενός ηλεκτρονίου που δίνει τη δυνατότητα ελέγχου του σπιν του

Φυσικοί στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας μπόρεσαν να δείξουν για πρώτη φορά πώς μοιάζει ένα ηλεκτρόνιο σε ένα τεχνητό άτομο. Μια μέθοδος που πρόσφατα αναπτύχθηκε τους επιτρέπει να δείξουν την πιθανότητα παρουσίας ενός ηλεκτρονίου στο χώρο. Αυτό επιτρέπει να βελτιωθεί ο έλεγχος του σπιν του ηλεκτρονίου, που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει ως η μικρότερη μονάδα πληροφορίας σε έναν μελλοντικό κβαντικό υπολογιστή. Τα πειράματα δημοσιεύθηκαν στο Physical Review Letters και η σχετική θεωρία στο Physical Review B.

Το σπιν ενός ηλεκτρονίου είναι ένας πολλά υποσχόμενος υποψήφιος για να χρησιμοποιηθεί ως η μικρότερη μονάδα πληροφορίας (qubit) ενός κβαντικού υπολογιστή. Ο έλεγχος και η αλλαγή του σπιν αυτού ή η σύζευξή του με άλλα σπιν είναι μια πρόκληση για την οποία εργάζεται μεγάλος αριθμός ερευνητικών ομάδων σε όλο τον κόσμο. Η σταθερότητα ενός σπιν και η διεμπλοκή διαφορετικών σπιν εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από τη γεωμετρία των ηλεκτρονίων – η οποία προηγουμένως ήταν αδύνατο να προσδιοριστεί πειραματικά.

Επιστήμονες στις ομάδες με επικεφαλείς τους καθηγητές Dominik Zumbühl και Daniel Loss από το Τμήμα Φυσικής και το Ελβετικό Ινστιτούτο Νανοτεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας έχουν ανακαλύψει μια μέθοδο με την οποία μπορούν να προσδιορίσουν χωρικά τη γεωμετρία του ηλεκτρονίου σε κβαντικά σημεία. Ένα κβαντικό σημείο είναι μια δυναμική παγίδα που επιτρέπει ελεύθερα ηλεκτρόνια να περιορίζονται σε μια περιοχή η οποία είναι περίπου 1000 φορές ευρύτερη από αυτή ενός φυσικού ατόμου. Επειδή τα παγιδευμένα ηλεκτρόνια συμπεριφέρονται παρόμοια με τα δεσμευμένα σε ένα άτομο ηλεκτρόνια, τα κβαντικά σημεία είναι γνωστά επίσης και ως «τεχνητά άτομα».

Το ηλεκτρόνιο συγκρατείται στο κβαντικό σημείο από ηλεκτρικά πεδία. Ωστόσο, κινείται μέσα στο χώρο και με διαφορετικές πιθανότητες που ανταποκρίνονται σε μια κυματοσυνάρτηση, παραμένει σε ορισμένες θέσεις μέσα στο χώρο περιορισμού του.

Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν φασματοσκοπικές μετρήσεις για να προσδιορίσουν τα ενεργειακά επίπεδα στο κβαντικό σημείο και μελέτησαν τη συμπεριφορά των επιπέδων αυτών σε μαγνητικά πεδία διαφορετικών εντάσεων και προσανατολισμών. Βασιζόμενοι στο θεωρητικό μοντέλο τους, μπόρεσαν να προσδιορίσουν την πυκνότητα πιθανότητας του ηλεκτρονίου και έτσι τη κυματοσυνάρτησή του με ακρίβεια στη κλίμακα του υπο-νανομέτρου. «Για να το θέσουμε απλά, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη μέθοδο για να δείξουμε πως μοιάζει ένα ηλεκτρόνιο για πρώτη φορά», εξηγεί ο Loss.

Οι ερευνητές, οι οποίοι εργάζονται στενά με συναδέλφους στη Ιαπωνία, τη Σλοβακία και τις ΗΠ, έτσι κερδίζουν μια καλύτερη κατανόηση του συσχετισμού μεταξύ της γεωμετρίας του ηλεκτρονίου και του σπιν του ηλεκτρονίου, που θα πρέπει να είναι για όσο το δυνατό περισσότερο σταθερό και γρήγορα μεταβαλλόμενο για χρήση ως ένα qubit. «Μπορέσαμε όχι μόνο να χαρτογραφήσουμε το σχήμα και τον προσανατολισμό του ηλεκτρονίου, αλλά επίσης να ελέγξουμε την κυματοσυνάρτηση σύμφωνα με την διαμόρφωση των εφαρμοζόμενων ηλεκτρικών πεδίων. Αυτό μας δίνει τη ευκαιρία να βελτιστοποιούμε τον έλεγχο των σπιν με πολύ κατευθυνόμενο τρόπο», λέει ο Zumbühl.

Ο χωρικός προσανατολισμός του ηλεκτρονίου παίζει επίσης ρόλο στη διεμπλοκή των διαφόρων σπιν. Παρόμοια με τη σύνδεση δυο ατόμων σε ένα μόριο, η κυματοσυνάρτηση δυο ηλεκτρονίων πρέπει να βρίσκεται σε ένα επίπεδο για επιτυχή διεμπλοκή. Με τη βοήθεια της μεθόδου που αναπτύχθηκε, μεγάλος αριθμός προηγούμενων μελετών μπορεί να κατανοηθούν καλύτερα και η απόδοση των σπιν-qubit μπορεί να βελτιστοποιηθεί στο μέλλον.

Η διαφωνία στις μετρήσεις της σταθεράς Hubble μπορεί να επιλυθεί προσθέτοντας μια έξτρα μορφή σκοτεινής ενέργειας

Ο ρυθμός με τον οποίο το σύμπαν διευρύνεται, που περιγράφηκε από τη σταθερά του Hubble, έχει για πολύ καιρό δυσκολία να προσδιοριστεί ως ποσότητα. Οι δυο σημερινές στρατηγικές για τον προσδιορισμό της σταθεράς Hubble συγκρούονται και η τάση αυτή μοιάζει μόνο να γίνεται χειρότερη μετά από την κάθε διάθεση δεδομένων. Μια νέα θεωρία υποστηρίζει τώρα ότι η λύση θα μπορούσε να είναι η πρόσθεση ενός άλλου τύπου σκοτεινής ενέργειας που θα έχει για λίγο επιταχύνει το σύμπαν πολύ καιρό πριν εμφανιστούν οι γαλαξίες.

Η σταθερά Hubble μπορεί να βρεθεί «τοπικά» μετρώντας την ταχύτητα με την οποία κινείται ένα αντικείμενο (συνήθως ένας υπερκαινοφανής) που απομακρύνεται από εμάς και διαιρώντας την από την απόστασή του. Ένας άλλος τρόπος να εκτιμηθεί η σταθερά Hubble περιλαμβάνει την συναγωγή δεδομένων από το πρώιμο σύμπαν από την κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου (CMB). Ενώ οι δυο τεχνικές παράγουν παρόμοιες εκτιμήσεις, οι τιμές διαφέρουν με στατιστική σημαντικότητα 4σ.

Στην παραγωγή της εκτίμησης της CMB, οι ερευνητές έχουν υποθέσει ένα «τυπικό» κοσμολογικό μοντέλο, στο οποίο η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας είναι σταθερή κατά τη διάρκεια του χρόνου. Για να επιλύσουν την αβεβαιότητα Hubble, ο Marc Kamionkowski του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, στο Maryland και οι συνεργάτες του φαντάστηκαν μια δεύτερη κατανομή της σκοτεινής ενέργειας που προέρχεται από ένα αποκαλούμενο βαθμωτό πεδίο που έχει μια χρονικά μεταβαλλόμενη πυκνότητα ενέργειας. Εστιάζοντας στους τύπους των δυναμικών του βαθμωτού πεδίου, η ομάδα περιέγραψε παραμέτρους αυτών των δυναμικών που θα μπορούσαν να δώσουν αρκετή επιτάχυνση στο πρώιμο σύμπαν για να φέρει την εκτίμηση από την CMB της σταθεράς Hubble σε συμφωνία με την τοπική μέτρηση. Οι ερευνητές πρόβλεψαν ότι η σύντομη επιτάχυνση από αυτό το βαθμωτό πεδίο θα μπορούσε να παραγάγει αμυδρές, αλλά ανιχνεύσιμες, υπογραφές στην CMB που οι μελλοντικές επισκοπήσεις θα μπορούσαν να παρατηρήσουν.

Ποιός μας έδωσε τις πεποιθήσεις μας;

Ένας βοσκός είχε πάρα πολλά αρνάκια. Τόσα που δεν φαντάζεσαι. Κάθε μέρα φυσικά έσφαζε και μερικά απ’ αυτά. Τα προβατάκια με το λίγο μυαλό που ‘χαν, προσπαθούσαν να ξεφύγουν, διότι όσο προβατάκια και αν ήταν, κάποιο ελάχιστο ένστικτο επιβίωσης το είχαν.

 

Ο βοσκός λοιπόν παρατήρησε ότι πολλά απ’ τα πρόβατά του χανόντουσαν, άλλα τρέμανε από τον φόβο τους και άλλα φεύγανε προς το δάσος όπου τα έτρωγαν οι λύκοι. Κατάλαβε λοιπόν ότι χρειαζότανε πολλούς υπηρέτες για να τα φυλάνε, πράγμα που θ’ ανέβαζε κατά πολύ τα έξοδα του. Τότε σκέφτηκε κάτι πολύ απλό.
 

 

Υπνώτισε τα αρνάκια του και τους φόρτωσε εμφυτεύσεις

 

Τους έδινε στο καθένα διαφορετικό μυαλό. Στο ένα έλεγε «Δεν είσαι αρνί εσύ, εσύ είσαι άνθρωπος». Στο άλλο έλεγε «Δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείς για το αν θα σε φάνε, εσύ είσαι λιοντάρι» Σε κάποιο άλλο είπε «Δεν θα σε σκοτώσουν εσένα όπως τα άλλα, εσύ είσαι τίγρης». μετά απ' αυτό όλα τ’ αρνάκια άρχισαν να συμπεριφέρονται, ανάλογα με τις εμφυτεύσεις και τα έγγραμα που τους είχε δώσει.

 

Ο Βοσκός όχι μόνο βρήκε την ησυχία του και ηρέμησε, διότι δεν έφευγε κανένα αρνάκι πλέον απ' το μαντρί, αλλά μπορούσε και να σκοτώσει κάποια, χωρίς τα άλλα να ανησυχούν, αφού πίστευαν πλέον πως το ένα ήταν λιοντάρι ή τίγρης. Επίσης τους είχε εμφυτεύσει τον Παράδεισο και την Κόλαση για να είναι πειθήνια και να περιμένουν κάποια ανταμοιβή.

 

Πολλά μάλιστα γελούσαν και λέγανε «χα-χα κοίτα τι παθαίνουν τα αρνάκια»

Τώρα πια κανένα δεν δραπέτευε, όλα ήταν υποτακτικά κι υπάκουα.

1-2 προβατάκια όμως αναρωτιούνταν

«Ποιός μας έδωσε τις εμφυτεύσεις που έχουμε;»

 

Οι Βολαδόρες – Τα Αρπακτικά (Don Juan Matus)

 

-Τι είναι αυτό, δον Χουάν, ρώτησα. Βλέπω παντού γύρω μου σκιές, σκιές που ξεγλιστρούν.

– Α, είναι το σύμπαν στην ολότητά του, απάντησε. Ασύγκριτο, μη γραμμικό, πέρα από το βασίλειο της σύνταξης. Οι σαμάνοι του αρχαίου Μεξικού ήταν οι πρώτοι που διέκριναν αυτές τις φευγαλέες σκιές, κι έτσι παρακολούθησαν τις κινήσεις τους. Τις είδαν όπως τις βλέπεις κι εσύ, και τις είδαν επίσης σαν ενέργεια που ρέει στο σύμπαν. Και ανακάλυψαν κάτι υπερβατικό.

Σώπασε και με κοίταξε. Οι παύσεις του ήταν πολύ καίριες. Σώπαινε πάντα όταν εγώ ένιωθα να κρέμομαι από μια κλωστή.

 

-Τι ανακάλυψαν δον Χουάν; τον ρώτησα.

-Ανακάλυψαν πως έχουμε έναν ισόβιο σύντροφο, απάντησε με όση σαφήνεια μπορούσε. Ένα αρπακτικό, που ανέβηκε από τα βάθη του κόσμου και πήρε τον έλεγχο της ζωής μας. Τα ανθρώπινα όντα είναι αιχμάλωτοί του. Τούτο το αρπακτικό, που είναι πολλοί άρπαγες μαζί, είναι κύριος και αφέντης μας. Μας έκανε υπάκουους, αβοήθητους. Όταν πάμε να διαμαρτυρηθούμε, καταπνίγει τις διαμαρτυρίες μας. Κι όταν θελήσουμε να δράσουμε ανεξάρτητα, απαιτεί να μη δράσουμε καθόλου. Το γυροφέρνω τόση ώρα για να σου πω ότι κάτι μας κρατά αιχμαλώτους. Κι είμαστε όντως αιχμάλωτοι, δεσμώτες! Αυτό ήταν ένα ενεργειακό γεγονός για τους σαμάνους του Μεξικού.

– Και γιατί μας κυρίευσε αυτό το αρπακτικό με τον τρόπο που μου περιγράφεις δον Χουάν; τον ρώτησα. Κάποια λογική εξήγηση πρέπει να υπάρχει.

-Υπάρχει μια εξήγηση, μου αποκρίθηκε τότε σοβαρά. Και είναι η απλούστερη εξήγηση στον κόσμο. Αυτές οι οντότητες μας κυρίευσαν επειδή είμαστε η τροφή τους και μας απομυζούν ανελέητα γιατί είμαστε τα μέσα συντήρησής τους. Κι όπως εμείς εκτρέφουμε κοτόπουλα σε ορνιθοτροφεία, έτσι και τα αρπακτικά εκτρέφουν εμάς σε ανθρωποτροφεία. Έτσι έχουν πάντα άφθονο φαγητό.

– Οχι, όχι, όχι, άκουσα τον εαυτό μου να κραυγάζει. Είναι παράλογο δον Χουάν. Είναι τερατώδες αυτό που λες. Απλώς δεν μπορεί να ‘ναι αλήθεια, για τους μάγους τους κοινούς ανθρώπους ή οποιονδήποτε άλλο!

 

-Γιατί όχι; έκανε ήρεμα ο δον Χουάν. Γιατί όχι; επειδή σε εξοργίζει;

 

-Ναι, με εξοργίζει! απάντησα αμέσως. Αυτοί οι ισχυρισμοί είναι τερατώδεις!

-Καλά, μου είπε, όμως δεν τα άκουσες όλα ακόμη. Περίμενε λίγο, να δεις πως θα νιώσεις. Θα σε βομβαρδίσω. Θα κάνω δηλαδή στο μυαλό σου τρομακτικές επιθέσεις, ασύλληπτες εφόδους. Και μη θαρρείς πως μπορείς να σηκωθείς και να φύγεις, γιατί είσαι εγκλωβισμένος. Όχι γιατί σε κρατάω εγώ αιχμάλωτο, αλλά επειδή υπάρχει κάτι μέσα σου που θα σε εμποδίσει να φύγεις, ενώ ένα άλλο κομμάτι σου θα γίνει αληθινά έξω φρενών. Γι' αυτό, θωράκισε τον εαυτό σου.

Κάνω έκκληση στο αναλυτικό σου μυαλό, είπε ο δον Χουάν. Σκέψου για μια στιγμή και πες μου: Πως εξηγείς την αντίφαση ανάμεσα στη νοημοσύνη του ανθρώπου που μηχανεύεται, οργανώνει και κατασκευάζει και την ηλιθιότητα των συστημάτων των πεποιθήσεων και δοξασιών του ή την ηλιθιότητα της αντιφατικής συμπεριφοράς του; Οι μάγοι πιστεύουν ότι τα αρπακτικά μας έχουν δώσει τα συστήματα πεποιθήσεων που ασπαζόμαστε, τις ιδέες μας για το καλό και το κακό, τα κοινωνικά μας ήθη. Τα αρπακτικά είναι που δημιούργησαν τις ελπίδες τις προσδοκίες μας, το όραμα της επιτυχίας, τον εφιάλτη της αποτυχίας. Αυτά τα αρπακτικά μας έδωσαν την πλεονεξία, την απληστία και τη δειλία μας. Είναι τα αρπακτικά αυτά που μας κάνουν αυτάρεσκους, κοινότοπους και εγωπαθείς.

-Μα πως μπορούν να τα κάνουν όλα αυτά, δον Χουάν; τον ρώτησα, ενώ τα λόγια του μ’ είχαν θυμώσει ακόμη περισσότερο. Τι κάνουν δηλαδή; Τα ψιθυρίζουν στ’ αυτί μας όλα αυτά όταν κοιμόμαστε;

-Όχι δεν το κάνουν έτσι. Αυτό είναι βλακώδες! Απάντησε χαμογελώντας ο δον Χουάν. Είναι απείρως πιο ικανά και συγκροτημένα. Για να μας κρατούν υπάκουους, μειλίχιους κι ανίσχυρους, τα αρπακτικά χρησιμοποιούν ένα καταπληκτικό τέχνασμα – καταπληκτικό από άποψη στρατηγικής φυσικά. Είναι ένα φρικτό τέχνασμα για όσους το υφίστανται. Μας έδωσαν το μυαλό τους! Μ’ άκουσες; Τα αρπακτικά μας έδωσαν το μυαλό τους, που έγινε και δικό μας.

Το μυαλό των αρπακτικών είναι ταραγμένο, αντιφατικό, σκυθρωπό, πλημμυρισμένο από το φόβο μην αποκαλυφθεί από στιγμή σε στιγμή. Ξέρω πως μολονότι δεν πείνασες ποτέ, συνέχισε, ανησυχείς για το πως θα εξασφαλίσεις την τροφή σου, κάτι που δεν είναι παρά η ανησυχία του αρπακτικού που φοβάται μήπως ανά πάσα στιγμή αποκαλυφθεί το τέχνασμά του και του αρνηθούν την τροφή που έχει τόση ανάγκη. Μέσω του ανθρωπίνου νου, που άλλωστε είναι ο δικός τους νους, τα αρπακτικά εισάγουν στη ζωή των ανθρώπινων όντων οτιδήποτε τα εξυπηρετεί. Με τον τρόπο αυτό κατορθώνουν να αποκτήσουν λίγη ασφάλεια, που λειτουργεί σαν ασπίδα απέναντι στο φόβο τους.

-Δεν είναι ότι δεν μπορώ να δεχτώ τη φαινομενική αξία όσων λες δον Χουάν, είπα. Θα μπορούσα, αλλά υπάρχει κάτι τόσο αηδιαστικό σ’ αυτό τον ισχυρισμό, που με απωθεί και με αναγκάζει να κρατήσω αντίθετη στάση, να επιχειρήσω να σε αντικρούσω. Αν είναι αλήθεια πως μας τρώνε πως το κάνουν;

Μου εξήγησε ότι οι μάγοι βλέπουν τα ανθρώπινα όντα σαν παράξενες, φωτεινές σφαίρες ενέργειας, που καλύπτονται ολόκληρες από ένα λαμπερό περίβλημα, κάτι σαν λούστρο, σαν επίχρισμα, ένα κάλυμμα που εφαρμόζει σφιχτά στο κουκούλι της ενέργειάς τους. Συνέχισε λέγοντας πως αυτό το λαμπερό περίβλημα της επίγνωσης είναι που καταναλώνουν τα αρπακτικά, και πως όταν ένα ανθρώπινο ον φτάσει στην ενηλικίωση, το μόνο που απομένει από αυτό το λαμπερό περίβλημα της επίγνωσης είναι μια στενή λωρίδα που φτάνει από το έδαφος ως τις άκρες των δαχτύλων των ποδιών.

Αυτή η λωρίδα επιτρέπει στην ανθρωπότητα να επιζήσει, μόλις και μετά βίας. Σαν να ‘βλεπα όνειρο, άκουσα τον δον Χουάν Μάτους να μου εξηγεί ότι, απ’ όσο ήξερε, ο άνθρωπος είναι το μοναδικό είδος που διαθέτει το λαμπερό περίβλημα της επίγνωσης έξω από το φωτεινό του κουκούλι. Γίνεται επομένως εύκολο θύμα μιας διαφορετικής επίγνωσης όπως είναι η σκληρή επίγνωση του αρπακτικού.

Στη συνέχεια έκανε την πιο δυσοίωνη δήλωση που είχα ακούσει ποτέ από τα χείλη του. Μου είπε ότι αυτή η στενή λωρίδα επίγνωσης αποτελεί τον πυρήνα της αυτοανάκλασης, όπου εγκλωβίζεται αμετάκλητα ο άνθρωπος. Με τον επιδέξιο χειρισμό της αυτοανάκλασης, της μοναδικής λάμψης επίγνωσης που αφήνουν στον άνθρωπο τα αρπακτικά δημιουργούν αναλαμπές επίγνωσης, τις οποίες στη συνέχεια καταναλώνουν με αδίστακτο, ληστρικό τρόπο. Μας φορτώνουν με ανόητα προβλήματα που αναγκάζουν εκείνες τις αναλαμπές επίγνωσης να γεννηθούν, και κατορθώνουν μ’ αυτό τον τρόπο να μας κρατούν ζωντανούς, ώστε να μπορούν να τρέφονται από την ενεργειακή αναλαμπή των ψευδοανησυχιών μας.

-Τον ρώτησα: γιατί οι σαμάνοι του αρχαίου Μεξικού, όπως και όλοι οι σύγχρονοι σαμάνοι, μολονότι βλέπουν τα αρπακτικά δεν κάνουν τίποτα γι’ αυτό;

-Δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσαμε να κάνουμε γι’ αυτό εσύ ή εγώ, μου απάντησε θλιμμένα. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποκτήσουμε αυτοπειθαρχία και να τη φτάσουμε σ’ ένα σημείο όπου δε θα μπορούν να μας αγγίξουν. Πως μπορείς να ζητήσεις από τους συνανθρώπους σου να ακολουθήσουν μια τόσο αυστηρή αυτοπειθαρχία; Θα σε περιγελάσουν και θα σε γελοιοποιήσουν, ενώ οι πιο επιθετικοί θα σε μαυρίσουν στο ξύλο. Κι όχι τόσο επειδή δεν θα σε πιστέψουν.

Κάπου στα βάθη κάθε ανθρώπινου όντος υπάρχει η προγονική γνώση της ύπαρξης των αρπακτικών. Το ξέρουν τα σπλάχνα σου… Οι σαμάνοι του αρχαίου Μεξικού είδαν τα αρπακτικά. Τα ονόμασαν ιπτάμενους επειδή κάνουν βουτιές στον αέρα. Δεν είναι όμορφο θέαμα. Μεγάλες, αδιαπέραστες σκιές που σκίζουν τον αέρα. Μετά προσγειώνονται βαριά στο έδαφος. Οι σαμάνοι προβληματίστηκαν πολύ για το πότε εμφανίστηκαν στη γη. Είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος ήταν κάποτε ένα τέλειο ον, ικανό να επιτελέσει με θαυμαστή διορατικότητα άθλους επίγνωσης που στις μέρες μας έχουν τη μορφή μύθων και θρύλων. Κι έπειτα όλα χάθηκαν κι έχουμε τώρα έναν άνθρωπο σε καταστολή.

Τι λες τώρα, δον Χουάν; τον ρώτησα άψυχα.

 

-Αυτό που λέω είναι πως δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε κάποια συνηθισμένα αρπακτικά. Είναι πολύ έξυπνα, πολύ συγκροτημένα. Χρησιμοποιούν πολύ μεθοδικά το σύστημα που θα μας εξουδετερώσει. Ο άνθρωπος, το μαγικό ον που προορίζεται να γίνει, παύει να είναι πλάσμα μαγικό. Δεν είναι παρά ένα κομμάτι κρέας. Δεν υπάρχουν πια άλλα όνειρα γι’ αυτόν, πέρα από τα όνειρα ενός ζώου αναθρεμμένου για να γίνει κάποτε ένα κομμάτι κρέας, κοινότοπα, συμβατικά, ηλίθια. -Carlos Castaneda

Οι Πεποιθήσεις είναι ΕΜΦΥΤΕΥΣΕΙΣ. Κάθε φορά που ανησυχείς για οτιδήποτε αληθινό ή φανταστικό, ταΐζεις τα αρπακτικά-αφέντες. Για σκέψου ποιοι ή τι σε κάνουν να είσαι ΜΟΝΙΜΑ ΑΝΗΣΥΧΟΣ και να έχεις ΦΟΒΟ ΘΕΟΥ; Ενός Θεού δειλού που είναι μόνο για σφαλιάρες, εσύ τον φοβάσαι, σε εκπαίδευσαν να τον φοβάσαι. Ο φόβος που πηγάζει απ’ τον εγωισμό σου και το πόσο σημαντικός είσαι, είναι αυτός που σε κάνει μπριζολάκι. Κυριολεκτικά κι ουχί μεταφορικά!!

ΑΛΛΑ

Είναι γεγονός πως όταν ο άνθρωπος βαδίζει στο μονοπάτι του Πολεμιστή-Ταξιδιώτη, του Πνευματικού Αριστοκράτη, τότε παύει να είναι τροφή τους, τουλάχιστον παύει να είναι τροφή ευχάριστη. Δεν είναι και τόσο δυνατά για τον Πνευματικό Αριστοκράτη, το αντίθετο μάλιστα, είναι δειλά φοβισμένα τυφλά και ανίσχυρα μπροστά στην Δύναμη και την αυστηρή άσκηση του Πολεμιστή.

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία: ΗΣΙΟΔΟΣ - Ἀσπὶς Ἡρακλέους (139-167)

Περιγραφή της ασπίδας του Ηρακλή

Χερσί γε μὴν σάκος εἷλε παναίολον, οὐδέ τις αὐτὸ
140 οὔτ᾽ ἔρρηξε βαλὼν οὔτ᾽ ἔθλασε, θαῦμα ἰδέσθαι.
πᾶν μὲν γὰρ κύκλῳ τιτάνῳ λευκῷ τ᾽ ἐλέφαντι
ἠλέκτρῳ θ᾽ ὑπολαμπὲς ἔην χρυσῷ τε φαεινῷ
[λαμπόμενον, κυάνου δὲ διὰ πτύχες ἠλήλαντο].
ἐν μέσσῳ δ᾽ ἀδάμαντος ἔην Φόβος οὔ τι φατειός,
145 ἔμπαλιν ὄσσοισιν πυρὶ λαμπομένοισι δεδορκώς·
τοῦ καὶ ὀδόντων μὲν πλῆτο στόμα λευκαθεόντων,
δεινῶν, ἀπλήτων, ἐπὶ δὲ βλοσυροῖο μετώπου
δεινὴ Ἔρις πεπότητο κορύσσουσα κλόνον ἀνδρῶν,
σχετλίη, ἥ ῥα νόον τε καὶ ἐκ φρένας εἵλετο φωτῶν
150 οἵτινες ἀντιβίην πόλεμον Διὸς υἷι φέροιεν.
[τῶν καὶ ψυχαὶ μὲν χθόνα δύνουσ᾽ Ἄιδος εἴσω
αὐτῶν, ὀστέα δέ σφι περὶ ῥινοῖο σαπείσης
Σειρίου ἀζαλέοιο κελαινῇ πύθεται αἴῃ.]
Ἐν δὲ Προΐωξίς τε Παλίωξίς τε τέτυκτο,
155 ἐν δ᾽ Ὅμαδός τε Φόνος τ᾽ Ἀνδροκτασίη τε δεδήει,
[ἐν δ᾽ Ἔρις, ἐν δὲ Κυδοιμὸς ἐθύνεον, ἐν δ᾽ ὀλοὴ Κὴρ
ἄλλον ζωὸν ἔχουσα νεούτατον, ἄλλον ἄουτον,
ἄλλον τεθνηῶτα κατὰ μόθον ἕλκε ποδοῖιν·
εἷμα δ᾽ ἔχ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισι δαφοινεὸν αἵματι φωτῶν,
160 δεινὸν δερκομένη καναχῇσί τε βεβρυχυῖα.]
Ἐν δ᾽ ὀφίων κεφαλαὶ δεινῶν ἔσαν, οὔ τι φατειῶν,
δώδεκα, ταὶ φοβέεσκον ἐπὶ χθονὶ φῦλ᾽ ἀνθρώπων
[οἵτινες ἀντιβίην πόλεμον Διὸς υἷι φέροιεν].
τῶν καὶ ὀδόντων μὲν καναχὴ πέλεν, εὖτε μάχοιτο
165 Ἀμφιτρυωνιάδης· τὰ δ᾽ ἐδαίετο θαυματὰ ἔργα·
στίγματα δ᾽ ὣς ἐπέφαντο ἰδεῖν δεινοῖσι δράκουσι·
κυάνεοι κατὰ νῶτα, μελάνθησαν δὲ γένεια.

***
Στα χέρια του ασπίδα πήρε πολυποίκιλτη, που κανείς ποτέ
140 χτυπώντας δεν την έσκισε, ούτε την έσπασε, θαυμάσια να τη βλέπεις.
Γύρω₋γύρω ολόκληρη με τίτανο, άσπρο ελεφαντόδοντο,
με ήλεκτρο κρυφόλαμπε και με λαμπρό χρυσό
[άστραφτε, και ζώνες από κύανο τη διατρέχανε.]
Στο κέντρο της υπήρχε Φόβος αδαμάντινος, ακατονόμαστος,
που λοξοκοίταζε με μάτια λαμπρά απ᾽ τη φωτιά.
Το στόμα του γεμάτο δόντια κάτασπρα,
δεινά, απλησίαστα, και πάνω στο βλοσυρό του μέτωπο
η Έριδα η φοβερή πετούσε, τον τάραχο της μάχης των αντρών ξεσήκωνε,
η σκληρή. Αυτή το νου και το μυαλό κυρίευε όσων αντρών
150 σηκώνανε αγώνα κατά πρόσωπο στο γιο τού Δία.
[Εκείνων οι ψυχές χώνονται στη γη, στον Άδη μέσα,
ενώ τα οστά στη μαύρη γη σαπίζουν,
αφού το δέρμα λιώσει γύρω τους ο φλογερός ο Σείριος.]
Κι ήταν ακόμη δουλεμένη επάνω της η Καταδίωξη, το Πισωγύρισμα,
φλεγόταν η Βοή, ο Φόνος, η Ανδροκτονία,
[ορμούσε η Έριδα κι η Ταραχή, κα η ολέθρια του θανάτου Μοίρα
άλλον βαστώντας ζωντανό, που μόλις τραυματίστηκε, άλλον απλήγωτο,
άλλον νεκρό, από τα πόδια έσερνε στο θόρυβο της μάχης μέσα.
Κι ήταν το ρούχο της στους ώμους ματωμένο από το αίμα των ανδρών,
160 καθώς κοιτούσε φοβερά και με κραυγές βρυχιόταν.]
Ήταν επάνω και δώδεκα φιδιών κεφάλια, φοβερών, ακατονόμαστων,
που τρέπαν σε φυγή πάνω στη γη τα πλήθη των ανθρώπων,
[όσων σηκώνανε αγώνα κατά πρόσωπο στο γιο τού Δία.]
Τρίζαν τα δόντια τους, σαν πολεμούσε ο γιος
του Αμφιτρύωνα. Κι αυτά τα θαυμαστά στολίδια φλέγονταν.
Κάτι κηλίδες φαίνονταν να δεις στα φοβερά τα φίδια επάνω,
που ήταν στη ράχη κυανά και μαύρα στα σαγόνια.