Πως αντιδράμε στο συναίσθημα

Ξέρουμε όλοι ότι τα συναισθήματα είναι κάτι πολύπλοκο να διαχειριστεί και να εκφράσει σωστά κανείς. Γιατί όμως μας είναι τόσο δύσκολο; Στα απλά μαθηματικά βρίσκεται η απάντηση. Το εύρος των συναισθημάτων, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ένταση, είναι τεράστιο, οπότε οι πιθανότητες να γνωρίζει κανείς ακριβώς το συναίσθημα που τον διέπει κάθε φορά και να το εκφράσει με τον σωστό τρόπο στον εαυτό του ή στους γύρω του, είναι άπειρες. Αν και τα συναισθήματα λοιπόν είναι πολλά, οι αντιδράσεις που έχουμε σε αυτά, περιορίζονται σε 5 βασικές.

1. Επίθεση

2. Άμυνα

3. Διαπραγμάτευση

4. Κυριαρχία

5. Δημιουργία

Ας δούμε τώρα πιο αναλυτικά τι σημαίνει ο κάθε τίτλος\ κατηγορία αντίδρασης:

Επίθεση: Το να αντιδρούμε με επίθεση, σημαίνει ότι ασκούμε οποιαδήποτε μορφή βίας. Κάποια πολύ συχνά εμφανιζόμενα παραδείγματα είναι η λεκτική ή σωματική βία, οι αυτοτραυματισμοί ή η ερωτική συνεύρεση με απαραίτητο το στοιχείο του πόνου. Τα άτομα που συνήθως έχουν αυτό τον τρόπο αντίδρασης, είναι οι άνθρωποι που είτε έχουν δεχτεί βία, οποιασδήποτε μορφής, στο παρελθόν, είτε αυτή είναι που αντιλαμβάνονται ως τρόπο μετάφρασης μιας άβολης, άσχημης, ή και έντονης στιγμής.

Άμυνα: Ο συγκεκριμένος τρόπος αντίδρασης θεωρείται ο πιο διαδεδομένος μεταξύ των μικρών ηλικιών 5 – 10 ετών και των μεγαλύτερων 55+. Περιλαμβάνει κλείσιμο στον εαυτό, αρνητισμό, κλάμα κι ανένδοτη σκέψη. Οι άνθρωποι που αντιδρούν στα συναισθήματά τους μπαίνοντας σε θέση άμυνας, είναι κυρίως άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, αλλά και οι έχοντες στέρηση τρυφερότητας.

Διαπραγμάτευση: Οι άνθρωποι που αντιδρούν με αυτόν τον τρόπο, καταφέρνουν μια κατευθυνόμενη κατάληξη των πραγμάτων. Σε αυτή την κατηγορία θα συναντήσουμε άτομα που εργάζονται σε κάθε είδους πολιτική αρχή, αρχηγούς κομμάτων ή μεγάλων κολοσσιαίων εταιριών, καθώς επίσης μερικές ομάδες επιστημόνων. Η προσωπικότητα των ατόμων που εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία διέπεται από αίσθημα ευθύνης και δικαίου, και συνήθως έχουν μερική συναισθηματική αποκοπή ή πιο απλά, έχουν μια μικρή καθυστέρηση στο να συνειδητοποιήσουν ποιο είναι το συναίσθημα που βιώνουν τη δεδομένη στιγμή. Κατά ένα μεγάλο ποσοστό είναι άτομα που έχουν βιώσει οι ίδιοι ή είχαν άτομα στον κύκλο τους που βίωσαν, μια οποιαδήποτε φύσεως, τραυματική εμπειρία.

Κυριαρχία: Χειραγώγηση με εγωιστική πρόθεση, κράτηση ατόμου παρά τη θέληση του, επιβολή ή κατάχρηση της εξουσίας, προσπάθεια προαγωγής σε υψηλότερη θέση με δόλια μέσα, είναι κάποιες από τις κινήσεις που χρησιμοποιούν τα άτομα αυτής της ιδιαίτερης θα λέγαμε κατηγορίας, μιας που δεν υπάρχει κάποιο πολύ συγκεκριμένο μοτίβο χαρακτηριστικών ή βιωμάτων που κάνει ένα άτομο να διαλέξει αυτόν τον δρόμο. Ένας συνδυασμός εμπειριών κι ιδιοσυγκρασίας συνολικά, είναι αυτό που παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο. Εδώ βρίσκουμε από τον απλό γείτονα της διπλανής πόρτας μέχρι και τον ψυχικά διαταραγμένο.

Δημιουργία: σε αυτή την κατηγορία βρίσκουμε τους ανθρώπους που έχουν μετατρέψει το συναίσθημά τους σε καλλιτεχνική δημιουργία, ευρηματικότητα, εφευρετικότητα, ομορφιά – περιποίηση μέσα και έξω, επιχειρηματικότητα, κατασκευαστική δημιουργία, θεραπεία, φροντίδα, ενόραση.

Κάθε κατάσταση στη ζωή μας, μας δημιουργεί ένα συναίσθημα. Κάθε συναίσθημα φέρνει μια αντίδραση. Ο τρόπος που αντιδράμε εξαρτάται κατά ένα μέρος από τα βιώματα και τις συνθήκες που μεγαλώσαμε. Τα προσωπικά χαρακτηριστικά, ιδιοτροπίες και ταλέντα με τα οποία ο καθένας γεννήθηκε, δίνουν το τελικό αποτέλεσμα. Το θετικό όμως σε όσα αναφέρθηκαν είναι ότι αν κάποια στιγμή θελήσουμε να επιλέξουμε ένα λιγότερο επώδυνο τρόπο αντίδρασης και να μεταπηδήσουμε σε μια από τις 2 πιο ήρεμες κατηγορίες, που είναι η 3η και η 5η, μπορεί να συμβεί, εφόσον συνειδητά το επιθυμούμε. Είναι κάτι που μαθαίνεται. Θέλει φυσικά το χρόνο του για να επιτύχει, αλλά το αποτέλεσμα θα μας ανταμείψει.

Ο τρόπος να το καταφέρουμε αποτελείται από 4 βήματα:

Αυτοσυγκράτηση: σταματάμε την πρώτη αντίδραση που μας βγαίνει φυσικά, μετρώντας έως το 3 σε επανάληψη, όσες φορές χρειαστεί ώστε να πέσει η ένταση.

Σιωπή: Παίρνουμε λίγο χρόνο να αφουγκραστούμε ποιο συναίσθημα νιώσαμε, τι αντίδραση αρχικά μας έβγαλε, χωρίς ενδιάμεσα να πούμε ή να κάνουμε κάτι.

Παρατήρηση: έχοντας κάνει τα προηγούμενα βήματα, τώρα προσπαθούμε να παρατηρήσουμε την κατάσταση που έχουμε μπροστά μας, σαν να το κοιτάει ένας τρίτος άνθρωπος που μόλις μπήκε στον χώρο. Εξετάζουμε τι συνέβη, ποια άτομα και με ποιο τρόπο μίλησαν ή κινήθηκαν, πώς αντέδρασαν εκείνα προς εμάς. Βλέπουμε δηλαδή όλη την εικόνα χωρίς να είμαστε εμείς μέσα σε αυτή.

Αντίληψη της κατάστασης: κάνουμε ένα βήμα πίσω και προσπαθούμε να βάλουμε όλες τις πληροφορίες που πήραμε από τα προηγούμενα βήματα σε σειρά και να αντιληφθούμε σωστά τι χρειάζεται η κατάσταση από μας να κάνουμε. Ό,τι και να είναι αυτό, σίγουρα ο τρόπος θα είναι πιο ήρεμος κι αποτελεσματικός από την αρχική μας αντίδραση.

Αν και φαντάζουν δύσκολα στην εφαρμογή τους αυτά τα βήματα -κι είναι- οφείλω να ομολογήσω ότι δουλεύουν. Χρειάζεται σταθερή εξάσκηση, επιμονή και χρόνο, αλλά μετά από ένα σημείο γίνεται συνήθεια κι η εφαρμογή τους έρχεται αυτόματα. Γι’ αυτό μην τα παρατήσετε αν σας πάρει περισσότερο καιρό από όσο θα θέλατε. Έχετε να κερδίσετε πολλά από αυτή την αλλαγή.