Ευρώτας
Η παλαιότερη απεικόνισή του ποταμού-θεού της Λακωνίας Ευρώτα ως ταύρου είναι γνωστή μόνο από τον Αιλιανό (Var. 2,33).
Ανθρωπόμορφος εμφανίζεται σε εντοίχιο ψηφιδωτό στο Γυμνάσιο της Σαλαμίνας (τέλος 3ου - αρχές 4ου αι. μ.Χ.), στον νότιο θάλαμο εφίδρωσης των λουτρών. Η παρουσία του, δηλαδή ο γεωγραφικός υπαινιγμός, σε συνδυασμό και με τη φτερούγα κύκνου που έχει διασωθεί βοηθά να ταυτιστεί η αποσπασματικά σωζόμενη σκηνή με παράσταση Δία και Λήδας. Ο θεός απεικονίζεται καθισμένος, ακουμπώντας σε αναποδογυρισμένη υδρία.
Ηριδανός
Δεν πρόκειται για τον μικροσκοπικό ποταμό Ηριδανό της Αττικής με τα, κατάλληλα για αγγεία, αργιλώδη εδάφη στην περιοχή του Κεραμεικού. Είναι ένας ακόμη μυθολογικός ποταμός, γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, μάλλον ποταμός της Δύσης. Τον συναντούμε στην πορεία του Ηρακλή προς τον κήπο των Εσπερίδων, αλλά και στην πορεία των Αργοναυτών από τη χώρα των Κελτών προς την Αδριατική. Ταυτιζόταν με τον Πάδο ή τον Ροδανό.
Στα νερά του ποταμού έπεσε ο Φαέθων με το άρμα του Ήλιου, κεραυνοβολημένος από τον Δία. Οι αδελφές του, Ηλιάδες νύμφες, τον έθαψαν στις όχθες του, και στη συνέχεια μεταμορφώθηκαν σε ιτιές που θρηνούσαν συνεχώς για τον θάνατο του αδελφού τους. Τα δάκρυά τους γέννησαν σταγόνες ήλεκτρου*, από το οποίο ονομάστηκαν οι Ηλεκτρίδες νήσοι,.μυθικά νησιά της Αδριατικής θάλασσας, που πολλοί τα ταυτίζουν με τα νησάκια όπου χτίστηκε η Βενετία. Σε αυτά υπήρχαν, σύμφωνα με την παράδοση, ιερά του Απόλλωνα ιδρυμένα από τους Αργοναύτες, καθώς και ανδριάντες του Δαίδαλου και του Ίκαρου.
Ιλισός
Ο Ιλισός (ή παλιότερα Ειλισσός) ο αρχαιότερος ποταμός στο λεκανοπέδιο Αττικής, ήταν, μαζί με τον Κηφισό, από τα σημαντικότερα ποτάμια. Πήγαζε από τις βορειοδυτικές πλαγιές του Υμηττού και κατέληγε στον Κηφισό, από τον οποίο είχε και λιγότερα νερά. Ο Πλάτωνας αποκαλεί τον Ιλισό «ὑδάτιον», γιατί στέρευε το καλοκαίρι, αν και κατά περιόδους ήταν πλωτός.
Πήρε το όνομά του από τον ημίθεο Ιλισό, γιο του Ποσειδώνα και της Δήμητρας, που λατρευόταν σε ιερό κοντά στο λόφο του Αρδηττού. Ο ποταμός, κατά πάσα πιθανότητα, και η νύμφη Καλλιρόη παριστάνονταν στις γωνιές του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα, ενώ την άλλη άκρη κρατά ο Κηφισός. Ιλισός και Κηφισός, καταλαμβάνοντας τα δύο άκρα στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, συνιστούν τα γεωγραφικά στίγματα της διαμάχης Ποσειδώνα και Αθηνάς για την κυριαρχία του ενός ή του άλλου στην Αθήνα.
Κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα (τέλη Φεβρουαρίου) οι υποψήφιοι για τα Ελευσίνια Μυστήρια μύστες υποβάλλονταν σε καθαρμούς στα ιερά νερά του.
Στις όχθες του υπήρχαν ιερά και άλλα δημόσια οικοδομήματα, μεταξύ των οποίων το Ολυμπιείο (Δίας), το Πύθιο (Απόλλων), το Παναθηναϊκό Στάδιο, το Ηρακλείο (Κυνόσαργες), ιερό αφιερωμένο στον Βορέα κ.ά.
Η ύπαρξη ιερού του Βορέα αιτιολογείται με έναν μύθο. Στον ποταμό Ιλισό ήρθε να ξαποστάσει ο άνεμος Βορέας, όταν αντιλήφθηκε την όμορφη κόρη του Ερεχθέα Ωρείθυια, την οποία άρπαξε και πάνω στις μεγάλες του φτερούγες την έφερε στο Σαρπηδόνιο ακρωτήριο της Θράκης, αν και ο Πλάτωνας** θεωρεί τον μύθο μυθολόγημα, τον ερμηνεύει ως φυσική αλληγορία και θεωρεί ότι ο μύθος δεν ήταν καν άξιος συζήτησης. Τέλος, κάπου στις όχθες του Ιλισού λέγεται ότι φονεύθηκε ο βασιλιάς της Αθήνας Κόδρος από τους Δωριείς.
--------------------
*Φαέθων και Ηλιάδες Νύμφες
ἀρθείην δ᾽ ἐπὶ πόντιον
κῦμα τᾶς Ἀδριηνᾶς
ἀκτᾶς Ἠριδανοῦ θ᾽ ὕδωρ
ἔνθα πορφύρεον σταλάσ-
σουσ᾽ ἐς οἶδμα τάλαιναι
κόραι Φαέθοντος οἴκτωι δακρύων
τὰς ἠλεκτροφαεῖς αὐγάς
(Ευρ., Ιππόλυτος 735-741)
**Η αρπαγή της Ωρείθυιας από τον Βορέα
ΦΑΙ. Πες μου, Σωκράτη, δε λέγεται ότι από κάποιο μέρος του Ιλισσού, εδώ γύρω, ο Βορέας άρπαξε την Ωρείθυια;
ΣΩ. Έτσι λέγεται.
ΦΑΙ. Άραγε από εδώ; Γιατί εδώ τα νερά φαίνονται όμορφα και καθαρά και διάφανα, και κατάλληλα για να παίζουν πλάι τους οι κοπέλες.
ΣΩ. Όχι από εδώ, αλλά από ένα μέρος που βρίσκεται δύο ή τρία στάδια πιο κάτω, εκεί όπου διαβαίνουμε το ποτάμι για να πάμε στο ιερό της Άγρας" εκεί κάπου, στο ίδιο μέρος, βρίσκεται και ένας βωμός του Βορέα.
ΦΑΙ. Δεν το έχω ξεκάθαρα στο νου μου' πες μου όμως, μα το Δία, Σωκράτη, εσύ πιστεύεις ότι αυτό το μυθολόγημα είναι αληθινό;
ΣΩ. Μα αν δεν πίστευα, όπως οι σοφοί, δε θα έκανα τίποτε το παράλογο κι έπειτα θα εφεύρισκα μιαν εξήγηση, και θα έλεγα πως κάποιο δυνατό φύσημα του Βορέα την έσπρωξε προς τους βράχους που είναι εκεί κοντά, την ώρα που έπαιζε με τη Φαρμακεία, και, αφού βρήκε το θάνατο με αυτό τον τρόπο, ειπώθηκε ότι την άρπαξε ο Βορέας και την εξαφάνισε. Όμως εγώ, Φαίδρε, βρίσκω ότι τέτοιες εξηγήσεις έχουν, βέβαια, τη χάρη τους, αλλά ταιριάζουν σε άνθρωπο πολύ ικανό σε αυτά, που καταβάλλει πολύ κόπο, και που δεν πετυχαίνει πολλά.
(Πλ. Φαίδρος 229b-d)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου