Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΥΠΕΡ ΚΤΗΣΙΦΩΝΤΟΣ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ

ΔΗΜ 18.215–221

Η εύνοια των Θηβαίων προς τους Αθηναίους – Η προσφορά του Δημοσθένη

Ο Δημοσθένης επέμεινε ότι ο αγώνας εναντίον του Φιλίππου ήταν επιβεβλημένος και για έναν ακόμη λόγο (βλ. σχετικά και ΔΗΜ 18.188–194): οι Αθηναίοι ενήργησαν ως ευεργέτες και προστάτες των υπόλοιπων Ελλήνων, όπως είχαν κατ' επανάληψη πράξει στο παρελθόν οι πρόγονοί τους, τα κατορθώματα των οποίων υπενθύμισε σε μια σύντομη παρέκβασή του. Περνώντας στην εξιστόρηση όσων συνέβησαν κατά την αποστολή μακεδονικής αντιπροσωπίας στη Θήβα, επισήμανε ότι οι Μακεδόνες προσπάθησαν να εκβιάσουν τους Θηβαίους, για να πετύχουν τη συνδρομή τους στα σχέδιά τους εναντίον των Αθηναίων.

[215] Μετὰ ταῦτα τοίνυν ἐκάλουν ὑμᾶς καὶ μετεπέμποντο.
ἐξῇτε, ἐβοηθεῖτε, ἵνα τἀν μέσῳ παραλείπω, οὕτως οἰκείως
ὑμᾶς ἐδέχοντο ὥστ’ ἔξω τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων
ὄντων εἰς τὰς οἰκίας καὶ τὸ ἄστυ δέχεσθαι τὴν στρατιὰν
ἐπὶ παῖδας καὶ γυναῖκας καὶ τὰ τιμιώτατα. καίτοι τρί’ ἐν
ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ πᾶσιν ἀνθρώποις ἔδειξαν ἐγκώμια Θηβαῖοι
καθ’ ὑμῶν τὰ κάλλιστα, ἓν μὲν ἀνδρείας, ἕτερον δὲ δικαιο-
σύνης, τρίτον δὲ σωφροσύνης. καὶ γὰρ τὸν ἀγῶνα μεθ’
ὑμῶν μᾶλλον ἢ πρὸς ὑμᾶς ἑλόμενοι ποιήσασθαι καὶ ἀμεί-
νους εἶναι καὶ δικαιότερ’ ἀξιοῦν ὑμᾶς ἔκριναν Φιλίππου·
καὶ τὰ παρ’ αὐτοῖς καὶ παρὰ πᾶσι δ’ ἐν πλείστῃ φυλακῇ,
παῖδας καὶ γυναῖκας, ἐφ’ ὑμῖν ποιήσαντες σωφροσύνης
πίστιν περὶ ὑμῶν ἔχοντες ἔδειξαν. [216] ἐν οἷς πᾶσιν, ἄνδρες
Ἀθηναῖοι, κατά γ’ ὑμᾶς ὀρθῶς ἐφάνησαν ἐγνωκότες. οὔτε
γὰρ εἰς τὴν πόλιν εἰσελθόντος τοῦ στρατοπέδου οὐδεὶς
οὐδὲν οὐδ’ ἀδίκως ὑμῖν ἐνεκάλεσεν· οὕτω σώφρονας παρέ-
σχεθ’ ὑμᾶς αὐτούς· δίς τε συμπαραταξάμενοι τὰς πρώτας
μάχας, τήν τ’ ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ καὶ τὴν χειμερινήν, οὐκ
ἀμέμπτους μόνον ὑμᾶς αὐτοὺς ἀλλὰ καὶ θαυμαστοὺς ἐδεί-
ξατε τῷ κόσμῳ, ταῖς παρασκευαῖς, τῇ προθυμίᾳ. ἐφ’ οἷς
παρὰ μὲν τῶν ἄλλων ὑμῖν ἐγίγνοντ’ ἔπαινοι, παρὰ δ’ ὑμῶν
θυσίαι καὶ πομπαὶ τοῖς θεοῖς. [217] καὶ ἔγωγ’ ἡδέως ἂν ἐροίμην
Αἰσχίνην, ὅτε ταῦτ’ ἐπράττετο καὶ ζήλου καὶ χαρᾶς καὶ
ἐπαίνων ἡ πόλις ἦν μεστή, πότερον συνέθυε καὶ συνευ-
φραίνετο τοῖς πολλοῖς, ἢ λυπούμενος καὶ στένων καὶ δυσ-
μεναίνων τοῖς κοινοῖς ἀγαθοῖς οἴκοι καθῆτο. εἰ μὲν γὰρ
παρῆν καὶ μετὰ τῶν ἄλλων ἐξητάζετο, πῶς οὐ δεινὰ ποιεῖ,
μᾶλλον δ’ οὐδ’ ὅσια, εἰ ὧν ὡς ἀρίστων αὐτὸς τοὺς θεοὺς
ἐποιήσατο μάρτυρας, ταῦθ’ ὡς οὐκ ἄριστα νῦν ὑμᾶς ἀξιοῖ
ψηφίσασθαι τοὺς ὀμωμοκότας τοὺς θεούς; εἰ δὲ μὴ παρῆν,
πῶς οὐκ ἀπολωλέναι πολλάκις ἐστὶ δίκαιος, εἰ ἐφ’ οἷς
ἔχαιρον οἱ ἄλλοι, ταῦτ’ ἐλυπεῖθ’ ὁρῶν; 

Λέγε δὴ καὶ ταῦτα τὰ ψηφίσματά μοι.

ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ ΘΥΣΙΩΝ.

[218] Οὐκοῦν ἡμεῖς μὲν ἐν θυσίαις ἦμεν τότε, Θηβαῖοι δ’ ἐν
τῷ δι’ ἡμᾶς σεσῶσθαι νομίζειν, καὶ περιειστήκει τοῖς βοη-
θείας δεήσεσθαι δοκοῦσιν ἀφ’ ὧν ἔπραττον οὗτοι, αὐτοὺς
βοηθεῖν ἑτέροις ἐξ ὧν ἐπείσθητ’ ἐμοί. ἀλλὰ μὴν οἵας τότ’
ἀφίει φωνὰς ὁ Φίλιππος καὶ ἐν οἵαις ἦν ταραχαῖς ἐπὶ
τούτοις, ἐκ τῶν ἐπιστολῶν τῶν ἐκείνου μαθήσεσθε ὧν εἰς
Πελοπόννησον ἔπεμπεν. καί μοι λέγε ταύτας λαβών, ἵν’
εἰδῆτε, ἡ ἐμὴ συνέχεια καὶ πλάνοι καὶ ταλαιπωρίαι καὶ τὰ
πολλὰ ψηφίσματα, ἃ νῦν οὗτος διέσυρε, τί ἀπειργάσατο.

[219] Καίτοι πολλοὶ παρ’ ὑμῖν, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, γεγόνασι
ῥήτορες ἔνδοξοι καὶ μεγάλοι πρὸ ἐμοῦ, Καλλίστρατος ἐκεῖνος,
Ἀριστοφῶν, Κέφαλος, Θρασύβουλος, ἕτεροι μυρίοι· ἀλλ’
ὅμως οὐδεὶς πώποτε τούτων διὰ παντὸς ἔδωκεν ἑαυτὸν εἰς
οὐδὲν τῇ πόλει, ἀλλ’ ὁ μὲν γράφων οὐκ ἂν ἐπρέσβευσεν,
ὁ δὲ πρεσβεύων οὐκ ἂν ἔγραψεν. ὑπέλειπε γὰρ αὐτῶν
ἕκαστος ἑαυτῷ ἅμα μὲν ῥᾳστώνην, ἅμα δ’ εἴ τι γένοιτ’
ἀναφοράν. [220] τί οὖν; εἴποι τις ἄν, σὺ τοσοῦθ’ ὑπερῆρας
ῥώμῃ καὶ τόλμῃ ὥστε πάντα ποιεῖν αὐτός; οὐ ταῦτα λέγω,
ἀλλ’ οὕτως ἐπεπείσμην μέγαν εἶναι τὸν κατειληφότα κίν-
δυνον τὴν πόλιν ὥστ’ οὐκ ἐδόκει μοι χώραν οὐδὲ πρόνοιαν
οὐδεμίαν τῆς ἰδίας ἀσφαλείας διδόναι, ἀλλ’ ἀγαπητὸν εἶναι,
εἰ μηδὲν παραλιπών τις ἃ δεῖ πράξειεν. [221] ἐπεπείσμην δ’
ὑπὲρ ἐμαυτοῦ, τυχὸν μὲν ἀναισθητῶν, ὅμως δ’ ἐπεπείσμην,
μήτε γράφοντ’ ἂν ἐμοῦ γράψαι [βέλτιον] μηδένα μήτε
πράττοντα πρᾶξαι μήτε πρεσβεύοντα πρεσβεῦσαι προθυ-
μότερον μηδὲ δικαιότερον. διὰ ταῦτ’ ἐν πᾶσιν ἐμαυτὸν
ἔταττον. Λέγε τὰς ἐπιστολὰς τὰς τοῦ Φιλίππου.

***
[215] Επί πλέον, μετά ταύτα σας εκάλουν, και έστειλαν και σας έφερον. Σεις εξεστρατεύσατε, εβοηθήτε. Παραλείπων δε τα εν τω μεταξύ, τόσον οικείως σας υπεδέχοντο, ώστε, εν ω οι οπλίται (αυτών) και οι ιππείς, ήσαν έξω της πόλεως, εδέχθησαν τον στρατόν εις τας οικίας των και εις την πόλιν, εν μέσω των τέκνων, των γυναικών των και των πλέον πολυτίμων πραγμάτων. Τω όντι, την ημέραν εκείνην οι Θηβαίοι έκαμαν γνωστόν εις όλους, ότι σας απένειμαν τρία βραβεία, τα καλλίτερα, έν της ανδρείας, το έτερον της δικαιοσύνης και το τρίτον της σωφροσύνης.

Διότι, προτιμήσαντες οι Θηβαίοι να πολεμήσουν μάλλον παρά το πλευρόν σας, παρά εναντίον σας, έκριναν, ότι σεις είσθε και γενναιότεροι του Φιλίππου, και επιζητείτε δικαιότερα πράγματα, εμπιστευθέντες δε εις σας, όσα και αυτοί, αλλά και πάντες οι άνθρωποι φυλάττουν μετά μεγάλης προσοχής, τα τέκνα, τας γυναίκας, απέδειξαν, ότι έχουν εμπιστοσύνην εις την σωφροσύνην σας. [216] Εις όλα αυτά, πολίται Αθηναίοι, εφάνησαν βεβαίως ορθώς σκεπτόμενοι, τουλάχιστον όσον αφορά σας. Διότι, ούτε, όταν ο στρατός εισήλθεν εις την πόλιν, σας κατηγόρησε κανείς διά κάτι, έστω και αδίκως, τόσον σώφρονες ανεδείχθητε· και δις παραταχθέντες παρά το πλευρόν των, κατά τας πρώτας μάχας, την επί του ποταμού και την χειμερινήν, όχι μόνον ανεδείχθητε άμεμπτοι, αλλά και αξιοθαύμαστοι διά την τάξιν, διά την προπαρασκευήν, και διά την ορμήν. Διά ταύτα, παρά μεν των άλλων ελαμβάνετε επαίνους, από σας δε εγένοντο θυσίαι και τελεταί προς τους θεούς.

[217] Και εγώ, τουλάχιστον, ευχαρίστως θα ηρώτων τον Αισχίνην, όταν εγένοντο όλα αυτά, και η πόλις ήτο γεμάτη από ενθουσιασμόν, χαράν και επαίνους, ποίον εκ των δύο, συνεθυσίαζε και συνευφραίνετο μετά των πολλών, ή παρέμεινεν εις την οικίαν του λυπούμενος, αναστενάζων, και οργιζόμενος διά την κοινήν ευτυχίαν; Διότι εάν μεν ήτο παρών, και ενεφανίζετο μεταξύ των άλλων, τότε διατί δεν διαπράττει φοβερά, μάλλον δε ανόσια, όταν εκείνα, διά τα οποία αυτός έκαμε μάρτυρας τους θεούς, ότι είναι άριστα, αυτά τώρα κρίνει δίκαιον, να τα κρίνετε ως μη άριστα, σεις, οι οποίοι ωρκίσθητε εις τους θεούς; Εάν δε, δεν ήτο παρών, πώς δεν είναι δίκαιον να θανατωθή πολλάκις, εάν ελυπείτο βλέπων εκείνα, διά τα οποία οι άλλοι έχαιρον.

Ανάγνωσέ μου και αυτά τα ψηφίσματα.

Ψηφίσματα θυσιών

[218] Ημείς μεν λοιπόν ετελούμεν τότε θυσίας, οι δε Θηβαίοι επίστευον ότι είχον σωθή από ημάς. Και συνέβη, σεις, οίτινες ενομίζατε, λόγω των πράξεων τούτων, ότι θα χρειασθήτε βοήθειαν, σεις οι ίδιοι να βοηθήτε άλλους, διότι επείσθητε εις εμέ. Και βεβαίως, τι φωνές έβαλε τότε ο Φίλιππος, και εις ποίαν ταραχήν ευρίσκετο εξ αιτίας τούτων, θα μάθετε εκ των επιστολών εκείνων, τας οποίας έστειλεν εις την Πελοπόννησον.

Λάβε και ανάγνωσέ μου ταύτας, ίνα πληροφορηθήτε, τι κατώρθωσεν η επιμονή μου, και αι περιπλανήσεις, και αι ταλαιπωρίαι, και τα πολλά ψηφίσματα, τα οποία ούτος διέσυρεν.

[219] Και βεβαίως, μεταξύ σας, πολίται Αθηναίοι, υπήρξαν πολλοί ένδοξοι και σπουδαίοι ρήτορες, εκείνος ο Καλλίστρατος, ο Αριστοφών, ο Κέφαλος, ο Θρασύβουλος, πλείστοι άλλοι· αλλά όμως, κανείς εξ αυτών έως τώρα, δεν αφιέρωσε εξ ολοκλήρου τον εαυτόν του, εις την υπηρεσίαν της πόλεως, αλλ' εκείνος μεν, ο οποίος επρότεινε μίαν πρεσβείαν, αυτός δεν ελάμβανε μέρος εις αυτήν, εκείνος δε, όστις εστέλλετο ως πρέσβυς, αυτός δεν την είχε προτείνη. Ούτω έκαστος εξ αυτών, εξησφάλιζε συγχρόνως διά τον εαυτόν του, το μεν κάποιαν άνεσιν, το δέ, αν συνέβαινε κάτι, κάποιαν δικαιολογίαν. [220] Τι δηλαδή, θα ημπορούσε να είπη κανείς, συ τόσον υπερέχεις κατά την ρώμην, κατά την τόλμην, ώστε μόνος σου, κάνεις τα πάντα; Δεν λέγω αυτό, αλλά τόσον είχον πεισθή, ότι ήτο μεγάλος ο απειλήσας την πόλιν κίνδυνος, ώστε δεν μου εφαίνετο ορθόν, να δίδη τις καμμίαν σημασίαν, ουδέ να προνοή, διά την ιδίαν αυτού ασφάλειαν, αλλά να είναι ευχαριστημένος, εάν θα έπραττε τα δέοντα, χωρίς να παραλείπη τίποτε. [221] Είχον δε πεισθή διά τον εαυτόν μου, πλανόμενος ίσως, είχον όμως πεισθή, ότι ουδείς προτείνων γραπτώς ψήφισμα θα επρότεινε ωφελιμώτερον από εμέ, ούτε ο ενεργών τι, θα ενήργει, ούτε ο αποστελλόμενος ως πρέσβυς θα επρέσβευεν, με μεγαλειτέραν προθυμίαν και ικανότητα από εμέ.

Διά τους λόγους αυτούς έτασσον τον εαυτόν μου εις όλας τας θέσεις. Ανάγνωσε τας επιστολάς του Φιλίππου.