Η Πεντάμορφη και το Τέρας

Μια φορά κι έναν καιρό ζούσε ένας έφηβος πρίγκιπας που ήταν εγωι­στής και κακομαθημένος. Μια κρύα νύχτα του χειμώνα, γύρισε την πλάτη του σε μια γριά γυναίκα που ζητούσε ένα καταφύγιο. Η γυναίκα, που στην πραγματικότητα ήταν μια ισχυρή μάγισσα, μεταμόρφωσε τον πρίγκιπα σ’ ένα αποκρουστικό τέρας, και έκανε μάγια και σε όλους όσους ζούσαν στον πύργο του. Άφησε πίσω της ένα μαγεμένο καθρέφτη και ένα τριαντάφυλλο που θα άνθιζε όταν αυτός θα γινόταν είκοσι ενός χρονών. Κι αν ο πρίγκιπας δεν είχε αγαπηθεί πριν το τριαντάφυλλο μαραθεί και πέ­σει, τότε θα ήταν καταδικασμένος να μείνει για πάντα ένα τέρας.

Στο γραφείο έρχονται πολλά τέτοια τέρατα. Έστω κι αν έχουν ξεπεράσει τα εικοσιένα τους χρόνια, περιμένουν ακόμα ν’ αγαπηθούν χωρίς όρους, από μια ξανθιά κούκλα. Βέβαια, στην πραγματικότητα αυτοί οι άνδρες δεν είναι καθόλου αποκρουστικοί. Ίσως να είναι λίγο αδύ­νατοι, λίγο φαλακροί… Μπορεί, όμως, να είναι και φοβερά εμφανίσιμοι. Αλλά επειδή νιώθουν ότι είναι τέρατα έχουν πεισθεί ότι μπορούν να θερα­πευτούν μόνο από την δίχως όρους αγάπη μιας πανέμορφης γυναίκας.

Δυστυχώς, αντίθετα με το παραμύθι, καμιά πεντάμορφη δεν εμφα­νίζεται. Ο λόγος είναι ότι εφόσον αυτοί μπορούν ν’ αγαπήσουν μόνο την εμφάνιση, η ψυχή της γυναίκας, που βρίσκεται κάτω από τη ξανθιά της μάσκα, δεν νιώθει την αγάπη τους – κι έτσι δεν μπορεί να τους αγαπήσει. Είναι λοιπόν, καταδικασμένοι να ζουν σε μια συνεχή κατάσταση τιμωρίας – που έχει τη γεύση απ’ το δικό τους φαρμάκι. Ζουν και πεθαίνουν για την ομορφιά.

Βέβαια αυτοί οι άνδρες είναι απόλυτα ικανοί να μεταμορφώνονται σε πρίγκιπες. Το κάνουν αυτό στην αρχή, όταν προσπαθούν να βγουν ραντεβού με μια καλή και αξιοπρεπή γυναίκα, την οποία τελικά καταλή­γουν να την επικρίνουν και να τη θεωρούν ως ενσάρκωση του τέρατος. Αυτή η μεταμόρφωση σχετίζεται με την προβολή συναισθημάτων ντροπής στον άλλο. Υπάρχει μια κοντινή σύνδεση μεταξύ ναρκισσισμού και ντροπής: Η μεγαλομανία είναι μια αποφυγή του βιώματος της ντροπής. Το άλλο που είδαμε, είναι ότι για τους άνδρες το να φαίνεσαι ωραί­ος είναι διαφορετικό απ’ το να είσαι όμορφος. Και, το να φαίνεσαι ωραί­ος το πετυχαίνεις όταν έχεις μια όμορφη γυναίκα και μια καλή δουλειά. Ας το θυμηθούμε αυτό καθώς θα εξετάζουμε τις διάφορες μορφές των τεράτων που μεταμορφώνονται.

Στην προσπάθειά του να νιώσει καλύτερα για τον εαυτό του, τα έφερε έτσι τα πράγματα, ώστε από εκεί που τον αντιμετώ­πιζαν σαν να ήταν τέρας κατέληξε να του φέρονται σαν να είναι ένας κακομαθημένος πρίγκιπας. Με την πρώτη του δουλειά και την πρώτη του γυναίκα προσπάθησε να νιώσει καλά με τον εαυτό του διαλέγοντας ένα επιτυχημένο και όμορφο περιβάλλον – όμως αυτό απλά του υπογράμμι­ζε τα συναισθήματα ανεπάρκειάς του. Με τη δεύτερη δουλειά και τη δεύ­τερη γυναίκα του προσπάθησε το ίδιο διαλέγοντας ένα λιγότερο ικανοποιητικό περιβάλλον, ώστε να νιώσει συγκριτικά καλύτερα με τον εαυτό του – αλλά και σ’ αυτό απέτυχε. Έτσι, και στα δύο κεφάλαια της ζωής του έκανε το ίδιο πράγμα – πρόβαλλε ένα μέρος του εαυτού του στο περι­βάλλον, σε μια εκ των προτέρων καταδικασμένη προσπάθεια να βρει μια εξωτερική λύση στο εσωτερικό του πρόβλημα. Αν βγάλετε συμπέρασμα απ’ αυτό, ότι το ιδανικό περιβάλλον για τον θα ήταν κάτι εν­διάμεσο απ’ τα δύο προηγούμενα, ίσως να το πετύχετε, ίσως και όχι – όμως ακόμα δεν έχετε πιάσει το νόημα. Το νόημα είναι ότι γι’ αυτόν τον άνθρωπο -όπως συμβαίνει, σε διαφορετικό βαθμό, στον καθένα μας – το πόσο ελκυστικό είναι το περιβάλλον έχει σχέση με τα μάτια του εγωκε­ντρικού παρατηρητή.

Πολλές γυναίκες νιώθουν οικεία με τον τρόπο που οι άνδρες επικριτικά προβάλλουν πάνω σ’ αυτές τη δική τους ανεπάρκεια. Οι προ­σπάθειες αυτών των ανδρών να νιώσουν καλύτερα για τον εαυτό τους “υποβιβάζοντας” τις γυναίκες τους ή τις συντρόφους τους, δεν φέρνουν αποτέλεσμα, γιατί καταλήγουν να νιώθουν οι ίδιοι υποβιβασμένοι, μέσω της αντανάκλασης.

Η τάση, δηλαδή, των ανδρών να προβάλλουν την ντροπή τους στις γυναίκες με τις οποίες βγαίνουν ραντεβού. Είναι ξεκάθαρο ότι αυτή η συζήτηση μπορεί να επαναληφθεί εδώ, καθώς εξετάζουμε τη μεταμόρφωση των ανεπιθύμητων, εσωτερικών κομματιών του εαυτού σε εξωτερικό περιβάλλον. Θα σας γλιτώσω από την επανάληψη, αλλά θα ήθελα ν’ αναφερθώ σε ένα σχετικό σύνδρομο μεταμόρφωσης, το οποίο βρίσκω προσωπικά πολύ λυ­πηρό. Σ’ αυτό το σύνδρομο ο άν­δρας ψάχνει πραγματικά να ερωτευθεί και να δεσμευτεί σε μια μακρο­χρόνια σχέση συντροφικότητας. Όμως, κάθε φορά που ερωτεύεται μια γυναίκα η οποία φαίνεται να είναι καλή, εκείνος αρχίζει να έχει αμφιβο­λίες. Κάτι αρχίζει και τον ενοχλεί σ’ αυτή τη γυναίκα – μπορεί να είναι κά­τι ασήμαντο, όπως οι μεγάλοι γοφοί, ή κάτι… επίσης ασήμαντο, όπως η έλλειψη ενδιαφέροντος για τη μουσική. Όμως, ό,τι και να είναι αυτό, κι ενώ στην αρχή δεν τον ενοχλεί, μετά, και καθώς επικεντρώνεται σ’ αυτό, εκείνο μεγαλώνει τόσο στο μυαλό του… ώσπου «καταστρέφει οτιδήποτε καλό υπάρχει στη σχέση», όπως λέει ο ίδιος.

Το βρίσκω πολύ λυπηρό αυτό επειδή βιώνει την ίδια κατάσταση τουλάχιστον δύο φορές, και κάθε φορά πραγματικά πι­στεύει -και συχνά πείθει και τον σκεπτικό- ότι βρήκε την αληθινή ευτυχία. Η απογοήτευσή του για την ικανότητά του ν’ αγαπήσει, όταν η πεντάμορφή του μεταμορφώνεται για ακόμα μια φορά σε τέρας, είναι οδυνηρή. Βέβαια υπάρχει πάντα μια ψευδαίσθηση όταν ερωτευό­μαστε: Η ψευδαίσθηση ότι αγαπιόμαστε απ’ τον άλλο άνθρωπο-ο οποί­ος είναι προσωρινά διαποτισμένος απ’ αυτή την απαράμιλλη μοναδικότη­τα που προέρχεται απ’ την εξιδανικευμένη αγάπη μας προς αυτόν- κι αυ­τό θα μας κάνει να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας για πάντα.

Όταν όμως το άτομο έχει επενδύσει όλη την αίσθηση του εαυτού του σ’ αυτή την ψευδαίσθηση, όσο γνήσιος ή έξυπνος κι αν είναι, όταν διαλυθεί αυτή η ψευδαίσθηση, δεν μένει τίποτα – και η αγάπη εξαφανί­ζεται όσο γρήγορα εμφανίστηκε. Η πιο οδυνηρή εμπειρία αυτού του συνδρόμου έρχεται όταν συνειδητοποιήσει ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα στις γυναίκες που (νόμιζε ότι) αγάπησε – πιθανόν να ήταν ευ­τυχισμένος με όλες τους. Αυτό είναι οδυνηρό, όχι μόνο επειδή έχασε τό­ση αγάπη και τόσες ευκαιρίες, αλλά λόγω της πραγματικής αίσθησης της εσωτερικής ζημιάς που παθαίνει τώρα – τη γνώση ότι εκείνος είχε το πρό­βλημα, και όχι αυτές. Η χρυσή τομή όμως είναι ότι ακριβώς αυτή η οδυ­νηρή συνειδητοποίηση μπορεί να εκτινάξει τον άνδρα σε μια θεραπευτι­κή τροχιά και στο τέλος ίσως να καταλάβει ότι δεν υπάρχουν πεντάμορ­φες και τέρατα – παρά μόνο στα παραμύθια.