Η «Κλείδα του Σολομώντα» είναι ένα βιβλίο άγνωστου συγγραφέα και αποκρυφιστικού περιεχομένου, που έχει χαρακτηριστεί ως το σπουδαιότερο βιβλίο πρακτικής, τελετουργικής μαγείας. Οι ιστορικοί εκτιμούν πως γράφτηκε γύρω στο 14ο-16ο αιώνα και είναι εμπνευσμένο -όπως πολλά βιβλία άλλωστε που γράφτηκαν ανάμεσα στο 1000 και στο 1453- από το βασιλιά Σολομώντα.Πώς έγινε όμως και ένα κείμενο που εμπνεύστηκε από έναν άνθρωπο που για όσο έζησε και βασίλεψε διακρίθηκε για τη σοφία του, το αίσθημα δικαίου που τον διέκρινε, τη σύνεση, την ευγένεια, τη μόρφωσή του, αλλά και την πίστη του, να έχει σήμερα συνδεθεί με έννοιες τόσο αρνητικές; Τι ρόλο έπαιξε σε αυτό η επιθυμία του βασιλιά να βρει τα σημεία επαφής ανάμεσα στην αλχημεία, στη φιλοσοφία και τον ιουδαϊκό μυστικισμό; Και τέλος, γιατί η Σολομωνική καθιερώθηκε να θεωρείται ως η ειδεχθέστερη μορφή μαύρης μαγείας και όχι μια απέλπιδα προσπάθεια του ανθρώπου να ενωθεί με τη σοφία του σπουδαίου αυτού βασιλιά;
Οι 72 Δαίμονες
Σύμφωνα με τον ιουδαϊκό θρύλο, ο βασιλιάς Σολομώντας, λίγο πριν φτάσει στο τέλος της ζωής του, αποφάσισε να κάνει ένα δώρο στην ανθρωπότητα. Κατάφερε να συγκεντρώσει 72 κακά πνεύματα, να τα υποτάξει και να τα κλείσει σε ένα μπρούντζινο αγγείο προκειμένου να μην ενοχλήσουν ξανά τους ανθρώπους. Το αγγείο μαζί με τα γραπτά του, που αποτελούσαν το απαύγασμα της σοφίας και της μόρφωσης που του είχε χαρίσει ο Θεός, τα κληροδότησε στο γιο του Ροβοάμ, λέγοντάς του πως όποιος δεν είναι άξιος και σωστά προετοιμασμένος δεν θα είναι ποτέ σε θέση να κατανοήσει τις μυστικιστικές αρχές της σοφίας και της πίστης, παραμένοντας ανίκανος να αξιοποιήσει το δώρο του βασιλιά.
Αυτά σύμφωνα με την παράδοση. Σε ό,τι αφορά όμως την πραγματικότητα, αυτό που κάνει εντύπωση στους μελετητές είναι πως η «Κλείδα του Σολομώντος» (“Clavicula Salomonis”), απ’ όποιον και αν γράφτηκε, δεν κάνει καμία αναφορά στα 72 αυτά πνεύματα – σε αντίθεση με άλλα βιβλία που μεταγενέστερα εμπνεύστηκαν από αυτή. Η Σολομωνική είναι ένα κείμενο που είναι γεμάτο επικλήσεις και καλέσματα νεκρών, κυρίως όσων έπεσαν σε μάχες, καθώς και πνευμάτων από την Κόλαση. Στο γριμόριο (έτσι ονομάζονται τα βιβλία με περιεχόμενο σχετιζόμενο με τα μαγεία), που είναι σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένο από το Ταλμούδ και την Καμπάλα, δεν ξεκαθαρίζεται αν τα πνεύματα αυτά είναι ψυχές που τιμωρήθηκαν και κατέληξαν στην Κόλαση ή πρόκειται αποκλειστικά για δαίμονες (είτε δηλαδή εκπεσόντες αγγέλους είτε αμαρτωλούς). Ενδεικτικό πάντως είναι το γεγονός πως μέσα στα δύο βιβλία που αποτελούν την «Κλείδα», παρουσιάζονται σαφείς τρόποι για να προστατευτεί ο επικλητής από τον πιθανό φθόνο των πνευμάτων και το δαιμονισμό.
Εξορκισμοί και καθάρσεις
Παράλληλα, ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ότι ο ασκών τη Σολομωνική στην «Κλείδα» καλείται «εξορκιστής», έννοια που έχει μια μάλλον θετική χροιά στις θρησκείες σήμερα. Συνοπτικά, δεν θα ήταν λάθος να πούμε πως το μυστικιστικό γριμόριο περιλαμβάνει τους τρόπους και τις μεθόδους με τα οποία ο εξορκιστής θα μπορέσει να υποτάξει τα πνεύματα και να τα εξαναγκάσει να πράξουν κατά τις βουλές του. Για να επιτευχθεί αυτή η υποταγή, στο βιβλίο περιγράφονται με λεπτομέρειες ο εξαγνισμός και η κάθαρση που πρέπει να περάσει ο υποψήφιος μύστης για να εξασκήσει τη Σολομωνική, τόσο πνευματικά όσο και σωματικά. Κατά τη διαδικασία αυτή απαιτείται η θυσία ζώων ως προσφορά στα πνεύματα, πρακτική ή οποία απαντάται σε μεσαιωνικά εγχειρίδια μαύρης μαγείας, δίνοντας ίσως έτσι ένα λόγο να συνδεθεί ή Σολομωνική με τη μαύρη μαγεία και να θεωρηθεί εργαλείο στα χέρια κακόβουλων οι οποίοι -όχι τυχαία- δεν αποκλήθηκαν μεταγενέστερα μύστες, αλλά μάγοι.
Πέραν αυτών, ή «Κλείδα» αναφέρει τους τρόπους με τους οποίους ο εξορκιστής θα μπορέσει να ασκήσει την τέχνη της νεκρομαντείας, να προβεί σε πειράματα αορατότητας, να γνωρίσει την αστρολογία και τις επιρροές που αυτή μπορεί να έχει τόσο στην ανθρώπινη ζωή όσο και στην εξάσκηση της μαγείας, αλλά και να ελέγξει τα πνεύματα με βλαπτικό προς άλλους σκοπό.
Πάντως, ακόμα και με μια όχι και τόσο επισταμένη μελέτη θα μπορούσε κανείς εύκολα να παρατηρήσει πως υπάρχουν βιβλία ακόμα πιο… «σατανικά» από την «Κλείδα», μεταγενέστερα αυτής και φανερά επηρεασμένα από το πρωτότυπο γριμόριο. Αναφέρουμε ενδεικτικά το “Pseudomonarchia Daemonum” και το “Lemegeton”, που γράφτηκαν το 16ο και το 17ο αιώνα, αντίστοιχα. Η «βίβλος» της Σολομωνικής, άλλωστε, δεν έχει ως κύριο αντικείμενο ή στόχο την εμφάνιση ή την εκμετάλλευση κάποιου δαίμονα μέσω των επικλήσεων, αλλά την προετοιμασία του εξορκιστή για την πραγματοποίηση οποιοδήποτε πειράματος και μαγικής τεχνικής.
Πάντως, το γεγονός ότι πρόκειται για το βιβλίο που περισσότερο απ' όλα διώχθηκε από το ιερατείο, τόσο κατά το Μεσαίωνα όσο και αργότερα -αποτελώντας μέχρι και σήμερα ένα θέμα-ταμπού των θρησκειών-, αλλά και επηρέασε μεταγενέστερους συγγραφείς προκαλώντας τους να το αναλύσουν, να το συμπληρώσουν, να το εξηγήσουν, ή ακόμα και να το αντιγράψουν, δείχνει με σαφή τρόπο πως το περιεχόμενό του αποτέλεσε την πεμπτουσία της μαγείας και των πρακτικών της.
Η γλώσσα των συμβόλων
«Τάλισμαν μπορεί να θεωρηθεί οποιοδήποτε αντικείμενο είναι φορτισμένο με θετική ή αρνητική ενέργεια, μια ενέργεια που έχει αποκτήσει μέσω μαγείας ή διαλογισμού. Τα Τάλισμαν απαντώνται ως σύμβολα ή εμπεριέχονται σε επιγραφές. Ο κύριος λόγος ύπαρξής τους είναι να εξυπηρετούν τον κάτοχό τους, ασκώντας αυθυποβλητική επίδραση για συγκεκριμένο σκοπό». Τον ορισμό αυτό τον βρίσκουμε στο βιβλίο «7 βιβλία Μαγείας» των εκδόσεων «Αρχέτυπο», ενώ ακολουθεί η ενδιαφέρουσα αναφορά των Τάλισμαν που συναντώνται στη Σολομωνική, μια σειρά φυλαχτών σου φτιάχνονται με χρήση μαγείας και που η δημιουργία τους αποτελεί τόσο τέχνη άσο και επιστήμη.
Από την «Κλείδα» μας έρχεται η πληροφορία πως τα Τάλισμαν που συναντούμε στη Σολομωνική είναι 44: «…από 7 στους πλανήτες Κρόνο, Δία, Άρη και Ήλιο, από 5 στην Αφροδίτη και τον Ερμή, ενώ 6 σχετίζονται με το Φεγγάρι». Καθένα από αυτά τα φυλαχτά αντιστοιχεί σε κάποια αρετή που σχετίζεται με τον πλανήτη στον οποίο αποδίδεται, ενώ έχει και το πνεύμα που τους αντιστοιχεί. Πνεύμα και ιδιότητα μπορούν να βοηθήσουν τον έμπειρο μύστη να ολοκληρώσει τη μαγική πρακτική που επιθυμεί, ενώ τόσο α κατασκευή των φυλαχτών, που μπορεί να έχουν τα μορφή σφραγίδας, όσο και η επίκληση του αντίστοιχου πνεύματος πρέπει να γίνουν με τη διαδικασία που καθορίζεται μέσα στην «Κλείδα», αφού έχει προηγηθεί η απαραίτητη κάθαρση. Πνεύματα και σφραγίδες συνδέονται με έννοιες όπως η τύχη, ο πόλεμος, η βία, η πρόκληση τρόμου στα πνεύματα που επικαλείται ο μάγος, ο εξαγνισμός των καλών πνευμάτων, όπως των πνευμάτων-φυλάκων και πολλά ακόμα.
Οι σχέσεις με τον Ιουδαϊσμό
Αναφέραμε νωρίτερα πως η «Κλείδα του Σολομώντος» είναι ένα κείμενο έντονα επηρεασμένο από τα ταλμουδικά κείμενα και την Καμπάλα, την απόκρυφη παράδοση των Εβραίων. Αν και δεν είναι δόκιμος ένας διαχωρισμός των μαγικών πρακτικών δεν θα στερείτο λογικής να πούμε πως η Σολομωνική δεν είναι παρά η πρακτική χρήση της μαγείας που αναφέρεται στην ιουδαϊκή θρησκεία.
Άλλωστε, ο Σολομώντας, γιος του Δαυίδ και τρίτος βασιλιάς του Ισραήλ, είχε ονομαστεί από τον προφήτη Νάθαν «Ιεδιδίας», από την εβραϊκή λέξη «Γεντιτζέ», που σημαίνει «αγαπητός του Γιαχβέ». Οικοδόμησε το σπουδαιότερο κέντρο λατρείας του Ιουδαϊσμού, το μεγαλοπρεπή Ναό του Σολομώντος ή Ναό της Ιερουσαλήμ, κάτι το οποίο αποφάσισε σύμφωνα με την παράδοση, έπειτα από εντολή που πήρε από τον ίδιο τον Θεό. Το ναό ήθελε αρχικά να χτίσει ο Δαυίδ, όμως η προφητεία όριζε πως ο γιος του θα ήταν αυτός που θα πραγματοποιούσε το μεγαλόπνοο σχέδιο, τη δημιουργία του χώρου που, εκτός από κέντρο λατρείας του Γιαχβέ, θα αποτελούσε και τον τόπο όπου θα στεγαζόταν η Κιβωτός της Διαθήκης, η οποία φυλάχτηκε στα Άγια των Αγίων του ναού. Ενδιαφέρον σημειολογικά παρουσιάζει το γεγονός πως ο πρώτος ναός οικοδομήθηκε από τεχνίτες που εκπροσωπούσαν καθεμία από τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ, οι οποίες έμειναν ενωμένες μέχρι το θάνατο του Σολομώντα (αργότερα διαχωρίστηκαν και η αυτοκρατορία διαλύθηκε).
Ακόμη αξίζει να αναφέρουμε τον απαρχή της σχέσης των Εβραίων με τον αποκρυφισμό, αρχής γενομένης από τον Μωυσή. Έχοντας μεγαλώσει και γαλουχηθεί όπως οι βασιλιάδες της αρχαίας Αιγύπτου, είχε μυηθεί στις αρχές του αποκρυφισμού. Με τον έξοδο των Εβραίων από τον Αίγυπτο και τον εγκατάστασή τους στο «γη της επαγγελίας», οι πρακτικές αυτές φαίνεται πως συνεχίστηκαν ενώ εξαπλώθηκαν ή και αναμίχθηκαν με τις αντίστοιχες τελετές και πεποιθήσεις των γειτονικών λαών της Μεσοποταμίας (Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι, Αιγύπτιοι).
Έτσι απορίες προκαλούν οι λόγοι για τους οποίους το κείμενο, που σε σημαντικό βαθμό περιέχει στοιχεία του ιουδαϊκού μυστικισμού, αντιμετωπίζεται σήμερα ως το πρώτο τη τάξει τελετουργικό κείμενο της μαύρος μαγείας. Πόσο δε μάλλον από τη στιγμή που ο ίδιος ο Σολομώντας ήταν ένας άνθρωπος πιστός, που καταδίκαζε απερίφραστα τη χρήση της γνώσης από κάποιον με αρνητικά κίνητρα, ενώ πρέσβευε παράλληλα την αγάπη προς τον Θεό και τη ζωή σύμφωνα με τους νόμους του.
Τα παράδοξα της «Κλείδας»
Το “Clavicula Salomonis” είναι ένα έργο που στερείται πατρότητας, καθώς οι μελετητές, όσο και αν έχουν προσπαθήσει να το αναλύσουν και να το εξετάσουν, δεν έχουν εντοπίσει κανένα στοιχείο για το συγγραφέα του. Μερίδα ιστορικών τοποθετεί τη συγγραφή του στο 12ο αιώνα, ενώ άλλοι αναγνωρίζουν στα χειρόγραφα το ύφος του 14ου-16ου αιώνα. Η «Κλείδα» μεταφράστηκε σε διάφορες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής, ενώ μέρη των χειρόγραφων αυτών διασώζονται σήμερα σε μουσεία και προσωπικές συλλογές.
Παρ’ όλα αυτά, άγνωστη παραμένει η ακριβής σχέση που έχουν όλα τα μεταγενέστερα κείμενα με το πρωτότυπο, καθώς οι λόγοι για τη συγγραφή τους θα μπορούσαν να είναι καθαρά εμπορικοί. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός πως ενώ έχουν βρεθεί χειρόγραφα στα ελληνικά, στα λατινικά, στα ιταλικά, στα αγγλικά, στα γερμανικά και τα γαλλικά, το πρωτότυπο κείμενο, που λογικά είναι γραμμένο στα εβραϊκά, δεν έχει βρεθεί ποτέ ή τουλάχιστον δεν έχει δει το φως της δημοσιότητας, με κάποιους να πιστεύουν πως βρίσκεται καλά φυλαγμένο στις απρόσιτες βιβλιοθήκες του Βατικανού…
