Οργανοσκευάσματα. Organopraeparata

Από την «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια». Του Μακρή Κ. Γ., Επιμελητή του Εργαστηρίου της φαρμακευτικής Χημείας εν τω Πανεπιστημίω Αθηνών (1930).
Καλούνται ούτω τα δια καταλλήλου κατεργασίας παρασκευαζόμενα εκ διαφόρων οργάνων ή και χυμών υγιών ζώων, ιδία δε μάλιστα εκ των αδένων αυτών, κονιώδη ή υγρά σκευάσματα.
Από της μάλλον απωτάτης αρχαιότητος αναφέρεται η χρήσις θεραπευτικών σκευασμάτων διαφόρων μερών του σώματος ζώων, ως και εκκριμάτων αυτών. Κυριότατον ρόλον έπαιξαν μάλιστα ταύτα εις την αρχαίαν σινικήν ιατρικήν, αναφερόμενα διεξοδικώς εις το «Nei-Kingk».
Ως διαφαίνεται όθεν, η οργανοθεραπευτική και τα οργανοσκευάσματα έχουν τας βάσεις των τουλάχιστον προ 5 χιλιετιών. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι εχρησιμοποίουν επίσης ως θεραπευτικάς ουσίας μέρη τινά του σώματος ή εκκρίματα, ως το ήπαρ, τον εγκέφαλον, το αίμα, τους όρχεις, το ανδρικόν σπέρμα, την κύστιν κλπ.
Γενικώς μάλιστα ήτο τότε παραδεδεγμένον ότι τα μέρη του σώματος υγιούς τινός ζώου ή και τα εκκρίματα αυτού, ηδύνατο να βελτιώσωσι την κατάστασιν του αντιστοίχου μέρους του πάσχοντος ατόμου.
Η εξιστόρησις τών είτε αυτουσίων είτε ως σκευασμάτων χρησιποποιηθεισών τοιούτων ουσιών παρουσιάζει τα περιεργότερα των πραγμάτων.
-   Στόμαχος αλώπεκος εχρησίμευε κατά των νόσων της κύστεως και της λιθιάσεως.
-    Ήπαρ σαύρας κατά οδονταλγιών.
-    Κεφαλή υγιούς κυνός κατά δηγμάτων λυσσώντων κυνών και ερπετών.
-   Πνεύμων αλώπεκος κατά πνευμονικών νοσημάτων.
Ταύτα και άλλα ανάλογα παράδοξα φαινόμενα αναφέρουν ο Πλίνιος, ο Γαληνός, ο Διοσκουρίδης κλπ.

Την χρήσιν των φαρμάκων αυτών εσυνέχισαν οι Άραβες ιατροί, αυξήσαντες μάλιστα τον αριθμόν αυτών.  Κατά τον μεσαίωνα μερικώς τα φάρμακα ταύτα είχον εγκαταλειφθή, στραφέντων των ιατρών της εποχής εκείνης προς τα φυτικά και ορυκτά κυρίως φάρμακα.
Η σύγχρονος οργανοθεραπευτική, της οποίας θεμελιωτής είναι ο Brown-Sequard, εβασίσθη εις την υπ’ αυτού και του d’ Arnsoval αναπτυχθείσαν θεωρίαν της ενδοεκκρίσεως. Η Παρασκευή των οργανοθεραπευτικών σκευασμάτων, των οποίων προορισμός είναι να αναπληρώσουν τα μη δυνάμενα να αποχωρισθώσι μόνα και εν καθαρά καταστάσει δραστικά συστατικά των διαφόρων οργάνων, απαιτεί επιδεξιότητα και μεγίστην προσοχήν.
Γενικώς κατά την παρασκευήν των οργανοσκευασμάτων ακολουθούνται οι εξής κανόνες:
α)  το ζώον εξ ου θα ληφθεί το όργανον ή το έκκριμα δέον να είναι απολύτως υγιές.
β) η εξ αυτού Παρασκευή του σκευάσματος να γίνει ταχέως, ώστε να μη δοθεί ευκαιρία προς σχηματισμόν πτωμαϊνών ή ανάπτυξιν αποικιών μικροργανισμών
γ) η κατάτμησις του οργάνου να γίνη εις χώρον αντισηπτικώς διατηρούμενον
δ) εάν τα κατατμηθέντα τεμάχια πρόκειται να ξηρανθώσι προς παρασκευήν σκευάσματος, η θερμοκρασία δεν πρέπει να υπερβή τους 40ο. Μέρος του λίπους του οργάνου αποχωρίζεται κατά την θέρμανσιν, τελείως δε δύναται ν αποχωρισθή τούτο δι’ εκχυλίσεως δια πετρελαϊκού αιθέρος, αιθέρος κλπ.
εκτός των κονιωδών οργανοσκευασμάτων, δύναται να παρασκευασθώσι τοιαύτα υγρά δι’ εκθλίψεως του οργάνου, ότε λαμβάνεται ο χυμός, ή κατά την μέθοδον Gabriel Maurage. Δια τα πλείστας περιπτώσεις προτημητέα εξ όλων των άνω οργανοσκευασμάτων είναι τα ξηρά κονιώδη.  Ταύτα περιέχουν όλας τας δραστικάς ουσίας του οργάνου κατά αναλογίας και συνεπώς παρέχονται πάντοτε υπό την αυτήν ποσολογικήν μορφήν.
Τα οργανοσκευάσματα ταύτα είναι κόνεις τεφρόλευκοι ή τερφοκίτριναι ιδιαζούσης οσμής και μη δεικνύουσαι καμμίαν χαρακτηριστικήν χημικήν αντίδρασιν. Κατά την παρασκευήν των αι ξηραί κόνεις μείγνυνται μετ’ άλλων ουσιών, ως γαλακτοσακχάρου, χλωριούχου νατρίου κλπ, όπως ληφθεί ποσόν σκαυάσματος ίσον προς το αρχικόν βάρος του χρησιμοποιηθέντος οργάνου.