ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ - Ὄρνιθες (1632-1665)

ΠΙ. καὶ νὴ Δί᾽ ἕτερόν γ᾽ ἐστὶν οὗ ᾽μνήσθην ἐγώ.
τὴν μὲν γὰρ Ἥραν παραδίδωμι τῷ Διί,
τὴν δὲ Βασιλείαν τὴν κόρην γυναῖκ᾽ ἐμοὶ
1635 ἐκδοτέον ἐστίν. ΠΟ. οὐ διαλλαγῶν ἐρᾷς.
ἀπίωμεν οἴκαδ᾽ αὖθις. ΠΙ. ὀλίγον μοι μέλει.
μάγειρε, τὸ κατάχυσμα χρὴ ποεῖν γλυκύ.
ΗΡ. ὦ δαιμόνι᾽ ἀνθρώπων Πόσειδον, ποῖ φέρει;
ἡμεῖς περὶ γυναικὸς μιᾶς πολεμήσομεν;
1640 ΠΟ. τί δαὶ ποιῶμεν; ΗΡ. ὅ τι; διαλλαττώμεθα.
ΠΟ. τί ᾦζύρ᾽; οὐκ οἶσθ᾽ ἐξαπατώμενος πάλαι;
βλάπτεις δέ τοι σὺ σαυτόν. ἢν γὰρ ἀποθάνῃ
ὁ Ζεὺς παραδοὺς τούτοισι τὴν τυραννίδα,
πένης ἔσει σύ· σοῦ γὰρ ἅπαντα γίγνεται
1645 τὰ χρήμαθ᾽, ὅσ᾽ ἂν ὁ Ζεὺς ἀποθνῄσκων καταλίπῃ.
ΠΙ. οἴμοι τάλας, οἷόν σε περισοφίζεται.
δεῦρ᾽ ὡς ἔμ᾽ ἀποχώρησον, ἵνα τί σοι φράσω.
διαβάλλεταί σ᾽ ὁ θεῖος, ὦ πόνηρε σύ.
τῶν γὰρ πατρῴων οὐδ᾽ ἀκαρῆ μέτεστί σοι
1650 κατὰ τοὺς νόμους· νόθος γὰρ εἶ κοὐ γνήσιος.
ΗΡ. ἐγὼ νόθος; τί λέγεις; ΠΙ. σὺ μέντοι νὴ Δία
ὤν γε ξένης γυναικός. ἢ πῶς ἄν ποτε
ἐπίκληρον εἶναι τὴν Ἀθηναίαν δοκεῖς,
οὖσαν θυγατέρ᾽, ὄντων ἀδελφῶν γνησίων;
1655 ΗΡ. τί δ᾽ ἢν ὁ πατὴρ ἐμοὶ διδῷ τὰ χρήματα
νοθεῖ᾽ ἀποθνῄσκων; ΠΙ. ὁ νόμος αὐτὸν οὐκ ἐᾷ.
οὗτος ὁ Ποσειδῶν πρῶτος, ὃς ἐπαίρει σε νῦν,
ἀνθέξεταί σου τῶν πατρῴων χρημάτων
φάσκων ἀδελφὸς αὐτὸς εἶναι γνήσιος.
1660 ἐρῶ δὲ δὴ καὶ τὸν Σόλωνός σοι νόμον·
«νόθῳ δὲ μὴ εἶναι ἀγχιστείαν παίδων ὄντων γνησίων·
ἐὰν δὲ παῖδες μὴ ὦσι γνήσιοι, τοῖς ἐγγυτάτω γένους
1665 μετεῖναι τῶν χρημάτων.»

***
ΠΙΣ. Μα κι άλλο κάτι μου έρχεται στη μνήμη.
Την Ήρα την αφήνω εγώ στο Δία,
αλλά τη Βασιλεία, τη νέα κοπέλα,
σ᾽ εμένα θα τη δώσετε γυναίκα.
ΠΟΣ. Δε θέλεις συμφιλίωση.— Πάμε πίσω.
ΠΙΣ. Λίγο με γνοιάζει.— Μάγερα, άκου· η σάλτσα
πρέπει γλυκιά να γίνει. ΗΡΑ. Βρε άνθρωπέ μου,
πού πας, βρε ευλογημένε Ποσειδώνα;
Για μια γυναίκα εμείς θα πολεμούμε;
1640 ΠΟΣ. Και τί λοιπόν να γίνει; ΗΡΑ. Ειρήνη, ειρήνη!
ΠΟΣ. Βρε χάχα, σε τυλίγουν· δεν το νιώθεις;
Ζημιώνεις τον εαυτό σου. Σαν πεθάνει
ο Δίας, αφού σε τούτους παραδώσει
τη βασιλεία, στην ψάθα εσύ θα μείνεις·
γιατί όσο βιος βρεθεί, σαν κλείσει ο Δίας
τα μάτια του, δικό σου θα είναι.
ΠΙΣ., στον Ηρακλή.
Θεέ μου,
παγίδα που σου στήνει! Έλα κοντά μου,
να σου εξηγήσω. Ο θείος σου, καημενούλη,
σε ξεγελάει· απ᾽ όσα έχει ο γονιός σου,
κατά τους νόμους τίποτε δεν παίρνεις·
1650 γιατί είσαι νόθος γιος, δεν είσαι γνήσιος.
ΗΡΑ. Νόθος εγώ; Τί λες! ΠΙΣ. Ναι, μά το Δία·
η μάνα σου είναι ξένη. Γνήσια αδέρφια
αν είχε η Αθηνά, που είναι κορίτσι,
πώς θα μπορούσε να είναι κληρονόμα;
ΗΡΑ. Κι αν ο κύρης, πεθαίνοντας, σ᾽ εμένα,
το εξώγαμο παιδί, το βιος του γράψει;
ΠΙΣ. Ο νόμος δεν αφήνει. Ο Ποσειδώνας,
που τώρα εδώ σε ξεσηκώνει, πρώτος
μαζί σου θα πιαστεί και θ᾽ απαιτήσει
του Δία το βιος, σα γνήσιος αδερφός του.
1660 Του Σόλωνα άκου ο νόμος πώς το λέει:
«Όταν υπάρχουν νόμιμα παιδιά, το εξώγαμο δεν έχει κληρονομικά δικαιώματα· αν δεν υπάρχουν νόμιμα παιδιά, τότε κληρονομούν οι πιο στενοί συγγενείς.»

Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας: ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ - ΗΛΕΚΤΡΑ

ΗΛΕΚΤΡΑ

(αστερισμός)

 

Η Ηλέκτρα είναι κόρη του Άτλαντα και της Πλειόνης, κόρης του Ωκεανού, ή της Ησιόνης, αδελφή άλλων έξι κοριτσιών που όλες μαζί τις είπαν Πλειάδες. Με εξαίρεση τη Μερόπη, όλες ενώθηκαν με θεούς (τρεις με τον Δία, δύο με τον Ποσειδώνα, μία με τον Άρη) και γέννησαν σπουδαία παιδιά.

 

Η Ηλέκτρα ενώθηκε με τον Δία και απέκτησε στη Σαμοθράκη τον Δάρδανο ή Πολυάρκη, τον Ηετίωνα ή Ιασίωνα και την Αρμονία· ενίοτε της αποδίδεται ένας ακόμη γιος, ο Ημαθίωνας. Ο πρώτος ίδρυσε τη βασιλική δυναστεία της Τροίας, τον δεύτερο τον ερωτεύτηκε η Δήμητρα, η τρίτη παντρεύτηκε τον Κάδμο των Θηβών (αν και μυθολογείται ότι η ίδια η Ηλέκτρα ήταν η σύζυγος του Κάδμου και πως η Αρμονία ήταν κόρη του Άρη και της Αφροδίτης)· ο τρίτος γιος βασίλευσε στη Σαμοθράκη.Προς τιμή της μητέρας της η Αρμονία ονόμασε μία από τις πύλες της πόλης των Θηβών Ἠλεκτρίδας πύλας. Λεγόταν ακόμη ότι το Παλλάδιο, το ξόανο της Αθηνάς, που έκλεψαν Οδυσσέας και Διομήδης από την Τροία ήταν ανάθημα της Ηλέκτρας, προσφορά στον γιο της για προστασία της πόλης (Ελλάνικος FGrH 1α, 4Φ, απ. 23), κάτι που το θεωρούμε λογικό μια και η Ηλέκτρα, ως ενήλικη γυναίκα, και τα παιδιά της ζουν στην τρωική και παρατρωική ζώνη. Εξάλλου, η Σαμοθράκη, το νησί, με τη μυστηριακή λατρεία των Μεγάλων Θεῶν, εκεί όπου η Ηλέκτρα γέννησε τα παιδιά της, ονομάζεται αλλιώς Ἠλεκτρίς. Άλλη εκδοχή για το Παλλάδιο, θέλει την Ηλέκτρα να καταφεύγει στο θεϊκό άγαλμα για προστασία, σαν σε άσυλο απαραβίαστο, που η ίδια η θεά Αθηνά είχε κατασκευάσει και τοποθετήσει δίπλα στον Δία. Θυμωμένος ο Δίας το γκρέμισε από τον ουρανό στη γη. Το άγαλμα έπεσε στην Τρωάδα πάνω σε ένα λόφο, τη στιγμή που ο Ίλος ίδρυε την πόλη που θα ονομαζόταν Τροία και για την ώρα Ίλιον από τον ιδρυτή της. Η πτώση του αγάλματος θεωρήθηκε ευνοϊκό και επιδοκιμασίας θεϊκό σημάδι για την πόλη που επρόκειτο να κτιστεί και φυλαγόταν από τότε σε ναό της πόλης.

 

Στις ιταλικές παραλλαγές του μύθου η Ηλέκτρα γίνεται σύζυγος του βασιλιά των Ετρούσκων Κόρυθου και τα παιδιά τους Δάρδανος και Ιασίονας γεννιούνται στην Ιταλία και ύστερα φεύγουν, ο ένας στη Σαμοθράκη, ο άλλος στην Τρωάδα. Αργότερα η Ηλέκτρα και οι αδελφές της καταστερώθηκαν. Για τις αιτίες της μεταμόρφωσης των επτά αδελφών παραδίδονται διάφορες αιτίες:

 

1. Τις Πλειάδες, μαζί με τη μητέρα τους Πλειόνη, αντάμωσε στη Βοιωτία ο κυνηγός Ωρίωνας που τις κυνήγησε για πέντε χρόνια. Ο Δίας, τελικά, τις λυπήθηκε και τις μεταμόρφωσε πρώτα σε περιστέρια και μετά σε αστέρι*.

 

2. Ένιωσαν βαθιά λύπη για τον πατέρα τους Άτλαντα, καταδικασμένο από τον Δία να κουβαλά στους ώμους του τον ουρανό.

 

3. Ένιωσαν βαθιά λύπη, μαζί και οι αδελφές τους Υάδες, για τον θάνατο του αδελφού τους Ύαντα, που τον είχε τσιμπήσει φίδι.

 

Η Πλειάδα Ηλέκτρα, από την οποία καταγόταν το γένος των Τρώων βασιλέων, λυπήθηκε πολύ για την πτώση της Τροίας και επειδή το γένος του γιου της Δάρδανου χανόταν ολοκληρωτικά. Γι' αυτό απομακρύνθηκε από τις αδελφές της, που θεωρούνταν ότι έσερναν τον κύκλιο χορό των αστεριών και έπαψε να λάμπει. Εγκαταστάθηκε στον αρκτικό κύκλο και μόνο κάποιες φορές τον χρόνο εμφανίζεται στον ουράνιο θόλο, με λυτά μαλλιά και σαν να θρηνεί. Γι' αυτό οι άνθρωποι την αποκαλούσαν κομήτη· ή αλεπού.

---------------------------

*Πλειάδος

 

Ἐπὶ τῆς ἀποτομῆς τοῦ Ταύρου τῆς καλουμένης ῥάχεως <ἡ> Πλειάς ἐστιν· συνηγμένης δ' αὐτῆς εἰς ἀστέρας ἑπτά, λέγουσιν εἶναι τῶν Ἂτλαντος θυγατέρων, διὸ καὶ ἑπτάστερος καλεῖται· οὐχ ὁρῶνται δὲ αἱ ἑπτά, ἀλλ' αἱ ἕξ· τὸ δὲ αἴτιον οὕτω πως λέγεται. τὰς μὲν γὰρ <ἕξ> φασι Θεοῖς μιγῆναι, τὴν δὲ μίαν θνητῷ· τρεῖς μὲν οὖν μιγῆναι Διί, Ἠλέκτραν ἐξ ἧς Δάρδανος, Μαῖαν ἐξ ἧς Ἑρμῆς, Ταϋγέτην ἐξ ἧς Λακεδαίμων· Ποσειδῶνι δὲ δύο μιγῆναι, Ἀλκυόνην ἐξ ἧς Ὑριεύς, Κελαινὼ ἐξ ἧς Λύκος· Στερόπη δὲ λέγεται Ἂρει μιγῆναι, ἐξ ἧς Οἰνόμαος ἐγένετο· Μερόπη δὲ Σισύφῳ θνητῷ, διὸ παναφανής ἐστιν. μεγίστην δ' ἔχουσι δόξαν ἐν τοῖς ἀνθρώποις ἐπισημαίνουσαι καθ' ὥραν. θέσιν δὲ ἔχουσιν εὖ μάλα κείμεναι κατὰ τὸν Ἵππαρχον τριγωνοειδοῦς σχήματος.

(Ερατοσθένους Καταστερισμοί 1.23.2-16)

Τα μυστικά που κρύβονται πίσω από τα ψέματα

Μία μέρα τον χρόνο είναι η μοναδική μας ευκαιρία να πούμε όποιο ψέμα λαχταράει η ψυχή μας, να ξεγελάσουμε τους φίλους, τους γνωστούς και την οικογένειά μας, να τους τρομάξουμε, να τους φέρουμε αντιμέτωπους με μια αξιολόγηση ή μια οδυνηρή αλήθεια, χωρίς να υπάρχει καμία ολέθρια συνέπεια! Παρόλα αυτά, μικρά ή μεγάλα ψέματα λέμε σε καθημερινή βάση!

 

Για ποιους λόγους λέμε ψέματα;

 

Είμαστε το μοναδικό ον στο ζωικό βασίλειο που έχει την ικανότητα να ξεγελά τους ομοίους του. Ήδη από μικρή ηλικία κοινωνικοποιούμαστε ώστε να λέμε ψέματα. Ακόμα και τα μικρά, αθώα ψεματάκια, ή τα «κατά συνθήκη ψεύδη» που λέμε για να μη φέρουμε κάποιον άλλο σε δύσκολη θέση ή για να δικαιολογηθούμε, εξακολουθούν να ανήκουν στην κατηγορία «ψέματα». Υπάρχουν όμως και άλλες κατηγορίες ψεμάτων, λιγότερο αποδεκτών.

 

Ψέματα...αυτοπεποίθησης

 

Συχνά ένας άνθρωπος επιλέγει να πει ψέματα κινούμενος από μια βαθύτερη αίσθηση ανασφάλειας και έλλειψης αυτοπεποίθησης. Προκειμένου να τονώσει το «εγώ» του και να παρουσιάσει τον εαυτό του με λαμπερότερα χρώματα σε μια βελτιωμένη εκδοχή του, καταφεύγει σε μικρότερα ή μεγαλύτερα ψέματα. Πρόκειται για προσπάθεια ανύψωσης και βελτίωσης της αυτοεικόνας ή κατάστασης που τον αφορά τόσο απέναντι στον εαυτό του όσο και απέναντι στους άλλους. Δυστυχώς όμως, η τακτική αυτή μπορεί να είναι πρόσκαιρα ανακουφιστική, στην πραγματικότητα δε λύνει βέβαια το πρόβλημα, αφού το άτομο που λέει το ψέμα εξακολουθεί να αισθάνεται άσχημα μέσα του και να έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση.

 

Ψέματα ωραιοποίησης

 

Άλλοτε πάλι, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την τεχνική του ψέματος για να ωραιοποιήσουν κάποια κατάσταση και να προβάλουν με θετικό τρόπο ορισμένα χαρακτηριστικά της προς τα έξω. Έτσι, επιλέγουν να πουν ότι στις διακοπές έμειναν σε πολύ καλό ξενοδοχείο (ενώ έμειναν σε ενοικιαζόμενα δωμάτια), ότι έφαγαν σε ένα πολύ γκουρμέ εστιατόρια (ενώ πήγαν στην ταβέρνα της γειτονιάς), ότι αγόρασαν κάτι ακριβό (το οποίο κόστισε όμως λίγο), ότι πέρασαν ένα μοναδικό τριήμερο (ενώ δεν έβλεπαν την ώρα να επιστρέψουν). Αυτή η ανάγκη μερικών ανθρώπων υπαγορεύεται από μια αίσθηση κατωτερότητας ή αίσθηση ότι οι άλλοι είναι καλύτεροι και σημαντικότεροι. Προσπαθούν λοιπόν να αντισταθμίσουν τη δική τους ζωή προσπαθώντας να την κάνουν να φανεί καλύτερη και να κάνει καλύτερη εντύπωση σε τρίτους. Αυτά τα ψέματα μπορεί εύκολα να αποκαλυφθούν και να αφήσουν το άτομο που τα λέει εκτεθειμένο και στην κοροϊδία των άλλων.

 

Ψέματα ως ανακατασκευή του εαυτού

 

Σε άλλες περιπτώσεις το ψέμα αποτελεί τη μοναδική εναλλακτική λύση για κάποιον που θέλει να παρουσιάσει τον εαυτό του τελείως διαφορετικό από ότι είναι. Η εύκολη λύση για να γίνει ο δειλός γενναίος, ο άπειρος έμπειρος, ο αθώος πονηρός είναι να βρει ένα ψέμα και να παρουσιάσει τον εαυτό του με ανάλογο τρόπο, αποκρύπτοντας τα πραγματικά στοιχεία του χαρακτήρα του. Το μεγάλο μειονέκτημα αυτής της μεθόδου βέβαια είναι ότι οι μάσκες πέφτουν εύκολα και τότε το άτομο εκτίθεται και νιώθει απογυμνωμένο....

 

Ψέματα για να κερδίσουμε ή να αποφύγουμε κάτι

 

Πολλές φορές καταφεύγει κανείς στο ψέμα προκειμένου να δημιουργήσει τις κατάλληλες ψυχολογικές συνθήκες στον αποδέκτη του ψέματος για να λυπηθεί ή να συμμεριστεί τις ανάγκες αυτού που λέει ψέματα. Με αυτή την τεχνική μπορεί κανείς να κερδίσει κάτι ή να αποφύγει κάποια κατάσταση. Ξανά βέβαια, το πρόβλημα είναι ότι ισχύει η παροιμία «μια του κλέφτη, δυο του κλέφτη, τρεις και τον επιάσαμε», αφού η απάτη κάποτε ξεσκεπάζεται.

 

Ψέματα αυτοπροστασίας

 

Υπάρχουν και τα ψέματα που λέει κανείς για να προστατέψει τον εαυτό του από αρνητικές συνέπειες της συμπεριφοράς του: το παιδί που λέει στη δασκάλα ότι ο σκύλος έφαγε το τετράδιο εργασιών, η έφηβη που λέει ότι είναι για καφέ με τη φίλη της και βρίσκεται σε ένα μπαρ με τον σύντροφό της, ο υπάλληλος που σκαρφίζεται απίθανες δικαιολογίες για να απολογηθεί που άργησε για πολλοστή φορά στη δουλειά του, το άτομο που βρίσκει ένα ψέμα για να μη πει στον σύντροφό του κάποια οδυνηρή αλήθεια, και η λίστα συνεχίζεται....Μπορεί αυτά τα ψέματα να προσφέρουν πρόσκαιρη κάλυψη, αλλά συνήθως αποκαλύπτονται –και μάλιστα γρήγορα- ενώ έχουν πολύ αρνητικές συνέπειες, αφού ο αποδέκτης τους νιώθει ότι αυτός που του είπε ψέματα τον έχει προδώσει και απογοητεύσει. Το αποτέλεσμα είναι ότι χάνεται η εμπιστοσύνη και πολλές φορές κλονίζεται η σχέση.

 

Μπορούμε να μη λέμε ψέματα;

 

Αυτό είναι πράγματι ένα καυτό ζήτημα. Από τη μία μεριά, το να μη λέμε κανένα ψέμα ίσως δεν είναι εφικτό, με την έννοια ότι χρειαζόμαστε κάποιο μηχανισμό δικής μας προστασίας (πχ, συναντάμε κάποιον γνωστό στο δρόμο μας ρωτάει πώς είμαστε κι εμείς απαντάμε «καλά», ενώ στην πραγματικότητα είμαστε στις μαύρες μας) ή κάποιον μηχανισμό προστασίας των αγαπημένων μας προσώπων (μας ρωτάει η κολλητή μας που έχει πάρει πολλά κιλά αν της πάει ένα συγκεκριμένο ρούχο κι εμείς αποφεύγουμε να απαντήσουμε κατηγορηματικά «όχι» και της προτείνουμε ότι κάτι άλλο πράγματι της ταιριάζει περισσότερο).

 

Από την άλλη, όταν καταφεύγουμε στο ψέμα ως τρόπο ζωής εκεί μπορεί να μπλέξουμε στ' αλήθεια, με την έννοια ότι δε λύνουμε τελικά τα προβλήματά μας (μάλλον δημιουργούμε περισσότερα) ούτε και διευκολύνουμε τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.

 

Όταν κάποιος συνειδητοποιήσει ότι καταφεύγει στο ψέμα πολύ συχνά και στη συνέχεια υφίσταται τις αρνητικές του συνέπειες, θα πρέπει να εξετάσει για ποιο λόγο λέει ψέματα και να προσπαθήσει να βρει τους λόγους που τον εμποδίζουν να πει την αλήθεια. Μόνο έτσι θα απελευθερωθεί και θα έχει καλύτερες σχέσεις με τον εαυτό του και τους άλλους.

Εξιδανίκευση και Υποτίμηση

Η επιθυμία των μικρών παιδιών, να πιστεύουν ότι τα άτομα που κυβερνούν τον κόσμο είναι από τη φύση τους πιο σοφά και πιο ισχυρά από τους συνηθισμένους ανθρώπους που πέφτουν σε σφάλματα, επιβιώνει στους περισσότερους από εμάς και σε μεγαλύτερη ηλικία.

Όλοι μας εξιδανικεύουμε. Κουβαλούμε υπολείμματα της ανάγκης μας να αποδώσουμε ιδιαίτερη αξία και δύναμη σε άτομα από τα οποία εξαρτιόμαστε συναισθηματικά.

Η φυσιολογική εξιδανίκευση είναι ένα ουσιαστικό μέρος της ώριμης αγάπης.

Επιπλέον, η τάση μας, που αναπτύσσεται στην πορεία του χρόνου, για απόρριψη ή υποτίμηση των ανθρώπων με τους οποίους είχαμε συναισθηματική σχέση ως παιδιά φαίνεται ότι αποτελεί ένα φυσιολογικό και σημαντικό βήμα της διεργασίας αποχωρισμού-εξατομίκευσης.

Κανένας δεκαοκτάχρονος που εγκαταλείπει με τη θέλησή του το σπίτι του δεν αισθάνεται ότι το μέρος που αφήνει είναι καλύτερο από το μέρος στο οποίο σκοπεύει να πάει.

Σε μερικά άτομα όμως η ανάγκη της εξιδανίκευσης φαίνεται ότι δεν διαφοροποιείται και πολύ από τη μορφή που είχε στη βρεφική τους ηλικία. Μέσω της ψυχολογικής συγχώνευσης με αυτό το υπέροχο Άλλο θα είναι ασφαλείς.

Επιπλέον, ελπίζουν να απαλλαγούν από τη ντροπή. Απόρροια της εξιδανίκευσης και της πεποίθησης για την τελειότητα του άλλου είναι ότι το άτομο δεν ανέχεται τις δικές του ατέλειες.

Η λαχτάρα του βρέφους για την παντοδύναμη τροφό του συνήθως εμφανίζεται και στις θρησκευτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων.

Με πιο προβληματικό τρόπο συναντάται στην επιμονή ενός ατόμου ότι ο ερωτικός του σύντροφος είναι τέλειος, ή στην πεποίθησή του ότι ο προσωπικός του γκουρού είναι αλάθητος, ότι το σχολείο του είναι το καλύτερο, ότι το γούστο του είναι ακαταμάχητο, ότι η κυβέρνηση της χώρας του δεν είναι δυνατόν να κάνει σφάλματα, καθώς και σε άλλες συναφείς αυταπάτες.

Σε γενικές γραμμές, όσο πιο εξαρτημένο είναι ή αισθάνεται ότι είναι ένα άτομο, τόσο πιο ισχυρός είναι ο πειρασμός της εξιδανίκευσης των άλλων.

Όσο περισσότερο εξιδανικεύεται ένα άτομο / αντικείμενο, τόσο πιο ραγδαία θα είναι η υποτίμηση η οποία τελικά θα του συμβεί.

Στην καθημερινή ζωή διαπιστώνουμε τέτοιες αναλογίες στο μίσος και στην οργή που στρέφονται ενάντια σε όσους φαίνονται να υπόσχονται πολλά και στη συνέχεια απέτυχαν να εκπληρώσουν τις προσδοκίες των γύρω τους.

Να βρεις την απλότητα στον κόσμο μέσα σου, ταξιδιώτη… Μονάχα έτσι θα βρεις την ευτυχία σου

Όπως ξεκινούν όλες οι ιστορίες, ακριβώς έτσι θα ξεκινήσει και τούτη εδώ που έχω να σου πω. Μια φορά κι έναν καιρό ήρθε στον κόσμο μας, με την μορφή μιας πανέμορφης γυναίκας, η απλότητα.

Έζησε εδώ για να φέρει την ευτυχία, με απόλυτη επίγνωση της αποστολής της προσπαθούσε καθημερινά να ορθώσει το ανάστημά της και να μιλήσει για την αλήθεια που γνώριζε. Βίωσε όμως όλη την απαξίωση στην προσπάθειά της αυτή, γιατί κανένας δεν στάθηκε να την κοιτάξει, να την ακούσει, να αισθανθεί τον λόγο της.

Λένε, πως από τότε διαλύθηκε στο σύμπαν και πως όλη η ουσία της σκορπίστηκε σαν τις στάχτες παντού. Αρχικά, χώθηκε μέσα στη φύση για να σωθεί, ζητώντας της να γίνει το πρώτο καταφύγιό της. Έτσι, έγινε ανατολή του ήλιου γλυκιά για να μας θυμίζει πως μια καινούρια μέρα ξεκινάει. Μα και δύση, για να μας γεμίζει με εκτίμηση για την μέρα που μόλις έφυγε.

Έγινε η σιωπή και η γαλήνη που μας χαρίζεται σαν δώρο όταν βρισκόμαστε στα αόρατα χέρια της φύσης. Τιτίβισμα πουλιών έγινε που ομορφαίνει κάθε πρωινό μας κι ύστερα κούρνιασε μέσα στα φτερά τους θυμίζοντάς μας, κάθε φορά που τα κοιτάμε να πετούν, την αιώνια σύνδεσή μας με τον ουρανό.

Οι στάχτες της αργότερα άγγιξαν τα πάντα τρυπώνοντας στα πιο μικρά και καθημερινά πράγματα που δύσκολα το μάτι μας πηγαίνει και εκτιμά. Μυρωδιές, κρύβεται πίσω απ’ όλες τις μυρωδιές. Τη μυρωδιά των λουλουδιών που ευωδιάζουν το μέσα σου, τη μυρωδιά σ’ ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί που θ’ ανοίξεις, τη μυρωδιά από το ζεστό φαγητό που μια μητέρα ετοιμάζει για τα παιδιά της και τη μυρωδιά μιας αγκαλιάς που ζεστάνει την καρδιά σου.

Κρύβεται στα πάντα γύρω σου και από τότε, λένε, πως περιμένει να την κοιτάξεις γιατί μ’ ένα σου κοίταγμα μπορεί να φωλιάσει στην ψυχή σου και να σου μάθει πώς να είσαι ευτυχισμένος εδώ.

Ανέκαθεν αυτή ήταν η αποστολή της και δέχτηκε να διαλυθεί στον αέρα της γης και να ζήσει παντοτινά εκεί, σε κάθε αεράκι που δροσίζει το μάγουλό σου, για να σου διδάξει την παρουσία της. Στα μικρά, στα απλά, στα εύκολα και στα αυτονόητα που γαλουχηθήκαμε όλοι να μην κοιτάμε, εκεί βρίσκεται. Κάπως έτσι τελειώνει αυτή η ιστορία, όλη η διδαχή και η προίκα που έχει να σου προσφέρει μέσα σε μια πρόταση είναι κλεισμένη:

«Να βρεις την απλότητα στον κόσμο μας, και στον κόσμο μέσα σου, ταξιδιώτη! Μονάχα έτσι θα βρεις την ευτυχία σου»

Με ποιους τρόπους μπορεί η μουσική να ρυθμίσει τα συναισθήματά μας

Η ρύθμιση συναισθημάτων είναι η ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης και ανταπόκρισης σε μια συναισθηματική εμπειρία. Περιλαμβάνει τυπικά μια επιλογή συναισθημάτων, πότε μπορούμε να τα έχουμε και πώς να τα εκφράζουμε. Για παράδειγμα, αν ο στόχος είναι να μειώσουμε ένα αρνητικό συναίσθημα, μπορούμε να επιλέξουμε τον περισπασμό ώστε να ηρεμήσουμε. Οι ικανότητες ρύθμισης του συναισθήματος θεωρούνται σημαντικότατες για την ψυχική μας υγεία.

Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη μουσική για να βελτιώσουν τη διάθεσή τους σε καθημερινή βάση. Χρησιμοποιούμε επίτηδες τη μουσική για να ενισχύσουμε τα θετικά συναισθήματα και να μειώσουμε τα αρνητικά ή ακόμα και το αντίθετο.

7 τρόποι με τους οποίους η μουσική ρυθμίζει τα συναισθήματά μας

1. Μουσική απόλαυση

Η μουσική έχει ισχυρή σύνδεση με τα συναισθήματα της απόλαυσης. Μπορεί να πυροδοτήσει τις ίδιες βιολογικές και ψυχολογικές αποκρίσεις που σχετίζονται με άλλες θεμελιώδεις ανταμοιβές, όπως το φαγητό, το σεξ και τα χρήματα.

2. Μουσική ως κάθαρση

Η μουσική βοηθά στην επεξεργασία των αρνητικών συναισθημάτων με έναν αβλαβή τρόπο. Για παράδειγμα, όταν ακούμε λυπητερή μουσική, αποσυνδεόμαστε από κάθε πραγματική απειλή ή κίνδυνο που η μουσική αναπαριστά.

3. Μουσική και ρυθμική κίνηση

Ο εσωτερικός μας ρυθμός επιταχύνεται ή επιβραδύνεται για να γίνει ένα με τη μουσική. Για παράδειγμα, ο χορός είναι η τυπική συμπεριφορά για να κινούμαστε σε συμφωνία με τη μουσική. Το συναίσθημα της μουσική αντανακλάται στο σώμα και στο πρόσωπό μας.

4. Αξιολογική εξάρτηση

Περιλαμβάνει μια μεταφορά των συναισθημάτων που σχετίζονται με παρελθοντικά γεγονότα. Και όταν ακούμε τη μουσική, αυτή «ξυπνά» συναισθήματα και αναμνήσεις, είτε θετικά, είτε αρνητικά.

5. Συναισθηματική μετάδοση

Με τον ίδιο τρόπο που Με τον ίδιο τρόπο που νιώθουμε συμπόνια και συχνά «υιοθετούμε» τα συναισθήματα των άλλων, νιώθουμε επίσης τα συναισθήματα από τη μουσική, επειδή είναι μεταδοτικά. Η λυπητερή μουσική τείνει να θλίβει τους ανθρώπους• η χαρούμενη να φτιάχνει τη διάθεση. Μάλιστα, τείνουμε να υιοθετούμε και τις στάσεις του σώματος που σχετίζονται με το είδος της μουσικής.

6. Εργαλείο για πνευματικό οραματισμό

Η μουσική αποδεικνύεται αρκετά αποτελεσματική στο να υποβοηθά τον πνευματικό οραματισμό. Η φαντασία άλλωστε συνδέεται στενά με τη μουσική

7. Στίχοι

Οι στίχοι που ταιριάζουν με μια κατάσταση που ζούμε, κάτι από την προσωπική μας εμπειρία δίνει φωνή στα συναισθήματά μας, που πολλές φορές δεν μπορούν να εκφραστούν με άλλο τρόπο.

Μάρκος Αυρήλιος: Ό,τι στέκεται εμπόδιο στο δρόμο, γίνεται ο δρόμος

Το έτος 170, τη νύχτα, στη σκηνή του στο μέτωπο του πολέμου στη Γερμανία, ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας, κάθισε να γράψει. Ή μπορεί να ήταν λίγο πριν από την αυγή στο παλάτι του στη Ρώμη. Ή ίσως να ξέκλεψε λίγα δευτερόλεπτα κατά τη διάρκεια των αγώνων στο Κολοσσαίο, αδιαφορώντας για την αιματοχυσία που λάμβανε χώρα ακριβώς από κάτω.

Η ακριβής τοποθεσία δεν έχει σημασία. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι αυτός ο άντρας, ο οποίος είναι σήμερα γνωστός ως ο τελευταίος από τους Πέντε Καλούς Αυτοκράτορες, κάθισε να γράψει.
 
Όχι για το κοινό ή για κάποια δημοσίευση, αλλά για τον εαυτό του. Και αυτά που έγραψε συνιστούν αναμφίβολα έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους στην Ιστορία για την αντιμετώπιση κάθε αρνητικής κατάστασης που μπορεί να συναντήσουμε στη ζωή. Ένα μυστικό για να πετύχουμε όχι απλώς παρά τα όσα συμβαίνουν, αλλά χάρη σε αυτά.

Εκείνη τη στιγμή, έγραψε μόνο μία παράγραφο. Ελάχιστο μέρος της ήταν δικό του. Σχεδόν κάθε σκέψη θα μπορούσε, με τη μία ή την άλλη μορφή, να βρεθεί στα γραπτά των δασκάλων και των ινδαλμάτων του. Όμως, μόλις σε ογδόντα πέντε λέξεις, ο Μάρκος Αυρήλιος όρισε και διατύπωσε με μεγάλη σαφήνεια μια διαχρονική ιδέα, που επισκιάζει τα μεγάλα ονόματα εκείνων που προηγήθηκαν: του Χρύσιππου, του Ζήνωνα, του Κλεάνθη, του Αρίστωνα, του Απολλώνιου, του Ιούνιου Ρούστικου, του Επίκτητου, του Σενέκα, του Μουσώνιου Ρούφου. Και για εμάς είναι αρκετή.

«Οι ενέργειές μας μπορεί να συναντήσουν εμπόδια… αλλά τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει τις προθέσεις ή τη διάθεσή μας. Γιατί μπορούμε να προσαρμοστούμε. Ο νους προσαρμόζεται και αξιοποιεί προς όφελός του ό,τι μας εμποδίζει να δράσουμε»

Και στη συνέχεια, καταλήγει με τα ακόλουθα σημαντικά λόγια που έμελλε να γίνουν απόφθεγμα:

«Ό,τι εμποδίζει τη δράση, προωθεί τη δράση.
Ό,τι στέκεται εμπόδιο στο δρόμο, γίνεται ο δρόμος»

Στα λόγια του Μάρκου Αυρήλιου βρίσκεται το μυστικό της τέχνης που είναι γνωστή ως η ανατροπή των εμποδίων. Να ενεργεί κανείς με βάση μια «ειδική ρήτρα», έτσι ώστε να υπάρχει πάντα κάποιος τρόπος ή κάποια άλλη οδός για να φτάσει εκεί που θέλει. Για να είναι τα εμπόδια ή τα προβλήματα πάντα κάτι αναμενόμενο, αλλά ποτέ μόνιμο. Έτσι ώστε ό,τι στέκεται εμπόδιο στον δρόμο μας να μπορεί να μας δώσει δύναμη.

Η αυτογνωσία δεν αρκεί αν ο στόχος είναι η ευτυχία

Η γνώση του εαυτού μας θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η πιο σημαντική γνώση που οφείλουμε να κατακτήσουμε στη διάρκεια της ύπαρξής μας. Η γνώση του εαυτού φυσικά δεν είναι ούτε απλή ούτε εύκολη υπόθεση κι ενίοτε δεν αρκεί ολόκληρη η ζωή του ανθρώπου για να αποκτηθεί.

Εννοείται βέβαια ότι για να ανασηκώσει ο άνθρωπος το πέπλο του φαίνεσθαι και να καταδυθεί στα άδυτα της προσωπικότητάς του, αντικρίζοντας τον δικό του Μινώταυρο, χρειάζεται πρωτίστως μια θαρραλέα βουτιά αλλά συγχρόνως μια επίπονη, επίμονη και μακροχρόνια παρατήρηση με όσο πιο αντικειμενική ματιά γίνεται.

Αυτή η διαδικασία προϋποθέτει έναν πρόθυμο άνθρωπο ο οποίος θα έχει υπόψη του ότι πρόκειται να βαδίσει σε ένα κακοτράχαλο ανηφορικό και δύσβατο μονοπάτι που θα τον αλλάξει μια για πάντα, αν φυσικά είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την αλήθεια του γιατί δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που εθελοτυφλούν κι αποφεύγουν να σταθούν απέναντι στον πραγματικό τους εαυτό που στέκεται γυμνός πίσω από τα λογής-λογής εφήμερα κι επίπλαστα ενδύματα. Ενώ είναι πολλοί εκείνοι που θα αντιδράσουν με θυμό, που εγείρεται υποσυνείδητα, όταν κάποιος τρίτος φωτίσει ως εν δυνάμει εωσφόρος μια δική τους κακέκτυπη όψη.

Αλλά κι όταν ακόμη ο παρατηρητής κατορθώσει να φτάσει στη πολυπόθητη γνώση του εαυτού του κι αποδεχθεί ότι αυτό που έχει κατανοήσει πρόκειται για αποτέλεσμα δικού του έργου, ένα αμάλγαμα πολύχρονης δράσης, συμπεριφοράς, σκέψης και λόγου, δεν θα έχει πετύχει παρά μόνο ένα μέρος της Ηράκλειας προσπάθειάς του, γιατί αν αφεθεί στο δημιούργημα που έχει κατασκευάσει, τότε απλά θα έχει γνώση του ποιος στ’ αλήθεια είναι αλλά αυτό που είναι χρειάζεται βελτίωση στο βαθμό που έχει γίνει συνειδητό πόση βελτίωση και σε ποια σημεία χρειάζεται.

Η αυτογνωσία δεν αρκεί αν ο στόχος είναι η ευτυχία. Κι αυτό επειδή ευτυχία σημαίνει «ευ τεύχω» δηλαδή καλώς δημιουργώ και δεν έχει καμία σχέση με την παρερμηνευμένη έννοια «καλή τύχη». Δημιουργία λοιπόν κι όχι τύχη, άρα ο άνθρωπος για να ευτυχήσει θα πρέπει να δομήσει έναν νέο εαυτό απορρίπτοντας κάθε τι ανώφελο κι ελαττωματικό.

Η αυτοβελτίωση όμως είναι ακόμη πιο δύσκολο εγχείρημα από την αυτογνωσία και παρόλο που η δεύτερη αποκτιέται με πόνο και κόπο, εν τούτοις η πρώτη μπορεί να μην επιτευχθεί ποτέ γιατί ο άνθρωπος ενίοτε είναι θύμα των συνηθειών του που σαν μέγγενη τον κρατούν δέσμιο στο άρμα της υποτροπής. Καθώς εκείνος προσπαθεί να κάνει ένα βήμα μπροστά, τα άγκιστρα των συνηθειών θα τον οδηγούν ξανά πίσω επαναλαμβάνοντας ίδιες συμπεριφορές.

Αφού ο άνθρωπος γνωρίσει τον εαυτό του, ωθούμενος από μια σφοδρή επιθυμία για αυτογνωσία, θα πρέπει στη συνέχεια να αναδυθεί μέσα του η ακατανίκητη επιθυμία να αλλάξει αυτό που είναι, σε αυτό που αρχικά ήταν. Με λίγα λόγια, το κακέκτυπο να αποκτήσει ξανά τη μορφή του αρχέτυπου, δίχως να ενδυθεί μια νέα μορφή αλλά αντιθέτως: απαλλασσόμενος από χλαμύδες που έχουν επικαθίσει πάνω στο αρχέτυπο μέσα από μη ωφέλιμες συνήθειες κι από προσκολλήσεις που έθρεψαν ελαττώματα.

Η γνώση του εαυτού είναι μια προτροπή που έχει αναγραφεί στη μετόπη της εισόδου στο μαντείο των Δελφών για να καταδείξει ότι αποτελεί την αφετηρία, το ελάχιστο απαιτούμενο ώστε να εισέλθει κάποιος στα άδυτα του δικού του ιερού ναού. Είναι το σημείο δίχως επιστροφή, είναι η άκρη της κλωστής από το κουβάρι που πρέπει να ξετυλίξει για να μη χαθεί στο λαβύρινθό του. Αν όμως ο ήρωας της γνώσης δεν σκοτώσει τον Μινώταυρο του είναι βέβαιο ότι θα θανατωθεί απ’ αυτόν και πλέον δε θα είναι παρά ένας νεκρός – ζωντανός, ένα τυφλός Μάντης αλλά ως εκεί και τίποτε παραπάνω.

Το φως απ’ την αποκάλυψη της αλήθειας πρέπει να γίνει φωτοστέφανο του νέου ανθρώπου, να σταθεί ως περιστέρα πάνω στο κεφάλι του ως ένδειξη αγνότητας, ως αποτέλεσμα απαλοιφής κάθε στοιχείου που μέχρι πρότινος αμαύρωνε τη ψυχοσύνθεσή του.

Έχει ειπωθεί ότι ένα γραμμάριο δράσης ισοδυναμεί με ένα τόνο θεωρίας κι αυτό ακριβώς ισχύει και για την αυτοβελτίωση του ανθρώπου ο οποίος έχει γνωρίσει τον εαυτό του κι επιθυμεί να τον αλλάξει. Αρκεί ένα γραμμάριο δράσης αλλά πολλές φορές αυτό το γραμμάριο θα το νιώθει σαν ένα ολόκληρο βουνό στις πλάτες του.

Και ναι θα είναι ένα βαρύ φορτίο αλλά το καλό νέο είναι ότι δε θα τον ταλαιπωρεί όπως τον Σίσυφο αρκεί να το πετάξει με μιας από πάνω του υιοθετώντας νέες συνήθειες οι οποίες σταδιακά θα αντικαταστήσουν τις παλιές. Ο άνθρωπος που εργάζεται για τη γνώση του εαυτού δε πρέπει να αναπαυτεί πάνω στις δάφνες αυτής της επιτυχίας αλλά να εργασθεί αδιάκοπα σμιλεύοντας τον εαυτό ως ένας ακούραστος γλύπτης, αποκαλύπτοντας αργά αλλά σταθερά την κάλλιστη μορφή του.

Και ακριβώς επειδή δεν αισθανόμαστε πως είμαστε άρρωστοι, η γιατρειά μας καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη

Ας προσθέσουμε μιαν ακόμα ιστορία, την οποία ο Σενέκας διηγείται σε ένα γράμμα του.

“Ξέρεις”, λέει, γράφοντας στον Λουκίλιο, “πως η Αρπάστη, η παλαβή δούλα της γυναίκας μου, έμεινε στο σπίτι μου σαν κληρονομικό βάρος· γιατί, από το χαρακτήρα μου, είμαι εχθρός αυτών των τεράτων και αν έχω διάθεση να γελάσω με κάποιον χαζό, δεν μου χρειάζεται να τον ψάξω αρκετά μακριά: γελάω για τον ίδιο μου τον εαυτό. Αυτή η χαζή έχασε ξαφνικά το φως της.

Σου διηγούμαι πράγμα περίεργο αλλά αληθινό: δεν αισθάνεται διόλου πως είναι τυφλή και πιέζει αδιάκοπα τον επιστάτη να την πάρει έξω, γιατί λέει πως το σπίτι μου είναι σκοτεινό.

Εκείνο που περιγελάμε σε αυτή τη γυναίκα, σε παρακαλώ να πιστέψεις πως συμβαίνει στον καθένα μας· κανείς δεν γνωρίζει πως είναι φιλάργυρος ή πως ορέγεται ξένα πράγματα.

Οι τυφλοί τουλάχιστον ζητούν έναν οδηγό. Εμείς ξεφεύγουμε από τον ίσιο δρόμο με τη δική μας συγκατάθεση. Δεν είμαι φιλόδοξος, λέμε, αλλά στη Ρώμη δεν μπορεί να ζήσει κανείς διαφορετικά· δεν είμαι σκορποχέρης, αλλά η πόλη απαιτεί μεγάλα έξοδα· δεν είναι λάθος μου να είμαι χολερικός ή φταίει η νιότη αν ακόμα δεν έχω φέρει σε λογαριασμό κάποιον οριστικό τρόπο ζωής. Ας μην ψάχνουμε έξω από εμάς για την αρρώστια μας· η αρρώστια είναι μέσα μας, φυτεμένη στα σωθικά μας. Και ακριβώς επειδή δεν αισθανόμαστε πως είμαστε άρρωστοι, η γιατρειά μας καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη.

Αν από νωρίς δεν αρχίσουμε να φροντίζουμε τις πληγές μας, πότε άραγε θα καταφέρουμε να γιατρέψουμε και αυτές και τα κακά που τις προκαλούν; Ωστόσο, έχουμε ένα πολύ γλυκό γιατρικό, δηλαδή τη Φιλοσοφία, που προσφέρει την πιο γλυκιά γιατρειά. Τις άλλες γιατρειές τις απολαμβάνουμε μόνο όταν έχουν κάμει τη δουλειά τους· ετούτη μας προσφέρει χαρά μεμιάς”.

ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ: Η ιατρική θεραπεύει τις ασθένειες του σώματος, η σοφία εξαλείφει τις ασθένειες της ψυχής

Από τους πρώτους φιλοσόφους της «ατομικής θεωρίας», μαζί με τον δάσκαλό του τον Λεύκιππο, λέγεται ότι ο Δημόκριτος έζησε ως εκατόν εννιά χρονών κι ότι είχε έναν χαρακτήρα μισότρελο και εκκεντρικό.

Αφοσιώθηκε κυρίως στην προσπάθειά του να καταλάβει τι δομεί την ύλη, ωστόσο έχουν διασωθεί και δικές του αξιόλογες απόψεις για την τέχνη του ζην, όπως η ακόλουθη: Όποιος επιζητεί την ηρεμία του πνεύματος οφείλει να ασχολείται με ελάχιστα θέματα, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και ως πολίτης- δεν πρέπει να καταπιάνεται με τίποτα που υπερβαίνει τις δυνάμεις του και τη φύση του- πρέπει να παραμένει σε επαγρύπνηση με σκοπό να αγνοεί τη μοίρα, ακόμα κι όταν του είναι εχθρική και φαίνεται να τον παρασύρει χωρίς αντίσταση· τέλος, δεν πρέπει να δένεται παρά με ό,τι δεν υπερβαίνει τις δυνάμεις του- το φορτίο που σηκώνουν οι πλάτες μας είναι καλύτερα να μην είναι πολύ βαρύ, ώστε να μεταφέρεται εύκολα.

Αυτό που προτείνει ο Δημόκριτος βρίσκεται στη γραμμή της σημερινής «ενσυνειδητότητας», της τεχνικής να επικεντρώνουμε την προσοχή μας σε μία μόνο δραστηριότητα ώστε να ρέουμε μαζί της και να πετυχαίνουμε το εξαιρετικό. Αντί να διασκορπίζουμε την προσοχή μας προς όλες τις κατευθύνσεις, ασχολούμαστε μόνο με ένα πράγμα και το κάνουμε καλά. Για παράδειγμα, ζούμε.

Ο «μαζικός αφανισμός» που εξαφάνισε το 80% της ζωής στην Γη - Ο μεγαλύτερος στην ιστορία του πλανήτη

Επιστήμονες στον Καναδά έφτασαν σε μια πολύ μεγάλη ανακάλυψη. Μετά από μια σειρά ερευνών ανακάλυψαν πως ο μεγαλύτερος μαζικός αφανισμός στην Γη, δεν ήταν αυτός που νομίζαμε. Έγινε πριν περίπου 2 δισεκατομμύρια χρόνια, και εξαφάνισε το 80% της τότε ζωής από τον πλανήτη.

Ο μαζικός αυτός αφανισμός ήταν πολύ μεγαλύτερος από κείνον που εξαφάνισε τους δεινοσαύρους πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια αλλά και από το «Μεγάλο Θανατικό» πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια.

Μετά από λίγα χρόνια, η νέα ανακάλυψη ήρθε να ανατρέψει την κορυφή της λίστας. Γιατί ο μεγαλύτερος μαζικός αφανισμός φαίνεται ότι έγινε πολύ παλιότερα. Οι επιστήμονες συγκέντρωσαν πετρώματα και επικεντρώθηκαν στο θειικό άλας, το οποίο μπορεί να αποθηκεύσει δεδομένα οξυγόνου που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα της Γης. Μελετώντας το οξυγόνο, το θείο και το βάριο στα πετρώματα, ανακάλυψαν πως ο πλανήτης υπέστη μεγάλες αλλαγές, οι οποίες ξεκίνησαν πριν από 2,4 δισεκατομμύρια χρόνια.

Τότε έγινε ουσιαστικά η αρχή του «Γεγονότος Μεγάλης Οξείδωσης», του φαινομένου, δηλαδή, που αποτέλεσε τον καταλύτη για την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας. Για πρώτη φορά απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα μια τεράστια ποσότητα οξυγόνου που πολλαπλασίασε την μικροβιακή ζωή.

Αυτό όμως όπως φαίνεται προκάλεσε έναν μαζικό αφανισμό της προηγούμενης κατάστασης, αφού με το οξυγόνο οι αναερόβιοι οργανισμοί εξαφανίστηκαν, δίνοντας την θέση τους σε μεγαλύτερες και πιο πολύπλοκες αερόβιες μορφές ζωής, που χρησιμοποίησαν το οξυγόνο για να επιβιώσουν.

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πως περίπου το 80% της τότε ζωής στη Γη έπαψε να υπάρχει πριν από 2.05 δισεκατομμύρια χρόνια, κάτι που τον καθιστά τον μεγαλύτερο μαζικό αφανισμό στην ιστορία μας. «Το γεγονός ότι διατηρήθηκε αυτή η γεωχημική υπογραφή και τη βρήκαμε εμείς σήμερα, είναι πολύ περίεργο», δήλωσε ένας επιστήμονας και συνέχισε: «Αυτό που ήταν ιδιαίτερα ασυνήθιστο σε αυτούς τους βαρύτες είναι ότι είχαν μία, σαφώς, περίπλοκη ιστορία. Αποδείχθηκε ότι ακόμη και όταν η βιολογία στη Γη αποτελούταν εξ ολοκλήρου από μικρόβια, ήταν δυνατό να συμβεί κάτι, τόσο τρομερό, που θα προκαλούσε την εξαφάνισή τους».

Η ανακάλυψη είναι πολύ σημαντική για την ιστορία των μορφών ζωής στον πλανήτη και μένει πλέον να δούμε, αν υπήρξε ακόμα μεγαλύτερο «θανατικό» από αυτό που μόλις ανακάλυψαν οι επιστήμονες.

Εντόπισαν στη Σελήνη μια παράξενη ουσία και κανείς δεν γνωρίζει τι είναι

Κανένας επιστήμονας δεν έχει ακόμη ιδέα τι είναι η ουσία σαν ζελέ με παράξενο γυαλιστερό χρώμα, που βρήκε προ ημερών το κινεζικό ρόβερ Yutu-2 στη «σκοτεινή» πλευρά της Σελήνης.

Το ρόβερ του σκάφους Chang’e-4 έπεσε τυχαία πάνω στο περίεργο υλικό και αμέσως οι Κινέζοι χειριστές του στο Πεκίνο τού έδωσαν εντολή να αναβάλει άλλες προγραμματισμένες δραστηριότητες του, προκειμένου να εστιάσει τα όργανά του στην απρόσμενη ανακάλυψη.

Το υλικό, που βρίσκεται στον πυθμένα ενός μικρού πρόσφατου κρατήρα, ξεχωρίζει αισθητά από άποψη σχήματος, υφής και χρώματος σε σχέση με το γύρω σεληνιακό περιβάλλον του. Προς το παρόν, δεν υπάρχει κάποια εξήγηση περί τίνος πρόκειται, ενώ δεν έχει δοθεί ακόμη στη δημοσιότητα από τους Κινέζους κάποια φωτογραφία του υλικού. Σύμφωνα με μία εκδοχή, είναι λιωμένο γυαλί που δημιουργήθηκε από πτώση μετεωρίτη στο φεγγάρι.

Η κινεζική ανακάλυψη θύμισε την έκπληξη και την έξαψη που είχε προκαλέσει το 1972 η ανακάλυψη -από τον γεωλόγο αστροναύτη Χάρισον Σμιτ της αποστολής «Απόλλων 17» της NASA- ενός τμήματος του σεληνιακού εδάφους έντονα πορτοκαλί χρώματος, το οποίο τελικά εκτιμήθηκε πως δημιουργήθηκε στη διάρκεια μίας έκρηξης σεληνιακού ηφαιστείου πριν 3,64 δισεκατομμύρια χρόνια.

Το Chang’e-4 προσεληνώθηκε στις 3 Ιανουαρίου φέτος στη μόνιμα κρυμμένη πλευρά του φεγγαριού (η Κίνα ήταν η πρώτη χώρα που πέτυχε κάτι τέτοιο) και το μικρό ρόβερ Yutu-2 της σεληνιακής ακάτου έκτοτε εξερευνά την επιφάνεια γύρω από το σημείο προσελήνωσης, έχοντας ήδη διανύσει μερικές εκατοντάδες μέτρα.

Προετοιμασίες στην Ινδία

Στο μεταξύ, μετά από καθυστέρηση άνω του ενός έτους στο διαστημικό πρόγραμμά της, η Ινδία ετοιμάζεται να γράψει το δικό της κεφάλαιο στη σεληνιακή ιστορία, καθώς το σκάφος της Chandrayaan-2 ολοκλήρωσε την 1η Σεπτεμβρίου την πέμπτη και τελική τροχιά του γύρω από το φεγγάρι, σε ύψος 119 έως 127 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνειά του. Στις 2 Σεπτεμβρίου απελευθέρωσε την άκατο προσελήνωσης Vikram, η οποία -αν όλα πάνε καλά- προγραμματίζεται να «πατήσει» στον Νότιο Πόλο της Σελήνης την Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου (γύρω στις 23:00 ώρα Ελλάδας).

Αν όντως αυτό συμβεί, η Ινδία θα γίνει η τέταρτη χώρα στον κόσμο που θα κάνει επιτυχή προσελήνωση (μετά τις ΗΠΑ, την ΕΣΣΔ-Ρωσία και την Κίνα) και η πρώτη που θα το κάνει στον ανεξερεύνητο έως τώρα Νότιο Πόλο του δορυφόρου μας, όπου υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες για ανακάλυψη νερού και ορυκτών (γι’ αυτό, άλλωστε, επελέγη αυτό το σημείο από τους Ινδούς επιστήμονες). Οι προηγούμενες αποστολές των άλλων χωρών είχαν προσεληνωθεί πιο κοντά στον ισημερινό της Σελήνης.

Η «τετράποδη» ρομποτική άκατος προσελήνωσης, που διαθέτει τρία επιστημονικά όργανα, φέρει το όνομα του Vikram Sarabhai, του θεωρούμενου «πατέρα» του ινδικού διαστημικού προγράμματος. Έχει σχεδιαστεί για να λειτουργήσει μόνο μία σεληνιακή μέρα, που ισοδυναμεί με περίπου 14 γήινες μέρες. Το Vikram διαθέτει κι ένα μικρό σεληνιακό εξάτροχο ρόβερ, το Pragyan, το οποίο θα μελετήσει τη σεληνιακή επιφάνεια σε απόσταση έως 500 μέτρων από την άκατο, καθώς και τους παράξενους σεληνιακούς μικροσεισμούς.

Ο Ινδικός Οργανισμός Διαστημικής Έρευνας (ISRO) έχει ανακοινώσει ότι μέχρι στιγμής όλα βαίνουν ομαλά και βάσει προγράμματος. Η NASA σκοπεύει να στείλει το δικό της σκάφος στον Νότιο Πόλο της Σελήνης έως το 2024.

Ανακάλυψαν εξωηλιακή αστρόσκονη στο χιόνι της Ανταρκτικής

Μια ομάδα επιστημόνων εξόρυξε 500 kg φρέσκου χιονιού από την Ανταρκτική, το έλιωσε και το κοσκίνισε για να δει τα σωματίδια που παρέμειναν εκεί μέσα. Η ανάλυσή τους τους εξέπληξε: Το χιόνι είχε μέσα του σημαντικά ποσά μιας μορφής σιδήρου που δεν παράγεται φυσικά στη Γη, τον σίδηρο-60.  Άλλοι επιστήμονες είχαν προηγουμένως εντοπίσει το ίδιο σπάνιο ισότοπο σιδήρου σε βαθύς ωκεάνιους φλοιούς. Ο σίδηρος-60, έχει άλλα τέσσερα νετρόνια από τη συνηθέστερη μορφή του στοιχείου της Γης. Αλλά ο σίδηρος-60 στο φλοιό πιθανότατα εγκαταστάθηκε στην επιφάνεια της Γης πριν από εκατομμύρια χρόνια, σε αντίθεση με αυτό που βρέθηκε στο φρέσκο ​​χιόνι στην Ανταρκτική που είχε συσσωρευτεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

 

Τα αντικείμενα του διαστήματος, που κυμαίνονται από σκόνη έως μετεωρίτες, πέφτουν τακτικά πάνω στη Γη, αλλά είναι γενικά κατασκευασμένα από τα ίδια υλικά με τον πλανήτη μας, αφού όλα στο ηλιακό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του ήλιου, συναρμολογούνται από τα ίδια δομικά στοιχεία εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια. Επειδή ο σίδηρος-60 δεν είναι ανάμεσα σε αυτά τα κοινά υλικά, πρέπει να έχει φτάσει από κάπου πέρα ​​από το ηλιακό σύστημα.

 

«Ένας διαστρικός μετεωρίτης είναι ένα πολύ σπάνιο γεγονός, αλλά όσο μικρότερο είναι το μέγεθος του αντικειμένου, τόσο πιο άφθονο είναι αυτό», δήλωσε ο αστρονόμος του Χάρβαρντ Avi Loeb. Τα σωματίδια της αστρικής σκόνης θα πρέπει να φτάνουν πιο συχνά πάνω στην επιφάνεια της Γης, αλλά η συλλογή τους μέσα από τις μυριάδες άλλα σωματίδια γύρω από αυτό είναι ένα αποθαρρυντικό έργο.

 

Αλλά στο Νότιο Πόλο, οι ερευνητές πρέπει να υπολογίζουν για πιθανές γήινες πηγές των ισοτόπων, όπως από πυρηνικούς σταθμούς και δοκιμές πυρηνικών όπλων. Οι επιστήμονες εκτιμούν το κατά πόσο θα μπορούσαν να παραχθεί σίδηρος-60 από πυρηνικούς αντιδραστήρες, δοκιμές και πυρηνικά ατυχήματα, όπως η καταστροφή του 2011 στη Φουκουσίμα και υπολόγισαν ότι μόνο ένα τέτοιο μικροσκοπικό ποσό υπήρχε από αυτές τις πηγές. Μελετώντας επιπλέον ισότοπα όπως το μαγγάνιο-53, αποκλείουν επίσης κάθε σημαντική συμβολή από τις κοσμικές ακτίνες, οι οποίες παράγουν σίδηρο-60 όταν αλληλεπιδρούν με σκόνη και μετεωρίτες.

 

Αυτό που απομένει ήταν εκατοντάδες φορές περισσότερο από το ισότοπο σίδηρο-60 από ό, τι περίμεναν.

 

Ο ερευνητής Dominik Koll, ένας φυσικός στο Πανεπιστήμιο της Canberra και οι συνεργάτες του επικεντρώθηκε στο σίδηρο-60 επειδή είναι σπάνιο, αλλά όχι πολύ σπάνιο και έχει μακρά διάρκεια ζωής, με χρόνο ημιζωής 2,6 εκατομμύρια χρόνια. Πολλά άλλα ισότοπα που θα μπορούσαν να έχουν φθάσει από τα διαστρικά πετρώματα που πέφτουν στη Γη είναι τόσο ασταθή, με πολύ σύντομους χρόνους ημιζωής, που δεν υπάρχει τρόπος να τους βρουν οι επιστήμονες προτού να αποσυντεθούν και να εξαφανιστούν.

 

Τα αστέρια από την άλλη εκτοξεύουν μια ποικιλία από μικροσκοπικά σωματίδια κατά τη διάρκεια της ζωής τους, εκτός από το φως και τη θερμότητα. Αλλά όταν τα αστέρια είναι νεότερα, γενικά απορρίπτουν ελαφρότερα μέταλλα, όπως άνθρακα και οξυγόνο. (Οι αστρονόμοι τείνουν να αναφέρονται σε οτιδήποτε είναι μεγαλύτερο από το ήλιο ως «μέταλλο»). Όταν γερνάνε, τα τεράστια αστέρια και ένας ορισμένος τύπος έκρηξης του σουπερνόβα, που έχουν περάσει πολλές χιλιετίες διατηρώντας μεγάλους πυρήνες, μπορούν να απομακρύνουν με εκρήξεις σωματίδια βαρύτερων μετάλλων, όπως του σιδήρου-60 και του σταθερού ξαδέλφου του, του σιδήρου-56. Ο σίδηρος είναι συνήθως το τελευταίο στοιχείο που ένα αστέρι θα μπορούσε να παράγει, ενώ παράγει ακόμα ενέργεια, και μετά από τα τελευταία βήματα της ζωής του, εκρήγνυται. Μόνο τα αστέρια που είναι δεκάδες φορές μεγαλύτερης μάζας από τον ήλιο μας θα μπορούσαν να κατασκευάσουν ισότοπα σιδήρου, πράγμα που σημαίνει ότι ο σίδηρος-60 που βρέθηκε στην Ανταρκτική προέρχεται από έξω από το ηλιακό σύστημα.

 

«Πρέπει να ήταν μια σουπερνόβα, όχι τόσο κοντά ώστε να μας σκοτώσει αλλά όχι πολύ μακριά για να αραιωθεί στο διάστημα», δήλωσε ο Dominik Koll.

 

Αυτό σημαίνει ότι ο πλανήτης μας πιθανώς πήρε τα αδέσποτα σωματίδια ενώ ταξιδεύει μέσα από το Τοπικό Διαστρικό Νέφος. Αυτή η περιοχή που καλύπτει 30 έτη φωτός, στην οποία μετακινείται το ηλιακό σύστημα, πιθανότατα σχηματίζεται από εκρήξεις μαζικών αστεριών που εκτοξεύουν τα θερμά αέρια πάνω στις εξωτερικές τους στρώσεις, στο διάστημα.

 

Ωστόσο, επειδή δεν υπάρχουν υπερκαινοφανείς στην περιοχή του αστεριού μας, είναι δύσκολο να εντοπίσουμε ακριβώς από που προέρχεται η εμπλουτισμένη με ισότοπα σκόνη. Ο Koll ελπίζει ότι περισσότερα δεδομένα, όπως οι πυρήνες πάγου που φθάνουν σε βαθύτερες και παλαιότερες σκόνες, θα μπορούσαν να προσθέσουν περισσότερα δεδομένα στην ιστορία. Μια τέτοια έρευνα θα διερευνήσει περαιτέρω το παρελθόν και θα μπορούσε να αποκαλύψει με μεγαλύτερη ακρίβεια πότε αυτή η ξένη σκόνη άρχισε να ζυμώνει τον πλανήτη μας.

Βλέπεις Μόνο Ότι Σκέφτεσαι

Δεν Βλέπουμε Αυτό που Υπάρχει Βλέπουμε Αυτό που Σκεφτόμαστε

 

Αυτό που βλέπουμε πόσο ταυτίζεται τελικά με αυτό που όντως υπάρχει; Μπορούν οι αυστηρά καθορισμένες γραμμές να ξεφύγουν από την πορεία τους, τουλάχιστον στα μάτια μας;

 

Κοιτάζοντας γύρω μας, έχουμε πάντα τη βεβαιότητα ότι αυτό που βλέπουμε είναι μια πιστή αποτύπωση του πραγματικού κόσμου που μας περιβάλλει. Ο γνωστός νευροφυσιολόγος Vernon Mountcastle λέγει ότι «στην πραγματικότητα είμαστε φυλακισμένοι μέσα σε έναν εγκέφαλο και η μόνη μας επικοινωνία με τον έξω κόσμο γίνεται με διαύλους επικοινωνίας, τις αισθήσεις, που μεταφέρουν ένα πολύ μικρό κομμάτι πληροφοριών για το τι συμβαίνει εκεί έξω»

 

Σ’ αυτή τη φιλτραρισμένη αναπαράσταση του κόσμου θα πρέπει να προσθέσουμε και τη διαστρέβλωση, μεγέθυνση ή σμίκρυνση του ποσού πληροφοριών που γίνεται σε όλα τα επίπεδα επεξεργασίας καθώς οι πληροφορίες αυτές οδεύουν μέσα στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι τελικά παρά το αποτέλεσμα πολλαπλής σύνθετης και επιλεκτικής επεξεργασίας του σήματος που διεγείρει την όραση, δηλαδή της φωτεινής ακτινοβολίας που έρχεται από τον κόσμο που βρίσκεται έξω από εμάς.

 

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να παρακολουθήσουμε τα βήματα αυτής της επεξεργασίας καθώς η φωτεινή ακτινοβολία από το περιβάλλον διεγείρει το όργανο της όρασης, δηλαδή τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. Τα κύτταρα του χιτώνα αυτού είναι ευαίσθητα στην ένταση της ακτινοβολίας και στο μήκος κύματος της ακτινοβολίας που είναι και τα χαρακτηριστικά που την καθορίζουν. Από το σημείο αυτό και πέρα, το σύστημα αρχίζει να γίνεται επιλεκτικό.

 

Ενώ το μήκος κύματος της φωτεινής ακτινοβολίας είναι συνεχές στο ορατό φάσμα, οι φωτοϋποδοχείς, τα φωτοευαίσθητα δηλαδή κύτταρα του ματιού μας, απαντούν επιλεκτικά σε τρεις ζώνες μήκους κύματος που αντιστοιχούν στο μπλε, πράσινο και κίτρινο κόκκινο χρώματα. Έτσι το συνεχές φάσμα μετατρέπεται σε έναν συνδυασμό τριών βασικών στοιχείων και με το συνδυασμό αυτό αντιλαμβανόμαστε το μήκος κύματος της φωτεινής ακτινοβολίας και το κωδικοποιούμε σε κατηγορίες, τα χρώματα.

 

Διαδικασία Μετατροπής της Πληροφορίας

 

Ήδη λοιπόν από τον αμφιβληστροειδή ξεκινά μια διαδικασία μετατροπής της πληροφορίας, για το μήκος κύματος του φυσικού ερεθίσματος, σε περιορισμένο αριθμό κατηγοριών που είναι ουσιαστικά μια μείωση της πληροφορίας. Τα φωτοευαίσθητα κύτταρα μεταφέρουν την πληροφορία για την ένταση της φωτεινής ακτινοβολίας στα γαγγλιακά κύτταρα που είναι ο πρώτος νευρικός σταθμός επεξεργασίας των οπτικών ερεθισμάτων. Τα γαγγλιακά κύτταρα κωδικοποιούν την πληροφορία για την ένταση της φωτεινής ακτινοβολίας σε κάθε σημείο όχι κατά απόλυτη τιμή αλλά σαν διαφορά έντασης.

 

Έτσι, κάθε γαγγλιακό κύτταρο απαντά όχι στο επίπεδο φωτεινότητας που έρχεται από ένα σημείο του εξωτερικού χώρου, αλλά στην αλλαγή του επιπέδου φωτεινότητας ανάμεσα σε γειτονικά σημεία. Για να κάνει αυτή την επεξεργασία το κάθε γαγγλιακό κύτταρο συλλέγει την πληροφορία έντασης φωτεινής ακτινοβολίας από ένα σύνολο γειτονικών φωτοϋποδοχέων του αμφιβληστροειδούς. Το σύνολο αυτό είναι μεγάλο για την περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς και πολύ μικρότερο για την κεντρική περιοχή της ωχράς κηλίδος.

 

Τα γαγγλιακά κύτταρα λοιπόν κωδικοποιούν διαφορές φωτεινότητας σε έναν χάρτη που αντιστοιχεί στον αμφιβληστροειδή. Η σάρωση στο χάρτη αυτόν είναι πολύ λεπτομερής για το κέντρο και αδρή για την περιφέρεια. Η διαφοροποίηση αυτή διατηρείται σε όλη την πορεία της αισθητικής οδού μέχρι και τον φλοιό του εγκεφάλου. Το αδρό σύστημα, ή «μακροκυτταρικό», συλλέγει πληροφορία αλλαγής φωτεινότητας, από μεγάλες περιοχές του χώρου και είναι ευαίσθητο σε ταχείες αλλαγές φωτεινότητας όπως για παράδειγμα κατά την κίνηση αντικειμένων στο χώρο.

 

Το λεπτομερές σύστημα, ή «μικροκυτταρικό», συλλέγει πληροφορία από μικρές περιοχές του χώρου και είναι ευαίσθητο σε λεπτομέρειες και στο μήκος κύματος που θα μεταφραστεί στο χρώμα. Η δομή αυτού του χάρτη που είναι ουσιαστικά μια διαστρεβλωμένη στο χώρο οπτική αναπαράσταση μεταβολών φωτεινότητας θα διατηρηθεί και στον πρώτο σταθμό επεξεργασίας της οπτικής οδού δηλαδή τον έξω γονατώδη πυρήνα του θαλάμου. Από εκεί ο επόμενος σταθμός θα είναι ο πρωτοταγής οπτικός φλοιός στον ινιακό φλοιό (περιοχή V1 κατά Broadman). Στην περιοχή αυτή θα διατηρηθεί η διάκριση μακροκυτταρικού και μικροκυτταρικού συστήματος που θα οδεύσουν σε διαφορετικές περιοχές (στοιβάδες) του φλοιού.

 

Παράλληλα, τα κύτταρα του οπτικού φλοιού είναι πλέον ευαίσθητα σε μεταβολές φωτεινότητας κατά μήκος ενός άξονα και όχι ανάμεσα σε δυο σημεία. Τα «απλά» λεγόμενα κύτταρα του φλοιού κωδικοποιούν έτσι μεταβολές φωτεινότητας σε συγκεκριμένη περιοχή του χώρου κατά μήκος συγκεκριμένου άξονα, ενώ τα «σύνθετα» λεγόμενα κύτταρα κωδικοποιούν μεταβολές φωτεινότητας κατά μήκος ενός συγκεκριμένου κάθε φορά άξονα, ανεξαρτήτως της θέσης του στο χώρο. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο πρωτοταγής οπτικός φλοιός αρχίζει να αναγνωρίζει περιγράμματα από τις αλλαγές φωτεινότητας.

 

Τα περιγράμματα αυτά θα αποτελέσουν το υλικό για την αναγνώριση σχημάτων. Τα απλά και σύνθετα κύτταρα κατανέμονται σε κολόνες στον πρωτοταγή οπτικό φλοιό και γειτονικές κολόνες έχουν παρόμοια προτίμηση στη διεύθυνση του άξονα που αναγνωρίζουν. Ανάμεσα στις κολόνες υπάρχουν «κηλίδες» με κύτταρα που μεταφέρουν την πληροφορία του χρώματος. Αυτή η πολύπλοκη δομή χάρτη στον πρωτοταγή οπτικό φλοιό, επαναλαμβάνεται και στον δευτεροταγή οπτικό φλοιό (περιοχές V2,V3 κατά Broadman) όπου πλέον τα κύτταρα είναι ευαίσθητα σε πιο σύνθετα περιγράμματα.

 

Από εκεί και πέρα υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός της οδού σε ένα ραχιαίο τμήμα που καταλήγει στην περιοχή V5 κατά Broadman και από εκεί στον οπίσθιο βρεγματικό φλοιό και ένα κοιλιακό τμήμα που οδεύει στον κροταφικό φλοιό.

 

Η ραχιαία οδός δέχεται πληροφορίες κυρίως από το μακροκυτταρικό σύστημα και τα κύτταρα στις περιοχές αυτές κωδικοποιούν κίνηση αντικειμένων στο χώρο, καθώς και τη σχετική κίνηση του ίδιου του ατόμου (ή μελών του σώματός του) σε σχέση με σταθερά αντικείμενα στο χώρο. Το σύστημα αυτό δηλαδή επεξεργάζεται το κομμάτι αυτό των πληροφοριών της οπτικής εικόνας που είναι απαραίτητο για να μπορούμε να κινούμαστε στο χώρο, να αποφεύγουμε αντικείμενα και να πιάνουμε αντικείμενα.

 

Η κοιλιακή οδός θα καταλήξει στον κάτω κροταφικό φλοιό

 

Εδώ υπάρχουν κύτταρα που είναι ευαίσθητα σε συγκεκριμένα αντικείμενα. Μάλιστα η διάκριση μπορεί να είναι τόσο εντυπωσιακή, ώστε κάποια κύτταρα να «αναγνωρίζουν» μόνο αντικείμενα που χρησιμοποιούμε ως εργαλεία, ενώ άλλα κύτταρα να «αναγνωρίζουν» μόνο έμψυχα όντα όπως τα ζώα. Δεν γνωρίζουμε ακόμα με ποιους πολύπλοκους κανόνες λειτουργούν τα κύτταρα αυτής της περιοχής διαμορφώνοντας αυτές τις καταπληκτικές ειδικότητες στην αναγνώριση συγκεκριμένων μορφών.

 

Στην περιοχή αυτή βρίσκονται και τα περίφημα κύτταρα που απαντούν με ενεργοποίηση στην εμφάνιση στην οπτική εικόνα ανθρώπινων προσώπων (Gross & Sergent. Υπάρχει δε μια συγκεκριμένη βλάβη στον αριστερό κάτω κροταφικό φλοιό που οδηγεί στο σύνδρομο της προσωποαγνωσίας. Στη διαταραχή αυτή το άτομο βλέπει κανονικά αλλά δεν μπορεί να αναγνωρίσει πρόσωπα. Μία άλλη περιοχη όπου καταληγει η κοιλιακη οδός είναι στον ινιακό φλοιό, η περιοχή V4 κατά Broadman, η οποία κάνει την τελική επεξεργασία του χρώματος. Σε βλάβη της περιοχής αυτης, το άτομο πάσχει από αχρωματοψία, δηλαδή βλέπει τον κόσμο μαυρόασπρο.

 

Είναι λοιπόν φανερό από τα παραπάνω ότι με όσα μπορούμε να γνωρίζουμε ώς σήμερα η οπτική εικόνα του κόσμου που μας περιβάλλει μέσα στον εγκέφαλο αποτελείται από κομμάτια πληροφορίας που αφορούν προϊόντα επεξεργασίας πολύ συγκεκριμένου τμήματος της φωτεινής ακτινοβολίας και οδηγεί στη σύνθετη πληροφορία για συγκεκριμένα αντικείμενα, χρώμα η κίνηση αντικείμενων.

 

Ένα εμφανές πρόβλημα που προκύπτει από όλη αυτή τη διαδικασία είναι πως συντίθενται αυτά τα διασπασμένα και διασκορπισμένα στο φλοιό τμήματα που επεξεργάζονται διαφορετικές πληροφορίες στο ένα, ενιαίο, σύνολο που αντιλαμβανόμαστε σαν οπτική εικόνα. Μια απάντηση στο ερώτημα αυτό της σύζευξης έχει προταθεί ότι είναι η σύζευξη στο χρόνο της ενεργοποίησης των περιοχών αυτών. Είναι σαν μια ορχήστρα όπου το κάθε όργανο παίζει το δικό του κομμάτι και το σύνολο των οργάνων που παίζουν ταυτόχρονα προκαλεί την μουσική όπως την ακούμε.

 

Μια άλλη ερώτηση είναι αν αυτά που επιλέγουμε να δούμε τα επιλέγουμε τυχαία η υπάρχει επιλογή από πριν.

 

Η απάντηση είναι ότι υπάρχουν και οι δυο διαδικασίες. Η διαδικασία από κάτω προς τα επάνω επιλέγει τυχαία περιοχές του χώρου όπου κοιτάμε. Η διαδικασία από πάνω προς τα κάτω κατευθύνει την προσοχή μας και αντίστοιχα και την όραση μας σε συγκεκριμένες περιοχές του χώρου που θεωρούμε από πριν ότι μπορεί να έχουν σημασία. Η διαδικασία αυτή επιλογής εφορεύετε από περιοχές του φλοιού όπως ο μετωπιαίος και ο βρεγματικός φλοιός. Στο σύνδρομο αμέλειας χώρου που εμφανίζεται έπειτα από βλάβες του βρεγματικού φλοιού, τα άτομα δεν κοιτούν μια συγκεκριμένη περιοχή του χώρου γιατί η προσοχή τους δεν στρέφεται στην περιοχή αυτή.

 

Μια τελευταία ερώτηση που σήμερα έχει αρχίσει να διερευνάται αφορά το κατά πόσον το άτομο είναι ενήμερο για όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την οπτική εικόνα. Σε πειράματα με διχοτομημένη όραση όπου κάθε μάτι βλέπει μια διαφορετική εικόνα έχει φανεί ότι τα άτομα είναι ενήμερα για μια από τις δυο εικόνες και μετά λίγα δευτερόλεπτα είναι ενήμερα για την άλλη. Η εναλλαγή ενημερότητας συμβαίνει με έναν στοχαστικό τρόπο στο χρόνο.

 

Ο Νικόλαος Λογοθέτης έδειξε το 1989 (Logothetis & Schall, 1989) ότι, όταν ο πίθηκος βλέπει μια εικόνα με διχοτομημένη όραση, αναφέρει συνειδητή ενημερότητα με το ίδιο στοχαστικό πρότυπο στο χρόνο όπως και ο άνθρωπος, πράγμα που σημαίνει ότι και στον πίθηκο υπάρχει αυτή η μορφή συνειδητής ενημερότητας για την οπτική εικόνα. Προχωρώντας σε νευρωνικές καταγραφές, ο Λογοθέτης έδειξε ότι ορισμένοι νευρώνες στον κάτω κροταφικό φλοιό απαντούσαν περισσότερο όταν το αντικείμενο προτίμησης τους ήταν στη συνειδητή ενημερότητα του ζώου από την περίπτωση που το ίδιο αντικείμενο έφευγε από την ενημερότητα. Οι νευρώνες αυτοί, λοιπόν, έδιναν και το στίγμα της συνειδητής ενημερότητας που αφορούσε την οπτική εικόνα.

 

Αυτό που βλέπουμε είναι αυτό που σκεπτόμαστε

 

Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτό που περιγράφουμε σαν «οπτική αναγνώριση» είναι ένα σύνολο διεργασιών επεξεργασίας πληροφορίας σε πολλαπλές περιοχές του Νευρικού Συστήματος. Οι διεργασίες αυτές, που ακόμα δεν έχουν κατανοηθεί πλήρως, οδηγούν σε μια επιλεκτική αναγνώριση συγκεκριμένων δομών στην οπτική εικόνα, ενώ η επιλογή του τι θα δούμε και πότε γίνεται πάλι με τη συμμετοχή πολλών περιοχών του φλοιού. Τέλος, το τι βλέπουμε συνειδητά και τι ασυνείδητα στην οπτική εικόνα φαίνεται να αποτυπώνεται επίσης στα χαρακτηριστικά λειτουργίας του πολύπλοκου αυτού συστήματος.

 

Είναι λοιπόν η οπτική αναγνώριση μια διαδικασία αποτύπωσης του οπτικού ερεθίσματος που έρχεται από τον κόσμο που μας περιβάλλει η είναι μια πολύπλοκη νοητική επεξεργασία συγκεκριμένων και πολύ περιορισμένων πληροφοριών του οπτικού κόσμου που γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μας επιτρέπει να ερμηνεύουμε τον κόσμο που μας περιβάλλει και όχι απλά να τον βλέπουμε. Ή, για να το πούμε διαφορετικά, αυτό που βλέπουμε είναι τελικά αυτό που σκεπτόμαστε;

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ: Ἠθικὰ Νικομάχεια (1111b-1112a)

[II] Διωρισμένων δὲ τοῦ τε ἑκουσίου καὶ τοῦ ἀκουσίου, περὶ προαιρέσεως ἕπεται διελθεῖν· οἰκειότατον γὰρ εἶναι δοκεῖ τῇ ἀρετῇ καὶ μᾶλλον τὰ ἤθη κρίνειν τῶν πράξεων. ἡ προαίρεσις δὴ ἑκούσιον μὲν φαίνεται, οὐ ταὐτὸν δέ, ἀλλ᾽ ἐπὶ πλέον τὸ ἑκούσιον· τοῦ μὲν γὰρ ἑκουσίου καὶ παῖδες καὶ τἆλλα ζῷα κοινωνεῖ, προαιρέσεως δ᾽ οὔ, καὶ τὰ ἐξαίφνης ἑκούσια μὲν λέγομεν, κατὰ προαίρεσιν δ᾽ οὔ. οἱ δὲ λέγοντες αὐτὴν ἐπιθυμίαν ἢ θυμὸν ἢ βούλησιν ἤ τινα δόξαν οὐκ ἐοίκασιν ὀρθῶς λέγειν. οὐ γὰρ κοινὸν ἡ προαίρεσις καὶ τῶν ἀλόγων, ἐπιθυμία δὲ καὶ θυμός. καὶ ὁ ἀκρατὴς ἐπιθυμῶν μὲν πράττει, προαιρούμενος δ᾽ οὔ· ὁ ἐγκρατὴς δ᾽ ἀνάπαλιν προαιρούμενος μέν, ἐπιθυμῶν δ᾽ οὔ. καὶ προαιρέσει μὲν ἐπιθυμία ἐναντιοῦται, ἐπιθυμία δ᾽ ἐπιθυμίᾳ οὔ. καὶ ἡ μὲν ἐπιθυμία ἡδέος καὶ ἐπιλύπου, ἡ προαίρεσις δ᾽ οὔτε λυπηροῦ οὔθ᾽ ἡδέος. θυμὸς δ᾽ ἔτι ἧττον· ἥκιστα γὰρ τὰ διὰ θυμὸν κατὰ προαίρεσιν εἶναι δοκεῖ. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ βούλησίς γε, καίπερ σύνεγγυς φαινόμενον· προαίρεσις μὲν γὰρ οὐκ ἔστι τῶν ἀδυνάτων, καὶ εἴ τις φαίη προαιρεῖσθαι, δοκοίη ἂν ἠλίθιος εἶναι· βούλησις δ᾽ ἐστὶ ‹καὶ› τῶν ἀδυνάτων, οἷον ἀθανασίας. καὶ ἡ μὲν βούλησίς ἐστι καὶ περὶ τὰ μηδαμῶς δι᾽ αὑτοῦ πραχθέντα ἄν, οἷον ὑποκριτήν τινα νικᾶν ἢ ἀθλητήν· προαιρεῖται δὲ τὰ τοιαῦτα οὐδείς, ἀλλ᾽ ὅσα οἴεται γενέσθαι ἂν δι᾽ αὑτοῦ. ἔτι δ᾽ ἡ μὲν βούλησις τοῦ τέλους ἐστὶ μᾶλλον, ἡ δὲ προαίρεσις τῶν πρὸς τὸ τέλος, οἷον ὑγιαίνειν βουλόμεθα, προαιρούμεθα δὲ δι᾽ ὧν ὑγιανοῦμεν, καὶ εὐδαιμονεῖν βουλόμεθα μὲν καὶ φαμέν, προαιρούμεθα δὲ λέγειν οὐχ ἁρμόζει· ὅλως γὰρ ἔοικεν ἡ προαίρεσις περὶ τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν εἶναι. οὐδὲ δὴ δόξα ἂν εἴη· ἡ μὲν γὰρ δόξα δοκεῖ περὶ πάντα εἶναι, καὶ οὐδὲν ἧττον περὶ τὰ ἀίδια καὶ τὰ ἀδύνατα ἢ τὰ ἐφ᾽ ἡμῖν· καὶ τῷ ψευδεῖ καὶ ἀληθεῖ διαιρεῖται, οὐ τῷ κακῷ καὶ ἀγαθῷ, ἡ προαίρεσις δὲ τούτοις μᾶλλον. ὅλως μὲν οὖν

[1112a] δόξῃ ταὐτὸν ἴσως οὐδὲ λέγει οὐδείς. ἀλλ᾽ οὐδὲ τινί· τῷ γὰρ προαιρεῖσθαι τἀγαθὰ ἢ τὰ κακὰ ποιοί τινές ἐσμεν, τῷ δὲ δοξάζειν οὔ. καὶ προαιρούμεθα μὲν λαβεῖν ἢ φυγεῖν [ἤ] τι τῶν τοιούτων, δοξάζομεν δὲ τί ἐστιν ἢ τίνι συμφέρει ἢ πῶς· λαβεῖν δ᾽ ἢ φυγεῖν οὐ πάνυ δοξάζομεν. καὶ ἡ μὲν προαίρεσις ἐπαινεῖται τῷ εἶναι οὗ δεῖ μᾶλλον ἢ τῷ ὀρθῶς, ἡ δὲ δόξα τῷ ὡς ἀληθῶς. καὶ προαιρούμεθα μὲν ἃ μάλιστα ἴσμεν ἀγαθὰ ὄντα, δοξάζομεν δὲ ἃ οὐ πάνυ ἴσμεν· δοκοῦσι δὲ οὐχ οἱ αὐτοὶ προαιρεῖσθαί τε ἄριστα καὶ δοξάζειν, ἀλλ᾽ ἔνιοι δοξάζειν μὲν ἄμεινον, διὰ κακίαν δ᾽ αἱρεῖσθαι οὐχ ἃ δεῖ. εἰ δὲ προγίνεται δόξα τῆς προαιρέσεως ἢ παρακολουθεῖ, οὐδὲν διαφέρει· οὐ τοῦτο γὰρ σκοποῦμεν, ἀλλ᾽ εἰ ταὐτόν ἐστι δόξῃ τινί. τί οὖν ἢ ποῖόν τι ἐστίν, ἐπειδὴ τῶν εἰρημένων οὐθέν; ἑκούσιον μὲν δὴ φαίνεται, τὸ δ᾽ ἑκούσιον οὐ πᾶν προαιρετόν. ἀλλ᾽ ἆρά γε τὸ προβεβουλευμένον; ἡ γὰρ προαίρεσις μετὰ λόγου καὶ διανοίας. ὑποσημαίνειν δ᾽ ἔοικε καὶ τοὔνομα ὡς ὂν πρὸ ἑτέρων αἱρετόν.

***
[2] Αφού ορίσαμε με ακρίβεια το περιεχόμενο των εννοιών «εκούσια πράξη» και «ακούσια πράξη», το αμέσως επόμενο θέμα μας είναι η προαίρεση· γιατί θεωρείται ότι βρίσκεται σε πολύ στενή σχέση με την αρετή και βοηθάει στο να διακρίνεται ο χαρακτήρας των ανθρώπων περισσότερο από ό,τι το κάνουν οι πράξεις τους.

Η προαίρεση λοιπόν φαίνεται ότι δηλώνει ότι το άτομο ενεργεί εκούσια, στην πραγματικότητα όμως οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται: το περιεχόμενο της έννοιας «εκούσιο» είναι ευρύτερο. Πραγματικά, το εκούσιο υπάρχει και στα παιδιά και, γενικά, στα ζώα, η προαίρεση όμως όχι· έπειτα, ενώ για τις πράξεις που τις κάνουμε ξαφνικά, κάτω από την επιβολή της στιγμής, λέμε ότι τις κάνουμε εκούσια, δεν λέμε ότι είναι αποτέλεσμα διαδικασίας επιλογής και προτίμησης.

Από την άλλη, όλοι αυτοί που λένε ότι η προαίρεση είναι επιθυμία ή θυμός ή βούληση ή ένα είδος γνώμης δεν φαίνεται να έχουν δίκαιο, γιατί η προαίρεση δεν είναι κάτι που το μοιράζονται με τον άνθρωπο τα διάφορα άλογα όντα, ενώ είναι κοινά στον άνθρωπο και σ᾽ αυτά τα όντα η επιθυμία και ο θυμός. Επίσης: Ο ακρατής άνθρωπος ενεργεί με την επιθυμία του, όχι με την προαίρεση του, ενώ, αντίθετα, ο εγκρατής ενεργεί με την προαίρεσή του, όχι με την επιθυμία του. Επίσης: Η επιθυμία μπορεί να είναι αντίθετη με την προαίρεση, επιθυμία όμως με επιθυμία όχι. Ακόμη: Η επιθυμία σχετίζεται με το ευχάριστο και με το δυσάρεστο, ενώ η προαίρεση ούτε με το δυσάρεστο ούτε με το ευχάριστο.

Πολύ λιγότερο μπορεί η προαίρεση να είναι θυμός· κατά την κοινή, πράγματι, αντίληψη τίποτε δεν έχει τόσο λίγη σχέση με την προαίρεση όσο οι πράξεις που οφείλονται στον θυμό.

Φυσικά, ούτε και βούληση μπορεί να είναι η προαίρεση, παρόλο ότι φαίνεται να βρίσκεται πολύ κοντά της: η προαίρεση δεν έχει καμία σχέση με τα αδύνατα, και αν βρισκόταν κανείς να πει ότι επιλέγει και προτιμάει τα αδύνατα, θα τον θεωρούσαμε ανόητο· βούληση όμως έχουμε και για τα αδύνατα, π.χ. για την αθανασία. Η βούληση έχει, επίσης, να κάνει με πράγματα που με κανέναν τρόπο δεν θα μπορούσε κανείς να τα κάνει με τις δυνάμεις που έχει, π.χ. ο τάδε ηθοποιός ή ο τάδε αθλητής να κερδίσει τη νίκη· αντίθετα, κανένας δεν έχει την προαίρεση να κάνει τέτοια πράγματα, παρά μόνο πράγματα που θεωρεί ότι θα μπορούσαν να γίνουν με τις δυνάμεις του. Επίσης: Η βούληση σχετίζεται πιο πολύ με το τέλος, ενώ η προαίρεση με τα μέσα που οδηγούν στο τέλος· π.χ. η βούλησή μας είναι να είμαστε υγιείς, η προαίρεσή μας όμως αναφέρεται στα μέσα που θα μας κάνουν υγιείς· η βούλησή μας είναι, επίσης, να είμαστε ευδαίμονες και είναι κάτι που το λέμε, δεν ταιριάζει όμως να λέμε ότι «έχουμε την προαίρεση να είμαστε ευδαίμονες»· γιατί, γενικά, η προαίρεση φαίνεται ότι αναφέρεται σε πράγματα που βρίσκονται στη δύναμή μας.

Τέλος η προαίρεση δεν μπορεί επίσης, όπως πιστεύω, να είναι γνώμη· γιατί η γνώμη έχει για αντικείμενό της, όπως όλοι το δεχόμαστε, τα πάντα, το ίδιο και τα αιώνια και τα αδύνατα πράγματα σε όχι μικρότερο βαθμό από ό,τι τα πράγματα που είναι στη δύναμή μας. Έπειτα γίνεται διάκριση της γνώμης με κριτήριο το αν είναι λαθεμένη ή αληθινή, όχι με κριτήριο το αν είναι κακή ή καλή· αντίθετα, η προαίρεση διακρίνεται κυρίως σε κακή και καλή. Κανείς επίσης, θαρρώ,

[1112a] δεν λέει ότι η προαίρεση ταυτίζεται γενικά με τη γνώμη. Δεν ταυτίζεται, επίσης, με κάποιο επιμέρους είδος γνώμης· απόδειξη: επιλέγοντας και προτιμώντας τα καλά ή τα κακά, είμαστε άτομα με μια ορισμένη ποιότητα χαρακτήρα, κάτι που δεν συμβαίνει, αν το κριτήριο είναι οι γνώμες που έχουμε. Επίσης: στη μια περίπτωση «επιλέγουμε και προτιμούμε» να κάνουμε ή να αποφύγουμε κάτι καλό ή κάτι κακό, ενώ στη δεύτερη «έχουμε τη γνώμη» ότι το τάδε πράγμα είναι έτσι ή έτσι, ότι συμφέρει στον τάδε ή ότι τον συμφέρει με τον εξής τρόπο — καθόλου όμως δεν αποτελεί αντικείμενο της γνώμης η επιτέλεση ή η αποφυγή ενός πράγματος. Επίσης: Η προαίρεση επαινείται πιο πολύ γιατί σχετίζεται με το σωστό πράγμα παρά γιατί σχετίζεται με αυτό σωστά, ενώ η γνώμη γιατί σχετίζεται με το αντικείμενό της στη βάση της αλήθειας. Επίσης: Επιλέγουμε και προτιμούμε αυτά που ξέρουμε με πολλή σιγουριά ότι είναι καλά, ενώ, αντίθετα, γνώμη έχουμε για πράγματα που δεν τα γνωρίζουμε και τόσο καλά. Όλοι, τέλος, δέχονται ότι οι καλύτερες προαιρέσεις και οι καλύτερες γνώμες δεν συνυπάρχουν στα ίδια πρόσωπα, αλλά ότι υπάρχουν άνθρωποι που εκφράζουν τις καλύτερες γνώμες, λόγω του κακού τους όμως χαρακτήρα επιλέγουν και προτιμούν να κάνουν πράγματα που δεν πρέπει. Αν, τώρα, μια γνώμη προηγείται από την προαίρεση ή την ακολουθεί, αυτό δεν έχει για μας καμιά σημασία: δεν είναι αυτό το θέμα μας, αλλά το αν η προαίρεση ταυτίζεται με κάποιο είδος γνώμης.

Τί είναι λοιπόν η προαίρεση ή τί είδους πράγμα είναι, αφού δεν είναι τίποτε από αυτά που μνημονεύσαμε; Φαίνεται λοιπόν ότι είναι κάτι το εκούσιο, καθετί όμως το εκούσιο δεν είναι αντικείμενο προαίρεσης. Μήπως είναι λοιπόν η εκούσια ενέργεια που επιλέχθηκε και προτιμήθηκε ύστερα από σκέψη; Και βέβαια, αφού η προαίρεση προϋποθέτει λόγο και σκέψη. Και η ίδια η λέξη φαίνεται να το υποδηλώνει: είναι κάτι που επιλέγεται και προτιμάται πριν από άλλα.