Οι Έλληνες (οι αρχαίοι) διόριζαν συγκεκριμένα έμπιστα και σοφά άτομα για να λειτουργούν ως ταξιδιωτικοί αντιπρόσωποι και ως επίσημοι απεσταλμένοι της Πολιτείας σε άλλες πολιτείες, ως περιηγητές, ως κατάσκοποι, ή ακόμη και ως σύμβουλοι σε θέματα ιδιαίτερης πολιτικής ή κοινωνικής σημασίας. Ένα τέτοιο άτομο είχε τον τίτλο «Θεωρός», αυτός είχε ως αποστολή να συντάξει μια «θεωρία» –αλλά και όλοι μαζί οι Θεωροί αποτελούσαν επίσης μία «Θεωρία».
Οι Θεωροί προσκαλούνταν σε ειδικές περιπτώσεις για να πιστοποιήσουν και να επιβεβαιώσουν ένα γεγονός, ή για να γίνουν αυτόπτες μάρτυρες ενός συμβάντος, και έπειτα να βεβαιώσουν προφορικά ότι αυτό συνέβη ή να του δώσουν τις σωστές ερμηνείες.
Πολλοί άλλοι μπορούσαν να είναι μάρτυρες ενός γεγονότος και να υποστηρίξουν οτιδήποτε, αλλά οι μαρτυρίες τους ήταν απλές αντιλήψεις και υποθέσεις. Μονάχα η αναφορά της «Θεωρίας» παρείχε τη βεβαιότητα, επικυρώνοντας τις λεπτομέρειες ενός συμβάντος ώστε αυτό να μπορεί να χαρακτηριστεί ως «γεγονός», και ερμηνεύοντάς το ικανοποιητικά. Η «Θεωρία» συνήθως ήταν το αποτέλεσμα της σύνθεσης των αναφορών –και συχνά του συμβουλίου– των Θεωρών. Οι πιο σοφοί από τους Θεωρούς, μπορούσαν όμως και από μόνοι τους να καταλήξουν σε μία Θεωρία.
Όμως, τι ήταν αυτό που έκανε τους Θεωρούς περισσότερο έμπιστους από έναν απλό μάρτυρα; Ήταν η παιδεία και η σοφία τους, η εξασκημένη παρατηρητικότητά τους, η μεγάλη γκάμα των εμπειριών τους, η αυξημένη συνείδησή τους. Έβλεπαν και καταλάβαιναν πράγματα που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούσαν να δουν ή να καταλάβουν…
«Η Μεγαλοφυΐα είναι η ικανότητα να βλέπεις δέκα πράγματα εκεί που ο συνηθισμένος άνθρωπος βλέπει μόνο ένα…» -Ezra Pound
Τα ταξίδια ήταν πολύ βασικό στοιχείο της αρχαϊκής «Θεωρίας».
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η Θεωρία ήταν η αιτία για την επίσκεψη του Σόλωνα στον ηγεμόνα της Λυδίας. Αρχικά, η «Θεωρία» σήμαινε να βλέπει κανείς τα «αξιοθέατα» (εκείνα τα πράγματα που είναι άξια να θεαθούν), όπως τα ονόμαζαν οι Θεωροί, να βλέπει κανείς τα αξιόλογα και αξιομνημόνευτα πράγματα με τα ίδια του τα μάτια, όπου κι αν βρίσκονται αυτά, και έτσι να αποκτά μία θέα του κόσμου, μία θέα που αποτελούσε μία «Κοσμοθεωρία». Γι’ αυτόν τον λόγο, οι πρώτοι Θεωροί ήταν περιηγητές, «τουρίστες», οι σοφοί άνθρωποι που ταξίδευαν για να «επιθεωρήσουν» τον κόσμο.
Ο Σόλωνας, που οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις του γύρω στο 590 π.κ.ε. ανανέωσαν την Πολιτεία της Αθήνας, είναι ο πρώτος «θεωρητικός» στον δυτικό κόσμο. Νομίζω πως ο τελευταίος από τους αρχαίους ήταν ο Παυσανίας, που κατέθεσε την Θεωρία του με τις Περιηγήσεις του, δηλαδή τους «τουρισμούς» του. Ένας τέτοιος σοφός «Θεωρός», εκτελούσε αποστολές ή έκανε περιηγήσεις, τις «Επιθεωρήσεις», για να δει τα «Αξιοθέατα» και έπειτα να σχηματίσει μία «Θεωρία» και έπειτα περισσότερες, η σύνθεση των οποίων δημιουργούσε μία «Κοσμοθεωρία». (Όλοι αυτοί, κ.ά., είναι όροι που προέρχονται από τους Θεωρούς…)
Λοιπόν, η «Θεωρία» δεν σήμαινε το είδος εκείνο της παρατήρησης και της μαρτυρίας που περιορίζεται στην αίσθηση της όρασης. Ο όρος «Θεωρία» (αυτό που έκαναν οι Θεωροί) συνεπαγόταν μία πολύπλοκη αλλά λειτουργική μέθοδο ενεργητικής παρατήρησης (όχι παθητικής όπως η απλή όραση), ένα ειδικό αντιληπτικό σύστημα που συμπεριλάμβανε τα εξής:
Ο Θεωρός ταξίδευε σε έναν τόπο, έκανε περιηγήσεις εκεί, παρατηρούσε τα πάντα, έκανε ερωτήσεις, άκουγε ιστορίες και τοπικούς μύθους, συγκέντρωνε τα «Αναμνηστικά» (άλλος ένας όρος των Θεωρών –δηλαδή τα στοιχεία και τα αντικείμενα εκείνα που θα τον βοηθούσαν αργότερα να θυμηθεί τις λεπτομέρειες και τους συμβολισμούς κάποιων «αξιοθέατων»), ερμήνευε τις συμπτώσεις, διερευνούσε τους συμβολισμούς, έκανε μυστικιστικές αναλύσεις, συχνά μεταμφιεζόταν για να μην επηρεάσει η παρουσία του την εξέλιξη ενός γεγονότος, χρησιμοποιούσε ψυχολογία, διαίσθηση, εντόπιζε όλες τις προεκτάσεις ενός θέματος, παρατηρούσε αληθινά τα πάντα, κατασκόπευε, σημείωνε, διαλογιζόταν, έβλεπε, άκουγε, ένιωθε…
Η γνώση και η σοφία και η πληροφορία που συγκέντρωνε και εξασκούσε ένας Θεωρός, ήταν απίστευτη, ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα.
Η Θεωρία ενθάρρυνε μία τελείως ανοικτή και ευρεία αντίληψη των πραγμάτων, μία εξασκημένη αντίληψη κάθε είδους γνωστικής, συναισθηματικής, συμβολικής, ψυχολογικής, φανταστικής και αισθητικής εμπειρίας. Οι μορφωμένοι άνθρωποι του αρχαίου ελληνικού κόσμου, πίστευαν πως μόνο οι Θεωροί είχαν απόλυτη αντίληψη για την πραγματικότητα του κόσμου.
Οι Θεωροί ήταν ταυτόχρονα: περιηγητές και ταξιδευτές, εξερευνητές, συγγραφείς, λόγιοι, δάσκαλοι, μάρτυρες, διπλωμάτες, κατάσκοποι, πειραματιστές, ψυχολόγοι, νομικοί, μνήμονες, αναλυτές, μελετητές, στοχαστές, φιλόσοφοι, υψηλά μυημένοι, μυστικιστές, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι, μυθολόγοι, διάμεσοι, διαισθητικοί, ψυχικοί, σύμβουλοι, εμπειρογνώμονες, λαογράφοι, φυσιογνωμιστές, αγγελιαφόροι, παρατηρητές, άρχοντες της Τέχνης της Περιπλάνησης.
Έτσι, οι Θεωροί καλούνταν για να επισκοπήσουν μία κατάσταση, να μαρτυρήσουν για τις αληθινές λεπτομέρειες ενός γεγονότος (για να το καταστήσουν αξιόπιστο και εμπεριστατωμένο), να εντοπίσουν τις συνδέσεις και τις προεκτάσεις του, να το ερμηνεύσουν σύμφωνα με την –ή να το προσθέσουν στην– Κοσμοθεωρία τους.
Επίσης, προσκαλούνταν σε μία ξένη χώρα για να εγκαταστήσουν μία επικοινωνία μεταξύ των χωρών, εξηγώντας τις υποθέσεις της κάθε χώρας στην άλλη, μεταφέροντας Θεωρίες από τη μία χώρα στην άλλη, κάνοντας ακόμη και διπλωματικές επαφές όπως τις εννοούμε σήμερα, ή ακόμη και κατασκοπία.
Τα ταξίδια ενός Θεωρού, που συνήθως είχαν τον σκοπό της «Επι-Θεώρησης», συχνά αποτελούσαν την ανταπόκριση σε μία πρόσκληση, ενώ μερικές φορές ήταν και εντεταλμένη αποστολή βολιδοσκόπησης, αλλά τις περισσότερες φορές ήταν μια διερευνητική αφηρημένη περιπλάνηση.
Αναλογιστείτε ότι, για παράδειγμα, το Μαντείο των Δελφών έστελνε Θεωρούς σε όλη την Ελλάδα και σε όλο τον γνωστό κόσμο, από τους οποίους συγκέντρωνε την γνώση και την υψηλή εποπτεία που είχε στα πράγματα, κι έτσι το Μαντείο γνώριζε τα πάντα, (κι ίσως και με αυτό τον τρόπο –μεταξύ άλλων πιο μυστηριακών– να γνώριζε τα πράγματα ακόμη και πριν αυτά συμβούν…)
Για παράδειγμα, το κίνητρο για την επίσκεψη του Σόλωνα στην Λυδία, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ήταν η «περιέργεια», ο Σόλων πήγε εκεί «για να δει ό,τι μπορεί να ιδωθεί» (το αξιοθέατο, δηλαδή). Και ήταν ακριβώς αυτό το χάρισμα της «περιέργειας», και της βαθύτατης επιθυμίας να δουν θαυμαστά πράγματα (πυραμίδες, πλημμύρες, τελετουργίες, πόλεις, ουράνια τόξα, μάχες, τέρατα, κλπ), που έκανε τους Θεωρούς: αγγελιαφόρους γνώσεων που μετέφεραν στοιχεία από άλλους πολιτισμούς στην Ελλάδα. Ακόμη και όλη η ιστορία για την Ατλαντίδα, ο Πλάτωνας διηγείται ότι αποτελούσε Θεωρία του Σόλωνα από τους αρχιερείς της Αιγύπτου.
Λοιπόν, νομίζω πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον Σόλωνα (τον πρώτο Θεωρό) ως την αρχετυπική φιγούρα της αληθινής Τέχνης της Περιπλάνησης, του εμπνευσμένου τουρισμού, της αληθινής αντιληπτικής και πρακτικής απόδρασης από την στενή καθημερινή πραγματικότητα. Και επειδή ο όρος τουρισμός στην καθομιλουμένη φέρνει στον νου άλλα πράγματα, μπορούμε ίσως, γι’ αυτή την ανοικτή περιηγητική αντίληψη της Θεωρίας, να χρησιμοποιήσουμε τον όρο «Σολωνισμός», που θεωρείται και δόκιμος…
Πάντως, όπως εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς αν τα γνωρίζει όλα αυτά, όλες οι λεπτομέρειες της πρακτικής του σύγχρονου τουρισμού –ταξίδι, περιήγηση, αξιοθέατα, σουβενίρ και αναμνηστικά, επισκέψεις σε μνημεία, εμπειρίες από ξένους τρόπους ζωής, ταξιδιωτικά ημερολόγια, ταξιδιωτικά προγράμματα, διαβατήρια για διάβαση, ξεναγοί, κλπ– προέρχονται από τους Θεωρούς και τη Θεωρία. Και, όσον αφορά στην περιήγηση στα πεδία της Γνώσης, η σύγχρονη μας έννοια της θεωρίας –όπως όταν λέμε για μια επιστημονική θεωρία, αλλά και όταν λέμε για μια επιστημονική επιθεώρηση, κλπ– που συντίθεται και παρουσιάζεται από έναν ειδήμονα, προέρχεται επίσης από τους Θεωρούς.
Και το ίδιο ισχύει για τη σύγχρονη έννοια μας της σύνθεσης των αντιλήψεων και των πεποιθήσεών μας ή μιας ομάδας ανθρώπων, που λέμε ότι αποτελεί την «κοσμοθεωρία» μας, βασισμένη πάνω στην δική μας «κοσμοθέαση»… Υπάρχει και μια μεγάλη διαφορά με τον σύγχρονο συνηθισμένο όρο της Θεωρίας σε σχέση με τον αυθεντικό: το «θεωρητικό», ή το να έχεις μια «θεωρία», αυθεντικά σημαίνει το αντίθετο από το πώς το βλέπουμε σήμερα, διότι το θεωρητικό, όπως καταλαβαίνει κανείς, σημαίνει κάτι παραπάνω από πρακτικό και πραγματικό, κι όχι κάτι που είναι έξω από την ρεαλιστική πρακτικότητα ως απλά ένα σχέδιο ή μια απλή σύνθεση σκέψεων. Η Θεωρία είναι το ίδιο το περιηγητικό ταξίδι έξω από την εγκλωβισμένη μας στενή αντιληπτική πραγματικότητα, εκεί έξω στον αληθινό κόσμο με τον πιο αληθινό τρόπο, και η εμπεριστατωμένη εμπειρία και γνώση που έχει αποκτηθεί από αυτό…
Ο Θεωρός είναι μια βαθύτατη παραβολή για τον βίο μας.
Ότι έχουμε έρθει εδώ σε αυτόν τον κόσμο, από την μακρινή εξωκοσμική πατρίδα μας, ως Θεωροί. Για να ζήσουμε αξιόλογες εμπειρίες, να αποκτήσουμε ιδιαίτερες ικανότητες, να περιπλανηθούμε στον κόσμο, να αντιληφθούμε τους κόσμους μέσα σε κόσμους που περιέχει, να δούμε όλα τα αξιοθέατα, να συγκεντρώσουμε όλα τα αξιομνημόνευτα, να παρατηρήσουμε τα πάντα, να βιώσουμε θαυμαστές εμπειρίες, να βγάλουμε συνταρακτικά συμπεράσματα, να αποκτήσουμε γνώση, κι αυτογνωσία, να κάνουμε τη δική μας Θεωρία, να καταλήξουμε στη δική μας Κοσμοθεωρία. Κι έπειτα να επιστρέψουμε εκεί από όπου προήλθαμε, μαζί με τη Θεωρία μας, και να την καταθέσουμε. Νιώθω ότι αυτή η Θεωρία μας, είναι το ίδιο μας το Πνεύμα, κι η ίδια μας η Ψυχή. (Σαν ένα «μαύρο κουτί» αεροπλάνου). Και καλούμαστε να παραδώσουμε την ψυχή μας θεωρημένη.
Κοιτάξτε σήμερα τον εαυτό σας, πώς ζει, πού βρίσκεται, τι στ’ αλήθεια κάνει.
Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι εγκλωβισμένοι στην μικρή καθημερινή τους πραγματικότητα, χωρίς σχεδόν καθόλου Θεωρία.
Πρέπει να αρχίσουμε να γινόμαστε Θεωροί, για να αποδράσουμε από τον εγκλωβισμό μας αυτόν, να αντισταθούμε στην ομοιογένεια, να έχουμε κίνητρο την περιέργεια και την εξέλιξη, να βγούμε έξω από τον μικρό εαυτό μας και τον περιορισμένο μικρόκοσμο μας και τις αυτοματικές μας συνήθειες, να «περιηγηθούμε», να μάθουμε στ’ αλήθεια τον κόσμο και τον εαυτό μας.
Να ανακαλύψουμε θαυμαστά πράγματα, να ενημερωθούμε για νέες ιδέες, να έλθουμε σε επαφή με καινούργια συναρπαστικά πράγματα, να αντιληφθούμε νέα νοήματα, να αποκτήσουμε μεγάλη θέα και καλύτερη «άποψη» και υψηλότερη εποπτεία και άρα μεγαλύτερες δυνατότητες κι ελπίδες.
Να αποκτήσουμε νέες ικανότητες, να παρατηρήσουμε το απαρατήρητο, να γνωρίσουμε το άγνωστο, να μπούμε σε περιπέτειες του πνεύματος, τελικά να κατορθώσουμε το ακατόρθωτο, (διότι κάποτε ήταν «ακατόρθωτο» για κάποιον άλλο μικρό εαυτό μας, που θα είναι πια κάποιος άλλος, μεγαλύτερος).
Ανοίγοντας τον εαυτό μας στον κόσμο, ο εαυτός μας γίνεται όλος ο κόσμος.
Τίποτε δεν μπορεί να μας φυλακίσει, να μας περιορίσει, να μας εμποδίσει.
Στην πορεία της Θεωρίας μας, προτείνω να θυμόμαστε πάντα κάτι: Αν αλλάζεις τον τρόπο με τον οποίο βλέπεις τα πράγματα, τα πράγματα που βλέπεις αλλάζουν…
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου