Η Δυναστεία των Πτολεμαίων

Δυναστείες της Αρχαίας Αιγύπτου

Αρχαϊκή περίοδος

1η Δυναστεία (περ. 3050 – 2890 π.Χ.)
2η Δυναστεία (2890–2686 π.Χ.)

Αρχαίο βασίλειο

3η Δυναστεία (2686–2613 π.Χ.)
4η Δυναστεία (2613–2498 π.Χ.)
5η Δυναστεία (2498–2345 π.Χ.)
6η Δυναστεία (2345–2181 π.Χ.)

1η μεταβατική

7η Δυναστεία (2181–2160 π.Χ.)
8η Δυναστεία (2181–2160 π.Χ.)
9η Δυναστεία (2160–2130 π.Χ.)
10η Δυναστεία (2130–2040 π.Χ.)
11η (μόνο στις Θήβες) (2134–1991 π.Χ.)

Μέσο βασίλειο

11η (όλη η Αίγυπτος) (2134–1991 π.Χ.)
12η Δυναστεία (1991–1803 π.Χ.)
13η Δυναστεία (1803–1649 π.Χ.)
14η Δυναστεία (1705–1690 π.Χ.)

2η μεταβατική

15η Δυναστεία (1674–1535 π.Χ.)
16η Δυναστεία (1660–1600 π.Χ.)
Δυναστεία της Αβύδου (1650–1600 π.Χ.)
17η Δυναστεία (1650–1549 π.Χ.)

Νέο βασίλειο

18η Δυναστεία (1549–1292 π.Χ.)
19η Δυναστεία (1292–1189 π.Χ.)
20η Δυναστεία (1189–1077 π.Χ.)

3η μεταβατική

21η Δυναστεία (1069–945 π.Χ.)
22η Δυναστεία (945–720 π.Χ.)
23η Δυναστεία (837–728 π.Χ.)
24η Δυναστεία (732–720 π.Χ.)
25η Δυναστεία (732–653 π.Χ.)

Ύστερη περίοδος

26η Δυναστεία (672–525 π.Χ.)
27η (1η περίοδος Αχαιμενιδών) (525–404 π.Χ.)
28η Δυναστεία (404–398 π.Χ.)
29η Δυναστεία (398–380 π.Χ.)
30η Δυναστεία (380–343 π.Χ.)
31η (2η περίοδος Αχαιμενιδών) (343–332 π.Χ.)

Ελληνιστική περίοδος

Δυναστεία των Αργεαδών (32η) (332–305 π.Χ.)
Δυναστεία των Πτολεμαίων (305–30 π.Χ.)

Η Δυναστεία των Πτολεμαίων ήταν μια βασιλική οικογένεια της Ελληνιστικής Περιόδου, που κυβέρνησε την Αίγυπτο για περίπου τρεις αιώνες, από το 305 μέχρι το 30 π.Χ.

Ίδρυση της δυναστείας

Μέρος των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν και η χώρα της Αιγύπτου. Όταν εισήλθε στη χώρα το 332 π.Χ., ο λαός της τον υποδέχτηκε ως απελευθερωτή, αναγνωρίζοντάς τον μάλιστα ως συνεχιστή των Φαραώ. Προορισμοί του ήταν αρχικά η Μέμφιδα και κατόπιν το περίφημο μαντείο του Άμωνα στην όαση Σίβα. Πριν αναχωρήσει για τη συνέχιση της εκστρατείας του στα βάθη της Ανατολής, ίδρυσε μια πόλη στα παράλια της Μεσογείου, χαρίζοντάς της το όνομά του, την ονόμασε Αλεξάνδρεια.

Ο Πτολεμαίος, στρατηγός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, διορίστηκε ανώτατος κυβερνήτης της Αιγύπτου μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα και το διαμελισμό του απέραντου κράτους του. Στα 305 π.Χ., ανακήρυξε τον εαυτό του Βασιλιά Πτολεμαίο Α΄ και αργότερα έμεινε γνωστός ως «Σωτήρας». Οι Αιγύπτιοι σύντομα αναγνώρισαν τους Πτολεμαίους ως διαδόχους των φαραώ της ανεξάρτητης Αιγύπτου. Οι απόγονοι του Πτολεμαίου κυβέρνησαν την Αρχαία Αίγυπτο μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση το 30 π.Χ.

Πρωτεύουσα του κράτους τους ήταν πλέον η Αλεξάνδρεια, που αντικατέστησε τη Μέμφιδα και τις Θήβες σε εθνική σπουδαιότητα. Το ίδιο το κράτος προσανατολίστηκε στην εξωτερική πολιτική, αποτελώντας πλέον αναπόσπαστο κομμάτι του μεσογειακού κόσμου. Ιδιαίτερης σημασίας ήταν οι διπλωματικές τους σχέσεις με τις γειτονικές χώρες της Ανατολής, αλλά και με τη νέα ανερχόμενη δύναμη, τη Ρώμη, η οποία διάνυε τότε τη Δημοκρατική της περίοδο..

Πολιτιστική κληρονομιά

Η καταγωγή της δυναστείας ήταν Eλληνική, γι’ αυτό και τα περισσότερα μέλη της δεν είχαν επαφή με την αιγυπτιακή γλώσσα. Ωστόσο αποφάσισαν να μην καταλύσουν την αιγυπτιακή παράδοση των φαραώ. Αντίθετα διατήρησαν τις παλιές θρησκευτικές και κοινωνικές δομές, τα έθιμα και το τυπικό, τους θεούς και τις δοξασίες, ακόμη και τη συνήθεια να κηδεύονται μουμιοποιημένοι σε σαρκοφάγους. Ακόμη υιοθέτησαν τις τοπικές τεχνοτροπίες στην τέχνη και την αρχιτεκτονική. Σε αυτούς οφείλουμε τη διατήρηση ως τις μέρες μας διάσημων αρχαίων μνημείων της Αιγύπτου, που είτε φτιάχτηκαν στις μέρες τους, είτε επισκευάστηκαν και συντηρήθηκαν.

Διάσημα μνημεία της Αιγύπτου που ανεγέρθηκαν την εποχή τους είναι:

-Η πόλη της Αλεξάνδρειας (Μέγας Αλέξανδρος).
-Η πόλη της Πτολεμαΐδας (Πτολεμαίος Α΄).
-Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας (Πτολεμαίος Β΄), ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
-Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, προϊόν της συγκέντρωσης ενός μεγάλου αριθμού φωτισμένων πνευμάτων και επιστημόνων στην πόλη, που έλαβε τις δάφνες πολιτιστικής πρωτεύουσας.
-Ο ναός του Ώρου στο Εντφού.
-Ο ναός της Ίσιδος στη Νήσο Φίλαι.
-Ο ναός της Ίσιδος στο Behbeit el-Hagara (Πτολεμαίος Β΄, Πτολεμαίος Γ΄).
-Ο ναός του Μοντού στη Μεδαμούδ (Πτολεμαίος Γ΄, Πτολεμαίος Δ΄, Πτολεμαίος Η΄, Πτολεμαίος ΙΒ΄).
-Ο ναός της Αθώρ στα Δένδερα (Κλεοπάτρα Ζ΄ και Πτολεμαίος ΙΕ΄ Καισαρίων).
-Ο ναός των Σομπέκ και Χαροέρις στο Κομ Όμπο.

Επίσης δημιουργήθηκε νέο σύστημα δρόμων και καναλιών, που επέτρεψαν τη μεταφορά αγαθών σε όλο το Νείλο και το Δέλτα του με ευκολία που δεν είχε επιτευχθεί ποτέ στο παρελθόν. Καλύτερες συγκοινωνίες είχαν και ως αποτέλεσμα καλύτερη επικοινωνία με όλα τα μέρη της χώρας, πράγμα που με τη σειρά του έφερε ασφάλεια από εξωτερικούς εχθρούς και ταχύτητα στη διάδοση νέων πολιτιστικών και κοινωνικών προτύπων.

Οι πρώτοι Πτολεμαίοι βελτίωσαν την ποιότητα της γεωργικής παραγωγής, διεκδικώντας καλλιεργήσιμη γη και εισάγοντας νέα είδη προϊόντων. Παράλληλα βελτίωσαν το βιοτικό επίπεδο του λαού τους αυξάνοντας το εμπόριο και κάνοντας προσιτά αγαθά πολυτελείας σε περισσότερους.

Πολιτική αστάθεια

Αν και η Αίγυπτος στα χρόνια των Πτολεμαίων γνώρισε μέρες ισχύος και πλούτου, τα μέλη της Δυναστείας είχαν φοβερές διαμάχες μεταξύ τους, στοιχίζοντας στην Αίγυπτο την εσωτερική σταθερότητα. Εμφύλιες συμπλοκές, ανεβοκατεβάσματα στο θρόνο, εξορίες και πολιτικές δολοφονίες, όλα οδήγησαν τη χώρα προς τον θλιβερό δρόμο της διαφθοράς και της αποδυνάμωσης. Προς το τέλος, οι Ρωμαίοι άρχισαν να εμπλέκονται όλο και πιο ενεργά στις υποθέσεις του κράτους, λαμβάνοντας ρόλο διαιτητή μέχρι να αποφασίσουν πραγματικά να προσαρτήσουν τη χώρα. Η Αίγυπτος είχε μεγάλη σημασία γι’ αυτούς ως πηγή πλούτου και τροφίμων. Από την πλευρά τους οι Αιγύπτιοι τους χρησιμοποιούσαν για προσωπικές πολιτικές επιδιώξεις και για λόγους διπλωματίας μιας και η εξάπλωση της κυριαρχίας της Ρώμης στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου ήταν γεγονός.

Πτολεμαίοι Βασιλείς και Σύζυγοι

Όλοι οι άρρενες ηγεμόνες της δυναστείας έλαβαν το όνομα Πτολεμαίος. Οι πτολεμαϊκές βασίλισσες, μερικές από τις οποίες ήταν αδερφές των συζύγων τους, συνήθως ονομάζονταν Κλεοπάτρα, Αρσινόη ή Βερενίκη. Το πιο διάσημο μέλος της γραμμής αυτής ήταν η τελευταία βασίλισσα, Κλεοπάτρα Ζ΄, γνωστή για το ρόλο που έπαιξε στις ρωμαϊκές υποθέσεις, ως ερωμένη του Ιουλίου Καίσαρα και κατόπιν του Μάρκου Αντώνιου, πολιτικού αντιπάλου του Οκταβιανού. Η αυτοκτονία της την εποχή της ρωμαϊκής κατάκτησης της Αιγύπτου σηματοδότησε το τέλος της πτολεμαϊκής κυριαρχίας στη χώρα.

Οι ημερομηνίες που δίνονται παρακάτω αφορούν τα έτη βασιλείας του εκάστοτε μέλους της οικογένειας. Συχνά συμβασίλευαν με τις συζύγους τους, αρκετές από τις οποίες συγκέντρωσαν εξουσία. Διάφορα συστήματα αρίθμησης των βασιλέων αυτών έχουν αναπτυχθεί και εδώ χρησιμοποιείται το πιο διαδεδομένο στον επιστημονικό κόσμο.

Γενεαλογία των Πτολεμαίων της Αιγύπτου