Όλες οι ιδέες (μας) προέρχονται από την αίσθηση ή το διαλογισμό.
Υποθέτουμε λοιπόν ότι η ψυχή είναι αυτό που ονομάζουν tabula rasa (άγραφος πίνακας), άδεια από οποιοδήποτε χαρακτηριστικό, χωρίς καμιά ιδέα, οποιαδήποτε. Πώς όμως συμβαίνει η ψυχή να δέχεται ιδέες; Με ποιον τρόπο αποκτά αυτόν το θαυμαστό πλούτο ιδεών, που μας παρουσιάζει η πάντα δραστήρια ανθρώπινη φαντασία… με μια σχεδόν άπειρη ποικιλία; Από που αντλεί η ψυχή όλο αυτό το υλικό, που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την υποδομή όλων των διαλογισμών και των γνώσεων μας; σ’ αυτά απαντώ με μια απλή φράση: από την εμπειρία· εδώ βρίσκεται το θεμέλιο όλων των γνώσεων μας· από εδώ οι γνώσεις μας παίρνουν την πρώτη αφετηρία τους. Οι παρατηρήσεις που κάνουμε πάνω στα εξωτερικά αντικείμενα ή στις εσωτερικές διεργασίες της ψυχής, τις οποίες αντιλαμβανόμαστε και πάνω στις οποίες διαλογιζόμαστε εμείς οι ίδιοι, αυτές οι παρατηρήσεις προσφέρουν στο πνεύμα μας το υλικό όλων των σκέψεων μας. Εδώ λοιπόν βρίσκονται, στην εμπειρία, οι δυο πηγές από όπου απορρέουν όλες οι ιδέες που έχουμε, όσες βέβαια μπορούμε να έχουμε.
Τα αντικείμενα της αίσθησης είναι μια πηγή ιδεών. Αρχίζουμε με τις αισθήσεις μας· καθώς φτάνουν στις αισθήσεις ερεθίσματα από τα εξωτερικά αντικείμενα, οι αισθήσεις συντελούν, ώστε να μπουν στη ψυχή μας χωριστές και ευδιάκριτες παραστάσεις των πραγμάτων, ανάλογα με τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους αυτά τα αντικείμενα επιδρούν σε μας. Έτσι αποκτούμε τις ιδέες που έχουμε για το λευκό, το κίτρινο, το ζεστό, το κρύο, το σκληρό, το μαλακό, το γλυκό, το πικρό και για καθετί που ονομάζουμε αισθητές ποιότητες. Οι αισθήσεις μας λοιπόν συντελούν, ώστε να μπαίνουν όλες αυτές οι ιδέες στην ψυχή μας· με αυτό εννοώ ότι οι αισθήσεις κάνουν, ώστε οι εικόνες των εξωτερικών αντικειμένων να μπαίνουν (να εντυπώνονται) στη ψυχή μας. Αυτή η διαδικασία δημιουργεί εκεί τα παραπάνω είδη των αντιλήψεων. Και, επειδή αυτή η μεγάλη πηγή των περισσότερων ιδεών μας εξαρτάται ολοκληρωτικά από τις αισθήσεις μας (από τα αισθητήρια όργανα) και φθάνει στη νόηση μας δια μέσου των αισθητήριων οργάνων μας, γι’ αυτό την ονομάζω αίσθηση γενικά (sensation).
Η λειτουργία του νου είναι η άλλη πηγή των ιδεών μας. Η άλλη πηγή, από όπου συμβαίνει η νόησή μας να δέχεται ιδέες, είναι η αντίληψη των εσωτερικών ενεργειών της ψυχής, όταν αυτή στρέφεται προς τις ιδέες (εικόνες) που δέχτηκε διαμέσου των αισθήσεων. Αυτές οι ενέργειες, όταν γίνονται αντικείμενο των διαλογισμών της ψυχής, παράγουν στη νόηση ένα άλλο είδος ιδεών, που δεν μπορούν να προέλθουν από τα εξωτερικά αντικείμενα. Τέτοιες ιδέες — μη προερχόμενες από τις αισθήσεις αλλά ύστερα από εσωτερικές διεργασίες της ψυχής — εκφράζουμε όταν λέμε: αντιλαμβάνομαι (= αναγνωρίζω μια εικόνα τωρινή συνδυάζοντάς την με άλλη όμοια ή αντίστοιχη που θυμάμαι από το παρελθόν σκέπτομαι, αμφιβάλλω, πιστεύω, διαλογίζομαι, γνωρίζω, θέλω και όλα τα άλλα πράγματα που δηλώνουν ενέργεια της ψυχής…, από τις οποίες η ψυχή πορίζεται νέες ιδέες τόσο ευδιάκριτες όσο και οι εικόνες που προκαλούν στην ψυχή μας τα εξωτερικά αντικείμενα, όταν συμβεί να ερεθίζουν τις αισθήσεις μας…
Επειδή ονόμασα την πρώτη πηγή των ιδεών μας αίσθηση, θα ονομάσω αυτήν εδώ τη δεύτερη πηγή ιδεών διαλογισμό (διαστοχασμό), γιατί απ’ αυτή την πηγή η ψυχή δέχεται ιδέες, που η ίδια τις δημιουργεί διαλογιζόμενη (διαστοχαζόμενη) πάνω στις δικές της ενέργειες.
Όλες οι ιδέες μας λοιπόν προέρχονται είτε από τη μία πηγή είτε από την άλλη (sensation or reflection, αίσθηση ή διαλογισμό).
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου