Συνδέθηκε με τον Σωκράτη (γύρω στα εξήντα του) σε ηλικία 20 ετών και έμεινε κοντά του μέχρι τον θάνατο του μεγάλου δασκάλου (399 π.Χ.). Υπάρχει μια ανεκδοτική διήγηση που αν και μη εξακριβωμένη ιστορικά έχει ένα όμορφο ποιητικό χαρακτήρα . Σύμφωνα με αυτήν, την προηγούμενη νύχτα, της γνωριμίας του με τον Πλάτωνα, ο Σωκράτης είδε ένα όνειρο στο οποίο ένας μικρός άπτερος κύκνος ήλθε στην αγκαλιά του (ο κύκνος ήταν ιερό πουλί του Απόλλωνα). Αμέσως έβγαλε φτερά και πέταξε στον ουρανό, τραγουδώντας μια πολύ ευχάριστη μελωδία. Όταν ο Σωκράτης συνάντησε τον Πλάτωνα την επόμενη ημέρα, θυμήθηκε το όνειρο και ανάφερε στους παρευρισκόμενους ότι ο κύκνος στο όνειρο του ήταν ο Πλάτων. Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη, εγκατέλειψε την Αθήνα και ακολουθώντας την προτροπή του Σωκράτη λίγο πριν πεθάνει, ταξίδεψε σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο και σπούδασε φιλοσοφία, θεολογία, αστρονομία και διάφορες επιστήμες.
Αρχικά κατέφυγε στα Μέγαρα, κοντά στον συμμαθητή του Ευκλείδη, ιδρυτή της Εριστικής σχολής. Εκεί έμεινε λιγότερο από ένα χρόνο Ύστερα γύρισε στην Αθήνα , οπότε και άρχισε μια σειρά ταξιδιών, στην Αίγυπτο, την Κυρήνη Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με τον μαθηματικό Θεόδωρο, και τέλος στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τους πυθαγόρειους, από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε αποφασιστικά και την Κάτω Ιταλία. Οι μαρτυρίες για τα ταξίδια αυτά δεν είναι ασφαλείς.
Για επιβεβαίωση του ταξιδιού του στην Αίγυπτο χρησιμοποιούνται αναφορές που απαντούν σε συγγράμματά του (Φαίδρος, Τίμαιος, Κριτίας και κυρίως οι Νόμοι). Σύμφωνα με τον Ολυμπιόδωρο, ταξίδεψε μέχρι τη Φοινίκη και ήλθε σε επαφή με τα δόγματα του Ζωροαστρισμού, ενώ δεν μπόρεσε να πάει στην Περσία, παρ’ ότι το ήθελε. Κατά τη Μαρτυρία του Παυσανία, Ο Πλάτωνας ήταν γνώστης της Χαλδαϊκής και της Ινδικής σοφίας. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς κάνει λόγο για επίσκεψη του Πλάτωνα στη Βαβυλώνα και Ιουδαία, όπου, κατ’ αυτόν, γνώρισε τον Μωσαϊκό Νόμο. Μερικοί Λατίνοι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι παρέμεινε στην Αίγυπτο για δεκατρία χρόνια, όπου μελέτησε τις επιστήμες και μυήθηκε στα μυστήρια με τον ιερέα Seknuphis στον ναό της Ηλιούπολις και τον ιερέα Conuphis στο ναό της Μέμφιδος . Ο μαθητής του Ερμόδωρος υποστηρίζει ότι εκεί έλαβε την υψηλότερη διδασκαλία, γεγονός που επιβεβαιώνει και ο Στράβωνας .
Πραγματικά μετά την επιστροφή του από την Αίγυπτο, ο γεωγράφος επιβεβαιώνει την δεκατριάχρονη παραμονή του Πλάτωνα, μαζί με τον συνταξιδιώτη του Εύδοξο: «Μας έδειξαν τα κτήρια που κάποτε φιλοξενούσαν τους ιερείς, αλλά δεν είναι μόνο αυτό, μας έδειξαν ακόμη και το μέρος που φιλοξενήθηκε ο Πλάτωνας και ο σύντροφός του Εύδοξος. Φθάνοντας στην Ηλιούπολη, έζησαν για δεκατρία χρόνια στην κοινοτητα των ιερέων». (Cfr. Platon à Héliopolis d’Egypte, Paris, Belle Lettres, 1956). Η μύηση στα Αιγυπτιακά μυστήρια δεν ήταν κάτι το εξαιρετικά ασυνήθιστο στην αρχαιότητα αφού και άλλοι επιφανείς Έλληνες την είχαν λάβει , όπως ο Σόλωνας, ο Λυκούργος, ο Πυθαγόρας, ο Ηρόδοτος, ο Δημόκριτος και άλλοι. Αιγύπτιοι ιερείς, πληροφόρησαν τον Πλάτωνα ότι ο Ορφέας σε νεαρή ηλικία είχε περάσει από τα σχολεία τους, όπου σπούδασε τη θεολογία και τη φιλοσοφία.
Για τα ταξίδια στην Ιταλία και τη Σικελία γράφει ο ίδιος σε κάποιες επιστολές. Το πρώτο ταξίδι του στην Ιταλία πραγματοποιήθηκε στα 389 π.χ. Συνοδευόμενος από τον Σεύσιππο και τον Ξενοκράτη, έφτασε στον Τάραντα, όπου ήταν ζωντανή η Πυθαγόρεια παράδοση. Η γνωριμία του με τον άρχοντα Αρχύτα, τον έφερε σε επαφή με τα Ορφικά και Πυθαγόρεια δόγματα. Τότε συνέλαβε τη δυνατότητα να μελετηθεί και να ερμηνευτεί η πραγματικότητα με βάση τα γεωμετρικά και αριθμητικά μεγέθη.
Μετά πέρασε στη Σικελία. Στην αυλή του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου Α΄, του Πρεσβύτερου, γνώρισε τον βασιλικό γυναικάδελφο του Δίωνα, με τον οποίον συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία όμως αυτή προκάλεσε τις υποψίες του Διονυσίου για συνωμοσία, γι’ αυτό έδιωξε τον Πλάτωνα από τη Σικελία. Η επιστροφή του ήταν περιπετειώδης. Το πλοίο, ίσως με διαταγή του Διονυσίου, τον αποβίβασε στην εμπόλεμη τότε κατά των αθηναίων Αίγινα. Ο Πλάτωνας αιχμαλωτίστηκε και θα πουλιόταν ως δούλος , αν δεν τον εξαγόραζε ο πλούσιος ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερης. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα οι φίλοι του συγκέντρωσαν το ποσό για να το επιστρέψουν στον Αννίκερη, αυτός όμως δεν το δέχτηκε και έτσι αγοράστηκε ένα κτήμα κοντά στο ιερό του ήρωα Ακάδημου (σημερινό Κολωνό). Εκεί ιδρύθηκε (πιθανότατα το έτος 387π.χ.) η περίφημη σχολή του Πλάτωνα, η Ακαδημία. Η Ακαδημία του Πλάτωνα ήταν σε ένα άλσος έξω από τα τείχη των Αθηνών, σε μια ανθυγιεινή περιοχή και εχρησιμοποιείτο σαν χώρος συζητήσεων μεταξύ των σοφιστών και των διανοουμένων. Λόγω της απομόνωσης της και του κακού περιβάλλοντος, ήταν ιδανική για ασκητισμό, για αυτό, και παρά τις περί αντιθέτου προτροπές των ιατρών. Μέσα στην Ακαδημία έφτιαξε ένα ιερό για τις Μούσες. Μαθητές συνέρευσαν απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας και εκτός αυτής. Υπήρχαν γυμναστήρια, χώροι παραδόσεων και συζητήσεων, αίθουσες κοινών συσσιτίων. Αργότερα κατασκευάστηκαν καταλύματα των μαθητών. Αντικείμενα από τον χώρο της φιλοσοφίας, της πολιτικής θεωρίας, των μαθηματικών, της αστρονομίας, της βιολογίας, της φυσικής, της γεωγραφίας, των τεχνών κλπ αναπτύσσονταν από τον ίδιο τον Πλάτωνα και από διακεκριμένους επιστήμονες, που προσκαλούσε. Στην Ακαδημία συμμετείχαν και κάποιες γυναίκες, γεγονός σύμφωνο με την πλατωνική αντίληψη, για την διανοητική και ηθική ισοδυναμία ανδρών και γυναικών. Μαθητής περίφημος της Ακαδημίας για είκοσι περίπου χρόνια υπήρξε και ο Αριστοτέλης .
Το δεύτερο ταξίδι στη Σικελία πραγματοποιήθηκε στα 367. Ο Διονύσιος Α πέθανε και τον διαδέχτηκε ο γιός του Διονύσιος Β., αμέτοχος, ως τότε στα δημόσια πράγματα. Κυρίαρχη μορφή στην πολιτική σκηνή ήταν Ο Δίων, παλιός στενός του φίλος και κατοπινός μαθητής του στην Ακαδημία. Η απειρία του νέου ηγέτη σε συνδυασμό με την κίνδυνο των Καρχηδονίων, οδήγησε τον Δίωνα να καλέσει τον φιλόσοφο στη Σικελία. Αυτός πήγε ελπίζοντας πως αυτή τη φορά θα του δινόταν η ευκαιρία να εφαρμόσει στην πράξη τις πολιτικές και πολιτειακές αρχές που είχε διατυπώσει και εκπονώντας σχέδιο οργάνωσης των Ελληνικών πόλεων.
Η προσπάθεια όμως των δύο φίλων να προσηλυτίσουν στις ιδέες τους τον νέο ηγεμόνα Διονύσιο απέτυχαν. Ο νέος τύραννος εξόρισε τον Δίωνα, που κατέφυγε στην Αθήνα, ενώ κράτησε σχεδόν για δυό χρόνια τον Πλάτωνα στις Συρακούσες. Μόνο στα 365 π.χ. κατάφερε να επιστρέψει στην Αθήνα και να αναλάβει πάλι τη διεύθυνση της σχολής. Σε λίγο καιρό όμως ο Διόνυσος, τον κάλεσε αυτή τη φορά , κοντά του.
Για τρίτη φορά ήρθε, συνοδευόμενος από μαθητές του, στην αυλή των Συρακουσών το 361 π.Χ., με σκοπό να συμφιλιώσει τον Δίωνα με τον Διονύσιο. Ο Διόνυσος δεν πραγματοποίησε καμία από τις υποσχέσεις του. Επέστρεψε οριστικά στην Αθήνα και επιδόθηκε στη συγγραφική και διδακτική του δραστηριότητα. Αφοσιωμένος στην αποστολή του δεν δημιούργησε οικογένεια.
Ο Δίων στρατολόγησε εκστρατευτικό σώμα , πήγε στις Συρακούσες, κατέλαβε την πόλη και έγινε άρχοντας. Το εγχείρημα του Δίωνα κατέληξε σ’ ένα είδος ολοκληρωτικής εξουσίας, με αποτέλεσμα τη δολοφονία του στα 353 από τον Κάλλιπο, Αθηναίο, μέλος, κατά πάσα πιθανότητα , της Ακαδημία. Έτσι ο Πλάτωνας έχασε τον άνθρωπο στον οποίο στήριξε τις ελπίδες του για την επιβολή των πολιτικών του ιδεών. Ο Πλάτωνας ήταν ήδη εβδομήντα πέντε ετών. Τα τελευταία χρόνια είχε επιδοθεί στα κοσμολογικά και φυσικά του συγγράμματα και τώρα ασχολείτο με τους Νόμους, την υποθήκη του πάνω σε ζητήματα πολιτικής φιλοσοφίας.
Τα έργα του Πλάτωνα είναι 36 και όλα, εκτός από την Απολογία, διαλογικά. Στον Πλάτωνα αποδίδονται και 13 επιστολές, η γνησιότητα των οποίων γενικά αμφισβητείται, εκτός από την Επιστολή Ζ’ όπου περιγράφει ο Πλάτωνας τη δράση του στη Σικελία. Και στη συγγραφή ο φιλόσοφος μιμήθηκε τη διδασκαλία του Σωκράτη, ο οποίος δίδασκε διαλογικά. Οι διάλογοί του επιγράφονται με το όνομα κάποιου από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, π.χ. Τίμαιος, Γοργίας, Πρωταγόρας, κλπ. Τρεις μόνο διάλογοι, το Συμπόσιο, η Πολιτεία και οι Νόμοι τιτλοφορούνται από το περιεχόμενό τους. Σ’ όλους τους διαλόγους τη συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης, εκτός από τους Νόμους όπου απουσιάζει εντελώς. Στους παλαιότερους διαλόγους διατηρεί την εικόνα του πραγματικού Σωκράτη, ενώ στους νεότερους, όπως εικάζουν οι φιλόλογοι, κάτω από το πρόσωπο του δάσκαλου κρύβεται ο ίδιος ο μαθητής.
Σαν χαρακτήρας ήταν ταπεινός, δεν κοιμόταν πολύ, δεν έτρωγε κρέας και είχε αφιερώσει την ζωή του στην εκπαίδευση των άλλων.
(Διαίτη δ’ έκέχρητο ου τη από των ζώων, αλλά τη από των φυτών). Υπάρχει η παράδοση ότι υπερασπίσθηκε τον στρατηγό Χαβρία που κινδύνευε να καταδικασθεί σε θάνατο, ενώ κανένας Αθηναίος δεν θέλησε να το κάνει. Όταν ανέβαινε στην Ακρόπολη μαζί με τον Χαβρία τον συνάντησε ο Κρωβύλος ο συκοφάντης και του είπε «Έρχεσαι άλλον να υπερασπισθής και δεν ξέρεις ότι και σένα σε περιμένει το κώνειο του Σωκράτη» . Και ο Πλάτων αποκρίθηκε : «Και όταν πολεμούσα για την πατρίδα υπέμενα τους κινδύνους, και τώρα για το χρέος μου προς έναν φίλο θα τους υπομείνω».
Αν και ήταν πολύ πλούσιος, ο τρόπος ζωής του ήταν λιτός και φτωχικός.
Κάποτε επισκέφτηκε την Ολυμπία και συναναστράφηκε με ανθρώπους που δεν τον αναγνώρισαν, μιας και το μόνο που τους αποκάλυψε ήταν ότι ελέγετο Πλάτων, δεν ανέφερε δε καθόλου περί Ακαδημίας και Σωκράτη. Όταν κάποτε ήλθαν στην Αθήνα, τους φιλοξένησε και όταν εκείνοι του ζήτησαν να πάνε στην Ακαδημία για να συναντήσουν τον συνονόματο του φιλόσοφο Πλάτωνα, τότε τους αποκάλυψε ότι αυτός ήταν ο Πλάτων και τότε εξεπλάγησαν μιας και δεν τον είχαν αναγνωρίσει λόγω της ταπεινότητας του και της απλότητας του. Όπως πολλοί φιλόσοφοι, διαλογιζόταν συνέχεια. Κάποτε θέλησε να μείνει σε μια οδό που υπήρχαν σιδεράδες. Όταν ρωτήθηκε γιατί εκεί, απήντησε: «Όταν ο ύπνος με καταλαμβάνει, και απειλεί τον διαλογισμό μου, η φασαρία που κάνουν με ξυπνά».
Η διδασκαλία του περιλαμβάνει στοιχεία Ορφικά, Πυθαγόρεια και Ηρακλείτεια, όπως φυσικά και όλη την διδασκαλία του δασκάλου του Σωκράτη.
(μίξιν τε εποιήσατο των τε Ηρακλειτείων λόγων και Πυθαγορικών και Σωκρατικών• τα μεν γαρ αισθητά καθ’Ηράκλειτον, τα δε νοητά κατά Πυθαγόραν, τα δε πολιτικά κατά Σωκράτην φιλοσόφει… Πλάτωνος υποδεξαμένου την παντελή περί των θεών οργίων επιστήμην εκ τε των Πυθαγορείων και Ορφικών γραμμάτων). Θεωρούσε ότι πολλά από τα σημεία της διδασκαλίας του δεν μπορούσαν να καταγραφούν, αντίθετα υπεστήριζε ότι έπρεπε να καταγραφούν μόνο στην ψυχή.
Λέγεται ότι κάποτε ένας μαθητής του που ταξίδευε ναυάγησε και έτσι έχασε όλα τα βιβλία του και τις σημειώσεις του. Όταν λοιπόν συνάντησε τον Πλάτωνα, του είπε ότι τώρα καταλαβαίνει γιατί ο Πλάτων επέμενε ότι η γνώση δεν πρέπει να γράφεται σε βιβλία αλλά στην ψυχή. Ονομαστή είναι και η ομιλία του “Περί του Αγαθού”, που ήταν η μοναδική η οποία έγινε δημόσια με δυνατότητα παρακολούθησης οποιουδήποτε. Όπως αναφέρει ο Αριστόξενος, συνέρευσαν πλήθη για να την ακούσουν περιμένοντας ότι θα άκουγαν για πλούτο, υγεία, ισχύ και γενικά υλικά αγαθά. Όταν όμως ο Πλάτων άρχισε να αναπτύσσει την διδασκαλία του με μαθηματικά, γεωμετρία, αστρονομία και φιλοσοφικές έννοιες, όλοι σχεδόν έφυγαν απογοητευμένοι, επιβεβαιώνοντας έτσι εν τοις πράγμασι το Πυθαγόρειο ρητό, «ου δέον τα πάντα τοις πάσι ρητά».
Ο Πλάτων έζησε μέχρι την ηλικία των 81 ετών. Πέθανε την ημέρα των γενεθλίων του.
Ο αριθμός 81 εθεωρείτο ιερός και ήταν το τετράγωνο των αριθμών των Μουσών, που ήταν ακόλουθες του Απόλλωνα. Ο Ρωμαίος δε Σενέκας έγραψε : «Είμαι σίγουρος ότι ο Πλάτων είχε καλή τύχη, λόγω της προσεκτικής ζωής του, να πεθάνει την ημέρα των γενεθλίων του, ακριβώς κατά την συμπλήρωση του 81ου έτους. Για τον σκοπό αυτό, σοφοί της Ανατολής που ήταν στην Αθήνα την εποχή εκείνη, θυσίασαν σε αυτόν μετά τον θάνατο του, πιστεύοντας ότι η διάρκεια της ζωής του ήταν πλήρης για έναν θνητό, μιας και ολοκλήρωσε τον τέλειο αριθμό εννέα φορές εννέα. Δεν αμφιβάλλω ότι θα ήθελε να ζήσει λίγες μέρες ακόμα για να θυσιάσει για αυτόν τον λόγο». O ίδιος ο Πλάτων λίγο πριν τον θάνατο του είδε ένα όνειρο ότι ήταν ένας κύκνος που πέταγε από δένδρο σε δένδρο αποφεύγοντας τους κυνηγούς που προσπαθούσαν να τον πιάσουν. Ο Σιμμίας αποσυμβόλισε τους κυνηγούς με αυτούς που προσπαθούν να καταλάβουν την διδασκαλία του και αποτυγχάνουν.
Σαν επίγραμμα στον τάφο του γράφτηκε : «Αυτούς τους δύο, τον Ασκληπιό και τον Πλάτωνα , γέννησε ο Απόλλων, τον ένα για να γιατρεύει σώματα και τον άλλο για να γιατρεύει ψυχές».
(‘δύο Απόλλων φυσ’, Ασκληπιόν ηδέ Πλάτωνα, τον μεν ίνα ψυχήν, τον δ’ ίνα σώμα σόοι.’)
Στη διαθήκη του, η οποία σώζεται, ρύθμιζε τα κληρονομικά του προς όφελος κυρίως κάποιου μικρού εγγονού του μεγαλύτερου αδερφού του Αδείμαντου.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου