Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ

ΞΕΝ Αγ 1.36–1.38

(ΞΕΝ Αγ 1.6–1.38: Η εκστρατεία του Αγησίλαου στη Μ. Ασία) Ανάκληση του Αγησίλαου – Αποτίμηση της εκστρατείας

[1.36] ἄξιόν γε μὴν καὶ ἐντεῦθεν ὑπερβαλλόντως ἄγασθαι αὐτοῦ,
ὅστις ἄρχων μὲν παμπόλλων ἐν τῇ ἠπείρῳ πόλεων, ἄρχων
δὲ καὶ νήσων, ἐπεὶ καὶ τὸ ναυτικὸν προσῆψεν αὐτῷ ἡ πόλις,
αὐξανόμενος δὲ καὶ εὐκλείᾳ καὶ δυνάμει, παρὸν δ’ αὐτῷ
πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς χρῆσθαι ὅ τι ἐβούλετο, πρὸς δὲ τούτοις
τὸ μέγιστον, ἐπινοῶν καὶ ἐλπίζων καταλύσειν τὴν ἐπὶ τὴν
Ἑλλάδα στρατεύσασαν πρότερον ἀρχήν, ὅμως ὑπ’ οὐδενὸς
τούτων ἐκρατήθη, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἦλθεν αὐτῷ ἀπὸ τῶν οἴκοι
τελῶν βοηθεῖν τῇ πατρίδι, ἐπείθετο τῇ πόλει οὐδὲν δια-
φερόντως ἢ εἰ ἐν τῷ ἐφορείῳ ἔτυχεν ἑστηκὼς μόνος παρὰ
τοὺς πέντε, μάλα ἔνδηλον ποιῶν ὡς οὔτε ἂν πᾶσαν τὴν
γῆν δέξαιτο ἀντὶ τῆς πατρίδος οὔτε τοὺς ἐπικτήτους ἀντὶ
τῶν ἀρχαίων φίλων οὔτε αἰσχρὰ καὶ ἀκίνδυνα κέρδη μᾶλλον
ἢ μετὰ κινδύνων τὰ καλὰ καὶ δίκαια. [1.37] ὅσον γε μὴν χρόνον
ἐπὶ τῇ ἀρχῇ ἔμεινε πῶς οὐκ ἀξιεπαίνου βασιλέως καὶ τοῦτ’
ἔργον ἐπεδείξατο, ὅστις παραλαβὼν πάσας πόλεις ἐφ’ ἃς
ἄρξων ἐξέπλευσε στασιαζούσας διὰ τὸ τὰς πολιτείας κινη-
θῆναι, ἐπεὶ Ἀθηναῖοι τῆς ἀρχῆς ἔληξαν, ἐποίησεν ὥστ’
ἄνευ φυγῆς καὶ θανάτων ἕως αὐτὸς παρῆν ὁμονόως πολι-
τευομένας καὶ εὐδαίμονας τὰς πόλεις διατελέσαι; [1.38] τοιγαροῦν
οἱ ἐν τῇ Ἀσίᾳ Ἕλληνες οὐχ ὡς ἄρχοντος μόνον ἀλλὰ καὶ
ὡς πατρὸς καὶ ἑταίρου ἀπιόντος αὐτοῦ ἐλυποῦντο. καὶ τέλος
ἐδήλωσαν ὅτι οὐ πλαστὴν τὴν φιλίαν παρείχοντο. ἐθε-
λούσιοι γοῦν αὐτῷ συνεβοήθησαν τῇ Λακεδαίμονι, καὶ ταῦτα
εἰδότες ὅτι οὐ χείροσιν ἑαυτῶν δεήσοι μάχεσθαι. τῶν μὲν
δὴ ἐν τῇ Ἀσίᾳ πράξεων τοῦτο τέλος ἐγένετο.

***
Στο σημείο αυτό αξίζει να τον θαυμάσει κανείς υπερβολικά, γιατί ενώ ήταν αρχηγός πολλών πόλεων στη στεριά, έγινε άρχοντας και πολλών νησιών, μια και η πόλη ανέθεσε στον ίδιο ακόμη και την εξουσία του ναυτικού, η δύναμη και η δόξα του ενισχυόταν, γιατί είχε τη δυνατότητα να κάνει πολλά και σημαντικά πράγματα, ό,τι ήθελε, και κυρίως το πιο σπουδαίο, σχεδίαζε δηλαδή και είχε την ελπίδα ότι θα καταλύσει το κράτος που είχε εκστρατεύσει κατά της Ελλάδας παλιότερα. Τίποτε όμως από αυτά δεν τον λύγισε, αλλά όταν του ήρθε η είδηση από τους άρχοντες της πόλης του να βοηθήσει την πατρίδα, πειθάρχησε στην πόλη, χωρίς να υπάρχει καμιά διαφορά από το να βρίσκεται μόνος του στο Εφορείο όρθιος μπροστά στους πέντε Εφόρους, δείχνοντας ολοφάνερα ότι δεν θα προτιμούσε ούτε ολόκληρη τη γη από την πατρίδα, ούτε τους φίλους που απέκτησε πρόσφατα από τους παλιούς του φίλους, ούτε τα άνομα και εύκολα κέρδη περισσότερο απ' ό,τι τα τίμια και δίκαια, που τ' αποκτά κανείς με κινδύνους. Και όσο καιρό είχε μείνει στην εξουσία δεν έκανε και αυτό το έργο, που δείχνει πόσο αξιέπαινος βασιλιάς ήταν; Γιατί ο ίδιος βρήκε όλες τις πόλεις, στις οποίες κατέπλευσε για να κυβερνήσει, να βρίσκονται σε διχογνωμία λόγω της πολιτικής αστάθειας, όταν οι Αθηναίοι έχασαν την ηγεμονία, και κατάφερε όσο διάστημα ήταν παρών, χωρίς εξορίες και εκτελέσεις να κυβερνιούνται με ομόνοια και να ζουν με ευημερία. Γι' αυτό λοιπόν οι Έλληνες της Ασίας πικραίνονταν, γιατί έφυγε από κοντά τους όχι μόνο ένας άρχοντας, αλλά ένας πατέρας και φίλος. Και τελικά έδειξαν ότι δεν του πρόσφεραν πλαστή φιλία. Γιατί πήγαν μαζί του εθελοντές να βοηθήσουν τη Λακεδαίμονα, αν και γνώριζαν ότι θα χρειαστεί να πολεμήσουν με αντιπάλους, όχι κατώτερους. Έτσι λοιπόν πήραν τέλος οι επιχειρήσεις του Αγησιλάου στην Ασία.