ΑΡΧΥΤΑΣ

Επιφανής πυθαγόρειος φιλόσοφος, καταγόμενος από τον Τάραντα της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Graecia). Ανήκει στη δεύτερη γενιά πυθαγορείων και υπήρξε μαθητής του Φιλολάου του Κροτωνιάτη, που ανήκει στην προηγούμενη γενιά πυθαγορείων. Οι πιο γνωστοί μαθητές του είναι ο Εμπεδοκλής και ο Εύδοξος ο Κνίδιος. Θαυμαζόταν από όλους για τις αρετές του σε όλους τους τομείς και υπήρξε στρατηγός στην πόλη του επτά φορές, τη στιγμή που ο νόμος απαγόρευε σε όλους τους άλλους να πάρουν τη θέση αυτή για δεύτερη φορά. Ο Αριστόξενος μάλιστα αναφέρει ότι ποτέ δεν ηττήθηκε σε καμία μάχη. Την εποχή που ήταν αρχηγός του κράτους του Τάραντα (380-345 π.Χ.), καταγράφεται από όλους τους ιστορικούς ότι η πόλη του Τάραντα έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή της και γνώρισε τη μεγαλύτερη οικονομική άνθηση.

Ήταν αξιόλογος αστρονόμος, μαθηματικός, μουσικός και πολιτικός. Θεωρείται από τους μεγαλύτερους διανοητές της ελληνικής αρχαιότητας. Ο Αριστοτέλης έγραψε γι’ αυτόν ειδική πραγματεία, η οποία δεν έχει διασωθεί: Η Φιλοσοφία του Αρχύτα. Είναι αυτός που έσωσε τον Πλάτωνα με επιστολή του προς τον τύραννο των Συρακουσών Διονύσιο τον Β΄, ο οποίος ήταν έτοιμος να τον σκοτώσει. Ο Αρχύτας πιθανολογείται ότι είναι εκείνος που μύησε τον Πλάτωνα στον πυθαγορισμό.

Ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε μαθηματικές αρχές στη μηχανική και ο πρώτος που χρησιμοποίησε την αρχή της αντίδρασης, πάνω στην οποία στηρίζεται η λειτουργία των πυραύλων και των αεριωθούμενων αεροπλάνων. Σύμφωνα με μαρτυρία του Φαβωρίνου, ιστορικού των αρχαίων παραδόσεων, και του Ρωμαίου Αύλου Γέλλιου – που μεταφέρει τις απόψεις του Πλίνιου του Πρεσβύτερου από το βιβλίο του Φυσική Ιστορία-, ο Αρχύτας επινόησε και κατασκεύασε ένα αεριοπροωθούμενο περιστέρι, που αποκλήθηκε «πετομηχανή» ή «περιστερά».

Ήταν δεινός γεωμέτρης και ο πρώτος ιστορικά που έλυσε το πρόβλημα του διπλασιασμού του κύβου, γνωστό και ως Δήλιο πρόβλημα, που ήταν ένα από τα τρία άλυτα γεωμετρικά προβλήματα. Άφησε γραπτό έργο του οποίου έχουν διασωθεί μόνο αποσπάσματα. Από πολλούς μελετητές θεωρείται πιθανό ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του να έχει εμπνευστεί ή επηρεαστεί από τα γραπτά του Αρχύτα και τη μεγάλη φιλία που συνέδεε τους δύο άνδρες.