Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΠΑΝΔΑΡΕΟΣ

ΠΑΝΔΑΡΕΟΣ

(βράχος)

 

Η μεταμόρφωση του Πανδάρεου σε βράχο είναι η τιμωρία του για μια κλοπή, και μάλιστα θεϊκή.

 

Όταν η Ρέα γέννησε τον Δία, από φόβο για την τύχη του, μήπως δηλαδή τον καταβροχθίσει ο πατέρας του Κρόνος όπως έκανε με τα άλλα τους παιδιά, άφησε τον νεογέννητο Δία σε μια σπηλιά στην Κρήτη με μια κατσίκα δίπλα του να τον θρέφει με το γάλα της και με ένα χρυσό σκυλί να τους φυλάει. Μετά τη νίκη του Δία επί του Κρόνου, η κατσίκα, Αμάλθεια παραδίδεται το όνομά της, έγινε αστερισμός* και ο σκύλος ορίστηκε να φυλά το ιερό του Δία στην Κρήτη. Αυτόν τον σκύλο τον έκλεψε ο Πανδάρεος, γιος του Μέροπα, και τον πήγε στο όρος Σίπυλο της Λυδίας. Εκεί ζήτησε από τον Τάνταλο να τον προσέχει. Όταν κάποια στιγμή επέστρεψε και ζήτησε τον σκύλο, ο Τάνταλος αρνήθηκε ότι του τον είχε δώσει. Και ο Δίας μεταμόρφωσε τον Πανδάρεο σε βράχο για την κλοπή και τον Τάνταλο τον βύθισε στη γη και έβαλε από πάνω του το βουνό Σίπυλος τιμωρώντας τον για την ψευδορκία του. Άλλη εκδοχή θέλει τον Ερμή να διεκδικεί το σκυλί για λογαριασμό του Δία και ο Τάνταλος να ψευδορκεί στον ίδιο τον θεό. Όμως ο Ερμής βρήκε το σκυλί και κατάχωσε τον Τάνταλο. Φοβισμένος από την τιμωρία του Τάνταλου ο Πανδάρεος έφυγε με τη γυναίκα του και τις κόρες του πρώτα στην Αθήνα και ύστερα στη Σικελία. Τον σκότωσε ο Δίας, όπως και τη γυναίκα του, ενώ τις κόρες τους τις άρπαξαν οι Άρπυιες.

 

Ποια σχέση μπορεί να έχει αυτός ο Πανδάρεος με τον πατέρα της Αηδόνας και της Χελιδόνας; Ο κρητικός μύθος με τον μιλησιακό; Οι παραδόσεις για τον αριθμό και το όνομα των κοριτσιών του κρητικού Πανδάρεου ποικίλουν, άλλοτε είναι δύο, η Καμειρώ και η Κλυτία ή η Κλεοθήρα και η Μερόπη, άλλοτε στις δύο τελευταίες προστίθεται και η Αηδόνα. Θα μπορούσε η τρίτη αυτή κόρη να συνδέει τον έναν Πανδάρεο με τον άλλον; Πάντως, στην περίπτωση του δεύτερου Πανδάρεου μεταμορφώθηκαν όλοι, γονείς και παιδιά, σε πουλιά· στην περίπτωση του πρώτου Πανδάρεου μεταμορφώνεται μόνο ο ίδιος και οι κόρες του απάγονται από τις Άρπυιες.

 

Η Πηνελόπη, απελπισμένη, ευχήθηκε κάποια στιγμή να έχει θάνατο σαν των Πανδαρίδων, να την αρπάξουν δηλαδή οι Άρπυιες και να την κάνουν δούλα των Ερινύων στον Κάτω Κόσμο, όπως είχε γίνει και με τις τρεις κόρες. Συγκεκριμένα, μετά τον θάνατο των γονιών τους, οι κόρες, απροστάτευτες, προκάλεσαν τον οίκτο των θεών, κυρίως των θεαινών που τις φρόντισαν. Η Αφροδίτη τις έφερνε φαγητό, η Ήρα τις προίκισε με ομορφιά και φρόνηση και η Άρτεμη με κομψότητα, η Αθηνά τις έκανε ικανές κεντήστρες. Όταν η Αφροδίτη ανέβηκε στον ουρανό για να ζητήσει από τον Δία κατάλληλες συζύγους για τις κόρες, οι Άρπυιες βρήκαν την ευκαιρία να τις αρπάξουν και να τις κάνουν δούλες των Ερινύων στον Κάτω Κόσμο.

-----------------------------------

*Ο αστερισμός του Ηνιόχου παριστάνει ηνίοχο με μικρή κατσίκα στον ώμο. Αυτό το αστέρι ονομάζεται Αἲξ και είναι το λαμπρότερο αστέρι του αστερισμού