Όλα τα ευρήματα είναι συνεπή με μια ανοσολογική θεωρία για την ανθρώπινη ευτυχία, σύμφωνα με την οποία ένα ρυθμισμένο με ακρίβεια ανοσοποιητικό σύστημα που λειτουργεί σε πλήρη απόδοση χαρίζει στο άτομο ένα αίσθημα βαθιάς απόλαυσης.
Ακόμη και η αποστροφή που προκαλούν παράγοντες όπως η έλλειψη τροφής (πείνα) ή νερού (δίψα) πρέπει να αποδοθεί, τουλάχιστον εν μέρει, στην αρνητική επίδρασή τους στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Αν δεχθούμε ότι ο εγκέφαλος εποπτεύει το εξωτερικό περιβάλλον και δρα προσπαθώντας να μεγιστοποιήσει την εγκλείουσα αρμοστικότητα του ατόμου με το να αυξάνει την ευτυχία του, τότε αναμφίβολα το ίδιο πρέπει να ισχύει και όταν εποπτεύει το εσωτερικό περιβάλλον.
Σύμφωνα με αυτή την άποψη, η λειτουργία του εγκεφάλου διχάζεται ανάμεσα σε εξωκατευθυνόμενες και εσωκατευθυνό-μενες δραστηριότητες. Στο εξωτερικό περιβάλλον, πολλά στοιχεία παραμένουν στάσιμα και προβλέψιμα —οι διαστάσεις της κρεβατοκάμαράς μας, η παρουσία τροφίμων στο ψυγείο μας, ο δρόμος που ακολουθούμε καθημερινά για τη δουλειά μας κ.ο.κ. Το εξωτερικό περιβάλλον, βέβαια, χαρακτηρίζεται και από έντονη ποικιλομορφία: εμφανίζεται ξαφνικά ένας θηρευτής, ανακαλύπτουμε μια πηγή τροφής, μας παρουσιάζεται μια ευκαιρία να ζευγαρώσουμε, συναντάμε μια λακκούβα στον δρόμο. Είμαστε προγραμματισμένοι να αντιδρούμε κατάλληλα σε καθένα από τα ενδεχόμενα αυτά. Διαθέτουμε ένα εσωτερικό σύστημα ανταμοιβών και ποινών, το οποίο κατευθύνει αποτελεσματικά τις επιλογές μας.
Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει στο εσωτερικό περιβάλλον. Ο εγκέφαλος εποπτεύει το εσωτερικό περιβάλλον και διακρίνει πολλά σταθερά στοιχεία —χέρια και πόδια που εκτείνονται μακριά από τον κορμό, ένα εκτενές δίκτυο αγγείων μέσα στο οποίο κυκλοφορούν κάθε λογής χημικές ουσίες, μεταξύ των οποίων και εκείνες που παράγει ο ίδιος ο εγκέφαλος για να ρυθμίσει τη χημική δραστηριότητα του οργανισμού κ.ο.κ. Αλλά στο ίδιο περιβάλλον ζουν εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες είδη παρασίτων, απέναντι στα οποία ο οργανισμός πρέπει να αναπτύξει αποτελεσματικά μέσα άμυνας. Στο εγχείρημα αυτό, κρίσιμο ρόλο παίζει η σωστή πληροφόρηση. Λόγου χάριν, μπορεί ο εγκέφαλος να λάβει μήνυμα ότι έχει αρχίσει να αναπτύσσεται μια επικίνδυνη λοίμωξη στην κατώτερη κοιλιακή χώρα, αλλά να μην αντιληφθεί ότι η πηγή της μολυσματικής επίθεσης είναι ένας πυρήνας παρασιτικών κυττάρων που έχει εγκατασταθεί στο μεγάλο δάκτυλο του δεξιού ποδιού.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι δεν έχουμε επίγνωση καμίας από τις διεργασίες αυτές. Παραδόξως, ενώ έχουμε πλήρη συνείδηση των αλληλεπιδράσεών μας με το εξωτερικό περιβάλλον, δεν έχουμε καμία συνείδηση των αλληλεπιδράσεων που λαμβάνουν χώρα εντός μας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Δίχως άλλο, δεν είναι απαραίτητο να περνούν από τον συνειδητό νου όλα τα μηνύματα που λαμβάνουμε· ωστόσο, δεν παύει να γεννά απορίες η άγνοια που διατηρούμε όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις μας με τα παράσιτα. Γιατί, φέρ’ ειπείν, δυσκολευόμαστε τόσο να αντιληφθούμε τη βαθύτερη σημασία της κατάπτωσης που νιώθουμε όταν αρρωσταίνουμε; Γιατί είναι τόσο δύσκολο να συνειδητοποιήσουμε ότι ο ύπνος αποτελεί την καλύτερη οδό προς την ταχεία ανάρρωση;
Η ανοσιακή λειτουργία αναμένεται να συσχετίζεται ισχυρά με σημαντικές παραμέτρους της εγκλείουσας αρμοστικότητας (κατ’ ουσίαν, της αναπαραγωγικής επιτυχίας) του ατόμου, όπως ο χρόνος επιβίωσης, η γονιμότητα, η σωματική ελκυστικότητα κ.ο.κ. Εντούτοις, παρά την προφανή σημασία του, το ζήτημα αυτό δεν έχει διερευνηθεί παρά ελάχιστα. Όλες οι σχετικές έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί σε πτηνά. Εκεί, το γενικό μοτίβο είναι ξεκάθαρο. Η ένταση της ανοσιακής απόκρισης κατά διάφορων μολυσματικών παραγόντων συναρτάται θετικά με τον χρόνο επιβίωσης των πτηνών, τόσο στο φυσικό όσο και στο εργαστηριακό περιβάλλον. Μάλιστα, από όλες τις παραμέτρους που επηρεάζουν την επιβίωση, η ανοσιακή λειτουργία φαίνεται να είναι η σημαντικότερη. Από το συνολικό εύρος διακύμανσης του χρόνου επιβίωσης των μελών ενός πληθυσμού πτηνών, το 18% αποδίδεται σε διαφορές των ατόμων ως προς την ανοσιακή λειτουργία. Η αμέσως σημαντικότερη παράμετρος, ο βαθμός σωματικής συμμετρίας, λογίζεται υπεύθυνη μόλις για το 6% της συνολικής διακύμανσης του χρόνου επιβίωσης.
Πώς σχετίζεται η ανοσιακή λειτουργία με την αισιοδοξία; Όπως έχουν δείξει διάφορες μελέτες, η αισιόδοξη θεώρηση της ζωής συναρτάται θετικά με την ποιότητα της υγείας, την ανοσιακή λειτουργία και τον χρόνο επιβίωσης. Σε μια πρόσφατη μελέτη σε φοιτητές νομικής, κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους μετρήθηκαν πέντε φορές το αίσθημα αισιοδοξίας των φοιτητών ως προς την πρόοδο των σπουδών τους και ένας σημαντικός ανοσιακός δείκτης στο αίμα τους. Όπως αποδείχθηκε, η αύξηση του αισθήματος αισιοδοξίας κατά τη διάρκεια του έτους συνδεόταν με τη βελτίωση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Ωστόσο, στη σύγκριση των διαφόρων φοιτητών μεταξύ τους, η υποτιθέμενη θετική συσχέτιση ανάμεσα στο αίσθημα αισιοδοξίας και στην ανοσιακή λειτουργία δεν επιβεβαιώθηκε- με άλλα λόγια, οι αισιόδοξοι φοιτητές δεν είχαν, κατά μέσον όρο, ισχυρότερο ανοσοποιητικό σύστημα. Όσο και αν οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν σχεδόν καθολικά ότι η ψυχική διάθεση επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, φαντάζει εξίσου εύλογο να ισχύει το αντίστροφο. Όταν το ανοσοποιητικό μας σύστημα λειτουργεί σε πλήρη απόδοση, αναμένεται να έχουμε θετική, αισιόδοξη διάθεση.
Οι αιτιακές σχέσεις είναι αμφίδρομες· μάλιστα, μοιάζει σχεδόν αδύνατον μια μεταβολή στο ένα σύστημα να μην επηρεάσει το άλλο. Για λόγους που δεν είναι πάντοτε προφανείς, η αυτοεξαπάτηση έχει σημαντικές ανοσιακές συνέπειες, κατά κανόνα μειώνοντας, αλλά ενίοτε ενισχύοντας, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
Το όλο πεδίο βρίσκεται στα σπάργανα. Έχουν γίνει μεν ορισμένες ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις, αλλά απομένουν πολύ περισσότερες. Ποιες ανοσιακές επιδράσεις συσχετίζονται άραγε με ποιους βαθμούς συγκάλυψης των πληροφοριών; Ποιες χημικές ουσίες είναι κοινές στον εγκέφαλο και στο ανοσοποιητικό σύστημα, οδηγώντας σε σημαντικά αντισταθμίσματα μεταξύ των δύο συστημάτων; Και ποια καίρια ερωτήματα δεν μας έχουν περάσει καν από τον νου;
Robert Trivers, Η μωρία των ανόητων
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου