ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΣΟΦΟΚΛΗΣ - Οἰδίπους ἐπὶ Κολωνῷ (844-886)

ΑΝ. ἀφέλκομαι δύστηνος, ὦ ξένοι, ξένοι.
845 ΟΙ. ποῦ, τέκνον, εἶ μοι; ΑΝ. πρὸς βίαν πορεύομαι.
ΟΙ. ὄρεξον, ὦ παῖ, χεῖρας. ΑΝ. ἀλλ᾽ οὐδὲν σθένω.
ΚΡ. οὐκ ἄξεθ᾽ ὑμεῖς; ΟΙ. ὢ τάλας ἐγώ, τάλας.
ΚΡ. οὔκουν ποτ᾽ ἐκ τούτοιν γε μὴ σκήπτροιν ἔτι
ὁδοιπορήσῃς· ἀλλ᾽ ἐπεὶ νικᾶν θέλεις
850 πατρίδα τε τὴν σὴν καὶ φίλους, ὑφ᾽ ὧν ἐγὼ
ταχθεὶς τάδ᾽ ἔρδω, καὶ τύραννος ὢν ὅμως,
νίκα· χρόνῳ γάρ, οἶδ᾽ ἐγώ, γνώσῃ τάδε,
ὁθούνεκ᾽ αὐτὸς αὐτὸν οὔτε νῦν καλὰ
δρᾷς οὔτε πρόσθεν εἰργάσω, βίᾳ φίλων
855 ὀργῇ χάριν δούς, ἥ σ᾽ ἀεὶ λυμαίνεται.
ΧΟ. ἐπίσχες αὐτοῦ, ξεῖνε. ΚΡ. μὴ ψαύειν λέγω.
ΧΟ. οὔτοι σ᾽ ἀφήσω, τῶνδέ γ᾽ ἐστερημένος.
ΚΡ. καὶ μεῖζον ἆρα ῥύσιον πόλει τάχα
θήσεις· ἐφάψομαι γὰρ οὐ τούτοιν μόναιν.
860 ΧΟ. ἀλλ᾽ ἐς τί τρέψῃ; ΚΡ. τόνδ᾽ ἀπάξομαι λαβών.
ΧΟ. δεινὸν λέγεις. ΚΡ. καὶ τοῦτο νῦν πεπράξεται.
ἢν μή μ᾽ ὁ κραίνων τῆσδε γῆς ἀπειργάθῃ.
ΟΙ. ὦ φθέγμ᾽ ἀναιδές, ἦ σὺ γὰρ ψαύσεις ἐμοῦ;
ΚΡ. αὐδῶ σιωπᾶν. ΟΙ. μὴ γὰρ αἵδε δαίμονες
865 θεῖέν μ᾽ ἄφωνον τῆσδε τῆς ἀρᾶς ἔτι,
ὅς μ᾽, ὦ κάκιστε, ψιλὸν ὄμμ᾽ ἀποσπάσας
πρὸς ὄμμασιν τοῖς πρόσθεν ἐξοίχῃ βίᾳ.
τοιγὰρ σὲ καὐτὸν καὶ γένος τὸ σὸν θεῶν
ὁ πάντα λεύσσων Ἥλιος δοίη βίον
870 τοιοῦτον οἷον κἀμὲ γηρᾶναί ποτε.
ΚΡ. ὁρᾶτε ταῦτα, τῆσδε γῆς ἐγχώριοι;
ΟΙ. ὁρῶσι κἀμὲ καὶ σέ, καὶ φρονοῦσ᾽ ὅτι
ἔργοις πεπονθὼς ῥήμασίν σ᾽ ἀμύνομαι.
ΚΡ. οὔτοι καθέξω θυμόν, ἀλλ᾽ ἄξω βίᾳ
875 κεἰ μοῦνός εἰμι τόνδε καὶ χρόνῳ βραδύς.

ΟΙ. ἰὼ τάλας. [αντ.]
ΧΟ. ὅσον λῆμ᾽ ἔχων ἀφίκου, ξέν᾽, εἰ
τάδε δοκεῖς τελεῖν.
ΚΡ. δοκῶ. ΧΟ. τάνδ᾽ ἄρ᾽ οὐκέτι νέμω πόλιν.
880 ΚΡ. τοῖς τοι δικαίοις χὠ βραχὺς νικᾷ μέγαν.
ΟΙ. ἀκούεθ᾽ οἷα φθέγγεται; ΧΟ. τά γ᾽ οὐ τελεῖ
‹. . . . . . . . . . .› ΚΡ. Ζεύς ταῦτ᾽ ἂν εἰδείη, σὺ δ᾽ οὔ.
ΧΟ. ἆρ᾽ οὐχ ὕβρις τάδ᾽; ΚΡ. ὕβρις, ἀλλ᾽ ἀνεκτέα.
ΧΟ. ἰὼ πᾶς λεώς, ἰὼ γᾶς πρόμοι,
885 μόλετε σὺν τάχει, μόλετ᾽· ἐπεὶ πέραν
περῶσ᾽ οἵδε δή.

***
ΑΝ. Σέρνομαι η δύστυχη, φιλόξενοί μου ξένοι.ΟΙ. Πού πας, κορίτσι μου;845ΑΝ. Όπου η βία με πάει.ΟΙ. Δώσ᾽ μου το χέρι σου.ΑΝ. Δεν έχω δύναμη.ΚΡ. Εσείς, δεν θα την πάρετε αυτή αποδώ;ΟΙ. Τάλας εγώ, τάλας εγώ.ΚΡ. Ποτέ σου πια δεν θα ᾽χεις τα δυο σου δεκανίκια.Αλλά επειδή το θες, να βγαίνεις πάντα νικητής,850νικώντας την πατρίδα, τους δικούς σου, που με δική τουςεντολή κάνω αυτά που κάνω, σ᾽ αφήνω τώρανα νικήσεις, κι ας ήμουν της Θήβας βασιλιάς.Όμως, καθώς ο χρόνος θα κυλάει, το ξέρω·θα καταλάβεις μόνος σου και τα στραβά που κάνειςκι αυτά που έκανες στο παρελθόν, περιφρονώνταςτους δικούς σου, μόνο από πείσμα, πείσμα που έγινε855στο μεταξύ η καταστροφή σου.ΧΟ. Σταμάτα, ξένε.ΚΡ. Μη με κρατάς, σου λέω.ΧΟ. Όχι, δεν θα σ᾽ αφήσω, τώρα που πια στερήθηκατα δυο κορίτσια του.ΚΡ. Τότε λοιπόν μεγάλο ενέχυρο στην πόλη σουθα βάλεις, γιατί δεν πρόκειται να μείνωμόνο μ᾽ αυτές τις δυο στο χέρι.ΧΟ. Πού πάει τώρα ο νους σου;860ΚΡ. Κι αυτόν εδώ θα τον συλλάβω, μαζί μου θα τον πάρω.ΧΟ. Αυτό δεν γίνεται με τίποτε.ΚΡ. Κι όμως θα γίνει, φτάνει να μη σταθεί ο βασιλιάςτης χώρας σας εμπόδιό μου.ΟΙ. Στόμα ξεδιάντροπο. Τολμάς αλήθεια χέρι να βάλεις πάνω μου;ΚΡ. Φωνάζω να σωπάσεις.ΟΙ. Ποτέ οι θεοί του τόπου μην αφήσουν865άφωνη την κατάρα μου, παγκάκιστε,που ανυπεράσπιστο με βρήκες και μου παίρνειςτο τρίτο μάτι μου, μετά τα δυο που μόνος μου τα τύφλωσα.Να δώσει ο Ήλιος, που τα πάντα βλέπειπάνω στη γη, το σόι σου κι εσύ να μαραθείτε στην υπόλοιπη870ζωή σας, σαν τα δικά μου γηρατειά.ΚΡ. Το βλέπετε κι εσείς, οι κάτοικοι της χώρας.ΟΙ. Εμένα βλέποντας κι εσένα, κρίνουν·σ᾽ έργα κατάφωρα αμύνομαι με λόγια.ΚΡ. Άλλο δεν γίνεται να συγκρατήσω τον θυμό μου,875με βία θα τον σύρω, κι ας είμαι μόνος και βαρύς στα χρόνια.ΟΙ. Ιώ, τάλας εγώ.ΧΟ. Μεγάλο θράσος κουβανάς στα μέρη μας,αν το φαντάζεσαι πως ό,τι λες θα γίνει.ΚΡ. Ναι, το φαντάζομαι.ΧΟ. Τότε κι εγώ δεν θα ᾽μουν πια πολίτης αυτής της πόλης.880ΚΡ. Όσο κρατεί το δίκιο, νικάει τον ψηλό ο κοντός.ΟΙ. Ακούτε τί μας λέει;ΧΟ. Δεν θα το κατορθώσει ωστόσο.ΚΡ. Αυτό ο Δίας το ξέρει, όχι εσύ.ΧΟ. Ύβρις ο λόγος σου.ΚΡ. Ύβρις, που πρέπει όμως να την υποστείς.885ΧΟ. Όλοι στο πόδι, λαός της πόλης κι άρχοντες,αυτοί περνούν τα αξεπέραστα.

ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ: Ένας από τους επιφανέστερους αντι­προσώπους της λεγόμενης προσωκρατικής φιλοσοφίας

Γεννήθηκε στον Ακράγαντα γύρω στο 495 π.Χ. και πέθανε το 43 5. Άκμασε σε περίοδο κατά την οποία η ελληνική σκέψη, όσο κι αν επενήργησαν πάνω της εξωτερικές επιδράσεις, όπως υποστηρίζουν κάποιοι συγ­γραφείς, από την Αίγυπτο και την πιο μακρινή Ανατολή, εμφανίζει εκθαμβωτική λάμψη μέσα από την ακτινοβολία των προσω-κρατικών διανοητών. Τους απασχολούν τα μεγάλα, αιώνια, ακατάλυτα προβλήματα της γνώσης, χωρίς να τους απομακρύνουν από την πολυμερή φρο­ντίδα της πρακτικής ζωής. Θαλής, Αναξίμανδρος, Ξενο­φάνης, Παρμενίδης, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας, Αναξαγόρας, Εμπεδοκλής και άλλοι υποδεέστεροι. Στοχαστές ταυτο­χρόνως και πολιτικοί άνδρες, κυβερνήτες και προφήτες, πνεύματα καθολικών τάσεων, πρωταθλητές της θεωρίας και της δράσης.

 

Ο Εμπεδοκλής, εγγονός Ολυμπιονίκη, του ομωνύμου του, γιος του Μέτωνα, πρωταγωνιστή στις πολιτικές διαμάχες του τόπου, που κατέλυσε την αριστοκρατική τυραννία, συνεχίζει και συμπληρώνει το έργο των προ­γόνων του. Όταν η μερίδα των ολιγαρχικών φάνηκε να επανακτά την ισχύ της, επιτίθεται εναντίον της, κήρυ­κας και προστάτης των δικαιωμάτων του λαού. Επανι­δρύει τη δημοκρατία. Λέγεται μάλιστα ότι του προσέφε­ραν το βασιλικό στέμμα, αλλά το απέρριψε με περιφρό­νηση. Με αυτή του τη χειρονομία θυμίζει μια ανάλογη χειρονομία του εφάμιλλου του στη φιλοσοφία Ηράκλει­του. Αλλά, όπως ο Εφέσιος φιλόσοφος, έτσι και ο Εμπε­δοκλής, δοκίμασε την αστάθεια των φρονημάτων του όχλου. Χάνει τη δημοτικότητα του, εκπατρίζεται και καταφεύγει στην Πελοπόννησο. Εκεί χάνονται τα ίχνη του. Στον Ακράγαντα δεν επέστρεψε ποτέ. Φαίνεται ότι πέθανε εκεί, στην Πελοπόννησο. Δεν διασώζεται καμία ακριβής μαρτυρία για το τέλος της ζωής του, για το οποίο κυκλοφόρησαν ποικίλες μυθικές διαδόσεις. Είπαν ότι έπεσε από το άρμα και σκοτώθηκε, ότι εξαφανίστη­κε κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου όπου είχε καλέσει τους φίλους του, μετά από τη θυσία που πρόσφερε στους θεούς, ότι αποθεώθηκε ανεβαίνοντας στον Όλυμπο, ότι κρεμάστηκε για ν' αυτοκτονήσει, ότι από γεροντική α­δυναμία γλίστρησε στη θάλασσα και πνίγηκε.

 

 Αλλά ο θρύλος που εντονότερα κυρίευσε τη φαντασία αρχαίων και νεοτέρων ήταν ότι πήδησε στον κρατήρα της Αίτ­νας, εξαϋλωμένος και καθαρμένος από τη φωτιά. Ως απόδειξη της αυτοθυσίας του εκβράστηκε από το ηφαί­στειο το υπόδημα του. Όλα επινοήσεις και παραδόσεις ευφάνταστων πανηγυριστών και στενοκέφαλων χλευα­στών της πολύτροπης πανσοφίας του Εμπεδοκλή, που γοητεύει τους ανθρώπους. Διότι εμφανιζόταν παντού και ασκούσε την περίφημη χάρη του, δραστήριος πολιτικός, τολμηρός φιλόσοφος, χρυσόστομος ρήτορας, μεγαλε­πήβολος μηχανικός, πανεπιστήμων ερευνητής, γιατρός, θεόσοφος, μουσικός, θαυματοποιός, μάγος, κύριος όλων των ειδών του λόγου, ευρετής της ρητορικής, όπως τον αποκαλεί ο Αριστοτέλης, ραψωδός, υμνωδός, όπως ο ίδιος αποκαλεί τους ποιητές, ιερέας, προφήτης.

 

Σύμφωνα με τις δοξασίες του περί μετενσάρκωσης, ήταν κι ο ίδιος, όπως δηλώνει, δαίμονας που έπεσε σε βαρύ αμάρτημα, ξέπεσε από τη θεϊκή φύση του και πέ­ρασε διαδοχικά από σώμα ζώου, φυτού και ανθρώπου, περιπλανώμενος στο σύμπαν, θυμίζοντας παραδόξως τον στίχο του Λαμερτίνου, «άνθρωπος, θεός ξεπεσμένος που τους ουρανούς θυμάται», προορισμένος όμως, αργά ή γρήγορα, να ξαναπάρει την αρχική του φύση, όπως κά­που ένας απ' τους ποιητές της εποχής μας μας μεταφέ­ρει τον φλογερό λογισμό του με τον στίχο: «Χαίρετε, ζω μ' εσάς θεός, άνθρωπος πια δεν είμαι!»

 

Αναμφίβολα, κύρια φιλοδοξία του Εμπεδοκλή δεν ήταν η αναγνώριση της φιλολογικής, θα λέγαμε, ευφυΐας του, όσο η παραδοχή από τους ανθρώπους, ως πραγματικής αποστολής του, της προφητικής και ιερατικής, της μυ­στηριακής, με μια λέξη, δράσης του, σύμφωνα με το παράδειγμα του Πυθαγόρα, του Επιμενίδη και άλλων αποστόλων πριν από αυτόν, αν ίσως δεν αποτελούν α­πλώς ρητορικά σχήματα και ποιητικούς πόθους όσα φαίνεται να παραδίδει για τον εαυτό του στα σωζόμενα αποσπάσματα των έργων του. Τονίζει ότι κατευνάζει και διεγείρει τους ανέμους, γι' αυτό και οι σύγχρονοι του τον αποκαλούσαν, προφανώς σκωπτικά, «κωλυσανέμαν» και «άλεξανέμ,αν»- ότι θεραπεύει τις αρρώστιες και τα γηρα­τειά, ότι επαναφέρει νεκρούς στη ζωή· ότι τον τιμούν όλοι σαν θεό, και κάθε φορά που μπαίνει στις πόλεις, στολισμένος με κορδέλες και άνθη, οι άνθρωποι τον πε­ριστοιχίζουν και ζητούν τη βοήθεια του, του φέρνουν ασθενείς να τους θεραπεύσει και τον παρακαλούν για προφητείες.

 

Φαίνεται ότι η ζωή του ήταν πολύ σεμνή και μεγα­λοπρεπής, ότι του απονέμονταν ύψιστες τιμές και κυ­κλοφορούσαν διαδόσεις για εξαίρετες πράξεις του και θαύματα. Αλλά γι* αυτόν ακριβώς τον λόγο τον κατη­γορούσαν για κομπορρημοσύνη, και τον στιγμάτισαν ως αγύρτη κάποιοι που, αδυνατώντας να κατανοήσουν τις απαράμιλλες εκδηλώσεις υψηλών και θεόπνευστων πνευ­μάτων, δεν βρίσκουν προχειρότερο όνομα να τα χαρα­κτηρίσουν από εκείνα του αγύρτη. Ανάλογα και στις μέρες μας κάποιοι πρόβαλαν την παραφροσύνη του Νί­τσε ως επιχείρημα κατά της εκπληκτικής μεγαλοφυίας του, παρά τη σοφότατη αντίρρηση Ελβετού επιστήμονα ότι η ασθένεια του Νίτσε δεν μειώνει καθόλου τη σημα­σία του έργου του, εφόσον η ασθένεια είναι μια ιατρική άποψη, εκεί που η ζωή λογαριάζεται με άλλες αξίες από εκείνες στις οποίες αναφέρεται ο γιατρός.

 

Το άριστο κριτήριο της αξίας του Εμπεδοκλή είναι τα έργα του, όπως τα έβλεπαν και τα εκτιμούσαν οι εφάμιλλοι του, ισάξιοι και υπέροχοι φιλόσοφοι και ποιη­τές των παλαιών και —ίσως περισσότερο— των νεότε­ρων χρόνων. Είναι τα έργα του, όπως μπορούμε να κρίνουμε και από άμεση αντίληψη από τα σωζόμενα αποσπάσματα των περίπου 350 στίχων του, αποσπά­σματα λίγα αλλά οπωσδήποτε αρκετά, σε σύγκριση με τα ελάχιστα σωζόμενα σπαράγματα των άλλων προσω­κρατικών.

 

Δύο είναι τα κύρια έργα του, δύο φιλοσοφικά ποιήματα, το Περίφύσεως των όντων και οι Καθαρμοί, που εκτεί­νονται και τα δύο μαζί σε πέντε χιλιάδες στίχους. Κάποια ρητορικά και ιατρικά βιβλία, που φέρονται με το όνομα του, δεν θεωρούνται γνήσια, ενώ ένας ικανός αριθμός τραγωδιών, που αποδίδονται στον Εμπεδοκλή, πιστεύε­ται ότι γράφτηκαν από τον ομώνυμο εγγονό του.

 

Ο Εμπεδοκλής είναι ο τρίτος και τελευταίος φιλόσοφος μετά τον Ξενοφάνη και τον Παρμενίδη, που έγραψε τη φιλοσοφία του σε στίχους. Ο λόγος του Ηράκλειτου, ως γνωστόν, παρά την πινδαρική πυκνότητα και έξαρση, είναι πεζός. Η φιλοσοφία εμφανίστηκε ευθύς εξαρχής στην Ελλάδα για να ανατρέψει τις μυθικές και μαγικές δοξασίες και συνήθειες, μέσα στις οποίες ενηλικιώθηκε ο άνθρωπος υπό το κράτος της ποίησης, η οποία ήταν, όπως την είπε ο ιστορικός, «το άνθος της ζωής και της ύπαρξης του έθνους». Η φιλοσοφία ήρθε να πολεμήσει τις ιδέες του πλήθους για τον θεό και τον κόσμο και να κλονίσει την πίστη του στους ηθικούς νόμους. Γι' αυτό, εύλογα χρησιμοποίησε στην αρχή τον πεζό λόγο. Αργό­τερα όμως μεταχειρίστηκε τον ποιητικό λόγο και η φιλοσοφία, σαν να ήθελε, επενδύοντας με την ανθηρή χάρη της ποίησης το σοβαρό της περιεχόμενο, να συγκι­νήσει ακόμα περισσότερο τις ψυχές.

 

Περίεργο κράμα των δύο αυτών αντιλεγόμενων αντιλήψεων της αλήθειας αποτελεί το έργο του Εμπε­δοκλή. Σε αυτό η φιλοσοφία καταπνίγει την ποίηση, έτσι ώστε ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του να αποφαί­νεται κατηγορηματικά ότι ο Εμπεδοκλής δεν έχει κανέ­να άλλο κοινό με τον Όμηρο εκτός από το μέτρο, ότι είναι σωστό να ονομάζεται μάλλον φυσιολόγος παρά ποιητής, και αλλού πάλι να τον αποκαλεί όμηριχώτατον. Ο Κ. Ο. Μίλερ στην ιστορία του της ελληνικής φιλο­λογίας, κατά την ωραία μετάφραση του Κυπριανού, χα­ρακτηρίζει το έργο εκείνου ως «φαντασιώδες και κατά το ύφος και κατά την υπόθεση». Παρόμοια, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η ποίηση εκεί αρωματίζει απ' άκρου σε άκρο τη φιλοσοφία. Οι φυσικές θεωρίες του ποιητή-φιλοσόφου, που θυμίζουν τον νόμο της επιλογής και της επικράτησης των καλύτερων ειδών, συντέλε­σαν να ονομαστεί ο Εμπεδοκλής πρόδρομος του Δαρβί­νου και του Γκέτε. Η σύγκριση ιδίως με τον Γκέτε θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι προσιδιάζει πολύ περισσότερο σε κάποιον που κατόρθωσε να συνδυάσει την εξελικτική και μηχανική εξήγηση για τον κόσμο, που θα έδινε ο νηφάλιος επιστήμονας, με τη μεθυστική φαντασίωση του καλλιτέχνη.

 

Ο Εμπεδοκλής είναι μιμητής, λένε, του προγενέστε­ρου του Παρμενίδη, όπως ο Ρωμαίος Λουκρήτιος είναι μιμητής του Εμπεδοκλή. Φτάνει να εννοήσουμε τη μί­μηση όχι με την αστόχαστη σημασία του όρου, με την οποία συνηθίζουμε να τον μεταχειριζόμαστε, αλλά με την ακριβή της έννοια, ως απόρροια πνευματικής συγγέ­νειας. Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης θεωρούν, σύμφωνα με κάποιους, μετριότερη τη φιλοσοφική του αξία. Αλλά νομίζουμε ότι δύσκολα θα μπορούσε να αμφισβητήσει κάποιος ότι ο δεύτερος του αποδίδει ιδιάζουσα προσοχή και ότι τα ίχνη του διαφαίνονται σε πολλά σημεία των διαλόγων του πρώτου, στον Τίμαιο, στο Συμπόσιο, στον λόγο της Διοτίμας, και στον Σοφιστή. Άντρες που ανή­κουν σε αντίθετες φιλοσοφικές σχολές, όπως οι Νεοπλα­τωνικοί και οι Ατομικοί, μνημονεύουν το όνομα του με πολύ μεγάλο σεβασμό. Αλλά φλογερός υμνητής του είναι ο Λουκρήτιος. Σε 17 ξέφρενους στίχους της φιλοσοφικής εποποιίας του Περί φύσεως, όπου εξαίρεται το θαύμα, κατ' αυτόν, της πλατιάς γης και της πολυάνθρωπης χώρας της Σικελίας, ο Εμπεδοκλής υμνολογείται ως το θαύμα αυτού του θαύματος, καταπληκτικός, σεπτός, πολυτίμητος, δαιμόνιος. «Αναντίρρητα», προσθέτει ο John Burnet, «ο Εμπεδοκλής ήταν γνήσιος ποιητής, περισσό­τερο ποιητής από τον Παρμενίδη. Κανείς τώρα δεν αμ­φιβάλλει για την ποιητική αξία του Λουκρήτιου· κι ο Εμπεδοκλής πανόμοιος είναι μ' εκείνον».

 

Ποια είναι όμως η ουσία της διδασκαλίας του Εμπε­δοκλή στα φιλοσοφικά του ποιήματα; Αυτή, περιληπτι­κότατα: Ο Ηράκλειτος διδάσκει ότι τα πάντα ρέουν. Μια μόνιμη και σταθερή ουσία, ανύπαρκτη. Ο Παρμενί­δης, αντίθετα, δεν γνωρίζει τίποτα για γένεση και φθο­ρά, κίνηση και μεταβολή. Αυτά είναι δοξασίες. Η αλή­θεια είναι μία- το Είναι, απαρασάλευτο. Ο Εμπεδοκλής, καθώς βρίσκει ότι σοφοί είναι αυτοί που σε ένα οποιοδή­ποτε μέρος του σώματος τους έχουν μέση ιδιοσυγκρα­σία, έτσι βρίσκει και την αλήθεια στη μέση οδό. Συγκε­κριμένα, γένεση και φθορά δεν υπάρχει, αλλά παράλλη­λα και καθένα από τα όντα γεννιέται, φθείρεται, μετα­βάλλεται, και γενικά οι καταστάσεις στο σύμπαν εναλ­λάσσονται αδιάκοπα. Ως προς την ποιότητα δέχεται διάφορες στοιχειώδεις ουσίες, αγέννητες, άφθαρτες, αμε­τάβλητες, «ριζώματα πάντων», όπως τις αποκαλεί. Είναι τέσσερα: πυρ, αιθέρας, νερό και γη, με τα μυθολογικά ονόματα με τα οποία τα αναφέρει. Ό,τι καλούμε γέννηση των όντων είναι η ένωση των στοιχείων, ό,τι φθορά ο χωρισμός τους. Από κάθε σώμα εκπέμπονται απορροές, που εισέρχονται στους πόρους του άλλου. Όπου υπάρχει συμμετρία απορροών και πόρων, εκεί γίνεται έλξη, όπως με τον μαγνήτη και τον σίδηρο. Αλλά ποια είναι η δύναμη που ενώνει και χωρίζει; Δύο είναι οι κινητήριες δυνάμεις: η μία, που ενώνει, η φιλότης, η στοργή, η αρμονία· η άλλη, που χωρίζει, το νείκος, η διχόνοια, το μίσος. Οι δυνάμεις αυτές παριστάνονται ως ανάμεικτα στοιχεία και προσωποποιούνται μαζί ως μυθολογικές υποστάσεις. Εξίσου ανώλεθρες, πρώτες και ισχυρές, δεν βρίσκονται πάντοτε σε ισορροπία· κάποτε η μία υπερέχει της άλλης. Η φιλότης ενοποιεί τον κόσμο· ενώ το νείκος μετατρέπει την ενότητα σε πολλαπλότητα.

 

 Το τέρμα είναι αφ' ενός η τέλεια ένωση και αφ' ετέρου ο τέλειος χωρισμός, μέχρις ότου μετατραπεί η κατάσταση με μια νέα κίνηση προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η ζωή του κόσμου είναι κυκλική, σε μιαν ατελεύτητη επανάληψη. Και διαγράφεται ως εξής: Επικρατεί:

 

 1) η παντελής ένωση·

 

 2) η μετάβαση των στοιχείων στον χωρισμό·

 

 3) ο παντελής χωρισμός των στοιχείων

 

 4) η επάνοδος στην ενότητα τους.

 

Μόνο κατά τη 2η και 4η από τις παραπάνω περιόδους είναι δυνατή ό, τι κυρίως ονομάζεται φυσική ζωή, δηλαδή η διακεκριμένη ύπαρξη σύνθετων όντων, ο σημερινός κόσμος. Την κοσμογονική αρχή από την ανάμειξη όλων των στοιχείων ο Εμπεδοκλής την ονόμασε Σφαϊρον. Σε αυτόν δεν υπάρχει κίνηση αλλά κάποια μακάρια ευδαιμονία, που απέχει ελάχιστα από την ινδική νιρβάνα, λόγω της απόλυτης ηρεμίας που επικρατεί μέσα της και της πλήρους απουσίας του νείκους, αν το νείκος, εισχωρώντας βαθμηδόν και λίγο λίγο, δεν χώριζε τα στοιχεία του Σφαίρου, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως το ήγεμονιχον πυρ των Στωικών ή ως ο νοητός χόσμος του Πλάτωνα. Ο φιλόσοφος, με λυρική έξαρση και πλήθος υψηλών νοημάτων, όπου αυτό είναι δυνατόν, ξεδιπλώνει το κοσμογονικό και κοσμολογικό του σύστημα, περιγράφει με ποιο τρόπο γεννήθηκε ο ουρανός, πώς σχηματίστηκε η γη, πώς αναπτύχθηκαν τα μετεωρολογικά φαινόμενα, ο ήλιος, η σελήνη, οι πλανήτες και οι απλανείς αστέρες, ο ήλιος υελώδες σώμα, η θάλασσα εξίδρωση της γης από τη θερμότητα του ήλιου, πώς εμφανίστηκαν τα φυτά και τα ζώα, και τα δύο είδη με ψυχή ανάλογη με εκείνη του ανθρώπου, πώς τα ζώα διαρθρώθηκαν αρμονικά α-πό κάθε είδους τερατωδών μορφωμάτων, πώς γεννήθηκαν από τη γη οι άνθρωποι, κατ' αρχάς άμορφοι όγκοι από νερό και γη, έπειτα Κένταυροι, Χίμαιρες, Ερμαφρόδιτοι, Σφίγγες, Τραγέλαφοι, μέχρις  ότου ενανθρωπίστηκαν.

 

Το λογικό  είναι   ιδιότητα των  στοιχείων,  γι' αυτό μετέχουν όλα τα όντα («πάντα γαρ ΐσθι φρόνησιν εχειν και νοήματος αϊσαν»). Ύψιστο χάρισμα των σοφών είναι η ευτολμία («θάρσει και τότε δή σοφίτης επ άκροισι θοάσσεις»). Όργανο της νόησης είναι το αίμα. Όσο κα­νονικότερη και δικαιότερη είναι η ανάμειξη των στοι­χείων, τόσο αρτιότερη είναι η φρόνηση.

 

Οι θρησκευτικές δοξασίες του Εμπεδοκλή έρχονται σε αντίφαση με τις αντιλήψεις του περί φύσης. Οι προ­αιώνιοι δαίμονες, επίορκοι ή, ούτως ή άλλως, άδικοι, καταδικάζονται σε ελεεινή περιπλάνηση από σώμα σε σώμα, παίρνοντας όλων των ειδών τις θνητές μορφές, από το βασίλειο της ζωής στο βασίλειο του θανάτου. Ακόμα και ο ίδιος ο Εμπεδοκλής, «φυγάς θεόθεν και αλήτης», εκτινάχτηκε στο «ΰπόστεγον άντρον», όπως αποκαλεί την επίγεια κοιλάδα του κλαυθμού, μέχρις ό­του " φτάσει και γι' αυτόν το πλήρωμα του χρόνου και επανακάμψει στην προηγούμενη μακαριότητα. Άριστο επεισόδιο αυτής της ζοφερής αποκάλυψης αποτελεί η περιγραφή του «χρυσού αιώνα», για τον οποίο επιφυ­λάσσει τα φωτεινότερα χρώματα. Όλα ζούνε σε αυτόν ήμερα και τιθασευμένα, σε φιλική κοινωνία, ζώα, άνθρω­ποι, φυτά, και βασίλισσα τους είναι η Αφροδίτη.

 

Κυρίως στις ιδέες για το θείον, καθίσταται φανερό το απολύτως εξαϋλωμένο δόγμα του Ξενοφάνη περί θεού. Διάφορες γνώμες επικρατούν για τη σχέση των φιλοσο-φημάτων του Ακραγαντίνου με τα αρχαιότερα συστήμα­τα, αλλά οι περισσότεροι συμφωνούν για την ανάμειξη σε εκείνα πυθαγόρειων, ορφικών και ιδίως ελεατικών και ιωνικών στοιχείων, και σε πολλά σημεία υπολανθάνουν ως δάσκαλοι του ο Παρμενίδης και ο Ηράκλειτος και ο Πυθαγόρας και ο Ξενοφάνης, όπως συμβαίνει και με τους πιο διακεκριμένους δημιουργούς. Μελετώντας συνά­γουμε ότι στις ιδέες δεν υπάρχει παρθενογένεση και πως καθετί πρωτότυπο δεν είναι παρά επιτυχημένη σύνθεση από μιμήσεις. Και η σύνθεση αυτή δεν εμποδίζει έναν από τους πιο φωτισμένους μελετητές της προσωκρατι­κής αγίας τριάδας να αποφαίνεται, σχετικά με τη φιλο­σοφία του Εμπεδοκλή, ότι συνενώνει τη βαθιά και ζοφε­ρή ποίηση του ενιαίου με την περίλαμπρη και ποικιλό­τροπη ποίηση του πολλαπλού, υποβάλλοντας την έκσταση και τη μελαγχολία ταυτόχρονα. Μεταξύ του σκότους της νύχτας και της γοργής εκθαμβωτικής αστραπής, η σκέψη του Εμπεδοκλή λάμπει σαν το φως της ημέρας. Ο θεός του Παρμενίδη είναι αποξηραμένος κορμός· ο κόσμος του Ηράκλειτου είναι μια δέσμη από άνθη που μαραίνονται γρήγορα. Το έργο του Εμπεδοκλή είναι το θαλερό βαθύρριζο φυτό.

 

Στις ημέρες μας ο σπουδαίος Ακραγαντίνος φιλόσο­φος έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις στα πνεύματα ορι­σμένων στοχαστών. Η δημιουργική φαντασία, κατεξο­χήν κριτική, ανέπλασε ακτινοβόλα την εικόνα του, και μέσα σε λαμπερό πλαίσιο. Τρεις διαπρεπείς ποιητές, οι δύο του προηγούμενου αιώνα, ο τρίτος πολύ πιο σύγχρο­νος, φαίνονται να συνεχίζουν για λογαριασμό του, μ' όλες τις διαφορές, τον ύμνο του Λουκρήτιου. Είναι ο Γερμα­νός Χέλντερλιν, ο Νίτσε και ο Ρομέν Ρολάν. Στον πρώ­το ενέπνευσε το δράμα «Ο θάνατος του Εμπεδοκλή». Ο ελληνολάτρης ποιητής του «Υπερίονα» κατάφερε με το δράμα του να συμβολίσει το ιδανικό του αρτιότερο και πληρέστερο- ο «Θάνατος του Εμπεδοκλή», έργο που εί­δε το φως το 1797, είναι το αριστούργημα του. Υπόθεση του ο μυθολογικός θάνατος του ήρωα, κατάλληλος, από τη φύση του, να παρέχει πλουσιότατη τροφή στη φα­ντασία. Ο Εμπεδοκλής είναι το σύμβολο της ποιητικής μεγαλοφυίας. Διωγμένος και από τον λαό και από την ολιγαρχία, κάρφος στα όμματα των φθονερών ισχυρών και των ανύποπτων στενοκέφαλων, αδυνατεί να ζήσει πια, τεμαχισμένη και ανεπαρκή, τη ζωή γύρω του. Παρα­δίδεται στη μεγαλειώδη ολοκλήρωση του θανάτου με την αποθέωση και την αθανασία.

 

Μετά από μερικά χρόνια, το 1871, ο Φρειδερίκος Νίτσε, στην περίοδο της νεότητας του, θαυμαστής του Χέλντερλιν, μαθητής πιο μεγαλοφυής από τον δάσκαλο του, μελετητής και θιασώτης των προσωκρατικών, δρα­ματοποιεί κι αυτός τον Εμπεδοκλή. Το δράμα του παρα­μένει απλό σχεδίασμα. Είναι το προανάκρουσμα του «Ζα­ρατούστρα». Το έργο του είναι κάπως διαφορετικό από εκείνο του προγενέστερου του ποιητή. Το γέννησε ο φα­νατικός, εκείνη την εποχή, ενθουσιασμός του για τον Βάγκνερ. Ο Ακραγαντίνος που κατείχε όλες τις τέχνες, ένα είδος Λεονάρντο Ντα Βίντσι της Αναγέννησης, είναι το καταλληλότερο πρόσωπο για να επαναφέρει στη ζωή της τέχνης τον τρισυπόστατο νου του φίλου του, ποιη­τή, μεταφυσικού, μουσικού. Ο Βάγκνερ είναι η μετεμ­ψύχωση του Εμπεδοκλή, όπως πίστευε ο Νίτσε για τον εαυτό του ότι ήταν μετενσάρκωση του Ηράκλειτου.

 

Έτσι, ο φιλόσοφος, λάτρης του Βάγκνερ, βρίσκει τρόπο να αναπαραστήσει στη σκηνή την Κοζίμα, την αντάξια σύζυγο του Βάγκνερ, που συνδέθηκε για πάντα με τη φήμη του, σύντροφο και του Εμπεδοκλή με το όνομα της κλασικής Αριάδνης. Παραμένει όμως και αυτή κυρίαρχη στη φαντασία τον και αργότερα, υπό το κρά­τος της αλλοφροσύνης, φανταζόμενος τον εαυτό του ως Διόνυσο, θα της απευθύνει τον ύστατο χαιρετισμό.

 

Πολύ πιο πρόσφατα, κατά το έτος 1918, υψωνόμενος «υπεράνω της συρράξεως», νεοτολστοϊκός πολέμιος του πολέμου, γαλήνιος, απτόητος ο Ρομέν Ρολάν θα επισφρα­γίσει με το όνομα του φιλοσόφου του Ακράγαντα την ειρηνοποιό σταυροφορία του. Αναλύει το έργο του φιλο­σόφου, ανασυνθέτει με εκείνο το φιλανθρωπικό του κή­ρυγμα. Προσβλέπει σ' αυτόν λιγότερο ως Έλληνα και πολύ περισσότερο ως βάρβαρο της Ανατολής και της Δύσης, ως ονειροπόλο Ινδό, ως μυστικοπαθή Χριστιανό, ως ρομαντικό των νεότερων χρόνων, ονομάζοντας τον Φάουστ όλων των εποχών. Ο Εμπεδοκλής είναι γι' αυ­τόν ο μέγας ομολογητής και εξάγγελος της αιώνιας ε­πιστροφής, στον κόσμο του μίσους, του νόμου της φι­λίας, της αγάπης, όλων των προσωποποιημένων ιδανι­κών θηλυκού γένους, της αρμονίας, της στοργής, της χάριτος, της Κύπριδας, βασίλισσας του Σφαίρου, φεμι-νιστής ασύγκριτος στο είδος του, γυναικολάτρης, όπως ο Μιχαήλ Άγγελος, ο Δάντης, ο Αύγουστος Κοντ. Τον πανηγυρικό του στηρίζει, κατά κύριο λόγο, στην κριτική μελέτη του Ιταλού Ettore Bignone για τον Εμπεδοκλή, που εκδόθηκε στο Τορίνο το 1916.

Η ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ

Σύμφωνα με τον Δημόκριτο, ακόμα και η ψυχή αποτελείται από άτομα: από τα λεπτοφυέστερα και πιο ευκίνητα άτομα, που ο Δημόκριτος ονομάζει «άτομα της φωτιάς»· αυτό που εμείς χαρακτηρίζουμε συναισθήματα και επιθυμίες είναι οι κινήσεις των ατόμων της φωτιάς. Αλλά με βάση αυτή την αυστηρά υλιστική ψυχολογία ο Δημόκριτος ανέπτυξε μια έντονα ιδεαλιστική ηθική. Οι αισθησιακές απολαύσεις, λέει, σημαίνουν για την αληθινά ηθική συμπεριφορά ό,τι και οι αισθητηριακές εντυπώσεις για την αληθινή γνώση· η ευτυχία και η δυστυχία δεν εξαρτώνται από εξωτερικά πράγματα, αλλά από τον δαίμονα που φωλιάζει στα στήθια μας· οι θεοί δεν δίνουν στους ανθρώπους παρά μόνον αγαθά, αλλά η ανθρώπινη μωρία τα μετατρέπει σε δεινά. Ο Δημόκριτος εντοπίζει την αληθινή μακαριότητα στην ολιγάρκεια, στην αγνότητα της πράξης και του φρονήματος, στην καλλιέργεια του πνεύματος, που «στην ευτυχία είναι στολίδι, στη δυστυχία καταφύγιο», και πάνω απ’ όλα σ’ εκείνη την κατάσταση της χαρμόσυνης ψυχικής ηρεμίας, που τη χαρακτηρίζει με το ωραίο όνομα γαλήνη· την κατάσταση δηλαδή όπου η ψυχή είναι ατάραχη σαν την ακύμαντη θάλασσα.

Ο Δημόκριτος διδάσκει, ακόμα, ότι όποιος αδικεί είναι πιο δυστυχισμένος από αυτόν που αδικείται και ότι δεν πρέπει απλώς να μην κάνει κανείς το κακό, αλλά και να μη θέλει να το κάνει· πρέπει να ντρέπεται κανείς τον εαυτό του περισσότερο απ’ ό,τι τους άλλους και ν’ αποφεύγει το άδικο, αδιάφορο αν αυτό το ξέρει κάποιος ή όχι —μια σκέψη που είναι σχεδόν καντιανή.

 

Αν τα συνοψίσουμε όλα αυτά, βλέπουμε ότι ο Δημόκριτος ήταν θεωρητικός υλιστής, αλλά όχι πρακτικός υλιστής, και ότι το σύστημά του ήταν υλιστικό, αλλά όχι ρεαλιστικό. Αυτές οι δύο έννοιες συγχέονται συχνά μεταξύ τους, γιατί στη νεότερη φιλοσοφία συνήθως συμπίπτουν. Έτσι, όπως είναι γνωστό, η λέξη «επικούρειος» δεν σημαίνει σήμερα μόνο τον οπαδό του δημοκρίτειου ατομισμού, αλλά και τον λάτρη των αισθησιακών ηδονών. Αλλά, τουλάχιστο για τον ίδιο τον Επίκουρο, αυτός ο ορισμός δεν αληθεύει. Ακόμα μεγαλύτερες παρανοήσεις υπάρχουν γύρω από το δεύτερο σκέλος. Μπορεί να είναι κανείς υλιστής, δηλαδή να πιστεύει ότι δεν υπάρχει τίποτ’ άλλο παρά μόνον η ύλη, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι πιστεύει αναγκαία στην πραγματικότητα του κόσμου των φαινομένων. Αυτή η αστόχαστη, ρηχή αντίληψη χαρακτηρίζει μόνο μια ορισμένη τάση του υλισμού, τη σύγχρονη, επειδή όμως είναι η γνωστότερη τη θεωρούμε γενικά ως τη μοναδική. Το πειστικότερο παράδειγμα για το αντίθετο είναι ο Δημόκριτος. Οι δύο μοναδικές οντότητες που αναγνωρίζει ως πραγματικές, τα άτομα και ο κενός χώρος, δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτά με τις αισθήσεις. Άλλωστε, ο Δημόκριτος λέει κατηγορηματικά: «το δεν ου μάλλον εστί ή το μηδέν», δηλαδή το σώμα, ο κόσμος των ατόμων (το «δεν») δεν είναι περισσότερο υπαρκτό απ’ ό,τι το μηδέν (ο κενός χώρος), και κάπου αλλού λέει: «Στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε τίποτα, γιατί η αλήθεια κρύβεται στο βάθος». Επομένως, ο Δημόκριτος δεν ήταν μόνο φαινομενοκράτης, αλλά γενικά αγνωστικιστής, και επίσης (πράγμα που μας εκπλήσσει περισσότερο απ’ όλα, προκειμένου για έναν υλιστή) αντι-εμπειριοκράτης. Τονίζει ότι η γνήσια γνώμη δεν μπορεί ποτέ να προκύψει από τις παραπλανητικές εντυπώσεις των αισθήσεων, που μας απομακρύνουν από την αλήθεια, παρά μόνον από του στοχασμό. Έχει μεγάλη σημασία να συνειδητοποιήσουμε ότι η κοσμοαντίληψη, στην οποία βασίζεται ακόμα και σήμερα η ακριβής επιστήμη, δε διαμορφώθηκε με πειραματικό, αλλά με καθαρά θεωρητικό τρόπο. Τα άτομα είναι ιδέες και η δημοκρίτεια φυσική δεν είναι λιγότερο μεταφυσική απ’ ό,τι η πλατωνική και η αριστοτέλεια.

 

Ο Δημόκριτος δεν αναφέρεται ποτέ από τον Πλάτωνα, ενώ από τον Αριστοτέλη μνημονεύεται μόνον επικριτικά. Λέγεται μάλιστα ότι ο Πλάτων ήθελε ν’ αγοράσει όλα τα γραφτά του Δημόκριτου και να τα κάψει. Αυτός ο θρύλος επαληθεύθηκε, από την άποψη ότι ο πλατωνισμός καταβρόχθισε πράγματι τον δημοκριτισμό σαν μια σατανική αίρεση, γιατί η φιλοσοφία δεν είναι καθόλου πιο ανεξίγνωμη από την Εκκλησία. Ίσως απ’ όλες τις απώλειες αρχαίων έργων αυτή να είναι η πιο λυπηρή, γιατί δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Δημόκριτος ήταν ένα πνεύμα ισάξιο του Πλάτωνα· ο Κικέρων μάλιστα υποστηρίζει ότι ακόμα και από υφολογική άποψη έστεκε στο ίδιο επίπεδο. Οι μεταγενέστεροι περιορίζονται αναγκαστικά να διακρίνουν το αμυδρό περίγραμμα ενός εκπληκτικού φαινόμενου: ότι σ’ εκείνη την ευλογημένη εποχή τα δύο μοναδικά συνεπή και ολοκληρωμένα φιλοσοφικά συστήματα, ο ιδεαλισμός και ο υλισμός, διαμορφώθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα από δύο μεγαλοφυΐες, χάρη στις οποίες απόκτησαν τόση στιβαρότητα και στιλπνότητα, ώστε λάμπουν ακόμα στο στερέωμα της ανθρώπινης σκέψης, το ένα σαν κοντινός και γνώριμος ήλιος, το άλλο σαν ένα μακρινό αστέρι, που μόνο το αιώνιο φως του μαρτυρεί την ύπαρξή του.

Τελικά; Μάθαμε τι θα πει ο κόσμος;

«Μα, τι θα πει ο κόσμος;» Ερώτημα ζωής. Από τις πλέον καίριες φράσεις, που αφυπνίζουν ακόμη και ζωντανούς πεθαμένους. Κυρίως αυτούς! Σ’ αυτούς εξάλλου απευθύνεται, η θεία αυτή διερώτηση.

Σ’ όσους δε μπόρεσαν να αντισταθούν στην κοινωνία και τις υποδείξεις της. Σ’ όσους πιάστηκαν στα δίχτυα της και έσπευσαν να κτίσουν τη ζωή και τη ζαχαρένια τους, με τρόπο που να ικανοποιεί τις «κατευθυντήριες γραμμές» και τα checklists του όχλου που τους περιτριγυρίζει. Σ’ αυτούς που φοβήθηκαν να ξεχωρίσουν, μέσα από τη μοναδικότητα του δεσοξυριβοζονουκλεϊνικού τους οξέος. Σ’ αυτούς που μοιραία έβαλαν τον κόσμο, πάνω από το δικό τους, μοναδικό δακτυλικό αποτύπωμα.

Καθόλου λίγοι όλοι εκείνοι οι δάσκαλοι που έπρεπε να ακολουθήσουν ένα σίγουρο επάγγελμα. Όλες αυτές οι γυναίκες που έπρεπε να βρουν έναν καλό άντρα να γεννοβολήσουν τους απογόνους τους. Καθόλου λίγοι ούτε κι εκείνοι οι γιατροί, που έπιασαν το νυστέρι στα χέρια τους, γιατί, πως αλλιώς θα αποκτούσαν το κύρος που τους άξιζε; Ούτε κι οι παντρεμένοι που παρέμειναν παντρεμένοι ακόμη κι όταν έγιναν πιο χωρισμένοι από τους χωρισμένους, γιατί τι θα πει η κοινωνία και το status quo;

Ζωές χαράμι στο βωμό ενός «τι θα πει ο κόσμος», που ξύπνησαν όταν ήταν πια στον αναπνευστήρα, με τις μισές αρτηρίες κλειστές και την κεντρική να αιμορραγεί ακατάσχετα. Ζωές που συμβιβάστηκαν λίγο πολύ περισσότερο από ό,τι έπρεπε, γιατί νόμισαν πως μόνον έτσι θα τους άντεχε το σχοινί. Πως μόνον έτσι θα άκουγαν το χειροκρότημα.

Μην αφήσετε και τη δική σας ζωή να πάει στράφι, στο θυσιαστήριο ενός «κόσμου». Να θυμάστε, πως τελικά, ο κόσμος δεν είπε τίποτα. Δεν είπε και δεν προτίθεται να πει, ποτέ, τίποτα. Ο κόσμος, τελικά, κοιμήθηκε, βυθισμένος στα δικά του ζόρια, στις δικές του ανησυχίες και δε βρήκε καμία διάθεση να αρθρώσει λέξη. Ο κόσμος, μόλις βράδιασε, κουρασμένος κι αυτός από τον κάματο της μέρας, έκλεισε την πόρτα του σπιτιού του και ως ένας άλλος κατεργάρης, πήγε να ξαποστάσει στον πάγκο του.

Γι’ αυτό μας λέω συνάνθρωποι, ας κάνουμε αυτή τη ρητορικότατη ερώτηση προτού ξαποστάσουμε το μυαλό στο μαξιλάρι. Κι ας θυμίζουμε, κάθε μα κάθε νύχτα, στον εαυτό μας, ότι αυτός και μόνον αυτός έχει τον έλεγχο των πιο κρυφών κυττάρων μας!

Αντίσταση στην αλλαγή

Πόσες φορές δεν έχουμε κάνει νέα ξεκινήματα;
Πόσες ‘νέες αρχές’ άραγε έχουμε αποθηκεύσει στον ‘σκληρό’ προσωπικό μας δίσκο;
Μπορεί να θέλεις να αλλάξεις εργασία, σύντροφο, την στάση σου απέναντι στο δώρο που λέγεται .. ζωή, στην φυσική δραστηριότητα και τον τρόπο που τρέφεσαι, κ.α.

Είναι στην ανθρώπινη φύση να φοβόμαστε το άγνωστο και να μην τολμάμε το διαφορετικό. Σιγά μην αφήσουμε την βολή μας τόσο εύκολα. Προβάλλουμε ένα σωρό δικαιολογίες όπως: δεν έχω την οικονομική άνεση τώρα, δεν έχω τον χρόνο, δεν έχω κουράγιο… Όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά μέσα μας ότι πρόκειται για ένα σωρό εμπόδια (μπορούμε να σκεφτούμε πολλά αν θέλουμε), προκειμένου να μείνουμε άπραγοι στο ασφαλές μεν άλλα «τοξικό» μας περιβάλλον.

Και ενώ εσύ έχεις πάρει τις αποφάσεις σου, έχεις θέσει τους στόχους σου και βήμα βήμα οδεύεις προς την αλλαγή, πριν ακόμη φτάσεις στα μισά της διαδρομής και ενώ είσαι ακόμη γεμάτος ενθουσιασμό, κάνεις πίσω-γυρίσματα… Κάτι δεν σου αρέσει, κάτι σου θυμίζει πολύ καλά εκείνη την άσχημη συνήθεια ή σκέψη ή συμπεριφορά που είχες κάποτε. Αρχίζεις και νιώθεις άβολα… Αρχίζεις και δυσανασχετείς μπροστά στη νέα αίσθηση του καινούριου, του διαφορετικού. Αρχίζεις και θέτεις ερωτηματικά αμφισβήτησης…

Μα είναι σίγουρα λογικό να νιώθω έτσι;
Στατιστικά όταν ξεκινάς να αλλάξεις κάτι στην ζωή σου, περίπου στο 1/3 της διαδρομής που έχεις να διανύσεις προς την αλλαγή προβάλλεται η περιβόητη αντίσταση.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Είναι απολύτως φυσιολογικό.
Σκεφτείτε ότι βγαίνετε από μια κατάσταση σταθερότητας και συναντάτε μια κατάσταση αστάθειας και ρευστότητας, κάτι το οποίο δεν μπορείτε να ελέγξετε. Επιθυμητό μεν, όμως αβέβαιο . Το σώμα μας άλλα και η ψυχή μας αντιδρά. Είναι κάτι σαν «απώλεια» το να φύγουμε και να αποχωριστούμε την παλιά κατάσταση, ενώ η νέα κατάσταση δεν είναι και τόσο εύκολα διαχειρίσιμη. Σε ποιον αρέσει αυτό;

Το ταξίδι όμως προς την αλλαγή, θα πρέπει να γίνει κύριο μέλημά μας και όχι ο στόχος ο οποίος έχουμε θέσει και οραματιστεί. Το ταξίδι μετράει.

Το ταξίδι μετράει γιατί μαθαίνεις για τον εαυτό σου πράγματα που δεν είχες φανταστεί γιατί ήταν κλειδωμένα στο ‘μπαούλο’ της δικής σου ‘ασφάλειας’ και ποτέ δεν τους είχες δώσει την ευκαιρία να φανούν και να αναγνωριστούν. Στόχευσε στην πορεία και στην απόλαυση λοιπόν και μην μπερδεύεσαι και αυτό-τιμωρείσαι. Δεν είσαι ούτε ανάξιος, ούτε άχρηστος επειδή κάνεις υποτροπές σε αυτήν σου την προσπάθεια που κάνεις για να αλλάξεις την ποιότητα της ζωής σου. Μην στολίζεις τον εαυτό σου με φράσεις του τύπου «δεν είμαι εγώ για τέτοια», «έχω συνηθίσει, τώρα είναι αργά για να αλλάξω».

Αντιθέτως …η αντίσταση είναι μια μεγάλη πηγή πληροφόρησης για τον εαυτό μας. Τα συναισθήματα μας αλλάζουν, μεταβάλλονται, δεν είναι παγιωμένα. Η λέξη προέρχεται από την αγγλική e motions=κίνηση.

Αυτός που θέλει να είναι σταθερά ευτυχισμένος πρέπει να αλλάζει συχνά.

Κι αυτός δεν είναι ο δρόμος

Βασικά, πρόκειται για μια αλλαγή στάσης η οποία θ’ αρχίσει να εμφανίζεται από την ημέρα που θ’ ανακαλύψω (θ’ ανακαλύψω) ότι μπορώ να θεραπεύσω την ανταγωνιστική και άθλια επαφή μου με τον κόσμο.

Η αποτίμηση της ζωής γίνεται με βάση τη διαδρομή

Όχι με το πού έφτασε κανείς.

Η αποτίμηση της ζωής γίνεται με βάση το πέρασμά μου

Όχι με το πόσα κατάφερα να μαζέψω στο δρόμο.

Το πόσα μάζεψα είναι θέμα ματαιοδοξίας – να ευχαριστήσω τη μαμά, να γίνω κάποιος, να διακριθώ.

Κι αυτός δεν είναι ο δρόμος.

Ο δρόμος δεν είναι να ικανοποιήσουμε όσους θα ήθελαν να γίνουμε τούτο ή τ’ άλλο.

Ο δρόμος των παιδιών μου δεν είναι να ευχαριστήσουν εμένα, που θέλω να γίνουν τουλάχιστον έξυπνα, πλούσια, πετυχημένα, όμορφα και τυχερά (λογικό, αφού ο παππούς μου έλεγε: «Χίλιες φορές να είσαι πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός και άρρωστος…» Σπουδαία και αδιαμφισβήτητη αλήθεια!)

Αν αποβλέπουμε μόνο στο αποτέλεσμα, δεν πρόκειται να καταφέρουμε σχεδόν τίποτα.

Η επιδίωξη του αποτελέσματος και μόνο, δεν έχει νόημα.

Κρίνοντας από το αποτέλεσμα, φτάνει κανείς σε λάθος συμπεράσματα για την πραγματικότητα.

Στο μονοπάτι της ευτυχίας μας θα βρούμε το μάθημα για το οποίο διαλέξαμε την ζωή αυτή

Κάποτε ένας Δάσκαλος ήρθε πάνω στην Γη γεννημένος στην ιερή γη της Ινδιάνα, μεγαλωμένος στους μυστικιστικούς λόγους του Φόρτ Γουέην.
Ο Δάσκαλος έμαθε για αυτόν τον κόσμο στα δημόσια σχολεία της Ινδιάνα, και καθώς μεγάλωνε, την τέχνη του ως μηχανικός αυτοκινήτων.
Αλλά ο Δάσκαλος είχε γνώσεις από άλλους τόπους και άλλα σχολεία, από άλλες ζωές που είχε ζήσει. Τα θυμόνταν αυτά, και με το να τα θυμάται έγινε σοφός και δυνατός, έτσι ώστε οι άλλοι έβλεπαν την δύναμη του και πήγαιναν σε αυτόν για να τον συμβουλευτούν.
Ο Δάσκαλος πίστευε ότι είχε τη δύναμη να βοηθήσει τον εαυτό του και όλο το ανθρώπινο γένος, και όπως το πίστευε έτσι ήταν γι’ αυτόν, έτσι ώστε οι άλλοι έβλεπαν την δύναμη του και ερχόταν σε αυτόν για να γιατρευτούν από τα προβλήματα και τις πολλές τους αρρώστιες.
Ο Δάσκαλος πίστευε ότι είναι καλό για τον κάθε άνθρωπο να θεωρεί τον εαυτό του ως γιό του Θεού, και όπως το πίστευε έτσι και ήταν, και τα καταστήματα και τα γκαράζ όπου εργαζόταν γέμιζαν με πλήθος ανθρώπων, με εκείνους που ζητούσαν την γνώση του και το άγγιγμα του, και οι δρόμοι έξω με εκείνους που περίμεναν ότι μόνον τη σκιά του να πέσει επάνω τους στο πέρασμα του και να αλλάξει την ζωή τους.
Τελικά, εξ αιτίας του πλήθους, αρκετοί από τα αφεντικά του και τους διευθυντές των καταστημάτων ζήτησαν από τον Δάσκαλο να αφήσει τα εργαλεία του και να πάρει τον δρόμο του, γιατί ήταν τόσο ασφυκτικά πολιορκημένοι ώστε ούτε αυτός ούτε οι άλλοι μηχανικοί δεν είχαν χώρο να εργαστούν στα αυτοκίνητα.
Έτσι τελικά πήγε στην εξοχή, και οι άνθρωποι που ακολουθούσαν άρχισαν να τον αποκαλούνε Μεσσία, και θαυματοποιό. Και όπως πίστευαν, έτσι συνέβαινε.
Αν ξεσπούσε μια καταιγίδα όταν μιλούσε, ούτε μια σταγόνα βροχής δεν έγγιζε το κεφάλι κανενός παρευρισκόμενου. Και ο τελευταίος στο πλήθος άκουγε τα λόγια του τόσο καθαρά όσο και ο πρώτος, άσχετα με το πόσες αστραπές και βροντές υπήρχαν στον ουρανό. Και πάντα τους μιλούσε με παροιμίες.
Και αυτός είπε σε αυτούς, «Μέσα σε κάθε έναν από εμάς βρίσκεται η δύναμη της συναίνεσης μας στην υγεία και στην αρρώστια, στα πλούτη και στην φτώχεια, στην ελευθερία και στην σκλαβιά. Εμείς ελέγχουμε αυτά, και κανείς άλλος».
Ένας μυλωνάς μίλησε και είπε, «Εύκολα λόγια για σένα, Δάσκαλε, γιατί καθοδηγείσαι όπως εμείς δεν καθοδηγούμαστε, και δεν χρειάζεται να κοπιάζεις όπως κοπιάζουμε εμείς. Ο άνθρωπος πρέπει να εργάζεται για να ζήσει σε αυτόν τον κόσμο.

Ο Δάσκαλος απάντησε και είπε, «Κάποτε υπήρχε ένα χωριό με ζωντανά πλάσματα στον βυθό ενός μεγάλου κρυστάλλινου ποταμού.
«Το ρεύμα του ποταμού τους σάρωσε σιωπηλά όλους – νέους και γέρους, πλούσιους και φτωχούς, καλούς και κακούς, το ρεύμα πήρε τον δρόμο του, γνωρίζοντας μόνον τον δικό του κρυστάλλινο εαυτό.
«Κάθε πλάσμα με τον δικό του τρόπο αρπάχτηκε γερά από τα κλαδιά και τις πέτρες στο βυθό του ποταμού, γιατί το να μένουν προσκολλημένοι ήταν ο τρόπος της ζωής τους, και το να αντιστέκονται στο ρεύμα αυτό που κάθε ένας είχε μάθει από την ημέρα που γεννήθηκε.
«Αλλά ένα πλάσμα είπε τελικά, έχω βαρεθεί να κρατιέμαι. Αν και δεν μπορώ να το δω με τα μάτια μου, έχω εμπιστοσύνη ότι το ρεύμα ξέρει που πηγαίνει. Θα αφεθώ, και ας με πάρει όπου θέλει. Μένοντας κολλημένος, θα πεθάνω από ανία.
«Τα άλλα πλάσματα γέλασαν και είπα, «Ανόητε! Αφήσου, και αυτό το ρεύμα που λατρεύεις θα σε πετάξει και θα σε τσακίσει πάνω στα βράχια, και θα πεθάνεις πιο γρήγορα από ότι από την ανία!»
 «Αλλά εκείνος δεν τους έδωσε προσοχή, και παίρνοντας μια ανάσα αφέθηκε, και αμέσως το ρεύμα τον πέταξε και τον τσάκισε πάνω στις πέτρες.
«Παρ’ όλα αυτά, καθώς το πλάσμα δεν επιχείρησε να πιαστεί ξανά, το ρεύμα τον σήκωσε ελεύθερο από τον βυθό, και δεν τον χτύπησε και δεν τον πλήγωσε πια ξανά.
«Και τα πλάσματα στο κάτω μέρος του ρέματος, στους οποίους ήταν ξένος, φώναζαν, «Κοιτάξτε ένα θαύμα! Ένα πλάσμα σαν εμάς, παρ’ όλα αυτά πετάει! Κοιτάξτε τον Μεσσία, ήρθε να μας σώσει όλους!»
«Και εκείνος που τον κουβάλησε το ρεύμα είπε, «Δεν είμαι περισσότερο Μεσσίας από εσάς. Το ποτάμι απολαμβάνει να μας ελευθερώνει, φτάνει να τολμούμε να αφεθούμε. Η πραγματική εργασία μας είναι αυτό το ταξίδι, αυτή η περιπέτεια».
«Αλλά φώναζαν ακόμα περισσότερο, «Σωτήρα!» ενώ όλη την ώρα έμεναν κολλημένοι στα βράχια, και όταν κοίταξαν ξανά, αυτός είχε φύγει, και αυτοί είχαν μείνει μόνοι να φτιάχνουν μύθους για έναν Σωτήρα.»
Και αυτό που συνέβη όταν αυτός είδε ότι το πλήθος τον περιτριγύριζε περισσότερο μέρα με την ημέρα, πιο στενά και πιο κοντά και με μεγαλύτερη ορμή από ποτέ, όταν είδε ότι τον πίεζαν να τους γιατρεύει χωρίς σταματημό, και να τους ταϊζει πάντα με τα θαύματα του, να μαθαίνει για εκείνους και να ζει τις ζωές τους, έφυγε μόνος εκείνη την ημέρα, στην κορυφή ενός λόφου μακριά, και εκεί προσευχήθηκε.
Και είπε μέσα από την καρδιά του, Αιώνιο Φως, ας γίνει το θέλημα σου, άσε το ποτήρι αυτό να φύγει από μένα, άφησε με να αφήσω αυτό το αδύνατο έργο. Δεν μπορώ να ζήσω εγώ την ζωή μιας άλλης ψυχής, παρ’ όλα αυτά δέκα χιλιάδες ζητάνε από μένα την ζωή. Λυπάμαι που επέτρεψα να συμβεί όλο αυτό. Αν γίνει το θέλημα σου, άφησε με να επιστρέψω στις μηχανές μου και τα εργαλεία μου και άφησε με να ζήσω όπως οι άλλοι άνθρωποι.
Και μια φωνή του μίλησε πάνω στην κορυφή του λόφου, μια φωνή ούτε αντρική ούτε γυναικεία, ούτε δυνατή ούτε σιγανή, μια φωνή απέραντα καλοσυνάτη. Και η φωνή του είπε, «Όχι το θέλημα το δικό μου, αλλά το δικό σου ας γίνει. Γιατί αυτό που είναι το θέλημα σου είναι το δικό μου για σένα. Πήγαινε στο δρόμο σου όπως οι άλλοι άνθρωποι, και να είσαι ευτυχισμένος πάνω στην Γή».
Και ακούγοντας αυτά, ο Δάσκαλος χάρηκε, και ευχαρίστησε, και κατέβηκε από την κορυφή του λόφου σιγοτραγουδώντας ένα τραγουδάκι για μηχανικούς. Και όταν το πλήθος τον πίεσε με τις συμφορές του, ικετεύοντας τον να το γιατρέψει για κείνο, να μάθει για κείνο και να το ταϊσει χωρίς σταματημό από τις γνώσεις του και να το διασκεδάσει με τα θαύματα του, αυτός χαμογέλασε στο πλήθος και είπε ευχάριστα σε αυτούς, «Τα παρατάω».
Για μια στιγμή το πλήθος έμεινε βουβό από την έκπληξη.
Και αυτός είπε σε αυτούς, «Αν ένας άνθρωπος έλεγε στον Θεό ότι ήθελε περισσότερο από όλα να βοηθήσει τον κόσμο που υπέφερε, άσχετα με το τίμημα που θα πλήρωνε ο ίδιος, και ο Θεός απαντούσε και του έλεγε τι πρέπει να κάνει, θα έπρεπε ο άνθρωπος αυτό να κάνει αυτό που του έλεγε;»
«Φυσικά, Δάσκαλε!» κραύγασαν οι πολλοί. «Θα ήταν ευχαρίστηση για αυτόν να υποφέρει τα βασανιστήρια της ίδιας της κόλασης, αν το ζητούσε ο Θεός!»
«Όποια κι αν ήταν τα βασανιστήρια, ή πόσο δύσκολο το έργο;»
«Τιμή να κρεμαστεί, δόξα να σταυρωθεί πάνω σε ένα δέντρο και να καεί, αν αυτό ζητούσε ο Θεός», είπαν αυτοί.
 «Και τι θα κάνατε», ο Δάσκαλος είπε στο πλήθος, «αν ο Θεός σας μιλούσε ίσια στο πρόσωπο και έλεγε, «ΔΙΑΤΑΖΩ ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, ΓΙΑ ΟΣΟ ΕΙΣΤΕ ΖΩΝΤΑΝΟΙ».

Τι θα κάνατε τότε;»
Και το πλήθος έμεινε σιωπηλό, ούτε μια φωνή, ούτε ένας ήχος δεν ακούστηκε στις πλαγιές των λόφων, πάνω από τις κοιλάδες όπου στέκονταν.
Και ο Δάσκαλος είπε στην σιωπή, «Στο μονοπάτι της ευτυχίας μας θα βρούμε το μάθημα για το οποίο διαλέξαμε την ζωή αυτή. Αυτό είναι που έμαθα σήμερα, και διαλέγω να σας αφήσω τώρα να περπατήσετε τον δικό σας δρόμο, όπως σας αρέσει».
Και πέρασε μέσα από τα πλήθη και τους άφησε, και επέστρεψε στον καθημερινό κόσμο των ανθρώπων και των μηχανών.

Από τι είναι φτιαγμένος ο φόβος;

Όλοι οι φόβοι μπορούν να αναχθούν σε ένα φόβο: στο φόβο του θανάτου, στο φόβο ότι “μια μέρα μπορεί να εξαφανιστώ, μια μέρα μπορεί να πεθάνω. Τώρα υπάρχω, έρχεται όμως η μέρα που δεν θα υπάρχω.”

Αυτό τρομάζει, αυτός είναι ο φόβος. Για να αποφύγουμε το φόβο, αρχίζουμε να κινούμαστε με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορέσουμε να ζήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο. Και προσπαθούμε να εξασφαλίσουμε τις ζωές μας. Αρχίζουμε να συμβιβαζόμαστε, αρχίζουμε να γινόμαστε ολοένα και πιο εξασφαλισμένοι, πιο ασφαλείς, εξαιτίας του φόβου. Γινόμαστε παράλυτοι, επειδή όσο πιο εξασφαλισμένος είσαι, όσο πιο ασφαλής είσαι, τόσο λιγότερο ζωντανός θα είσαι.

Έτσι, εξαιτίας του φόβου του θανάτου, κοπιάζουμε για ασφάλεια, για τραπεζικό λογαριασμό, για ασφάλιση, για γάμο, για μια τακτοποιημένη ζωή, για σπίτι, γινόμαστε μέλη ενός κόμματος, μιας εκκλησίας, γινόμαστε ινδουιστές, χριστιανοί, μουσουλμάνοι. Όλα αυτά είναι τρόποι για να βρούμε ασφάλεια. Όλα αυτά είναι τρόποι για να βρούμε κάτι στο οποίο να ανήκουμε μια χώρα, μια εκκλησία.

Εξαιτίας αυτού του φόβου, εξακολουθούν να σε εκμεταλλεύονται οι παπάδες και οι πολιτικοί. Αν δεν έχεις κανένα φόβο, τότε κανένας παπάς, κανένας πολιτικός δεν μπορεί να σε εκμεταλλευτεί. Μόνο εξαιτίας του φόβου μπορεί να σε εκμεταλλευτεί, επειδή μπορεί να σου δώσει - τουλάχιστον μπορεί να υποσχεθεί ότι θα σου δώσει - ασφάλεια: “Αυτή θα είναι η ασφάλειά σου. Εγώ μπορώ να σου το εγγυηθώ.” Τα αγαθά μπορεί να μη φτάσουν ποτέ - αυτό είναι άλλο ζήτημα, η υπόσχεση όμως... Και η υπόσχεση κρατάει τους ανθρώπους καταπιεσμένους, μέσα στην εκμετάλλευση. Η υπόσχεση κρατάει τους ανθρώπους σκλάβους.

Από τι είναι φτιαγμένος ο φόβος; O φόβος είναι φτιαγμένος από την άγνοια του ίδιου του εαυτού. Υπάρχει μόνο ένας φόβος. Εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, μπορεί να εκδηλωθεί με χίλιους δυο τρόπους, αλλά βασικά ο φόβος είναι ένας και αυτός είναι ότι “κατά βάθος, εγώ μπορεί να μην υπάρχω.” Και με μια έννοια είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχεις.

Θάρρος σημαίνει να μπαίνεις μέσα στο άγνωστο, παρ’ όλους τους φόβους. Θάρρος δεν σημαίνει έλλειψη φόβου. Η έλλειψη φόβου συμβαίνει αν εξακολουθείς να είσαι ολοένα και περισσότερο θαρραλέος. Η υπέρτατη εμπειρία θάρρους και έλλειψης φόβου είναι όταν το θάρρος έχει γίνει απόλυτο. Στην αρχή όμως, δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στον δειλό και στον θαρραλέο. Η μόνη διαφορά είναι ότι ο δειλός ακούει τους φόβους του και τους ακολουθεί και ο θαρραλέος τους βάζει στην άκρη και προχωράει. Ο θαρραλέος άνθρωπος μπαίνει στο άγνωστο, παρά τους φόβους, Γνωρίζει τους φόβους, οι φόβοι βρίσκονται εκεί.

Έχεις μεγαλοποιήσει τους φόβους σου. Απλώς κοίταξε τους και με το που τους κοιτάζεις, εκείνοι αρχίζουν να μικραίνουν. Δεν τους έχεις κοιτάξει ποτέ. Δραπετεύεις από αυτούς. Έχεις δημιουργήσει προστασίες από αυτούς, αντί να κοιτάξεις κατευθείαν μέσα στα μάτια του φόβου σου.

Δεν υπάρχει τίποτα για να φοβάσαι. Το μόνο που χρειάζεται είναι λίγη περισσότερη επίγνωση. Έτσι, όποιος κι αν είναι ο φόβος σου, πιάσε τον, κοίταξέ τον λεπτομερώς με τον τρόπο που κοιτάζει ένας επιστήμονας και θα εκπλαγείς! Αρχίζει να λιώνει σαν παγάκι. Μέχρι να τον κοιτάξεις πλήρως, έχει φύγει. Και όταν υπάρχει ελευθερία χωρίς κανένα φόβο, αυτό φέρνει τέτοια ευλογία, που δεν υπάρχουν λόγια να το εκφράσεις.

Ο φόβος που τον αποδέχεσαι γίνεται ελευθερία. Ο φόβος που τον αρνείσαι, που τον απορρίπτεις, που τον επικρίνεις, γίνεται ενοχή.

Αν αποδεχτείς το φόβο σαν μέρος της κατάστασης... Είναι μέρος της κατάστασης. Ο άνθρωπος είναι ένα μέρος και το όλο είναι τεράστιο. Ένα ελάχιστο μέρος, μια σταγόνα - και το όλο είναι ολόκληρος ωκεανός. Αρχίζεις να τρέμεις: “Μπορεί να χαθώ μέσα στο όλο. Η ταυτότητά μου μπορεί να χαθεί.” Αυτός είναι ο φόβος του θανάτου. Και ο φόβος του θανάτου είναι ο φόβος της εκμηδένισης.

Ο άνθρωπος που ζει με φόβο, πάντα τρέμει μέσα του. Βρίσκεται συνεχώς στα όρια της τρέλας. Και υπάρχουν όλων των ειδών οι φόβοι. Μπορείς να κάνεις μια μεγάλη λίστα και θα εκπλαγείς από το πόσοι φόβοι υπάρχουν. Και είσαι ακόμα ζωντανός!

Υπάρχουν μεταδοτικές αρρώστιες παντού τριγύρω, κίνδυνοι, απαγωγές, τρομοκράτες... Και η ζωή είναι τόσο μικρή! Και τελικά έρχεται ο θάνατος, τον οποίο δεν μπορείς να τον αποφύγεις. Ολόκληρη η ζωή σου σκοτεινιάζει...

Παράτα το φόβο! Μαζεύεις φόβο από τα παιδικά σου χρόνια, ασυνείδητα. Τώρα πέταξέ τον συνειδητά και ωρίμασε. Και τότε η ζωή μπορεί να γίνει ένα φως, το οποίο εξακολουθεί να βαθαίνει, όσο συνεχίζεις να ωριμάζεις. Απλώς λίγο περισσότερη κατανόηση όλων σου των συναισθημάτων, των ψυχικών σου διαθέσεων. Όλα έχουν τη θέση τους, μέσα στη συνολική αρμονία της οντότητάς σου. Είμαστε όμως σχεδόν τυφλοί στις ίδιες μας τις δυνατότητες και διαστάσεις. Να έχεις λίγο περισσότερη εγρήγορση για το κάθε τι και να θυμάσαι ότι το φυσικό είναι το ανώτερο και το αφύσικο είναι ψεύτικο και της μόδας.

Από την αρχή πρέπει κανείς να θυμάται ότι βρισκόμαστε στην αναζήτηση του τόπου, του χώρου, όπou δεν υπάρχει τίποτα, ούτε σκόνη ούτε καπνός, όπου το κάθε τι είναι αγνό και καθαρό, απόλυτα άδειο, μόνο η κενότητα. Πρέπει να είναι κανείς ξεκάθαρος από την αρχή για το τι ψάχνουμε. Χρειάζεται επίγνωση, όχι κριτική. Και μέσα από την επίγνωση, συμβαίνει αυθόρμητα η μεταμόρφωση. Αν έχεις επίγνωση του θυμού σου, διεισδύει η κατανόηση. Απλώς παρατηρώντας, χωρίς να κρίνεις, χωρίς να λες καλό, χωρίς να λες κακό, απλώς παρατηρώντας τον εσωτερικό σου ουρανό.

Αστράφτεις, θυμώνεις, ανάβεις, κουνιέται και δονείται ολόκληρο το νευρικό σύστημα και νιώθεις τρέμουλο σε όλο σου το σώμα... Όμορφη στιγμή, επειδή όταν λειτουργεί η ενέργεια, μπορείς να την παρατηρήσεις με ευκολία. Όταν δεν λειτουργεί, δεν μπορείς να την παρατηρήσεις. Κλείσε τα μάτια σου και διαλογίσου πάνω σ’ αυτό.

Μην πολεμάς, απλώς δες τι συμβαίνει: Ολόκληρος ο ουρανός είναι γεμάτος ηλεκτρισμό, με αστραπές, με τόση ομορφιά. Απλώς ξάπλωσε στο έδαφος και παρατήρησε.

Ύστερα κάνε το ίδιο μέσα σου…

Σύννεφα υπάρχουν εκεί, επειδή χωρίς σύννεφα δεν υπάρχουν αστραπές. Σκοτάδι υπάρχει εκεί, σκέψεις. Κάποιος σε πρόσβαλλε, κάποιος γέλασε σε βάρος σου, κάποιος είπε αυτό ή εκείνο... πολλά σύννεφα, σκοτεινά σύννεφα μέσα στον εσωτερικό ουρανό. Παρατήρησε! Είναι μια όμορφη σκηνή και επίσης είναι τρομακτική, επειδή δεν καταλαβαίνεις.

Είναι μυστηριώδες. Και αν το μυστήριο δεν είναι κατανοητό, γίνεται τρομακτικό, το φοβάσαι. Και όποτε το μυστήριο είναι κατανοητό, γίνεται χάρη, δώρο, επειδή τώρα έχεις τα κλειδιά και με τα κλειδιά είσαι το αφεντικό. Δεν το ελέγχεις, απλώς γίνεσαι αφεντικό, όταν έχεις επίγνωση. Και όσο περισσότερο αποκτάς επίγνωση, τόσο πιο βαθιά μέσα σου διεισδύει, επειδή η επίγνωση πηγαίνει προς τα μέσα, πάντοτε πηγαίνει προς τα μέσα.

Όταν έχεις λιγότερη επίγνωση, είσαι έξω, ασυνείδητος. Βρίσκεσαι απολύτως έξω από το σπίτι και περιφέρεσαι. Όταν έχεις πλήρη επίγνωση, είσαι εντελώς μέσα σου.

ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο Κλεόβουλος υπήρξε τύραννος της Λίνδου στη Ρόδο κι ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδος. Είχε Δωρική προέλευση και ο ίδιος έλεγε πως καταγόταν απευθείας από τον Ηρακλή. Έζησε την ίδια εποχή με το Σόλωνα και ξεχώριζε για τη δύναμη και την ομορφιά του. Είχε ταξιδέψει πολύ και είχε γνωρίσει την αιγυπτιακή φιλοσοφία. Κατά την εποχή του η Λίνδος γνώρισε τεράστια πολιτιστική ακμή κι έγινε κέντρο των τεχνών και του πολιτισμού. Ο ίδιος αναβίωσε την λατρεία της Λίνδιας Αθηνάς κι έχτισε έναν θαυμάσιο ναό, στον χώρο του παλιού ναού της Αθηνάς, που χρονολογείται από την Μυκηναϊκή περίοδο και κατά το θρύλο είχε κτίσει ο Δαναός.

Φημιζόταν για τα έμμετρα αινίγματά του, από τα οποία σώζεται μόνον το παρακάτω: «Ένας ο πατέρας και τα παιδιά του δώδεκα. Καθένα από τα παιδιά έχει δυο φορές τριάντα θυγατέρες που έχουν όψη διαφορετική. Άλλες είναι άσπρες κι άλλες μαύρες κι ακόμη όλες είναι αθάνατες κι όλες πεθαίνουν», η λύση του οποίου είναι το έτος, οι μήνες και οι μέρες. Μεταξύ των άλλων έγραψε σύμφωνα με την παράδοση και 3.000 γρίφους (αινίγματα) και πολλά επιγράμματα.

Έγραψε, κάποτε, στον Σόλωνα πως στην Αθήνα δεν ήταν ασφαλής αφού είχε πολλά να φοβηθεί από τον Πεισίστρατο και του πρότεινε να πάει στη Λίνδο, μια πόλη γνωστή για την δημοκρατία της κι επισημαίνοντας πως η Ρόδος ήταν ένα νησί στη μέση του πελάγους, επομένως δεν θα είχε τίποτα να φοβηθεί από τον Πεισίστρατο. Ο Σόλωνας και ο Κλεόβουλος, ήταν ασυμβίβαστα εχθροί όλων όσοι επιβουλεύονταν την Δημοκρατία.

Επί πλέον συμβούλευε τους συμπολίτες του να μορφώνουν όχι μόνο τα αγόρια αλλά και τις κόρες τους. "υποδικνύς ότι δει παιδεύεσθαι και τας παρθένους" δηλ. ο Κλεόβουλος υποδείκνυε πως και τα κορίτσια πρέπει να μορφώνονται, μας λέει ο Διογένης ο Λαέρτιος. Ιδέα επαναστατική για εκείνη την εποχή αλλά για τον Κλεόβουλο ήταν αδιανόητο να παντρεύει κανείς την κόρη του αμόρφωτη, Το έλεγε ρητά: έφη δε δειν συνοικίζειν τας θυγατέρας παρθένους μεν την ηλικίαν, το δε φρονείν γυναίκας (έλεγε ότι τις θυγατέρες μας πρέπει να τις δίνουμε στους άνδρες τους κορίτσια ως προς την ηλικία, γυναίκες όμως στο μυαλό). "Βγαίνοντας", έλεγε ακόμα, "από το σπίτι σου να αναρωτιέσαι τί έχεις να κάνεις, και όταν γυρίζεις πίσω πάλι στο σπίτι σου, μήν παραλείπεις να αναρωτιέσαι τί έκανες".

Ο Κλεόβουλος πέθανε στη σχετικά μεγάλη για την εποχή ηλικία των 70 ετών. Είχε μία κόρη, την Κλεοβουλίνη, που συνέθετε αινίγματα σε εξάμετρο στίχο, φημιζόμενα ως ισάξια εκείνων του πατέρα της. Ο τάφος του Κλεόβουλου υπάρχει στη Λίνδο.

Ο αστεροειδής 4503 Κλεόβουλος, που ανακαλύφθηκε το 1989, πήρε το όνομά του από τον Κλεόβουλο τον Λίνδιο.

Το μέτρο είναι ό,τι το καλύτερο.
(Η σωστή μορφή του αρχαίου αυτού γνωμικού είναι Μέτρον άριστος και όχι όπως το λέμε σήμερα Παν μέτρον άριστον: η δική μας διατύπωση θα σήμαινε (κάθε είδους) μέτρο είναι ό,τι καλύτερο, το μέτρο όμως είναι, βέβαια, ένα!

Να θεωρείτε ως ευτυχή τον άρχοντα εκείνον, ο οποίος δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανένα από αυτούς που τον περιβάλλουν

Όταν είσαι πλούσιος να μην είσαι υπερήφανος, όταν δε είσαι φτωχός να μην ταπεινώνεσαι.

Όταν κάποιος εξέρχεται από το σπίτι του ας εξετάζει τι πρόκειται να κάνει και όταν εισέλθει πάλι ας εξετάζει τι έκανε.

Καλλίτερα να μαθαίνεις έστω και αργά παρά να παραμένεις αμαθής.

Γνώρισμα της αρετής είναι, κάθετι που είναι ξένο στην κακία.

Από λόγια υπάρχουν πλήθος. Αλλά ο καιρός θα δείξει.

Τον εχθρό του λαού να τον θεωρείς και δικό σου εχθρό.

Η γυναικα σου να είναι από την δική σου τάξη. Γιατί άν είναι από ανώτερη, θα αποκτήσεις αφεντικά και όχι συγγενείς.

Να διατηρείς σε καλη κατάσταση το σώμα σου και την ψυχή σου

Να μισείς την αδικία

Να μορφώνεις τα παιδιά σου

Νέα ανακάλυψη στη γενετική ανοίγει το δρόμο για την θεραπεία ανίατων ασθενειών

Ένα νέο τρόπο να παρεμβαίνουν στο DNA «επισκευάζοντας» ελαττωματικά γονίδια στον εγκέφαλο και θεραπεύοντας ασθένειες που παλαιότερα ήταν ανίατες έχουν βρει οι επιστήμονες, μια ανακάλυψη που χαρακτηρίζεται το «Άγιο Δισκοπότηρο» της γενετικής επιστήμης.

Η ανακάλυψη ορόσημο έχει χρησιμοποιηθεί ήδη με επιτυχία για την αποκατάσταση της όρασης ποντικών, η τύφλωση των οποίων προκλήθηκε από μια γενετική πάθηση η οποία πλήττει και τους ανθρώπους.

Στο παρελθόν, οι επιστήμονες δεν είχαν τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν στο DNA ιστών του ματιού, του εγκεφάλου, της καρδιάς και του ήπατος. Η νέα τεχνική όμως για πρώτη φορά τους επιτρέπει να κάνουν ακριβώς αυτό, ανοίγοντας τον δρόμο για θεραπείες διαφόρων ασθενειών αλλά για την παράταση της ανθρώπινης ζωής και της καθυστέρησης της γήρανσης.

«Είμαστε ενθουσιασμένοι με τη νέα τεχνολογία που ανακαλύψαμε, η οποία επιτρέπει να κάνουμε πράγματα που πριν ήταν αδύνατα.Τα οφέλη αυτής της ανακάλυψης είναι πραγματικά αμέτρητα», αναφέρει ένας από τους ερευνητές, ο καθηγητής Juan Carlos Izpisua Belmonte.

Τα κύτταρα στους περισσότερους από τους ιστούς ενός ενήλικου σώματος δεν διασπώνται, γεγονός που δυσκολεύει πολύ τους επιστήμονες να εισαγάγουν αλλαγές στο DNA. Η νέα τεχνολογία όμως δίνει τη δυνατότητα στους γενετιστές να εισχωρήσουν στο εσωτερικό αυτών των κυττάρων πολύ πιο εύκολα, και να κάνουν τις απαιτούμενες αλλαγές.

Πρώτος παρατηρησιακός έλεγχος του ‘πολυσύμπαντος’

Η θεωρία ότι το σύμπαν μας περιέχεται μέσα σε μια φυσαλίδα και ότι υπάρχουν πολλαπλά εναλλακτικά σύμπαντα μέσα στις δικές τους φυσαλίδες – που αποτελούν όλα μαζί το «Πολυσύμπαν» – για πρώτη φορά θα ελεγχθεί από τους φυσικούς.

 

Δύο ερευνητικές εργασίες, που δημοσιεύθηκαν στο Physical Review Letters και Physical Review D, είναι οι πρώτες που αναφέρουν λεπτομερώς πώς θα ψάξουμε για τις υπογραφές των άλλων συμπάντων. Οι φυσικοί τώρα ψάχνουν για μοτίβα που μοιάζουν με δίσκο στη μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου (CMB) – την  ακτινοβολία λείψανο της θερμικής ακτινοβολίας που έχει απομείνει από το Big Bang – τα οποία θα μπορούσαν να μας προσφέρουν ενδεικτικό στοιχεία για συγκρούσεις μεταξύ άλλων συμπάντων και του δικού μας.

 

Πολλές σύγχρονες θεωρίες της θεμελιώδους φυσικής προβλέπουν ότι το σύμπαν μας περιέχεται μέσα σε μια φυσαλίδα. Επιπρόσθετα, μέσα στη φυσαλίδα μας, αυτό το `πολυσύμπαν’ θα περιέχει κι άλλες τέτοιες φυσαλίδες, η κάθε μία από τις οποίες μπορεί να θεωρηθεί ότι περιέχει κι ένα άλλο σύμπαν. Στα άλλα «σύμπαντα τσέπης» οι θεμελιώδεις σταθερές, ή ακόμη και οι βασικοί νόμοι της φύσης, θα μπορούσαν να είναι διαφορετικοί.

 

Μέχρι τώρα, κανείς δεν ήταν σε θέση να βρει έναν τρόπο για την αποτελεσματική έρευνα για σημάδια των συγκρούσεων ανάμεσα σε φυσαλίδες σύμπαντα  – και ως εκ τούτου να δώσει την απόδειξη του πολυσύμπαντος – στην ακτινοβολία CMB, καθώς κάποια μοτίβα στο σχήμα του δίσκου στην ίδια ακτινοβολία θα μπορούσαν να βρίσκονται οπουδήποτε στον ουρανό. Επιπλέον, οι φυσικοί έπρεπε να ήταν σε θέση να εξετάσουν κατά πόσον τα μοτίβα που εντοπίστηκαν ήταν το αποτέλεσμα των συγκρούσεων ή απλά τυχαία μοτίβα σαν θόρυβος.

 

Μια ομάδα κοσμολόγων από το Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου (UCL), το Imperial College και του Ινστιτούτου για τη θεωρητική φυσική  Perimeter έχει αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό τώρα.

 

«Είναι ένα πολύ δύσκολο στατιστικό πρόβλημα η έρευνα για όλα τα  πιθανά αποτυπώματα των συγκρούσεων σε κάθε δυνατή θέση στον ουρανό», λέει ο  Hiranya Peiris μέλος της ερευνητικής ομάδας.

 

Η ομάδα έτρεξε προσομοιώσεις του πώς θα έμοιαζε ο ουρανός με και χωρίς κοσμικές συγκρούσεις και ανέπτυξε ένα πρωτοποριακό αλγόριθμο για να καθορίσει ποια ταιριάζουν καλύτερα με τα δεδομένα της CMB από το διαστημικό σκάφος Wilkinson MAP της NASA. Βάζουν δε το πρώτο παρατηρητικό ανώτατο όριο για το πόσες υπογραφές από συγκρούσεις φυσαλίδων θα μπορούσαν να υπάρχουν στον ουρανό στην ακτινοβολία CMB.

 

Ο Stephen Feeney, ο οποίος δημιούργησε τον ισχυρό αλγόριθμο για να αναζητήσει τις ενδεικτικές υπογραφές των συγκρούσεων μεταξύ των "συμπάντων φυσαλίδων" δήλωσε: «Το έργο αποτελεί μια ευκαιρία για να δοκιμαστεί μια θεωρία που μέχρι τώρα βρίσκεται στα μυαλά των θεωρητικών,  ότι υπάρχουμε δηλαδή μέσα σε ένα τεράστιο πολυσύμπαν, όπου συνεχώς ξεφυτρώνουν άλλα σύμπαντα»

Ένα από τα πολλά διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι φυσικοί είναι ότι γενικά οι άνθρωποι είναι πολύ καλοί στο να βρίσκουν μοτίβων, που όμως μπορεί απλά να είναι μια σύμπτωση. Ωστόσο, ο αλγόριθμος της ομάδας είναι πολύ πιο δύσκολο να ξεγελαστεί, γιατί επιβάλλει πολύ αυστηρούς κανόνες σχετικά με το εάν τα δεδομένα ταιριάζουν σε ένα μοτίβο ή εάν το μοτίβο είναι τυχαίο.

 

Ο Daniel Mortlock, ένας από τους συντάκτες της εργασίας, δήλωσε: «Είναι πολύ εύκολο να ερμηνεύουμε λάθος κάποια ενδιαφέροντα μοτίβα αλλά εντελώς τυχαία (όπως τα κανάλια στον Άρη, που φυσικά δεν ήταν)), γι’ αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή για να εκτιμήσουμε πόσο πιθανό είναι κάποια μοτίβα να είναι οι πιθανές υπογραφές από συγκρούσεις φυσαλίδων, ή αν θα μπορούσε να έχουν προκύψει κατά τύχη."

 

Οι συγγραφείς τονίζουν ότι αυτά τα πρώτα αποτελέσματα δεν είναι αρκετά πειστικά, είτε για να αποκλειστεί το πολυσύμπαν είτε για την οριστική ανίχνευση του αποτυπώματος από μια σύγκρουση φυσαλίδων. Ωστόσο, το WMAP δεν είναι η τελευταία λέξη της τεχνολογίας: αναμένουμε νέα δεδομένα από το Planck της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, που πρέπει να βοηθήσουν στην επίλυση του γρίφου.

Το Herschel βρήκε μοριακό οξυγόνο στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα

Εμπειρογνώμονες που λειτουργούν το Διαστημικό Παρατηρητήριο Herschel ανακοίνωσαν την ανακάλυψη μοριακού οξυγόνου στο νεφέλωμα του Ωρίωνα, ένα διάσημο αστρικό φυτώριο στο εσωτερικό του Γαλαξία μας. Το τηλεσκόπιο αυτό είναι το πρώτο που έχει βρει αυτή τη μορφή του οξυγόνου στο διάστημα.

Το ευρωπαϊκό διαστημικό παρατηρητήριο Herschel ταυτοποίησε την φασματική υπογραφή του μοριακού οξυγόνου, που ανιχνεύθηκε σε μια περιοχή του νεφελώματος Ωρίωνα όπου γεννιούνται νέα άστρα

Ενώ ατομικό οξυγόνο έχει εντοπιστεί σε διάφορες τοποθεσίες πολλές φορές στο παρελθόν, μέχρι τώρα ποτέ δεν είδαμε μοριακό οξυγόνο στο διάστημα. Η νέα ανακάλυψη κατέστη δυνατή από το γεγονός ότι το Herschel είναι το πιο ευαίσθητο παρατηρητήριο που πέταξε ποτέ στο διάστημα.

Οι αστρονόμοι έψαχναν για αυτά τα φευγαλέα κοσμικά μόρια για πάνω από 230 χρόνια τώρα, ενώ μερικοί είχαν αρχίσει να χάνουν την πίστη τους ότι θα τα έβρισκαν ποτέ. Οι επιστήμονες ακόμα είχαν αρχίσει να αναλύουν το θεωρητικό υπόβαθρο, γεγονός που τους οδήγησε να υποθέσουν ότι υπάρχει στο διάστημα το μοριακό οξυγόνο.

Η εργασία αυτή αποδεικνύει και πάλι ότι η υπομονή είναι μια αρετή, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για επιστημονικές ανακαλύψεις. Το τηλεσκόπιο Herschel χρησιμοποίησε τους προηγμένους υπέρυθρους ανιχνευτές του καθώς και το εξελιγμένο φασματόμετρα του για να προσδιορίσει την χημική υπογραφή του μοριακού οξυγόνου.

Ως γνωστόν κάθε χημική ένωση έχει ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος (η υπογραφή του) στο οποίο απορροφά το φως κι αυτήν ακριβώς την ιδιότητα, της απορρόφησης του φωτός που έρχεται από τον Ωρίωνα, χρησιμοποιεί το φασματόμετρο του Χέρσελ.

Το νεφέλωμα του Ωρίωνα βρίσκεται περίπου 1.500 έτη φωτός από τον πλανήτη μας. Το γεγονός ότι περιέχει αυτό το είδος του οξυγόνου είναι πολύ ενδιαφέρουν, δεδομένου ότι αυτή η ένωση βρίσκεται, με αναλογία περίπου 20%, στον αέρα που αναπνέουμε εδώ στη Γη.

"Το αέριο οξυγόνο ανακαλύφθηκε στη δεκαετία του 1770, αλλά το βρίσκαμε μόνο στη Γη μέχρι τώρα. Έπρεπε να περάσουν πάνω από 230 χρόνια για να πούμε με βεβαιότητα ότι αυτό το πολύ απλό μόριο υπάρχει στο διάστημα", λέει ο ειδικός Paul Goldsmith.

Ο Goldsmith είναι ο επικεφαλής συγγραφέας της δημοσιευμένης εργασίας στο περιοδικό Astrophysical Journal.

"Το οξυγόνο είναι το τρίτο πιο κοινό στοιχείο στο σύμπαν και η μοριακή μορφή του πρέπει να είναι άφθονη στο διάστημα. Το δε Herschel που εκτοξεύτηκε το 2009 και είναι σχεδιασμένο να βλέπει στην υπέρυθρη περιοχή του φάσματος, αποδεικνύεται ένα ισχυρό εργαλείο για να εξετάσουμε αυτό το άλυτο μυστήριο," προσθέτει ο Bill Danchi.

Τα μεμονωμένα άτομα οξυγόνου είναι άφθονα στο Διάστημα, κυρίως στις γειτονιές άστρων με μεγάλη μάζα. Μέχρι σήμερα οι αστρονόμοι υποψιάζονταν ότι εκεί έξω πρέπει να υπάρχει και μοριακό οξυγόνο, το οποίο όμως δεν κατάφερναν να ανιχνεύσουν οι μελέτες με επίγεια τηλεσκόπια και ερευνητικά αερόστατα.

Μια πρώτη θετική ένδειξη ήρθε το 2007 από το σουηδικό τηλεσκόπιο Odin, ωστόσο τα ευρήματα δεν κατέστη δυνατό να επιβεβαιωθούν από ανεξάρτητες ερευνητικές ομάδες.

Αντίθετα, η ανακάλυψη του Herschel έχει ήδη διασταυρωθεί.

Ο Paul Goldsmith και οι συνεργάτες του προτείνουν την υπόθεση ότι το μόριο σχηματίστηκε όταν η ακτινοβολία νεαρών άστρων διέσπασε τα μόρια πάγου που καλύπτουν τα σωματίδια διαστρικής σκόνης.

«Αυτό εξηγεί το πού μπορεί να κρύβεται μια ποσότητα οξυγόνου» σχολίασε ο ερευνητής. «Δεν βρήκαμε όμως αρκετά μεγάλες ποσότητες, και ακόμα δεν καταλαβαίνουμε τι ιδιαίτερο έχουν οι περιοχές όπου το ανακαλύψαμε» παραδέχτηκε.

Μήπως φιλοξενούν οι αόρατες αρχέγονες μαύρες τρύπες την σκοτεινή ύλη του Σύμπαντος;

Παρά τις πολύχρονες έρευνες για την ανακάλυψη της σκοτεινής ύλης, με πειράματα που κοστίζουν δεκάδες εκατομμύρια δολάρια, είτε σε υπόγεια ορυχεία σιδήρου στην Μινεσότα είτε στο πρότζεκτ Ice Cube  στην Ανταρκτική, κανείς δεν έχει δει την ουσία αυτή. Είναι δύσκολο λοιπόν να ξεφύγει κάποιος από το συμπέρασμα ότι είναι απαραίτητη κάποια άλλη εξήγηση για τη μάζα που λείπει.

 

Στην εικόνα τα αόρατα ραδιοκύματα που εκπέμπονται από τον σκοτεινό πυρήνα του Γαλαξία μας, δηλαδή από τη μαύρη τρύπα στο γαλαξία Centaurus A, που βρίσκεται 14 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας. Μελέτες δείχνουν ότι η μαύρη τρύπα είναι 50 εκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου.

 

Ο κοσμολόγος Paul Frampton στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας και οι συνεργάτες του προτείνουν ότι η ελλείπουσα 23% της μάζας του σύμπαντος αποτελείται από μαύρες τρύπες που είναι πάρα πολύ μικρές για να τις δούμε άμεσα, αλλά πολύ μεγάλες για να έχουν εξατμιστεί λόγω της ακτινοβολίας Hawking.

 

Ο Frampton έφτασε στο συμπέρασμα αυτό, αναζητώντας το εξής ερώτημα: ποιά είναι η μέγιστη εντροπία του σύμπαντος που θα μπορούσε να οφείλεται στο ότι ολόκληρο το ορατό σύμπαν ήταν μια γιγαντιαία μαύρη τρύπα; Η απάντηση καταλήγει να είναι 10¹²³, ένας τεράστιος αριθμός που καθορίζει το ανώτατο όριο σε αυτό που η εντροπία μπορεί να είναι.

 

Αυτοί μετά καθόρισαν το χαμηλότερο όριο από το άθροισμα της εντροπίας σε όλες τις γνωστές μαύρες τρύπες στο σύμπαν, με την παραδοχή ότι υπάρχει μια γιγαντιαία μαύρη τρύπα στο κέντρο κάθε γαλαξία, μια άποψη που συνήθως πιστεύει η αστροφυσική κοινότητα στον κόσμο. Αυτός ο αριθμός είναι 10¹⁰³, πολλές τάξεις μεγέθους μικρότερη.

 

Ο Frampton γι αυτό πιστεύει ότι είναι απίθανο να έχουν αυτές μια σημαντική συμβολή στην εντροπία στο σύμπαν μας: "Κάθε υπερβαρέα μαύρη τρύπα είναι περίπου στο μέγεθος του ηλιακού μας συστήματος ή και λιγότερο ακόμα, έτσι είναι διαισθητικά απίθανο να είναι ουσιαστικά όλη η εντροπία τόσο συγκεντρωμένη. "

 

Σε κάτι άλλο πρέπει λοιπόν να οφείλεται η αυξημένη εντροπία. Αλλά τι και πού;

Αυτή δεν μπορεί να είναι η ορατή ύλη επειδή οι συμβατικοί υπολογισμοί δείχνουν ότι η εντροπία της ανέρχεται σε μόνο 10⁸⁸. Και τι μένει λοιπόν; Αυτό που μένει είναι η εντροπία της σκοτεινής ύλης. Τι είδους μαύρες τρύπες θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνες για αυτό το αποτέλεσμα; Αποδεικνύεται ότι κάθε μαύρη τρύπα μεγαλύτερη από 10⁶ ηλιακές μάζες θα αναγκάσει την γειτονική της ύλη να την περικυκλώνει, εμποδίζοντας από το να σχηματιστούν τους γαλαξίες. Οποιεσδήποτε μάλιστα μαύρες τρύπες μικρότερες από 10^-8 ηλιακές μάζες θα έχουν εξατμιστεί.

 

Τελικά το συμπέρασμα του Frampton είναι ότι η σκοτεινή ύλη αποτελείται από μαύρες τρύπες με μάζα μεταξύ 10^6΄ και 10^-8 ηλιακές μάζες, οι οποίες δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια ανάμεσα στις δύο περιόδους του πληθωρισμού. Η πρώτη οδήγησε στην μεγάλης κλίμακας δομή του σύμπαντος που βλέπουμε και έχει μετρηθεί από το διαστημικό σκάφος WMAP. Η δεύτερη οδήγησε στη συσσώρευση που δημιούργησε ένα μεγάλο αριθμό μεσαίων αρχέγονων μαύρων οπών.

 

Η θεωρία του Frampton μπορεί να ελεγχθεί εξετάζοντας για αποδείξεις ότι υπάρχουν αρχέγονες μαύρες τρύπες, και οι οποίες θα πρέπει να προκαλούν μικρο-βαρυτικούς φακούς, ένα γεγονός στο οποίο η βαρύτητα τους θα συγκεντρώνει το φως από άστρα πίσω τους, όπως φαίνεται από τη Γη.

Ευδαιμονία, Σέβας, Ηθική, Καλοπροαίρεση

Oχι τόσο επειδή πληθαίνουν τα δυσάρεστα που ταλαιπωρούν την υφήλιο, όσο γιατί είναι άστατη, εφήμερη και επαφίεται στη διάθεση ή την κρίση του καθενός να εκτιμήσει το χαμόγελο και τα δώρα της, που ποικίλλουν κατά περίπτωση. Όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, από τον Θαλή τον Μιλήσιο και μετά, συμφωνούσαν ότι ο τελικός στόχος του ανθρώπου είναι η ευδαιμονία και ότι αυτό που αναζητούν οι άνθρωποι σε κάθε τους πράξη είναι η ευτυχισμένη ζωή. Είναι τόσο απλό, που δεν χρειάζονται καν λέξεις για να περιγραφεί και κάθε ευχή αντί για τα άχρηστα «χρόνια πολλά με υγεία» και τις λοιπές ανοησίες των εγωιστικών meme του πολιτισμού πρέπει να αντικατασταθούν με «Ευδαιμονία, Σέβας, Ηθική και Καλοπροαίρεση»

Ο Σωκράτης εισήγαγε την θεωρία της γνώσης, βασισμένη πάνω στις ηθικές έννοιες και όχι στις υλικές αρχές, πίστευε ότι «η αρετή είναι ευδαιμονία». Αντίθετα, οι σοφιστές δίδασκαν ότι η αρετή είναι μια τέχνη που διδάσκεται και αφορά την προσωπική επιτυχία στην ζωή, χωρίς να υπόκεινται σε απόλυτες ηθικές αρχές και αξίες, αφού απόλυτη γνώση δεν υπάρχει. Ο Σωκράτης δίδασκε ότι «η αρετή είναι γνώση», δηλαδή ότι η αρετή μπορεί να αποκτηθεί μέσα από την ορθή και την απόλυτη γνώση. Η ορθή γνώση, σύμφωνα με τον Σωκράτη, είναι η γνώση των απόλυτων ηθικών εννοιών που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα στον άνθρωπο και μπορεί να επιτευχθεί με την αυτογνωσία. Για τον Σωκράτη «ουδείς εκών κακός», δηλαδή κανένας δεν κάνει κακό με την θέλησή του, αλλά, αντίθετα η κακία οφείλεται απλά στη άγνοια.

Ο Πλάτων, αναφέρει ότι η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί με την γνώση του κόσμου των ιδεών, οι οποίες αποτελούν τα τέλεια πρότυπα, όχι μόνο των ηθικών εννοιών, όπως υποστήριζε ο Σωκράτης, αλλά και των γνωστικών εννοιών, καθώς και όλων των πραγμάτων που αποτελούν τον ορατό κόσμο και που δεν είναι παρά «είδωλα» ή «μιμήματα» των Ιδεών. Για να γνωρίσει ο άνθρωπος τον κόσμο των Ιδεών, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει όχι τις αισθήσεις του, αλλά την διαύγεια του νου του, ο οποίος είναι μέρος της ψυχής του.

Έτσι, προορισμός του ανθρώπου είναι από την μία η φυγή από τον υλικό κόσμο και από την άλλη η ομοίωσή του με το θείο, η οποία επιτυγχάνεται με τον αρμονικό συνδυασμό των τριών αρετών που αντιστοιχούν στα τρία μέρη της ψυχής, δηλαδή της «σοφίας», της «ανδρείας» και της «σωφροσύνης». Ο συνδυασμός των τριών αυτών αρετών γεννά την τέταρτη κύρια αρετή, «την δικαιοσύνη» γι’αυτό ο δίκαιος άνθρωπος είναι ο πλησιέστερος στον Θεό, άρα και ο πιο ευδαίμων.

Ο Αριστοτέλης αν και μαθητής του Πλάτωνος, αναφέρει ότι η θεωρία του ιδανικού κόσμου των Ιδεών ήταν τελείως φανταστική και ότι, αντίθετα, ο ορατός κόσμος είναι απόλυτα αληθινός. Αφού ταξινόμησε τις αρετές σε δύο μεγάλες κατηγορίες, «τις ηθικές» και «τις διανοητικές», κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ευδαιμονία μπορούσε να επιτευχθεί κατά πρώτο λόγο με την άσκηση των διανοητικών αρετών, και κατά δεύτερο λόγο με την άσκηση των ηθικών αρετών, διότι η διανοητική ενέργεια συνίσταται στην καθαρή σκέψη και στην ενατένιση της αλήθειας και του ύψιστου αγαθού, του Θεού. Αυτά τα έλεγε στην μάζα – ιερείς, διδασκάλους κλπ- γιατί στους «κλειστούς κύκλους» των μαθητών του έλεγε τελείως διαφορετικά πράγματα, όπως και ο Πυθαγόρης άλλωστε.

Οι Κυνικοί φιλόσοφοι μας λένε ότι οι όλες οι κοινωνικές συμβάσεις και οι καθιερωμένες ανθρώπινες αξίες είναι περιττές και ότι η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια ζωή όσο γίνεται πιο απλή και φυσική, όπως είναι η ζωή στην φύση. Επίσης, αναφέρουν ότι ο άνθρωπος έπρεπε να απαλλαχθεί από τα δεσμά της «Πόλης-Κράτους», καθώς και των ιδανικών της. Αξίζει να σημειωθεί ότι το όνομα «Κυνικός» προήλθε από το ψευδώνυμο κύων=σκύλος, που είχε δοθεί στον Διογένη, τον διασημότερο εκπρόσωπο των Κυνικών, για την αναισχυντία του, από αυτούς που μέχρι σήμερα ούτε ετυμολογικά δεν γνωρίζουν τι σημαίνει Ευδαιμονία.

Οι Σκεπτικιστές, με πρώτο απ’όλους των Πύρρωνα τον Ηλείο, πίστευαν ότι τόσο οι αισθήσεις, όσο και οι γνώσεις μας εξαπατούν και επομένως, η ορθή γνώση της φύσης των πραγμάτων δεν μπορεί να αποκτηθεί μέσω της εμπειρίας του ορατού κόσμου. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτούς, για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία πρέπει να αμφισβητεί συνεχώς τις δοξασίες όλων των ανθρώπων, ακόμα και των φιλοσόφων και να μην εκφέρει γνώμη ή οποιαδήποτε άποψη, παρά μόνο για τις προσωπικές του εμπειρίες. Μια τέτοια στάση, πίστευαν οι Σκεπτικιστές, προσφέρει ανακούφιση στους ανθρώπους, που δεν γνωρίζουν την πραγματικότητα, τους απαλλάσσει από τον δογματισμό, τους προτρέπει να ζουν σύμφωνα με τη φύση και τους χαρίζει την υπέρτατη αρετή, που δεν είναι άλλη από την πνευματική γαλήνη.

Σύμφωνα με τους Επικουρείους, η ευδαιμονία συνίσταται στην ψυχική ηρεμία (αταραξία) και επιτυγχάνεται με την αναζήτηση της ηδονής. Οι Επικούρειοι με τον όρο «ηδονή» δεν εννοούσαν την ηδονή που κρύβεται στις απολαύσεις και στις διασκεδάσεις («ενεργή» ή «κινητική» ηδονή, ηδονή εν κινήσει), αλλά την ηδονή που συνοδεύει την πλήρη απουσία πόθου και πόνου (απονία), δηλαδή την σωματική υγεία και την ψυχική ηρεμία («στατική» ηδονή, ηδονή καταστηματική). Έτσι, για τους Επικουρείους, η ευτυχισμένη ζωή είναι μια ζωή απαλλαγμένη από τους φόβους και τις οδυνηρές σκέψεις, οι οποίες μπορούσαν να προκαλέσουν ψυχική και σωματική οδύνη. Λέγοντας «Ηδονή» οι Επικούριοι αναφέρονται στην «Ευδαιμονία».

Οι Στωϊκοί, αναφέρουν ότι η αρετή είναι αρκετή για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία. Σύμφωνα με αυτούς, η αρετή είναι το μόνο αγαθό για τον άνθρωπο, γιατί είναι πάντα ευεργετική. Η καταγωγή, η κοινωνική θέση, ο πλούτος, οι απολαύσεις, οι οποιεσδήποτε αξίες που ταύτιζαν την ευτυχία με τα υλικά αγαθά, δεν είχαν καμμία σημασία με τους Στωϊκούς. Όλες αυτές οι αξίες ήταν –όπως έλεγαν οι Στωϊκοί- «αδιάφορες» και δεν συνεισέφεραν τίποτα όσον αφορά στην πορεία προς την αρετή, αφού οι άνθρωποι μπορούσαν να τις χρησιμοποιήσουν καλά ή άσχημα.

Αντίθετα, οι Στωϊκοί πίστευαν ότι τα ενάρετα άτομα έχουν ό,τι χρειάζονται για να είναι ευτυχή και επομένως, η ευδαιμονία είναι εφικτή, όχι μόνο για τους προικισμένους από την ζωή με πλούτο και κοινωνική θέση, αλλά και για όσους έχουν λιγότερη τύχη όπως οι φτωχοί, οι σκλάβοι, οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις των τεχνητών πολιτ-ισμών. Η αρετή συνίσταται σε μια ζωή σύμφωνα με την φύση, δηλαδή σύμφωνα με την λογική ή τον λόγο (νου) του Πνεύματος, με την οποία είναι προικισμένος κάθε άνθρωπος ως μέρος της φύσης και η οποία, αν και υπάρχει ατελής μέσα του, μπορεί να τελειοποιηθεί με την αυτογνωσία.

Ο ενάρετος και καλοπροαίρετος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από «Γαλήνη» και «Ευδαιμονία».
Οι Νεοπλατωνικοί πρεσβεύουν την θέση ότι ο δρόμος προς την ευδαιμονία είναι η ανάταση της ψυχής και η ομοίωσή της με το Πνεύμα. Σκοπός του ανθρώπου είναι να βοηθήσει την ψυχή του να επανέλθει, μετά τον θάνατο, στην αρχική της κατάσταση, σε έναν ανώτερο Πνευματικό κόσμο. Δεν μπορούμε παρά να συμφωνωνούμε με τους φιλοσόφους. Αν ζεις με τις προτροπές των ελλήνων φιλοσόφων, αντιλαμβάνεσαι πόσο εύκολο είναι να μπεις στην θέση του Οδυσσέα και να φτάσεις στην Ιθάκη. Γιατί στην Οδύσσεια μόνο αυτός που είχε Θ Ε Λ Η Σ Η και καλοπροαίρεση, κατάφερε να αγγίξει την Ευδαιμονία. Αν αποκοπείς από την σύνδεση σου με την ΘΕΛΗΣΗ ή Πνευματική Δύναμη δημιουργούνται ψυχολογικές παρεκκλίσεις. Το καλό και το κακό η Ευδαιμονία ή η ταραχή, προσδιορίζεται σε σχέση με κάτι άλλο, πχ. με την επιβίωση, αν πρόκειται για την ανθρώπινη ύπαρξη στο σύνολο της.

Κάθε τι που ενισχύει και αυξάνει την επιβίωση ενός ανθρώπου στα πλαίσια της λογικής, είναι καλό. Κάθε τι που την εξασθενίζει – στα πλαίσια της λογικής επίσης- και την σκοτώνει, είναι κακό. Αυτό είναι Ολοφάνερο, από την υγεία του ανθρώπου, ψυχική και σωματική. Κάθε καλή κατάσταση που σε τοποθετεί και ενδυναμώνει την σύνδεση σου με την Ενεργειακή Δύναμη ή Σκοπό αυτόματα σε τοποθετεί στην κατάσταση της Ευδαιμονίας, κάθε κακή κατάσταση σε αποκόβει και σε απομακρύνει από τον Σκοπό, άρα σε απομακρύνει κι από την Ευδαιμονία.

“Μαζί του αυτός έφερε στους ανθρώπους, το σέβας και την απαίτηση για δικαιοσύνη”
Ο Πρωταγόρας είναι διάλογος του Πλάτωνα, που γράφτηκε στην πρώτη σωκρατική περίοδο της συγγραφικής του δραστηριότητας και αναφέρεται στους ηθικούς κινδύνους που ελοχεύουν για όσους νέους υποστούν την παιδαγωγική επίδραση των σοφιστών. Τόπος του διαλόγου είναι το σπίτι του πλουσίου Αθηναίου Καλλία, ο οποίος φιλοξενούσε τον σοφιστή και φιλόσοφο Πρωταγόρα.
“Κι αφού πια ο άνθρωπος πήρε και κάποιο θεϊκό μερίδιο -πρώτα πρώτα από αυτή τη συγγένεια που έχει με τον θεό- υπήρξε το μόνο πλάσμα που αναγνώρισε θεούς και πάντα νοιαζόταν να στήνει βωμούς και αγάλματα των θεών. Παράλληλα κατάρτισε νωρίς γλώσσα και πλήθος λέξεις με την τεχνική του ικανότητα κι επινόησε οικοδομήματα και φορέματα και υποδήματα και κλινοσκεπάσματα και τους πόρους διατροφής του από προϊόντα της γης.

Οι άνθρωποι λοιπόν στην αρχή, εφοδιασμένοι με αυτά τα μέσα, ζούσαν διάσπαρτοι και πολιτείες δεν υπήρχαν. Έτσι αφανίζονταν από τα θηρία, γιατί, όπως ήταν παντού σκορπισμένοι, έμεναν παντού πιο αδύναμοι εμπρός σ’ αυτά. Η παραγωγική τους τεχνική εξάλλου τους ήταν βέβαια εξυπηρετική αρκετά για συντήρηση, αλλά δεν τους εξυπηρετούσε για τον πόλεμο με τα θηρία. Γιατί δεν είχαν ακόμα την πολιτική τέχνη, της οποίας μέρος αποτελεί η πολεμική τέχνη.

Επιδίωκαν λοιπόν να συγκεντρώνονται και να προστατεύονται μέσα σε πόλεις που έκτιζαν. Έτσι, σε όποια ευκαιρία συγκεντρώθηκαν, έκαναν αδικίες ο ένας στον άλλον, μια και δεν είχαν την τέχνη της πολιτικής οργάνωσης, με αποτέλεσμα πάλι να διασπώνται και να χάνονται. Ο Δίας τότε ανησύχησε για το είδος μας μήπως και χαθεί ολόκληρο, και στέλνει τον Ερμή. Μαζί του αυτός έφερε στους ανθρώπους το σέβας και την απαίτηση για δικαιοσύνη, ώστε να αποτελέσουν δυνάμεις συγκρότησης των πολιτειών και συνεκτικούς δεσμούς ανθρώπινης φιλίας.

Τότε ο Ερμής ρωτάει τον Δία να του πει με τι τρόπο τέλος πάντων θα έδινε στους ανθρώπους τη δικαιοσύνη και το σέβας. “Με ποιον από τους δύο τρόπους; Έτσι όπως είναι κατανεμημένες οι τέχνες, αυτό τον καταμερισμό να κάνω κι εδώ; Κι ο καταμερισμός είναι ο εξής: ένας έχει για ειδικότητα του την ιατρική και εξυπηρετεί πολλούς μη ειδικούς. Έτσι κάνουν και όσοι άλλοι προσφέρουν στο κοινό την εργασία τους. Ώστε και τη δικαιοσύνη και τον σεβασμό με τέτοιον τρόπο να θεσμοθετήσω ανάμεσα στους ανθρώπους ή να κάνω τη μοιρασιά σε όλους;”

“Σε όλους”, είπε ο Δίας, “και όλοι να πάρουν μέρος.
Γιατί πολιτείες δε θα μπορούσαν να σχηματιστούν, αν στους θεσμούς αυτούς μετείχαν λίγοι, όπως γίνεται σε άλλες τέχνες. Και θέσπισέ τους ακόμα έναν νόμο από μένα: όποιος δεν είναι ικανός να συμμετέχει στην τήρηση του σεβασμού και της δικαιοσύνης, να θανατώνεται ως νοσηρό στοιχείο της πολιτείας”.
(Πλάτων, Πρωταγόρας, κεφ. 12,322 b-c)

[ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν: ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ᾽ ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν: ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις: ὅτ᾽ οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. 

Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν᾽ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις: πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; νενέμηνται δὲ ὧδε: εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί: καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω; ἐπὶ πάντας, ἔφη ὁ Ζεύς, καὶ πάντες μετεχόντων: οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν: καὶ νόμον γε θὲς παρ᾽ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως.] Ελληνική Κοσμική Μυθική

Nietzshe: Τι επιδιώκει η γενεαλογία της ηθικής
Η Γενεαλογία της ηθικής θεωρείται ως το πιο συστηματικό και συγκροτημένο έργο του Νίτσε. Γράφτηκε μέσα σε λίγες εβδομάδες (1887) και πραγματεύεται, με έναν «πολεμικό τρόπο», το αξιακό σύστημα της Δύσης –θρησκευτικό, ηθικό και φιλοσοφικό– ως ένα σύστημα που αιχμαλώτισε την ελευθερία του ανθρώπου, έφθειρε την αυθυπόστασή του και υπονόμευσε τη γνώση. Εξ’ αυτού ανακύπτει η αναγκαιότητα μεταξίωσης, ήτοι απαξίωσης, και ανατροπής όλων των αξιών, που συνθέτουν τον «αγγελικό» κόσμο του Δυτικού πολιτισμού. Πώς εννοεί ο Γερμανός φιλόσοφος τις αξίες; Όχι απλώς ως δεοντολογικές αρχές ή στοιχεία, αλλά κυρίως ως τις πιο κεντρομόλες δυνάμεις της ζωής.

Αντί όμως να ενεργούν ως τέτοιες δυνάμεις, στην έκπτωσή τους συνιστούν ένα οντολογικά-ιστορικά υπονομευτικό σύστημα ηθικών προσταγμάτων, που σχετίζεται ή συσχετίζεται με όλο το σύστημα των κοινωνικών τάξεων και εκφράζει τις δικές τους εξουσιαστικές ιδεολογικοποιήσεις. Έτσι έχουμε να κάνουμε με ένα μηδενιστικό σύστημα, που δεν μεταρρυθμίζεται παρά μόνο εκμηδενίζεται.

Υπ’ αυτό το πνεύμα, ο μηδενισμός του Νίτσε εγγράφεται στη συνείδησή του ως προοπτική κατάφασης της ζωής, χωρίς διαμεσολαβητικές προϋποθέσεις μεγάλων ανδρών της ιστορίας ή θορυβωδών ιδεολογιών. Η προοπτική αυτή μπορεί να είναι έργο μόνο του ίδιου του ανθρώπου, εφόσον και ο ίδιος προχωρήσει πέρα και πάνω από τον τελευταίο άνθρωπο· αυτόν δηλαδή που έχει μεταποιήσει τον εαυτό του σε δούλο των αξιών. Των αξιών ως ηθικών προσταγμάτων ενός δεσποτικού συστήματος αδύναμων και καταπιεσμένων ανθρώπων: εφόσον γίνει υπέρ-άνθρωπος.

Ό,τι απασχόλησε τη φιλοσοφία ως την εποχή του Νίτσε, δηλαδή όλα τα θέματά της και η προβληματική της σχετίζονται γι’ αυτόν με το σύστημα των αξιών. Έτσι τίθεται υπό ριζική αμφισβήτηση κάθε αλήθεια για τις αξίες, όπως έχει διατυπωθεί ως τότε, κάθε αλήθεια της μεταφυσικής και των επιστημών. Η μόνη αλήθεια, που μπορεί να δώσει προοπτική στην ανθρώπινη ζωή, είναι η βούληση για δύναμη και η αιώνια επιστροφή. Η ηθική, υπό την οπτική αυτής της μοναδικής αλήθειας, σχετικοποιείται σε επί μέρους ηθικές με βάση τον βαθμό και τον τρόπο, που αυτές-εδώ ενσαρκώνουν την εν λόγω βούληση.

Ιστορικά, κατά τον Νίτσε, έχουν υπάρξει δυο τύποι ηθικής: η ηθική των δούλων, των αδύναμων, των καταπιεσμένων, που μισούν τη ζωή και επιβάλλουν την ηθική της μνησικακίας, τη φανταστική εκδίκηση. Πρόκειται για τη δύναμη, που έχει αποκοπεί από αυτό που μπορεί: είναι η ενεργός δύναμη που έγινε αντενεργός. Από την άλλη υπάρχει η ηθική των κυρίων, η οποία δεν συνιστά απλώς ένα ιδεώδες ηθικής, αντίθετο προ της ηθική των σκλάβων, όπως θέλουν να αποφαίνονται κάποιοι επιπόλαιοι αναγνώστες της νιτσεϊκής φιλοσοφίας, αλλά την όξυνση της εχθρότητας ανάμεσα στην αθεΐα του υπέρ-ανθρώπου και σε όλες τις μορφές της θεοσέβειας.

Ορισμένως λοιπόν η ηθική των σκλάβων αναπαράγει ή συντηρεί όλες τις χριστιανικές αρετές, που καθιστούν τον άνθρωπο αδύναμο και υποταγμένο. Στην περίπτωση τούτη, η βούληση για δύναμη εκδηλώνεται ως αδυναμία ή αδυνατότητα. Απεναντίας, στην περίπτωση των κυρίων εκδηλώνεται ως δύναμη ή ισχύς, όχι ασφαλώς με την έννοια της άσκησης εξουσίας παρά της ανάπτυξης όλων των δυνατοτήτων του ανθρώπου, από το ένστικτο ως τα συναισθήματα και τη σκέψη: πέραν κάθε εξωτερικής επιβολής ή εξουσίας. Εν τέλει, μέσα από τη γενεαλογία της ηθικής επιχειρείται να χαραχθεί η προοπτική του ανώτερου τύπου ανθρώπου με βάση την αξία που επιβάλλει η βούληση για δύναμη· η βούληση για δύναμη ως ορμή για την πλήρη αυτό-ανάπτυξη.

Το προφίλ του Ευτυχισμένου Ανθρώπου
Η ευτυχία αποτελεί, φαινομενικά τουλάχιστον, κοινή επιδίωξη όλων των ανθρώπων. Κανείς δεν θέλει να είναι άρρωστος, σκυθρωπός και λυπημένος ή μήπως όχι; Βλέπουμε γύρω μας ανθρώπους που είναι μόνιμα ευτυχισμένοι, ακόμη και εν μέσω αγωνιώδους δοκιμασίας στη ζωή τους, ακόμη και κοντά στον θάνατο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δε νιώθουν πόνο, θλίψη ή λύπη – απλά, δεν αφήνουν αυτά τα συναισθήματα να κατακλύσουν και να ελέγξουν την ζωή τους. Πώς το καταφέρνουν; Αυτά είναι τα κυρίαρχα γνωρίσματα των ευτυχισμένων ανθρώπων, μπορείτε να αναλάβετε την Ευθύνη της Ευτυχίας σας και να ακολουθήσετε αυτόν τον μικρό οδηγό υγιούς κι ευτυχισμένης ζωής. Ποιά είναι λοιπόν η ταυτότητα ενός ευτυχισμένου ανθρώπου;

Εκτιμούν τη ζωή: Είναι ευγνώμονες που ξυπνούν κάθε πρωί. Αναπτύσσουν μία παιδική αίσθηση θαυμασμού για τη ζωή και εστιάζουν στην ομορφιά της κάθε στιγμής. Δεν παίρνουν τίποτε ως δεδομένο – προσπαθούν να αδράξουν την κάθε στιγμή και αγνοούν τις μικρές αναποδιές.

Διαλέγουν τους φίλους τους σοφά: Περιτριγυρίζονται από άλλους χαρούμενους, θετικούς ανθρώπους που μοιράζονται τις αξίες, την ηθική και τους στόχους τους. Ανθρώπους που τους ενθαρρύνουν να κυνηγήσουν τα όνειρά τους και να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Φίλους που τους αγαπούν και τους αποδέχονται γι’ αυτό που είναι και που είναι εκεί, όταν χρειάζονται ένα χέρι βοηθείας.

Είναι ανεκτικοί: Αποδέχονται και σέβονται τους άλλους γι’ αυτό που είναι και για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται. Προσεγγίζουν τους συνανθρώπους τους με καλοσύνη και γενναιοδωρία. Βοηθούν όταν μπορούν, χωρίς να θέλουν ν’ αλλάξουν τον άλλον.

Μαθαίνουν συνεχώς: Ενημερώνονται για ότι έχει να κάνει με την καριέρα και τα ενδιαφέροντά τους και δοκιμάζουν συνεχώς νέα, και πολλές φορές τολμηρά, εγχειρήματα που κεντρίζουν το ενδιαφέρον τους.

Εστιάζουν στην λύση, όχι στο πρόβλημα: Αντί να βουλιάξουν στην αυτολύπηση, με το που έρχονται αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα, καταπιάνονται με καλή κι ευχάριστη διάθεση με το να βρουν λύση. Δεν αφήνουν τις αντιξοότητες να επηρεάζουν την διάθεσή τους και εστιάζουν στην καλή πλευρά των όποιων προβλημάτων – βλέπουν κάθε εμπόδιο σαν μία ευκαιρία να κάνουν μία αλλαγή προς το καλύτερο. Άλλωστε, ουδέν κακόν αμιγές καλού!

Κάνουν την εργασία που αγαπούν: Έρευνες έχουν δείξει ότι ως και 80% των ανθρώπων όπως είναι φυσικό, δεν αγαπούν την δουλειά τους, με τέτοιο ποσοστό, δεν είναι έκπληξη που υπάρχουν τόσοι δυστυχισμένοι και άρρωστοι άνθρωποι στον κόσμο! Η πραγματικότητα είναι ότι περνάμε ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής εργαζόμενοι, (όχι δουλεύοντας, οι δούλοι, δουλεύουν) επομένως είναι πολύ σημαντικό να επιλέξουμε μια εργασία και όχι “δουλιεά” που να μας αρέσει, όπως επίσης και να βρίσκουμε χρόνο για τα άλλα ενδιαφέροντά μας και τις ασχολίες που μας ευχαριστούν.

Απολαμβάνουν τη ζωή: Ξέρουν να ζουν στο παρόν και να απολαμβάνουν τις μικρές χαρές της ζωής: ένα ηλιοβασίλεμα, μία βόλτα στη φύση, την παρέα ενός αγαπημένου προσώπου, μια μέρα κοντά στη θάλασσα, την μυρωδιά των λουλουδιών. Δεν μένουν προσκολλημένοι στο παρελθόν, ούτε ανησυχούν διαρκώς για το μέλλον και είναι ευγνώμονες γι’ αυτά.

Χαμογελούν ή Γελούν: Δεν παίρνουν τον εαυτό τους ή τη ζωή στα σοβαρά! Αντιμετωπίζουν με χιούμορ τις καταστάσεις και τα προβλήματα και δεν διστάζουν να γελάσουν με τον εαυτό τους. Πάντα βλέπουν την αστεία πλευρά των πραγμάτων και με το χιούμορ τους ελαφραίνουν την ατμόσφαιρα.

Πάντα συγχωρούν: Η κακία και το μίσος πληγώνουν, πρωτίστως αυτόν που τον κατέχει. Η συγχώρεση προσφέρει γαλήνη και ηρεμία. Βέβαια, εκτός από το να συγχωρούμε τον διπλανό μας, πρέπει να συγχωρούμε και τον εαυτό μας για τα λάθη ή τις παραλείψεις του.

Αισθάνονται ευγνωμοσύνη: Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την αξία όσων έχουν, αισθάνονται ευγνωμοσύνη γι’ αυτά και την εκφράζουν. Ακόμα και για τα πράγματα που οι περισσότεροι θεωρούν δεδομένα: για την υγεία τους, το σπίτι, την εργασία τους, την οικογένεια τους και τους φίλους τους.

Επενδύουν στις σχέσεις: Καλλιεργούν και προστατεύουν τις σχέσεις τους με την οικογένεια και τους φίλους τους, αφιερώνοντας τον απαραίτητο χρόνο και ενδιαφέρον. Είναι υποστηρικτικοί με τους άλλους, δείχνουν κατανόηση και αγάπη και κρατούν τις υποσχέσεις τους.

Είναι ειλικρινείς: Η ειλικρίνεια απλοποιεί τη ζωή. Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και με τους άλλους και βασίζουν τις πράξεις και τις αποφάσεις τους στην εντιμότητα.

Ασχολούνται με το εαυτό τους, όχι με τους άλλους: Εστιάζουν στο να φτιάξουν τη δική τους ζωή όπως την θέλουν και στη φροντίδα του εαυτού τους και των αγαπημένων τους προσώπων. Δεν ασχολούνται ιδιαίτερα με το τι λένε ή κάνουν οι άλλοι, δεν κρίνουν και δεν καταπιάνονται με κουτσομπολιά και δολοπλοκίες. Αποδέχονται ότι ο καθένας έχει δικαίωμα να ζει τη ζωή του όπως θέλει – όπως και οι ίδιοι άλλωστε!

Είναι αισιόδοξοι: Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι βλέπουν πάντα το ποτήρι μισογεμάτο. Εστιάζουν στην θετική πλευρά κάθε κατάστασης – υπάρχει, ακόμα και αν ορισμένες φορές είναι, αρχικά, αδύνατον να την εντοπίσουμε. Διώχνουν συνειδητά τις αρνητικές σκέψεις και τις αντικαθιστούν με θετικές. Αποδέχονται ότι όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο, τον οποίο μπορεί βέβαια ποτέ να μην μάθουν.

Αγαπούν – Θαυμάζουν: Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δέχονται τους άλλους γι’ αυτό που είναι και δεν βάζουν όρια ή προϋποθέσεις για την αγάπη τους. Ακόμα και όταν δεν συμφωνούν ή δυσαρεστούνται από τις πράξεις των άλλων, δεν παύουν να αγαπούν.

Είναι επίμονοι: Δεν το βάζουν κάτω. Αντιμετωπίζουν την κάθε δυσκολία ως ένα ακόμα βήμα πιο κοντά στον στόχο τους. Δεν σταματούν να προσπαθούν ποτέ, εστιάζουν στις επιθυμίες τους και τις διεκδικούν.

Προλαμβάνουν τις καταστάσεις που μπορούν να ελέγξουν: Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν χάνουν χρόνο προσπαθώντας να αλλάξουν καταστάσεις που είναι εκτός του ελέγχου τους και αποδέχονται αυτά που δεν μπορούν να αλλάξουν. Γι’ αυτά όμως που μπορούν, φροντίζουν να προλαμβάνουν τις καταστάσεις και να παίρνουν τον έλεγχο, προκειμένου να δημιουργήσουν το αποτέλεσμα που επιθυμούν. Δεν περιμένουν να τους προλάβουν οι εξελίξεις.

Φροντίζουν τον εαυτό τους: Φροντίζουν την υγεία τους, το σώμα και το πνεύμα τους. Προσέχουν τη διατροφή τους, ασκούνται, ξεκουράζονται, κάνουν προληπτικούς ελέγχους την υγεία τους και κρατούν το μυαλό τους σε εγρήγορση. Αφιερώνουν χρόνο στον εαυτό τους και στα ενδιαφέροντα τους.

Έχουν αυτοπεποίθηση: Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι αποδέχονται τον εαυτό τους για αυτό που είναι – δεν προσπαθούν να προσποιηθούν κάτι διαφορετικό. Γνωρίζουν τον εαυτό τους, τις επιθυμίες τους, τα πιστεύω και τα θέλω τους, τα όρια και τις αδυναμίες τους. Αισθάνονται σίγουροι για τον εαυτό τους και τις επιλογές τους και δεν διαμορφώνουν τη ζωή τους προσπαθώντας να ευχαριστούν τους γύρω τους.

Αναλαμβάνουν Ευθύνη: Είναι υπεύθυνοι. Πάνω από όλα, οι ευτυχισμένοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ότι είναι 100% υπεύθυνοι για τη ζωή τους. Αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη διάθεσή τους, τη νοοτροπία τους, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις πράξεις και τα λόγια τους. Παραδέχονται τα λάθη τους και αναλαμβάνουν την ευθύνη εξίσου για τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους.

Η Ευτυχία είναι Απόφαση. Το πρώτο βήμα είναι να αναλάβουμε την Ευθύνη για την Ευτυχία για να ζήσουμε μαζί της !