Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς: Η φύση δεν κάνει άλματα

Η ζωή του

 

Ο Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς(Gottfried Wilhelm Leibnitz) γεννήθηκε το 1646 στη Λειψία. Έμεινε πολύ νωρίς ορφανός από τον πατέρα του, που δίδασκε φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο της πόλης. Σε ηλικία 12 ετών δίδασκε τη λατινική και έγινε δεκτός στο ίδιο πανεπιστήμιο. Το 1666 ολοκλήρωσε τις σπουδές του και δημοσίευσε την πρώτη μελέτη του.

Σύντομα αναγορεύθηκε διδάκτωρ του πανεπιστημίου Άλτντορφ. αλλά δεν δίδαξε. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην υπηρεσία αριστοκρατικών οίκων και κυρίως του οίκου του Ανόβερου. Η ενασχόλησή του αυτή του έδωσε την ευκαιρία να ταξιδεύει συχνά και να διαμένει σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. Δεν παντρεύτηκε και δεν άφησε απογόνους. Το 1675 έγινε δεκτός στη Γαλλική Ακαδημία. Πέθανε στο Ανόβερο.

 

Το έργο του

 

Εκτός από το ιστορικό, το νομικό και το γλωσσολογικό έργο του, ο Λάιμπνιτς είναι εξίσου γνωστός ως μαθηματικός, φυσικός και φιλόσοφος. Το πρώτο φιλοσοφικό έργο του ήταν η «Πραγματεία περί της συνδυαστικής τέχνης» [1666], όπου παρουσίαζε τους ανθρώπινους συλλογισμούς ως συνδυασμούς απλών σκέψεων, κατά τον τρόπο που σχηματίζονται οι αριθμοί. Το 1704 εξέδωσε τη μελέτη «Νέα δοκίμια περί της ανθρώπινης νοήσεως», στην οποία προσπάθησε να αναιρέσει τη θεωρία του Λοκ. Το 1710 εξέδωσε τα «Δοκίμια θεοδικίας». που αποτελούσαν απάντηση στον Πιερ Μπέυλ. όπου ανέπτυξε τη θέση ότι ο κόσμος μας είναι ο καλύτερος δυνατός, και το 1714 τη «Μοναδολογία». Πολύ αργότερα, μετά τον θάνατό του, ανακαλύφθηκαν εκατοντάδες επιστολές του, πολλές από τις οποίες ήταν μακροσκελείς, αναφερόμενες σε φιλοσοφικά θέματα. Το σύνολο του έργου του δεν έχει ακόμη εκδοθεί.

 

Οι αισθήσεις προϊόν της ψυχής

 

Ο Λάιμπνιτς δεν δεχόταν τη σημασία των αισθήσεων για την κατανόηση του κόσμου, θέση την οποία είχαν αναπτύξει ο Μπέικον και ο Λοκ. Υποστήριξε ότι οι αισθήσεις δεν μπορούν να αποτελέσουν πηγή εννοιών που να ανταποκρίνονται στις αναγκαίες αλήθειες. Οι έννοιες αυτές προέρχονται από εσωτερικό φως, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συμμετοχή του ανθρώπου στην άπειρη λογική. Οι αισθήσεις είναι αντανακλάσεις των γεγονότων, ενώ οι έννοιες αντανακλάσεις της αλήθειας.

 

Αλλά και οι αισθήσεις δεν έχουν εξωτερική προέλευση, παρά μόνο εσωτερική, υπό την έννοια ότι αποτελούν προϊόν ψυχικής δραστηριότητας.

 

Ο άνθρωπος και το σύμπαν

 

Ο άνθρωπος βρίσκεται σε επαφή με το σύμπαν, του οποίου αποτελεί τμήμα. Το σύμπαν περιέχει τον άνθρωπο και άλλα πλάσματα. Τα πλάσματα του σύμπαντος είναι σύνθετα μορφώματα, που αποτελούνται από απλούστερα συστατικά. Τα απλούστερα συστατικά -τα οποία δεν μπορούν να αναλυθούν περαιτέρω- ονομάζονται μονάδες. Η μονάδα μοναδική αληθινή ύλη, διότι οτιδήποτε δεν είναι μονάδα αποτελείται από μονάδες. Η σύνθεση πολλών μονάδων δεν συνιστά νέα ύλη, αλλά σχέση μεταξύ τους

 

Μια γεύση:

 

(Διάλογος θεολόγου και φιλοσόφου)

«- Τι σημαίνει “δίκαιος”;

–  Δίκαιος είναι αυτός που τους αγαπά όλους;

–  Αλλά τι σημαίνει να αγαπάς:

–  Να είσαι ευτυχής με την ευτυχία του άλλου.

–  Τι σημαίνει “να είσαι ευτυχής”:

–  Να αισθάνεσαι αρμονία.

–  Αλλά τι είναι “αρμονία”;

–  Ομοιότητα στη διαφορά, διαφορά που εξισορροπείται με την ενότητα.

–  Με Βάση τους ορισμούς σου. ο θεός πρέπει να τους αγαπά όλους, για να είναι δίκαιος.

–  Ασφαλώς.

–  Ξέρεις όμως ότι πολλοί δεν το δέχθηκαν αυτό.

–  Πολλοί μεγάλοι άνδρες το αρνήθηκαν. αλλά μερικές φορές το δέχθηκαν αλλάζοντας την έννοια ορισμένων λέξεων».

[Από την «Απολογία φιλοσόφου»)

 

Η λογική

 

Ο Λάιμπνιτς συνεισέφερε στη λογική με μία σειρά αξιωμάτων:

 

-Αν μία πρόταση είναι ορθή, τότε η άρνησή της είναι λανθασμένη.

-Δύο πράγματα είναι όμοια, αν έχουν ακριβώς τις ίδιες ιδιότητες.

-Κάθε πράγμα έχει το λόγο της ύπαρξής του.

-Τα πράγματα χαρακτηρίζονται από προκαθορισμένη αρμονία: το γυαλί σπάζει, όταν πέφτει στο έδαφος, όχι διότι υποχρεώνεται από το έδαφος αλλά διότι «γνωρίζει» ότι έπεσε.

-Οι μεταβολές στη φύση είναι συνεχείς (Natura non saltum facit = Η φύση δεν κάνει άλματα).