ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ - Φίλιππος (99-104)

[99] Ἄξιον δὲ μνησθῆναι καὶ τῶν βασιλέων ἀμφοτέρων, ἐφ᾽ ὃν σοί τε συμβουλεύω στρατεύειν καὶ πρὸς ὃν Κλέαρχος ἐπολέμησεν, ἵν᾽ ἑκατέρου τὴν γνώμην καὶ τὴν δύναμιν εἰδῇς. Ὁ μὲν τοίνυν τούτου πατὴρ τὴν πόλιν τὴν ἡμετέραν καὶ πάλιν τὴν Λακεδαιμονίων κατεπολέμησεν, οὗτος δ᾽ οὐδενὸς πώποτε τῶν στρατευμάτων τῶν τὴν χώραν αὐτοῦ λυμαινομένων ἐπεκράτησεν.

[100] Ἔπειθ᾽ ὁ μὲν τὴν Ἀσίαν ἅπασαν παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἐν ταῖς συνθήκαις ἐξέλαβεν, οὗτος δὲ τοσούτου δεῖ τῶν ἄλλων ἄρχειν ὥστ᾽ οὐδὲ τῶν ἐκδοθεισῶν αὐτῷ πόλεων ἐγκρατής ἐστιν. Ὥστ᾽ οὐδεὶς ὅστις οὐκ ἂν ἀπορήσειεν πότερα χρὴ νομίζειν τοῦτον αὐτῶν ἀφεστάναι δί᾽ ἀνανδρίαν ἢ ᾽κείνας ὑπερεωρακέναι καὶ καταπεφρονηκέναι τῆς βαρβαρικῆς δυναστείας.

[101] Τὰ τοίνυν περὶ τὴν χώραν ὡς διάκειται τίς οὐκ ἂν ἀκούσας παροξυνθείη πολεμεῖν πρὸς αὐτόν; Αἴγυπτος γὰρ ἀφειστήκει μὲν καὶ κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον, οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἐφοβοῦντο μή ποτε βασιλεὺς αὐτὸς ποιησάμενος στρατείαν κρατήσειεν καὶ τῆς διὰ τὸν ποταμὸν δυσχωρίας καὶ τῆς ἄλλης παρασκευῆς ἁπάσης· νῦν δ᾽ οὗτος ἀπήλλαξεν αὐτοὺς τοῦ δέους τούτου. Συμπαρασκευασάμενος γὰρ δύναμιν ὅσην οἷός τ᾽ ἦν πλείστην, καὶ στρατεύσας ἐπ᾽ αὐτοὺς, ἀπῆλθεν ἐκεῖθεν οὐ μόνον ἡττηθεὶς, ἀλλὰ καὶ καταγελασθεὶς καὶ δόξας οὔτε βασιλεύειν οὔτε στρατηγεῖν ἄξιος εἶναι.

[102] Τὰ τοίνυν περὶ Κύπρον καὶ Φοινίκην καὶ Κιλικίαν καὶ τὸν τόπον ἐκεῖνον ὅθεν ἐχρῶντο ναυτικῷ, τότε μὲν ἦν βασιλέως, νῦν δὲ τὰ μὲν ἀφέστηκεν, τὰ δ᾽ ἐν πολέμῳ καὶ κακοῖς τοσούτοις ἐστὶν ὥστ᾽ ἐκείνῳ μὲν μηδὲν εἶναι τούτων τῶν ἐθνῶν χρήσιμον, σοὶ δ᾽ ἢν πολεμεῖν πρὸς αὐτὸν βουληθῇς συμφόρως ἕξειν.

[103] Καὶ μὴν Ἰδριέα γε τὸν εὐπορώτατον τῶν νῦν περὶ τὴν ἤπειρον προσήκει δυσμενέστερον εἶναι τοῖς βασιλέως πράγμασι τῶν πολεμούντων· ἢ πάντων γ᾽ ἂν εἴη σχετλιώτατος, εἰ μὴ βούλοιτο καταλελύσθαι ταύτην τὴν ἀρχὴν, τὴν αἰκισαμένην μὲν τὸν ἀδελφὸν, πολεμήσασαν δὲ πρὸς αὑτὸν, ἅπαντα δὲ τὸν χρόνον ἐπιβουλεύουσαν καὶ βουλομένην τοῦ τε σώματος αὐτοῦ καὶ τῶν χρημάτων ἁπάντων γενέσθαι κυρίαν.

[104] Ὑπὲρ ὧν δεδιὼς νῦν μὲν ἀναγκάζεται θεραπεύειν αὐτὸν καὶ χρήματα πολλὰ καθ᾽ ἕκαστον τὸν ἐνιαυτὸν ἀναπέμπειν· εἰ δὲ σὺ διαβαίης εἰς τὴν ἤπειρον, ἐκεῖνός τ᾽ ἂν ἄσμενος ἴδοι βοηθὸν ἥκειν αὑτῷ σε νομίζων, τῶν τ᾽ ἄλλων σατραπῶν πολλοὺς ἀποστήσεις, ἢν ὑπόσχῃ τὴν ἐλευθερίαν αὐτοῖς καὶ τοὔνομα τοῦτο διασπείρῃς εἰς τὴν Ἀσίαν, ὅπερ εἰς τοὺς Ἕλληνας εἰσπεσὸν καὶ τὴν ἡμετέραν καὶ Λακεδαιμονίων ἀρχὴν κατέλυσεν.

***
[99] Αξίζει επίσης τον κόπο να κάνουμε λόγο και για τους δυο Πέρσες βασιλιάδες —γι᾽ αυτόν που συμβουλεύω τώρα εσένα να στρατεύσεις εναντίον του και για τον άλλο που πολέμησε ο Κλέαρχος— για να μπορέσεις να γνωρίσεις τον χαρακτήρα και τη δύναμη του καθενός ξεχωριστά: Ο πατέρας του τωρινού του βασιλιά πολέμησε και την πόλη τη δική μας, αργότερα και τους Σπαρτιάτες, ο ίδιος όμως δεν νίκησε ποτέ κανένα από τα στρατεύματα που ερήμωναν τη χώρα του.

[100] Έπειτα ο πρώτος με τη γνωστή συνθήκη πήρε μέσα από τα χέρια των Ελλήνων την εξουσία όλης της Ασίας, ο γιος του όμως τώρα βρίσκεται τόσο μακριά από το να ασκεί σε άλλους εξουσία, ώστε δεν είναι σε θέση να επιβληθεί ούτε στις πόλεις που του έχουν παραχωρηθεί. Ώστε όλος ο κόσμος απορεί τί από τα δυο θα πρέπει να πιστέψει: Ο βασιλιάς τις άφησε από δειλία ή αυτές οι ίδιες δεν λογάριασαν και περιφρόνησαν τη βαρβαρική εξουσία;

[101] Αλλά και την κατάσταση της ίδιας του της χώρας αν μάθαινε κανείς, πώς θα ήταν δυνατό να μην ξεσηκωθεί σε πόλεμο εναντίον του; Η Αίγυπτος είχε βέβαια αποστατήσει και τον καιρό του Κλέαρχου. Είχαν όμως τον φόβο μήπως ο ίδιος ο βασιλιάς επιτεθεί στη χώρα τους και υπερνικήσει όλες τις δυσκολίες του Νείλου και γενικά των μέσων που διέθεταν για άμυνα. Τώρα ο ίδιος τους απάλλαξε από κάθε τέτοιο φόβο: Μάζεψε όση μπορούσε περισσότερη δύναμη και πήγε εναντίον τους· έφυγε όμως από εκεί όχι μονάχα νικημένος αλλά και γελοιοποιημένος, και αφήνοντας την εντύπωση πως δεν είναι άξιος ούτε για βασιλιάς ούτε για στρατηγός.

[102] Όσο πια για την Κύπρο, την Κιλικία, τη Φοινίκη, και γενικά για την περιοχή από όπου οι Πέρσες στρατολογούσαν ναυτικό, τότε βέβαια ήταν στη δικαιοδοσία του βασιλιά· τώρα όμως άλλοι έχουν αποστατήσει και άλλοι βρίσκονται σε τέτοια πολεμική αναταραχή και σε τέτοια βάσανα, ώστε για κείνον κανείς από τους λαούς αυτούς δεν είναι πια ωφέλιμος, εσένα όμως, αν τελικά αποφασίσεις να του κηρύξεις πόλεμο, θα σου προσφέρουν οπωσδήποτε βοήθεια θετική.

[103] Τέλος, ο Ιδριέας ο πλουσιότερος από τους σημερινούς σατράπες της Ασίας, είναι τελείως φυσικό να τρέφει έχθρα πιο μεγάλη για τον βασιλιά παρά οι άνθρωποι που ανοιχτά τον πολεμούν. Αλλιώς θα ήταν πανάθλιος, αν δεν θα ήθελε την κατάλυση της Περσικής αρχής, που βασάνισε φριχτά τον αδερφό του, πολέμησε τον ίδιο, δεν έπαψε στιγμή να ετοιμάζει συμφορές, να προσπαθεί να έχει στο χέρι της τη ζωή και την περιουσία του όλη.

[104] Βέβαια κάτω από αυτόν τον φόβο είναι τώρα αναγκασμένος να κολακεύει πάντα τον βασιλιά και να του στέλνει κάθε χρόνο χρήματα πολλά. Αν όμως εσύ περάσεις στην Ασία, και ο ίδιος θα σε δεχτεί όλος χαρά, με την ιδέα ότι πας για να τον βοηθήσεις, και πολλούς από τους υπόλοιπους σατράπες θα εξωθήσεις σε αποστασία, αν μάλιστα τους υποσχεθείς ελευθερία και αν διασπείρεις επιδέξια στην Ασία το σύνθημα αυτό, που, όταν έπεσε στους Έλληνες, κατάλυσε και τη δικιά μας εξουσία και την αρχή των Λακεδαιμονίων.