Ὁρᾷς οὖν, ἦν δ᾽ ἐγώ, ὦ φίλε, ὅτι τῷ ὄντι ἀναγκαῖον [526b] ἡμῖν κινδυνεύει εἶναι τὸ μάθημα, ἐπειδὴ φαίνεταί γε προσαναγκάζον αὐτῇ τῇ νοήσει χρῆσθαι τὴν ψυχὴν ἐπ᾽ αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν;
Καὶ μὲν δή, ἔφη, σφόδρα γε ποιεῖ αὐτό.
Τί δέ; τόδε ἤδη ἐπεσκέψω, ὡς οἵ τε φύσει λογιστικοὶ εἰς πάντα τὰ μαθήματα ὡς ἔπος εἰπεῖν ὀξεῖς φύονται, οἵ τε βραδεῖς, ἂν ἐν τούτῳ παιδευθῶσιν καὶ γυμνάσωνται, κἂν μηδὲν ἄλλο ὠφεληθῶσιν, ὅμως εἴς γε τὸ ὀξύτεροι αὐτοὶ αὑτῶν γίγνεσθαι πάντες ἐπιδιδόασιν;
Ἔστιν, ἔφη, οὕτω.
[526c] Καὶ μήν, ὡς ἐγᾦμαι, ἅ γε μείζω πόνον παρέχει μανθάνοντι καὶ μελετῶντι, οὐκ ἂν ῥᾳδίως οὐδὲ πολλὰ ἂν εὕροις ὡς τοῦτο.
Οὐ γὰρ οὖν.
Πάντων δὴ ἕνεκα τούτων οὐκ ἀφετέον τὸ μάθημα, ἀλλ᾽ οἱ ἄριστοι τὰς φύσεις παιδευτέοι ἐν αὐτῷ.
Σύμφημι, ἦ δ᾽ ὅς.
Τοῦτο μὲν τοίνυν, εἶπον, ἓν ἡμῖν κείσθω· δεύτερον δὲ τὸ ἐχόμενον τούτου σκεψώμεθα ἆρά τι προσήκει ἡμῖν.
Τὸ ποῖον; ἢ γεωμετρίαν, ἔφη, λέγεις;
Αὐτὸ τοῦτο, ἦν δ᾽ ἐγώ.
[526d] Ὅσον μέν, ἔφη, πρὸς τὰ πολεμικὰ αὐτοῦ τείνει, δῆλον ὅτι προσήκει· πρὸς γὰρ τὰς στρατοπεδεύσεις καὶ καταλήψεις χωρίων καὶ συναγωγὰς καὶ ἐκτάσεις στρατιᾶς καὶ ὅσα δὴ ἄλλα σχηματίζουσι τὰ στρατόπεδα ἐν αὐταῖς τε ταῖς μάχαις καὶ πορείαις διαφέροι ἂν αὐτὸς αὑτοῦ γεωμετρικός τε καὶ μὴ ὤν.
Ἀλλ᾽ οὖν δή, εἶπον, πρὸς μὲν τὰ τοιαῦτα καὶ βραχύ τι ἂν ἐξαρκοῖ γεωμετρίας τε καὶ λογισμῶν μόριον· τὸ δὲ πολὺ αὐτῆς καὶ πορρωτέρω προϊὸν σκοπεῖσθαι δεῖ εἴ τι πρὸς ἐκεῖνο [526e] τείνει, πρὸς τὸ ποιεῖν κατιδεῖν ῥᾷον τὴν τοῦ ἀγαθοῦ ἰδέαν. τείνει δέ, φαμέν, πάντα αὐτόσε, ὅσα ἀναγκάζει ψυχὴν εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον μεταστρέφεσθαι ἐν ᾧ ἐστι τὸ εὐδαιμονέστατον τοῦ ὄντος, ὃ δεῖ αὐτὴν παντὶ τρόπῳ ἰδεῖν.
Ὀρθῶς, ἔφη, λέγεις.
Οὐκοῦν εἰ μὲν οὐσίαν ἀναγκάζει θεάσασθαι, προσήκει, εἰ δὲ γένεσιν, οὐ προσήκει.
Φαμέν γε δή.
[527a] Οὐ τοίνυν τοῦτό γε, ἦν δ᾽ ἐγώ, ἀμφισβητήσουσιν ἡμῖν ὅσοι καὶ σμικρὰ γεωμετρίας ἔμπειροι, ὅτι αὕτη ἡ ἐπιστήμη πᾶν τοὐναντίον ἔχει τοῖς ἐν αὐτῇ λόγοις λεγομένοις ὑπὸ τῶν μεταχειριζομένων.
Πῶς; ἔφη.
Λέγουσι μέν που μάλα γελοίως τε καὶ ἀναγκαίως· ὡς γὰρ πράττοντές τε καὶ πράξεως ἕνεκα πάντας τοὺς λόγους ποιούμενοι λέγουσιν τετραγωνίζειν τε καὶ παρατείνειν καὶ προστιθέναι καὶ πάντα οὕτω φθεγγόμενοι, τὸ δ᾽ ἔστι που [527b] πᾶν τὸ μάθημα γνώσεως ἕνεκα ἐπιτηδευόμενον.
Παντάπασι μὲν οὖν, ἔφη.
Οὐκοῦν τοῦτο ἔτι διομολογητέον;
Τὸ ποῖον;
Ὡς τοῦ ἀεὶ ὄντος γνώσεως, ἀλλὰ οὐ τοῦ ποτέ τι γιγνομένου καὶ ἀπολλυμένου.
Εὐομολόγητον, ἔφη· τοῦ γὰρ ἀεὶ ὄντος ἡ γεωμετρικὴ γνῶσίς ἐστιν.
Ὁλκὸν ἄρα, ὦ γενναῖε, ψυχῆς πρὸς ἀλήθειαν εἴη ἂν καὶ ἀπεργαστικὸν φιλοσόφου διανοίας πρὸς τὸ ἄνω σχεῖν ἃ νῦν κάτω οὐ δέον ἔχομεν.
Ὡς οἷόν τε μάλιστα, ἔφη.
***
[526a] Και τί νομίζεις, Γλαύκων, πως θα σου απαντούσαν, αν τους ρωτούσε κανείς· «μα για ποιούς αριθμούς μιλάτε, ευλογημένοι μου; που να έχουν μέσα τους το ένα έτσι όπως εσείς θέλετε να το παραδέχεστε, ίσο κι απαράλλαχτο σε όλα του με το κάθε άλλο, χωρίς την ελάχιστη διαφορά και χωρίς κανένα απολύτως μόριο να έχει μέσα του;» Τί νομίζεις, λέγω, πως θ᾽ απαντούσαν;Αυτό θαρρώ εγώ πως θ᾽ απαντούσαν, ότι ο λόγος των είναι για τους αριθμούς και ότι τους αριθμούς μόνο με τη διάνοια μπορούν να τους αντιληφθούν και όχι να τους μεταχειρίζονται μ᾽ άλλον κανένα τρόπο.
Βλέπεις λοιπόν, φίλε μου, πως πραγματικώς απαραίτητο [526b] καταντά να μας φαίνεται αυτό το μάθημα, αφού ολοφάνερα αναγκάζει την ψυχή να χρησιμοποιεί την ίδια τη νόηση για να βρίσκει την καθαρή αλήθεια;
Και πραγματικώς περίφημα το κάνει αυτό.
Μα δεν παρατήρησες ακόμα κι ένα άλλο, πως και όσοι γεννηθούν με μαθηματικό κεφάλι έχουν την ίδια φυσική ικανότητα και σε όλα σχεδόν τα μαθήματα, και όσοι ακόμη έχουν αργοκίνητο το μυαλό, όταν καταγίνουν και γυμναστούν μ᾽ αυτή την επιστήμη, κι αν τίποτα άλλο δεν ωφεληθούν, αποκτά όμως το πνεύμα τους πολύ μεγαλύτερη οξύτητα παρά όση από φυσικού τους έχουν;
Είναι αλήθεια αυτό.
[526c] Και όμως, καθώς εγώ νομίζω, δεν είναι εύκολο να βρεις κι άλλα πολλά μαθήματα που να δίνουν μεγαλύτερο κόπο να τα μελετήσει και να τα μάθει κανείς.
Όχι πραγματικώς.
Ώστε για όλ᾽ αυτά δεν πρέπει να παραλείψομε κι αυτό το μάθημα, αλλά πρέπει να εκπαιδεύονται σ᾽ αυτό οι άριστες ιδιοφυΐες.
Σύμφωνοι.
Το δεχτήκαμε λοιπόν αυτό πρώτο· ας εξετάσομε τώρα αν μας κάνει δεύτερο για το σκοπό μας το άλλο αυτό που σχετίζεται στενά μ᾽ εκείνο.
Ποιό λες; Μήπως τη γεωμετρία;
Αυτήν ακριβώς.
Η Γεωμετρία
[526d] Όσο τουλάχιστο μέρος της αναφέρεται στην πολεμική τέχνη είναι φανερό πως μας κάνει· γιατί και για τις στρατοπεδεύσεις και για την κατάληψη οχυρών θέσεων και τις συμπυκνώσεις και τις αναπτύξεις του στρατού και για όλους τους διάφορους σχηματισμούς των στρατευμάτων και στις μάχες και στις πορείες, μεγάλη διαφορά θα έχει από τον εαυτό του ένας, όταν είναι κάτοχος της γεωμετρίας παρά όταν δεν είναι.
Ε ναι, αλλ᾽ όσο γι᾽ αυτά θα έφτανε κ᾽ ένα μικρό μέρος από τη γεωμετρία και τη λογιστική· πρέπει όμως να εξετάσομε αν και το μεγαλύτερο και το πιο προχωρημένο της μέρος έχει τη δύναμη να οδηγεί [526e] σ᾽ εκείνο το σκοπό μας, να μας κάνει δηλαδή ευκολότερα να ιδούμε την ιδέα του αγαθού. Γιατί αυτό το σκοπό έχουν, είπαμε, όλα όσα αναγκάζουν την ψυχή να μεταστραφεί προς εκείνον τον τόπο όπου βρίσκεται το ευδαιμονέστατο μέρος του όντος, που με κάθε τρόπο πρέπει ν᾽ αντικρίσει και να δει.
Πολύ σωστά λες.
Ώστε αν αναγκάζει την ψυχή ν᾽ αντικρίζει την ουσία, μας κάνει, αν όμως τα φθαρτά, δε μας χρειάζεται.
Αυτό βέβαια παραδεχόμαστε.
[527a] Αυτό όμως δε θα μας αμφισβητήσουν όσοι και μικρή μόνο ιδέα έχουν από γεωμετρία, ότι δηλαδή η επιστήμη αυτή βρίσκεται σε τέλεια αντίθεση με τους όρους που χρησιμοποιούν στους υπολογισμούς των όσοι την έχουν επάγγελμά τους.
Πώς;
Οι όροι δηλαδή που μεταχειρίζονται είναι πολύ γελοίοι, αν και δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά, γιατί έχουν διαρκώς στο στόμα τους τις λέξεις τετραγωνίζω και εκτείνω και προσθέτω, σα να τα έκαναν πραγματικώς αυτά και να απέβλεπαν σε πρακτικά αποτελέσματα και όλο γι᾽ αυτά μιλούν· ενώ [527b] ολόκληρη αυτή η επιστήμη άλλο αντικείμενο δεν έχει παρά τη γνώση.
Χωρίς αμφιβολία.
Δεν πρέπει ακόμη να συμφωνήσομε και γι᾽ αυτό το άλλο;
Το ποιό;
Πως αντικείμενό της έχει το αιωνίως ον και όχι εκείνο που έχει αρχή και τέλος.
Καμιά δυσκολία δεν υπάρχει να το παραδεχτούμε· πραγματικώς είναι η γεωμετρία γνώση του αιωνίως όντος.
Ώστε θα είχε τη δύναμη να τραβά την ψυχή προς την αλήθεια και να κατεργάζεται τη διάνοια του φιλοσόφου σε τρόπο που να μπορεί να στρέφει ψηλά προς τα επάνω τα βλέμματα, που χωρίς να πρέπει τα ᾽χομε τώρα στραμμένα προς τα κάτω.
Όσο γίνεται περισσότερο.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου