ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Μήδεια (1116-1230)

ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ Ϛ΄

ΜΗ. φίλαι, πάλαι τοι προσμένουσα τὴν τύχην
καραδοκῶ τἀκεῖθεν οἷ προβήσεται.
καὶ δὴ δέδορκα τόνδε τῶν Ἰάσονος
στείχοντ᾽ ὀπαδῶν· πνεῦμα δ᾽ ἠρεθισμένον
1120 δείκνυσιν ὥς τι καινὸν ἀγγελεῖ κακόν.

ΑΓΓΕΛΟΣ
[ὦ δεινὸν ἔργον παρανόμως εἰργασμένη,]
Μήδεια, φεῦγε φεῦγε, μήτε ναΐαν
λιποῦσ᾽ ἀπήνην μήτ᾽ ὄχον πεδοστιβῆ.
ΜΗ. τί δ᾽ ἄξιόν μοι τῆσδε τυγχάνει φυγῆς;
1125 ΑΓ. ὄλωλεν ἡ τύραννος ἀρτίως κόρη
Κρέων θ᾽ ὁ φύσας φαρμάκων τῶν σῶν ὕπο.
ΜΗ. κάλλιστον εἶπας μῦθον, ἐν δ᾽ εὐεργέταις
τὸ λοιπὸν ἤδη καὶ φίλοις ἐμοῖς ἔσῃ.
ΑΓ. τί φῄς; φρονεῖς μὲν ὀρθὰ κοὐ μαίνῃ, γύναι,
1130 ἥτις, τυράννων ἑστίαν ᾐκισμένη,
χαίρεις κλύουσα κοὐ φοβῇ τὰ τοιάδε;
ΜΗ. ἔχω τι κἀγὼ τοῖσι σοῖς ἐναντίον
λόγοισιν εἰπεῖν. ἀλλὰ μὴ σπέρχου, φίλος,
λέξον δέ· πῶς ὤλοντο; δὶς τόσον γὰρ ἂν
1135 τέρψειας ἡμᾶς, εἰ τεθνᾶσι παγκάκως.
ΑΓ. ἐπεὶ τέκνων σῶν ἦλθε δίπτυχος γονὴ
σὺν πατρὶ καὶ παρῆλθε νυμφικοὺς δόμους,
ἥσθημεν οἵπερ σοῖς ἐκάμνομεν κακοῖς
δμῶες· δι᾽ ὤτων δ᾽ εὐθὺς ἦν πολὺς λόγος
1140 σὲ καὶ πόσιν σὸν νεῖκος ἐσπεῖσθαι τὸ πρίν.
κυνεῖ δ᾽ ὁ μέν τις χεῖρ᾽, ὁ δὲ ξανθὸν κάρα
παίδων· ἐγὼ δὲ καὐτὸς ἡδονῆς ὕπο
στέγας γυναικῶν σὺν τέκνοις ἅμ᾽ ἑσπόμην.
δέσποινα δ᾽ ἣν νῦν ἀντὶ σοῦ θαυμάζομεν,
1145 πρὶν μὲν τέκνων σῶν εἰσιδεῖν ξυνωρίδα,
πρόθυμον εἶχ᾽ ὀφθαλμὸν εἰς Ἰάσονα·
ἔπειτα μέντοι προυκαλύψατ᾽ ὄμματα
λευκήν τ᾽ ἀπέστρεψ᾽ ἔμπαλιν παρηίδα,
παίδων μυσαχθεῖσ᾽ εἰσόδους. πόσις δὲ σὸς
1150 ὀργάς τ᾽ ἀφῄρει καὶ χόλον νεάνιδος,
λέγων τάδ᾽· Οὐ μὴ δυσμενὴς ἔσῃ φίλοις,
παύσῃ δὲ θυμοῦ καὶ πάλιν στρέψεις κάρα,
φίλους νομίζουσ᾽ οὕσπερ ἂν πόσις σέθεν,
δέξῃ δὲ δῶρα καὶ παραιτήσῃ πατρὸς
1155 φυγὰς ἀφεῖναι παισὶ τοῖσδ᾽ ἐμὴν χάριν;
ἡ δ᾽, ὡς ἐσεῖδε κόσμον, οὐκ ἠνέσχετο,
ἀλλ᾽ ᾔνεσ᾽ ἀνδρὶ πάντα, καὶ πρὶν ἐκ δόμων
μακρὰν ἀπεῖναι πατέρα καὶ παῖδας σέθεν
λαβοῦσα πέπλους ποικίλους ἠμπέσχετο,
1160 χρυσοῦν τε θεῖσα στέφανον ἀμφὶ βοστρύχοις
λαμπρῷ κατόπτρῳ σχηματίζεται κόμην,
ἄψυχον εἰκὼ προσγελῶσα σώματος.
κἄπειτ᾽ ἀναστᾶσ᾽ ἐκ θρόνων διέρχεται
στέγας, ἁβρὸν βαίνουσα παλλεύκῳ ποδί,
1165 δώροις ὑπερχαίρουσα, πολλὰ πολλάκις
τένοντ᾽ ἐς ὀρθὸν ὄμμασι σκοπουμένη.
τοὐνθένδε μέντοι δεινὸν ἦν θέαμ᾽ ἰδεῖν·
χροιὰν γὰρ ἀλλάξασα λεχρία πάλιν
χωρεῖ τρέμουσα κῶλα καὶ μόλις φθάνει
1170 θρόνοισιν ἐμπεσοῦσα μὴ χαμαὶ πεσεῖν.
καί τις γεραιὰ προσπόλων, δόξασά που
ἢ Πανὸς ὀργὰς ἤ τινος θεῶν μολεῖν,
ἀνωλόλυξε, πρίν γ᾽ ὁρᾷ διὰ στόμα
χωροῦντα λευκὸν ἀφρόν, ὀμμάτων τ᾽ ἄπο
1175 κόρας στρέφουσαν, αἷμά τ᾽ οὐκ ἐνὸν χροΐ·
εἶτ᾽ ἀντίμολπον ἧκεν ὀλολυγῆς μέγαν
κωκυτόν. εὐθὺς δ᾽ ἡ μὲν ἐς πατρὸς δόμους
ὥρμησεν, ἡ δὲ πρὸς τὸν ἀρτίως πόσιν,
φράσουσα νύμφης συμφοράν· ἅπασα δὲ
1180 στέγη πυκνοῖσιν ἐκτύπει δραμήμασιν.
ἤδη δ᾽ ἀνελθὼν κῶλον ἕκπλεθρον δρόμου
ταχὺς βαδιστὴς τερμόνων ἂν ἥπτετο·
ἡ δ᾽ ἐξ ἀναύδου καὶ μύσαντος ὄμματος
δεινὸν στενάξασ᾽ ἡ τάλαιν᾽ ἠγείρετο.
1185 διπλοῦν γὰρ αὐτῇ πῆμ᾽ ἐπεστρατεύετο·
χρυσοῦς μὲν ἀμφὶ κρατὶ κείμενος πλόκος
θαυμαστὸν ἵει νᾶμα παμφάγου πυρός,
πέπλοι δὲ λεπτοί, σῶν τέκνων δωρήματα,
λευκὴν ἔδαπτον σάρκα τῆς δυσδαίμονος.
1190 φεύγει δ᾽ ἀναστᾶσ᾽ ἐκ θρόνων πυρουμένη,
σείουσα χαίτην κρᾶτά τ᾽ ἄλλοτ᾽ ἄλλοσε,
ῥῖψαι θέλουσα στέφανον· ἀλλ᾽ ἀραρότως
σύνδεσμα χρυσὸς εἶχε, πῦρ δ᾽, ἐπεὶ κόμην
ἔσεισε, μᾶλλον δὶς τόσως ἐλάμπετο.
1195 πίτνει δ᾽ ἐς οὖδας συμφορᾷ νικωμένη,
πλὴν τῷ τεκόντι κάρτα δυσμαθὴς ἰδεῖν·
οὔτ᾽ ὀμμάτων γὰρ δῆλος ἦν κατάστασις
οὔτ᾽ εὐφυὲς πρόσωπον, αἷμα δ᾽ ἐξ ἄκρου
ἔσταζε κρατὸς συμπεφυρμένον πυρί,
1200 σάρκες δ᾽ ἀπ᾽ ὀστέων ὥστε πεύκινον δάκρυ
γνάθοις ἀδήλοις φαρμάκων ἀπέρρεον,
δεινὸν θέαμα. πᾶσι δ᾽ ἦν φόβος θιγεῖν
νεκροῦ· τύχην γὰρ εἴχομεν διδάσκαλον.
πατὴρ δ᾽ ὁ τλήμων συμφορᾶς ἀγνωσίᾳ
1205 ἄφνω παρελθὼν δῶμα προσπίτνει νεκρῷ.
ᾤμωξε δ᾽ εὐθὺς καὶ περιπτύξας χέρας
κυνεῖ προσαυδῶν τοιάδ᾽· Ὦ δύστηνε παῖ,
τίς σ᾽ ὧδ᾽ ἀτίμως δαιμόνων ἀπώλεσεν;
τίς τὸν γέροντα τύμβον ὀρφανὸν σέθεν
1210 τίθησιν; οἴμοι, συνθάνοιμί σοι, τέκνον.
ἐπεὶ δὲ θρήνων καὶ γόων ἐπαύσατο,
χρῄζων γεραιὸν ἐξαναστῆσαι δέμας
προσείχεθ᾽ ὥστε κισσὸς ἔρνεσιν δάφνης
λεπτοῖσι πέπλοις, δεινὰ δ᾽ ἦν παλαίσματα.
1215 ὁ μὲν γὰρ ἤθελ᾽ ἐξαναστῆσαι γόνυ,
ἡ δ᾽ ἀντελάζυτ᾽· εἰ δὲ πρὸς βίαν ἄγοι,
σάρκας γεραιὰς ἐσπάρασσ᾽ ἀπ᾽ ὀστέων.
χρόνῳ δ᾽ ἀπέσβη καὶ μεθῆχ᾽ ὁ δύσμορος
ψυχήν· κακοῦ γὰρ οὐκέτ᾽ ἦν ὑπέρτερος.
1220 κεῖνται δὲ νεκροὶ παῖς τε καὶ γέρων πατήρ
πέλας, †ποθεινὴ δακρύοισι συμφορά†.
καί μοι τὸ μὲν σὸν ἐκποδὼν ἔστω λόγου·
γνώσῃ γὰρ αὐτὴ ζημίας ἐπιστροφήν.
τὰ θνητὰ δ᾽ οὐ νῦν πρῶτον ἡγοῦμαι σκιάν,
1225 οὐδ᾽ ἂν τρέσας εἴποιμι τοὺς σοφοὺς βροτῶν
δοκοῦντας εἶναι καὶ μεριμνητὰς λόγων
τούτους μεγίστην μωρίαν ὀφλισκάνειν.
θνητῶν γὰρ οὐδείς ἐστιν εὐδαίμων ἀνήρ·
ὄλβου δ᾽ ἐπιρρυέντος εὐτυχέστερος
1230 ἄλλου γένοιτ᾽ ἂν ἄλλος, εὐδαίμων δ᾽ ἂν οὔ.
***

ΕΚΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

ΜΗ. Ώρα τώρα, φίλες, αδημονώ για την έκβαση,προσμένω να μάθω τί τροπή θα πάρουν τα εκεί.Όμως δες, καταφθάνει, βλέπω, ένας ακόλουθος του Ιάσονα.Η ερεθισμένη ανάσα του φανερώνει1120ότι καινούργιο κακό θ᾽ αναγγείλει.
(Από την ίδια πάροδο, από την οποία εισήλθαν νωρίτεραο Κρέων και ο Ιάσων εισέρχεται ο Άγγελος.)
ΑΓΓΕΛΟΣ[Ω εσύ που απάνθρωπα έπραξες την πράξη την τρομερή,]φύγε φύγε, Μήδεια, φύγε από στεριά, φύγε από θάλασσα.ΜΗ. Τί έχω κάνει για να φύγω έτσι που λες;1125ΑΓ. Μόλις έσβησε η κόρη του δυνάστη και ο Κρέων,ο πατέρας της, από το δικό σου το φαρμάκι.ΜΗ. Το ωραιότερο νέο που άκουσα. Από σήμερασυγκαταλέγεσαι ήδη στους ευεργέτες και στους φίλους μου.ΑΓ. Τί λες; Έχεις τα λογικά σου, γυναίκα; Δεν παραλογίζεσαι;1130Σκόρπισες τη φρίκη στο παλάτικαι χαίρεσαι όταν το ακούς; Δεν φοβάσαι;ΜΗ. Στα όσα είπες βέβαια θα είχα ν᾽ αντιτάξω κάτι και εγώ.Όμως μη βιάζεσαι, φίλε. Πες μου: Πώς πέθαναν;Γιατί θα λάβω τέρψη διπλή,1135αν ήτανε μαρτυρικός ο θάνατός τους.ΑΓ. Όταν ήρθαν τα δυο σου αγόρια με τον πατέρα τουςκαι μπήκανε στα δώματα τα νυφικά,οι δούλοι που υποφέραμε για το κακό που σε είχε βρειχαρήκαμε. Ευθύς ακούστηκε και ξανακούστηκε πάλι και πάλι1140ότι εσύ και ο άντρας σου τερματίσατε την παλαιά διαμάχη.Ένας από μας φιλάει το χέρι των παιδιών,ένας άλλος το ξανθό κεφάλι.Εγώ, από τη χαρά μου, ακολούθησα και ο ίδιος τα παιδιάστις κάμαρες των γυναικών.Η δέσποινα που τώρα τιμάμε αντί για σένα,1145προτού αντικρίσει τα δυο σου παιδιά,δεν χόρταινε να κοιτάζει τον Ιάσονα.Τότε όμως κάλυψε τα μάτια τηςκαι έστρεψε από την άλλη το λευκό της πρόσωπο,αηδιασμένη που είχαν έρθει τα παιδιά.1150Ο άντρας σου επράυνε την οργή και το μένος της κόρηςλέγοντάς της: «Μη νιώθεις έχθρα γι᾽ αυτούς που αγαπώ.Άφησε τον θυμό και στρέψε κατά δω το πρόσωπό σου.Θεώρησε φίλους τους φίλους του άντρα σου.Δέξου τα δώρα και παρακάλεσε τον πατέρα σου1155να χαρίσει στα παιδιά την εξορία για χάρη μου.»Εκείνη, όταν είδε τη χλιδή, δεν άντεξεκαι υποσχέθηκε στον άντρα της τα πάντα.Προτού ακόμα τα παιδιά και ο πατέρας ξεμακρύνουν,πήρε τον ολοκέντητο πέπλο και τον φόρεσε.1160Έστεψε με το χρυσό στεφάνι τους βοστρύχουςκαι χτένιζε την κόμη κοιτάζοντας στον λαμπερό καθρέφτη,ενώ εγέλαγε στο άψυχο είδωλο του σώματός της.Ύστερα σηκώνεται από τον θρόνοκαι περπατάει ώς την άλλη άκρη του σπιτιού.Βαδίζει όλο χάρη με πάλλευκο πόδι.1165Η χαρά της για τα δώρα δεν γνωρίζει όριο.Πάλι και πάλι φέρνει το βλέμμα τηςστον ορθωμένο τένοντα της φτέρναςκαι κοιτάζεται. Όμως αυτό που ήρθε μετάήτανε θέαμα φριχτό για τα μάτια των ανθρώπων.Αλλάζει άξαφνα χρώμα, γυρίζει πίσω,παραπατά, τα πόδια της τρέμουν,1170μόλις που προφταίνει να σωριαστεί στον θρόνοκαι να μην πέσει χάμω.Μια γριά δούλα, που νόμισε ίσωςότι ξέσπασε απάνω της η οργή του Πάναή κάποιου άλλου θεού, ανέπεμψε ευλαβικό αλαλαγμό.Όταν όμως είδε να βγαίνει από το στόμα της άσπρος αφρός,1175να γυρίζουν οι κόρες των ματιών και το αίμα της να έχει χαθεί,αλλάζει σκοπό και ο ευλαβικός αλαλαγμόςέγινε τότε σπαρακτικός ολολυγμός.Μια δούλα τρέχει γρήγορα στο σπίτι του πατέρα της κόρης,μια άλλη στον νεόνυμφο άντρα της,να του μιλήσει για τη συμφορά της νύφης.1180Το σπίτι ολόκληρο αντηχούσε καθώς ετρέχανε και ξανατρέχαν.Πόσο θέλει ένας γρήγορος δρομέας για να διατρέξει ένα στάδιο;Τόσο χρειάστηκε κι αυτή· εκεί που είχε μείνει άλαληκαι με τα μάτια της κλειστά, εβόγκηξε με σπαραγμό η δύστυχη,1185και θέλησε να εγερθεί. Γιατί διπλό κακό τη χτύπαγε.Από το χρυσό στεφάνι, που έμενε φορεμένο στο κεφάλι της,ξεχύνονταν αλλόκοτες ροές αχόρταγης φωτιάς,και ο λεπτός πέπλος, το δώρο των παιδιών σου,κατέτρωγε τη λευκή σάρκα της δύσμοιρης.1190Σηκώνεται από τον θρόνο φλεγόμενη, τρέχει,τινάζει δώθε κείθε τη χαίτη και το κεφάλι,θέλει να απαλλαγεί από το στεφάνι. Όμως το χρυσάφιμένει κολλημένο γερά, και η φωτιά, όταν ετίναξε την κόμη,λαμπάδιασε με τόση κι άλλη τόση δύναμη.1195Νικημένη από τη συμφορά σωριάζεται χάμω. Κανείς,πάρεξ εκείνος που τη γέννησε, δεν θα τη γνώριζε, αν την έβλεπε.Τα μάτια της δεν είχαν πια το βλέμμα που είχαν άλλοτε,το ωραίο πρόσωπο δεν υπήρχε. Από την κορυφή της κεφαλήςέσταζε αίμα που είχε γίνει ένα με τη φωτιά.1200Οι σάρκες της, καθώς τις έτρωγε το φαρμάκι με αόρατα σαγόνια,έλιωναν και κύλαγαν από τα κόκαλα όπως το δάκρυ του πεύκου— ήταν ένα θέαμα φριχτό. Είχαμε μείνει όλοι φοβισμένοι,κανείς δεν άγγιζε τη νεκρή. Το δικό της πάθημαμας είχε γίνει μάθημα.Όμως ο δύστυχος πατέρας της,1205που βρέθηκε άξαφνα στην κάμαρηδίχως να ξέρει για τη συμφορά, πέφτει απάνω στη νεκρή.Βογκάει, τυλίγει τα χέρια του γύρω της και τη φιλάει,ενώ της μίλαε και της έλεγε: «Δύσμοιρη κόρη,ποιός θεός θέλησε για σένα ένα τέλος τόσο ελεεινό;Ποιός όρισε να ορφανέψω εγώ ο γέροντας, ο ζωντανός νεκρός;1210Ω, ας γινόταν, παιδί μου, να πέθαινα μαζί σου κι εγώ.»Όταν έναν καιρό έπαψε να θρηνεί και να οδύρεταικαι θέλησε να ορθώσει το γερασμένο του κορμί,έμενε κολλημένος απάνω στον λεπτό πέπλοόπως ο κισσός στα κλωνάρια της δάφνης.Ακολούθησε πάλη αλλόκοτη.1215Εκείνος ήθελε να ορθώσει τα γόνατά του,όμως η νεκρή, κολλημένη απάνω του, τον έσερνε κάτω.Αν έκανε να τραβηχτεί με βία, οι γερασμένες σάρκεςξεκόλλαγαν από τα κόκαλα. Πάλεψε, πάλεψε,ώσπου κάποτε απόκαμε και άφησε την πνοή τουο δύσμοιρος. Το κακό δεν μπορούσε πια να το δαμάσει.1220Κείτονται τώρα νεκροί, κόρη και πατέρας πλάι πλάι,μια συμφορά που ξυπνάει πόθο δακρύων.Το τί πάει να πει αυτό για σένα το προσπερνώ— θα ζήσεις άλλωστε απάνω σου την τιμωρία που έρχεται.Και δεν είναι τώρα η πρώτη φοράπου θεωρώ μια σκιά τα ανθρώπινα1225και δεν φοβάμαι να πωότι εκείνοι που νομίζονται σοφοί και βαθυστόχαστοιαποδεικνύονται στο τέλος οι πιο αστόχαστοι.Γιατί δεν υπάρχει άνθρωπος ευδαίμων.Όταν ρέει για κάποιον ο πλούτος, αυτός1230είναι, αν θες, πιο τυχερός από έναν άλλο,δεν είναι όμως ευδαίμων.

(Ο Άγγελος εξέρχεται από την ίδια πάροδο από την οποία είχε εισέλθει.)

Η διαλογική μορφή των πλατωνικών έργων

Η φιλοσοφία και το παίγνιον

 

Το ερώτημα του κατά πόσον ο ίδιος ο Πλάτωνας θεωρούσε τους διάλο­γους του ως μέσον για τη μετάδοση της σοβαρής φιλοσοφικής σκέψης και του ποια, κατά συνέπεια, θα πρέπει να είναι η δική μας στάση απέναντι σε αυτά τα έργα, χρήζει μιας ανάλυσης κάπως μεγαλύτερης από τη σύντομη αναφορά που κάναμε στην Εισαγωγή. Εκεί είχαμε ξεκινήσει με ένα παράθεμα από την Έβδομη Επιστολή, στο οποίο διατυπώνεται η πρόταση ότι η φιλοσοφία μπορεί να αναζητηθεί σοβαρά μόνον μέσω της προφορικής συζήτησης και της ζωντα­νής συντροφικότητας και ότι τα γραπτά έργα πάνω στο θέμα αυτό έχουν μη­δαμινή αξία ή, μάλλον, καμία αξία απολύτως. Στον Φαιδρό, που το φαινομενι­κό θέμα του είναι η προφορικότητα, ο Πλάτωνας αναπτύσσει αυτό το ζήτημα (2741) κ.ε.). Ο Αιγύπτιος θεός Θευθ, εφευρέτης της γραφής, πρόσταξε τον βασιλέα να τη διδάξει στον λαό, ως ένα μέσον που θα επέτρεπε στους ανθρώ­πους να γίνουν εξυπνότεροι και να βελτιώσουν τη μνήμη τους. Αλλά ο σοφός βασιλιάς κατάλαβε ότι, αντιθέτως, η γραφή θα εξασθενούσε τη μνήμη δια της αχρησίας και ότι με το να επαφίενται σ' αυτήν οι άνθρωποι θα κατέληγαν να παριστάνουν πως κατέχουν τη γνώση χωρίς να την έχουν κατακτήσει πραγ­ματικά και να έχουν ιδέες από δεύτερο χέρι που δεν τις σκέφτηκαν οι ίδιοι. Ο συγγραφέας και οι αναγνώστες ενός γραπτού εγχειριδίου είναι εντελώς ανόητοι εάν νομίζουν πως μπορεί να τους αποφέρει κάποια φώτιση ή κάποια βεβαιότη­τα. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να φρεσκάρει τη μνήμη κάποιου που ήδη γνωρίζει το θέμα. Ο γραπτός λόγος δεν μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις, πέφτει στα χέρια οποιουδήποτε και δεν μπορεί να επιλέξει τους ακροατές που θα ωφεληθούν πραγματικά από αυτόν έτσι, καταλήγει να παρανοείται και να παραποιείται και δεν έχει τη δυνατότητα να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

 

        Αντίθετα, συνεχίζει ο Σωκράτης (276α), ας σκεφτούμε τον νόμιμο αδελφό του, τον ζωντανό λόγο, ο οποίος γράφεται με γνώση στην ψυχή του μαθητή, ο οποίος μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του και να μιλήσει ή να σιωπήσει α­νάλογα με το πώς ταιριάζει σε κάθε περίπτωση. Αυτός είναι η αληθινή πραγ­ματικότητα, της οποίας είδωλο είναι ο γραπτός λόγος. Είναι πολύ καλύ­τερα να πραγματευόμαστε τα ίδια θέματα σοβαρά, με την τέχνη της διαλεκτι­κής.

 

        Για να εκτιμήσουμε τη θέση του Πλάτωνα, θα πρέπει κατ' αρχήν να λη­σμονήσουμε τον δικό μας κόσμο, με το αναγνωστικό κοινό και τις ιδιωτικές βι­βλιοθήκες και τους εκδότες, και να σκεφτούμε πως βρισκόμαστε πίσω, σε έναν κόσμο στον οποίο η προφορικότητα κατείχε ακόμα τα πρωτεία σε σχέση με τον γραπτό λόγο. Η γραφή θεωρείτο ως βοήθημα μάλλον παρά ως υποκατά­στατο του προφορικού λόγου. Ο Όμηρος, η λυρική ποίηση, η τραγωδία γράφονταν προκειμένου να απομνημονευθούν και να τραγουδηθούν ή να απαγγελθούν. Την εποχή του Πλάτωνα, η κατάσταση αυτή είχε μόλις αρχίσει να αλλάζει και, κατά τη μεταβατική αυτή φάση, η σχέση ανάμεσα στον γραπτό και τον προφορικό λόγο είχε αποτελέσει το αντικείμενο μιας έντονης συζήτησης. Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης είχαν γράψει τα ιστορικά τους έργα και φιλόσοφοι όπως ο Αναξαγόρας και ο Δημόκριτος είχαν γράψει τις μελέτες τους, αλλά η συνηθισμένη πρακτική παρέμενε η φωναχτή ανάγνωση, είτε κάποιος διάβαζε μόνος του είτε διάβαζε σε άλλους. Ο Θουκυδίδης (Ι, 22) εκφράζει τον φόβο πως το στεγνό ύφος του έργου του θα το κάνει λιγότερο ευχάριστο στους α­κροατές του και ο Σωκράτης (Φαίδων 971)-ο) περιγράφει τις εντυπώσεις του από την ακρόαση μιας ανάγνωσης βιβλίου του Αναξαγόρα. Ακόμα πιο αποκα­λυπτική είναι η μαρτυρία για τη διαμάχη, στα χρόνια του Πλάτωνα, μεταξύ των οπαδών του γραπτού και των υπερασπιστών του προφορικού λόγου. Με τον αντίπαλο του Πλάτωνα, τον Ισοκράτη, η ίδια η ρητορική έγινε ένα καθαρά γραπτό μέσο. Παρόλο που ο Ισοκράτης ήταν δάσκαλος της ρητορικής και εκ­παίδευε μέλλοντες ρήτορες, ο ίδιος ήταν μάλλον νευρικός και αδύναμος ομιλη­τής· έτσι έγραφε, με τη μορφή πολιτικών λόγων, κείμενα που ήταν ασκήσεις, πολιτικά κείμενα ή απολογίες για την ίδια τη ζωή του. Ο αντίπαλος του, ο Αλκιδάμας ισχυριζόταν πως οι ρητορικοί λόγοι δεν έπρεπε καν να γράφονται, ακόμα κι αν επρόκειτο αμέσως να εκφωνηθούν, μα έπρεπε να αυτοσχεδιάζονται, σύμφωνα με τα όσα απαιτούσε ο καιρός των περιστάσεων. Τα επιχειρή­ματα του τα ανέπτυξε σε ένα έργο με τον τίτλο Περί των τους γραπτούς λό­γους γραφόντων η περί σοφιστών, το οποίο σώθηκε· οι εκπληκτικές ομοιότη­τες ανάμεσα στη γλώσσα του και τη γλώσσα του Πλάτωνα στον Φαίδρο είναι πολύ έντονες για να είναι τυχαίες. Το γεγονός αυτό μας δείχνει ότι αυτή η σύγχρονη του διαμάχη πρέπει να ενδιέφερε ιδιαίτερα τον Πλάτωνα, αφού είχε και έναν προφανή και πρακτικό επείγοντα χαρακτήρα για έναν συγγραφέα δια­λόγων όπως αυτός.

 

        Στην παράγραφο 276α του Φαίδρου, ο Σωκράτης ισχυρίζεται ότι ο φιλόσο­φος θα πρέπει να χρησιμοποιεί τον γραπτό λόγο μόνον ως βοήθημα για τη μνήμη του ή ως παιδιά, ως παιχνίδι, απασχόληση για τον ελεύθερο χρόνο ή α­νάπαυλα· το θέμα του φιλοσοφικού κύρους που ο ίδιος ο Πλάτωνας απέδιδε στους διάλογους του είναι συνδεδεμένο με τη συχνή χρήση αυτής της λέξης, τόσο αναφορικά με τα δικά του έργα όσο και με άλλους τρόπους. Συνεπώς, εί­μαστε αναγκασμένοι να σκεφτούμε τι εννοούσε με αυτήν. Συχνά, βεβαίως, χρησιμοποιεί είτε το ουσιαστικό είτε το ρήμα (παίζω) με τη μειωτική έννοια τους, ως αντίθετο της σπουδής και του σπουδάζω.

 

        Αλλά ο Πλάτωνας δεν διατυπώνει απλώς τη γενική κρίση ότι ο σοφός δεν θα χρησιμοποιήσει τον γραπτό λόγο παρά ως παιδιά· πολύ συχνά εφαρμόζει τον όρο αυτό και στα δικά του έργα. Στον ίδιο τον Φαιδρό, στο τέλος της συζήτη­σης για τον γραπτό και τον προφορικό λόγο, ο Σωκράτης λέει (278β): «Λοιπόν, νομίζω τώρα πως αρκετά παίξαμε αυτό το παιχνίδι μας με τους λόγους». Ενώ στην Πολιτεία, αφού πρώτα καταφερθεί εναντίον των ανάξιων μαθητών της φι­λοσοφίας που την οδηγούν σε ανυποληψία, ο Σωκράτης προσπαθεί να αυτοσυγκρατηθεί λέγοντας (536ο) : Αλλά ξέχασα πως παίζομεν και εκνευρίστηκα πολύ, έχασα την ψυχραιμία μου και μίλησα πολύ σοβαρά.

 

        Κατά τον Πλάτωνα, το παιχνίδι είχε σίγουρα μια θέση μέσα σε έναν σοβα­ρό κόσμο. Είχε εκπαιδευτική αξία, γιατί τα παιδιά δεν πρέπει ποτέ να πιέζο­νται να μάθουν, αλλά, αντιθέτως, τα μαθήματα τους πρέπει να έχουν μορφή παιχνιδιού. Ίσως λοιπόν με το ίδιο πνεύμα να μιλά και στον Πολιτικό, ό­ταν λέει πως χρησιμοποιώντας τον μύθο «εισάγει ένα παιχνίδι» στη συζήτηση. Ακούστε τώρα τον μύθο που θα πω, συνεχίζει ο επισκέπτης από την Ελέα, «σαν να ήσαστε παιδιά», (268ά-6). Στους Νόμους, το εκτενέστερο πλα­τωνικό έργο, όλη η συζήτηση για τον νόμο περιγράφεται από τον Αθηναίο συ­νομιλητή ως «σοβαρό παιχνίδι, που ταιριάζει σε ηλικιωμένους άνδρες», (685&). Και εδώ, η χρήση της λέξης παιδιά φαίνεται να σχετίζεται με το θέμα, δηλαδή την ανθρωπότητα και τις υποθέσεις της. Μόνον ο θεός αξίζει τη σο­βαρή μας αφοσίωση και το πιο καλό με τον άνθρωπο είναι το γεγονός ότι πλά­στηκε για να είναι το παιχνίδι του θεού. Συνεπώς, δεν αξίζει τον κόπο να παίρνουμε και πολύ στα σοβαρά τις ανθρώπινες υποθέσεις, αλλά, συνεχίζει α­μέσως ο Αθηναίος, «είμαστε δυστυχώς αναγκασμένοι να τις αντιμετωπίζουμε με σοβαρότητα». Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να πιστέψει πως ο συγγραφέ­ας των 12 βιβλίων των Νόμων και των 10 βιβλίων της Πολιτείας, για να μην αναφέρουμε επίσης τον Πολιτικό και όλους τους άλλους διάλογους που είχαν ως στόχο να συνεχίσουν τη σωκρατική αναζήτηση της αρετής, θεωρούσε ότι η ανθρώπινη διαγωγή δεν άξιζε την ελάχιστη σοβαρή προσοχή. Στους χαρακτη­ρισμούς του για την παιδιάν και την σπουδή χρησιμοποιεί ο ίδιος λίγη παιχνι­διάρικη ειρωνεία για να μας υπενθυμίσει ότι πέρα από τα ανθρώπινα υπάρχει έ­νας θεϊκός κόσμος, ότι πέρα από την ταραχή του φυσικού κόσμου υπάρχει μία αναλλοίωτη πραγματικότητα, στην οποία θα πρέπει να παραμένουν αφοσιωμέ­νες όλες οι υψηλές διανοητικές και πνευματικές δυνάμεις μας.

 

        Έτσι, καταλαβαίνουμε πως όταν ο Πλάτωνας ορίζει το γράψιμο ως παιδιά του σοφού δεν του αρνείται την σοβαρότητα και την αξία του. Στο κάτω-κάτω, μπορεί να έχει εκπαιδευτική αξία και, μετατρέποντας το σε μίμησιν της διαλεκτικής, που αποτελούσε, κατά τη γνώμη του, την ιδανική φιλοσοφική μέθοδο, έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε γι’ αυτούς που ακολουθούσαν το ίδιο μονοπάτι αλλά δεν είχαν την τύχη να ακούσουν τον ίδιο τον Σωκράτη ή τις συζητήσεις της Ακαδημίας. Άλλωστε, ένα μεγάλο μέρος των διαλόγων είναι όντως παιχνίδι. Ποιος μπορεί να το αρνηθεί και ποιος θα ήθελε να ήταν διαφο­ρετικοί οι διάλογοι; Ο Ευθύδημος αγγίζει τα όρια της φάρσας και ο Πρω­ταγόρας περιέχει πολλά κωμικά χωρία, ιδιαίτερα τη σωκρατική παρωδία μιας σοφιστικής επιδείξεως πάνω στην ερμηνεία ενός ποιήματος, καθώς και το σο-βαροφανές εγκώμιο της Σπάρτης ως της πλέον καλλιεργημένης και φιλοσοφι­κής ελληνικής πόλεως. Είναι όμως περιττό να ψάχνουμε για ιδιαίτερες στιγ­μές. Όλα τα γραπτά του Πλάτωνα διαπερνώνται από αυτή τη σοβαρότητα που δεν είναι ξένη προς τις Μούσες (σπουδῇ μή ἀμούςῳ, Έπ. 6) και την παι­διά, που είναι η αδελφή της. Όπως λέει ο ίδιος στην Επινομίδα (9921)), ο πραγματικά σοφός είναι ταυτοχρόνως σοβαρός και παιγνιώδης.

ΚΡΥΜΜΕΝΗ ΑΡΜΟΝΙΑ

Μόνο η εμφάνιση είναι ίδια. Η εμφάνιση του ποταμού και η δική σου επίσης.

Δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι…

…γιατί ο ποταμός δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος ούτε κι εσύ. Γι’ αυτό κάθε στιγμή είναι μοναδική, ασύγκριτη! Δεν υπήρξε ποτέ πριν κι ούτε θα υπάρξει ποτέ πια. Είναι πανέμορφο αυτό! Η στιγμή δεν είναι επανάληψη. Είναι πάντα ολόδροση.

Αυτή τη δροσιά της στιγμής τη χάνεις, όταν ο νους σου επιμένει να προσκολλάται, να κατέχει, όταν επιζητάς τη μονιμότητα. Αν είχες έναν μόνιμο, αναλλοίωτο εαυτό, δεν θα ήταν ούτε καν σαν πέτρα, γιατί ακόμα κι οι πέτρες αλλάζουν. Ο εαυτός όμως δεν θα μπορούσε να είναι σαν λουλούδι. Αν όλα τα πράγματα είχαν έναν αναλλοίωτο εαυτό, ένα αναλλοίωτο υπόστρωμα, τότε όλη η ύπαρξη θα ήταν πλήξη, όχι γιορτή.

Γιορτή υπάρχει μόνο όταν κάθε στιγμή φέρνει μαζί της κάτι καινούργιο. Αν κάθε στιγμή φέρνει κάτι από το άγνωστο, αν κάθε στιγμή είναι εισβολή του άγνωστου μέσα στο γνωστό, τότε έχει ενδιαφέρον η ζωή∙ χωρίς προσδοκίες. Τότε η ζωή είναι μια διαρκής κίνηση στο άγνωστο. Τίποτα δεν μπορεί να σε κάνει να νιώσεις απογοήτευση, γιατί τίποτα δεν ελπίζεις ότι θα μένει το ίδιο για πάντα.

Γιατί υπάρχει τόση απογοήτευση στον κόσμο; Γιατί όλοι προσβλέπουν στη μονιμότητα. Αλλά η μονιμότητα δεν είναι στη φύση των πραγμάτων. Κι αυτό είναι το μόνο που δεν αλλάζει.

Πρέπει να απαλλαγείς από την ιδέα της μονιμότητας, να γίνεις ο ίδιος ρέουσα πραγματικότητα.
Να μην είσαι σαν τη σκληρή πέτρα, μα σαν το εύθραυστο λουλούδι. Το βράχμα των ινδουιστών είναι σκληρή πέτρα. Το απόλυτο του Χέγκελ και του Σανκάρα είναι σκληρή πέτρα. Αλλά η νιρβάνα του Βούδα, η κατανόηση του Ηράκλειτου, είναι σαν το εύθραυστο λουλούδι που αλλάζει. Ας το χαιρόμαστε όσο κρατά και ας μη ρωτάμε περισσότερα.

Είσαι ερωτευμένος; Γιόρτασε τον έρωτα όσο υπάρχει! Μην αρχίσεις να σκέφτεσαι τη μονιμότητα.  Μόλις αρχίσεις να το κάνεις, το λουλούδι είναι νεκρό. Μην προετοιμάζεσαι για αν χαρείς τη στιγμή, γιατί η στιγμή δεν περιμένει. Φεύγει και δεν γυρνά με τίποτα. Δεν υπάρχει επιστροφή. Ο ποταμός κυλά και κάθε στιγμή σ’ αφήνει σε καινούργιες όχθες.

Αυτό είναι το πρόβλημα, το άγχος, η αγωνία του ανθρώπου: Ο νους επιμένει να σκέφτεται τις όχθες που δεν υπάρχουν πια και να τις προβάλλει στο μέλλον. Αν μπορούσε αυτή η επιθυμία να ικανοποιηθεί, τότε η ζωή θα γινόταν πανάσχημη.

Οι ινδουιστές και οι ζαϊνιστές έχουν την έννοια της μόκσα – η κατάσταση εκείνη της συνειδητότητας όπου τίποτα δεν μεταβάλλεται. Σκέψου, για μια στιγμή μόνο, τη φοβερή πλήξη των φωτισμένων, όσων έχουν – όπως πιστεύουν οι ινδουιστές και οι ζαϊνιστές – φτάσει στη μόκσα, στην τέλεια ακινησία, όπου τίποτα δεν συμβαίνει. Πιο πληκτική κατάσταση είναι αδύνατο να υπάρξει. Ο Θεός καθισμένος από τη μια, εσύ καθισμένος από την άλλη, χωρίς τίποτα να αλλάζει, ούτε καν τίποτα να λέγεται. Η στιγμή μοιάζει ολόκληρη αιωνιότητα. Για τον Ηράκλειτο, το Βούδα, το Λάο Τσου, η ψυχή της ύπαρξης είναι η αλλαγή, η αλλαγή που τα πάντα ομορφαίνει.

Την όμορφη γυναίκα θα την ήθελες να μείνει παντοτινά όμορφη, αλλά αν αυτό γινόταν, θα έπληττες. Και κάτι τέτοιο δεν είναι απίθανο! Ο άνθρωπος είναι τόσο ανόητος, που αργά ή γρήγορα, ίσως βρει κάποιο βιολογικό τέχνασμα, μια ένεση ορμονών στο σώμα, που θα κρατούν το άτομο στην ίδια ηλικία. Μπορείς όμως να αγαπάς ένα κορίτσι που μένει διαρκώς στην ηλικία των είκοσι χρόνων, ένα πλαστικό κορίτσι, μια νεκρή γυναίκα; Όχι αυτό δεν θα ήταν πια έρωτας, θα ήταν εφιάλτης, απ’ όπου θα πάσχιζες να ξεφύγεις.

Οι αλλαγές των εποχών είναι όμορφες. Μαζί τους αλλάζεις κι εσύ και ανανεώνεσαι κάθε στιγμή. Κάθε στιγμή μια καινούργια διάθεση, μια άλλη χροιά ύπαρξης, καινούργια μάτια, καινούργια όψη.
Ποιος λέει ότι η ηλικιωμένη γυναίκα είναι άσχημη; Άσχημη είναι η ηλικιωμένη γυναίκα μόνο όταν προσπαθεί να δείχνει νέα, με μπογιές και με κραγιόνια. Αλλά όταν η γυναίκα αποδέχεται τα γεράματα σαν κάτι φυσιολογικό, τότε το γερασμένο της πρόσωπο είναι ό,τι πιο όμορφο υπάρχει, ρυτιδωμένο από τις αλλαγές, μαλακωμένο από το χρόνο, έμπειρο, ώριμο πρόσωπο.

Ο γερασμένος άνθρωπος ομορφαίνει, όταν έχει ζήσει τη ζωή. Όταν δεν την έχει ζήσει, αναζητά να κρατηθεί στα περασμένα που δεν υπάρχουν πια. Η ασχήμια στον άνθρωπο είναι όταν προσπαθεί να δείχνει νέος, ενώ τα νιάτα έχουν περάσει. Ο γέρος άνθρωπος που ερωτεύεται είναι το ίδιο γελοίος με έναν νέο που δεν μπορεί να ερωτευτεί, που είναι εκτός εποχής, που δεν συμβαδίζει με τη ζωή.

Ο γέρος άνθρωπος πρέπει να ετοιμάζεται να φύγει, γιατί το καράβι θα ξεκινήσει σε λίγο για άγνωστες ακτές. Θα πρέπει να ετοιμάζεται για το ταξίδι, αντί να συμπεριφέρεται σαν έφηβος ή σαν παιδί. Ασχημότερο πράγμα από το να υποκρίνεσαι κάτι που έχει περάσει, από το να ζεις στο παρελθόν, δεν υπάρχει. Είναι τρέλα!

Καθετί είναι όμορφο στην ώρα του και όλα έχουν την ώρα τους. Ποτέ μη χάνεις το βήμα σου. Για μένα θρησκευτικότητα είναι το να μη χάνεις ποτέ το βήμα σου. Να είσαι σύμφωνος με την εποχή σου.

Στη νιότη σου να είσαι νέος, στα γεράματα σου να είσαι γέρος. Μην τα ανακατεύεις, γιατί αυτό το ανακάτεμα είναι ασχήμια. Μην κάνεις τίποτα. Απλώς ακολούθα τη φύση στο δρόμο της, γιατί ό,τι και να κάνεις θα είναι λάθος.

Στα ίδια ποτάμια μπαίνουμε και δεν μπαίνουμε.

Δεν μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι.

Δεν μπορείς να ξαναγίνεις νέος στα γεράματα κι ούτε να γίνεις παιδί, όταν είσαι νέος. Όταν προσπαθείς, ενώ είσαι νέος, να ξαναγίνεις παιδί, σημαίνει ότι δεν έζησες, ότι έχασες την παιδική σου ηλικία.

Ακόμα και γέροι άνθρωποι επιθυμούν την παιδική τους ηλικία. Ψάχνουν ολόκληρη ζωή, γιατί έχασαν αυτό το πρώτο βήμα. Όταν ήταν παιδιά, θα πρέπει να σκέφτονταν πότε θα μεγαλώσουν, ν’ αποκτήσουν δύναμη, σαν τον μπαμπά, σαν τους άλλους μεγάλους. Κι έτσι έχασαν τα παιδικά τους χρόνια και τα ψάχνουν στα γεράματα τους. Και μιλούν και γράφουν ποιήματα, αχ, πόσο όμορφα ήταν τα παιδικά χρόνια, τί παράδεισος!

Είναι οι άνθρωποι που έχουν χάσει. Όταν χάσεις ένα παράδεισο, όλο γι’ αυτόν μιλάς. Όταν τον έχεις ζήσει, δεν μιλάς ποτέ γι’ αυτόν. Όταν έχεις χαρεί τον παράδεισο της παιδικότητας, τότε και τα νιάτα σου θα είναι όμορφα. Κι όταν έχεις χαρεί τη νιότη σου, τα γεράματα είναι το αποκορύφωμα, το Έβερεστ της ζωής, η κορυφή που τη στολίζουν τα άσπρα σου μαλλιά.

Κι όταν έχουν όλα περάσει, όλα αλλάξει, όταν έχεις γευτεί όλους τους ποταμούς κι έχεις γνωρίσει όλες τις ακτές, τότε μπορείς πια να αναπτυχθείς. Για πρώτη φορά παύει ο αναβρασμός. Μπορείς να είσαι ο εαυτός σου. Δεν έχεις πουθενά να πας, τίποτα να κάνεις. Μπορείς να αναπαυθείς!

Ο γέρος άνθρωπος που δεν μπορεί αναπαυθεί, δεν έχει ζήσει τη ζωή. Κι όταν δεν βρίσκει ανάπαυση πώς να πεθάνει; Αυτοί που δεν μπορούν να πεθάνουν, επιζητούν ένα μόνιμο εαυτό, έναν αναλλοίωτο Θεό. Ένα πράγμα ξέρε καλά: Θεός είναι μόνο η αλλαγή. Μόνο η αλλαγή είναι αμετάβλητη στον κόσμο. Μόνο η αλλαγή είναι αιώνια. Κι από την αλλαγή, μόνο η αλλαγή εξαιρείται.

Τα πάντα ρέουν και τίποτα δεν μένει.
Πρέπει να είσαι έτοιμος! Για μένα αυτό είναι διαλογισμός: η ετοιμότητα. Όταν κάτι φεύγει, πρέπει να είσαι έτοιμος να το αφήσεις να φύγει. Αδιαμαρτύρητα! Όταν κάτι φεύγει, φεύγει οριστικά!

Αγάπησες κι έρχεται η στιγμή του χωρισμού. Εδώ θα φανεί ο σωστός άνθρωπος. Αν διαμαρτυρηθείς, αν διστάσεις, αν θυμώσεις, αν αντιδράσεις βίαια, σημαίνει πως δεν αγάπησες πραγματικά. Όταν έχεις αγαπήσει πραγματικά, ο χωρισμός είναι όμορφος. Νιώθεις ευγνωμοσύνη που αγάπησες κι αγαπήθηκες. Τώρα ήρθε η στιγμή τού χωρισμού και μπορείς να πεις το αντίο μ’ όλη σου την καρδιά, αν έχεις αγαπήσει πραγματικά.

Όμως εσύ ποτέ δεν αγάπησες. Σκεφτόσουν την αγάπη, μα δεν αγάπησες. Τώρα που ήρθε η στιγμή τού χωρισμού, δεν μπορείς να πεις ένα όμορφο αντίο, γιατί τώρα αντιλαμβάνεσαι ότι έχασες το στόχο, έχασες την ευκαιρία, ποτέ δεν αγάπησες και τώρα ο άλλος φεύγει. Και θυμώνεις, γίνεσαι επιθετικός, γίνεσαι βίαιος. Η στιγμή του χωρισμού είναι αποκαλυπτική, γιατί είναι η αποκορύφωση. Μετά, σ’ όλη σου τη ζωή θα παραπονιέσαι για τον άλλο, που σου κατέστρεψε τη ζωή. Θα ζεις με μιαν ανοιχτή πληγή.

Η αγάπη πρέπει να σε μεταμορφώνει σε λουλούδι. Αλλά όπως γίνεται, όπως βλέπω να γίνεται παντού γύρω μου, σ’ όλο τον κόσμο, η αγάπη πληγώνει. Όταν είσαι με κάποιον, αγάπα τον, γιατί κανείς δεν ξέρει ποιο θα ‘ναι το επόμενο βήμα, γιατί ο χωρισμός έρχεται. Όταν αγαπάς πραγματικά, χωρίζεις όμορφα.

Αν αγαπήσεις τη ζωή, θα την αποχωριστείς όμορφα. Θα νιώσεις ευγνωμοσύνη. Τα τελευταία σου λόγια, καθώς αφήνεις τούτη την ακτή για να πας στην άλλη, θα είναι λόγια ευγνωμοσύνης, που η ζωή σού έδωσε τόσα πολλά, τόσες εμπειρίες, που η ζωή σ’ έκανε αυτό που είσαι.

Πέρασες δυστυχίες, αλλά και χαρές. Πέρασες πόνους, αλλά και ευτυχία. Όταν έχεις ζήσει και τα δύο, ξέρεις ότι ο πόνος υπάρχει για να σε κάνει ευτυχισμένο, ότι η νύχτα υπάρχει για να σου προσφέρει μια καινούργια μέρα. Είναι το γκεστάλτ.

Η μακαριότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον πόνο, γι’ αυτό υπάρχει ο πόνος. Θα νιώσεις ευγνωμοσύνη, όχι μόνο για τις ευτυχισμένες στιγμές, αλλά και για τις στιγμές του πόνου, γιατί χωρίς τις τελευταίες δεν θα υπήρχαν οι πρώτες. Θα ευγνωμονείς τη ζωή στο σύνολό της.

Ο άνθρωπος που διάβηκε τη ζωή και αναπτύχθηκε και γνώρισε τι είναι ζωή, καταλαβαίνει τι σημαίνουν τα λόγια του Ηράκλειτου: ο Θεός είναι χειμώνας και θέρος. Ο Θεός είναι ζωή και θάνατος. Ο Θεός είναι μέρα και νύχτα. Ο Θεός είναι πόνος και ευτυχία…Μαζί! Τότε δεν θα πεις ποτέ ότι ο πόνος είναι κακό. Όποιος το λέει αυτό, δεν έχει ωριμάσει. Τότε δεν λες, «θα ήθελα μόνο τις ευτυχισμένες στιγμές, όχι τον πόνο».

Αν το πεις αυτό, σημαίνει πως είσαι παιδί, ανώριμος. Ζητάς το αδύνατο! Ζητάς λόφους, ζητάς κορυφές, χωρίς τις κοιλάδες. Είσαι κουτός να το κάνεις, γιατί αυτό είναι αδύνατο, δεν είναι στη φύση των πραγμάτων. Όποιος το καταλαβαίνει αυτό, είναι ευτυχισμένος και με τα δύο. Υπάρχουν στιγμές που θέλεις να κατέβεις από την κορυφή στην κοιλάδα, για να αναπαυθείς.

Η κορυφή είναι καλή. Είναι ένταση, οργασμός. Μετά τον οργασμό όμως, νιώθει κανείς κουρασμένος και τότε υπάρχει η κοιλάδα. Αυτός που λέει, «προτιμώ τη χαρά από τον πόνο,» είναι ανώριμος, δεν έχει μάθει τι είναι πραγματικότητα.

Τα πάντα ρέουν και τίποτα δεν μένει.
Τα ψυχρά θερμαίνονται, το θερμό ψύχεται.
Το υγρό ξεραίνεται, το ξερό νοτίζει.
Η αρρώστια έκανε την υγεία πράγμα γλυκό και καλό.
Το κακό έκανε το καλό ευχάριστο.
Ο λιμός τον κορεσμό, ο κάματος την ανάπαυση.

Μην επιλέγεις! Όταν επιλέγεις, πέφτεις στην παγίδα. Μην εκδηλώνεις προτίμηση και άφηνε τη ζωή να κυλά στην ολότητά της. Το μισό είναι ανέφικτο. Ο παραλογισμός είναι ότι ο νους έχει προτιμήσεις, προσκολλήσεις. Θέλεις το μισό. Θέλεις να σ’ αγαπούν, δεν θέλεις να σε μισούν. Μα όποιος αγαπά, μισεί κιόλας. Το μίσος πάει με την αγάπη. Όποιος δεν μπορεί να μισήσει, δεν μπορεί και ν’ αγαπήσει. Αγάπη σημαίνει έλξη, μίσος σημαίνει απώθηση. Έλξη κι απώθηση είναι ρυθμός.

Η ζωή είναι ρυθμός. Είναι ένας φυγόκεντρος και κεντρομόλος ρυθμός. Όλα ενώνονται και χωρίζουν, ενώνονται και χωρίζουν.

Κάποτε, σε μια μουσουλμανική χώρα, ο βασιλιάς αγάπησε μια γυναίκα. Μα εκείνη αγαπούσε άλλον, ένα δούλο του βασιλιά. Ο νους του βασιλιά δεν μπορούσε να το χωρέσει. Δεν μπορούσε να χωνέψει ότι η γυναίκα αγνοούσε αυτόν, ένα βασιλιά, για το χατίρι ενός δούλου, ενός τιποτένιου, ενός σκουπιδιού, που ο βασιλιάς μπορούσε να ξεκάνει στη στιγμή! Μα έτσι είναι. Η ζωή είναι μυστήριο, δεν αναγνωρίζει μαθηματικούς κανόνες. Μπορεί να είσαι βασιλιάς, αλλά δεν μπορείς να εξαναγκάσεις να σ’ αγαπήσουν.

Η αγάπη μπορεί να κάνει το δούλο βασιλιά. Κανείς ποτέ δεν ξέρει! Ο βασιλιάς προσπάθησε πολλές φορές, να κερδίσει την αγάπη της γυναίκας, αλλά μάταια,- Ο θυμός το ήταν μεγάλος, αλλά ήταν πραγματικά ερωτευμένος μ’ αυτή τη γυναίκα και φοβόταν πως αν έβαζε να σκοτώσουν το δούλο, η γυναίκα θα πληγωνόταν πολύ και ίσως έφτανε μέχρι και στην αυτοκτονία.

Ρώτησε λοιπόν ένα σοφό. Ο σοφός θα πρέπει να ήταν σαν τον Ηράκλειτο· όλοι οι σοφοί είναι σαν το Ηράκλειτο. Ο σοφός τού είπε: “Αυτό που κάνεις είναι λάθος.” Γιατί ο βασιλιάς προσπαθούσε με κάθε τρόπο να κρατά τους δύο ερωτευμένους χωριστά. “Όσο τούς έχεις χωριστά, τόσο αυτοί θα θέλουν να είναι μαζί. Φέρε τους κοντά και γρήγορα το πρόβλημα σου θα λυθεί. Αλλά φέρε τους κοντά με τρόπο που να μην μπορούν να χωρίσουν.” “Πώς θα γίνει αυτό;” ρώτησε ο βασιλιάς. Ο σοφός είπε: “Να τους φέρεις μπροστά σου και να τους υποχρεώσεις να κάνουν έρωτα. Τότε δέσε τους όπως είναι και μην τους αφήσεις να χωρίσουν.”

Έτσι κι έγινε. Τους αλυσόδεσαν σε μια κολόνα, γυμνούς, να κάνουν έρωτα. Αλλά πόσο μπορεί κανείς ν’ αντέξει ν’ αγαπά αυτόν που είναι αλυσοδεμένος μαζί του; Γι’ αυτό, στο γάμο, η αγάπη σβήνει. Ύστερα από λίγα λεπτά, άρχισαν να μισούν ο ένας τον άλλο. Ύστερα από λίγες ώρες γέμισαν ακαθαρσίες, αφού ήταν αναγκασμένοι να κάνουν τις φυσικές τους ανάγκες κολλημένοι ο ένας πάνω στον άλλο κι αυτό τους έκανε να σιχαθούν ακόμα περισσότερο ο ένας τον άλλο. Έκλειναν τα μάτια τους, για να μην κοιτάζονται κι αυτός ο μαραθώνιος κράτησε είκοσι τέσσερις ώρες! Μετά τους ελευθέρωσαν.

Λένε πως δεν είδαν ο ένας τον άλλο ποτέ πια μετά απ’ αυτό.
Πρέπει να υπάρχει κάποιος ρυθμός στις ανθρώπινες σχέσεις, πότε οι άνθρωποι να είναι μαζί και πότε μόνοι τους. Όταν μπορούν οι άνθρωποι να σμίγουν και να χωρίζουν ελεύθερα, δημιουργείται η λαχτάρα και ο κορεσμός της. Όταν τρως είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο, δεν υπάρχει ούτε πείνα ούτε χορτασμός. Αν θέλεις να χαρείς την τροφή που τρως, πρέπει να είσαι νηστικός. Αυτή είναι η κρυμμένη αρμονία των αντίθετων.

Η αρρώστια έκανε την υγεία πράγμα γλυκό και καλό.

Αυτό που δεν θέλουμε να είμαστε, η Ζωή έρχεται και μας το εμφανίζει μαγικά

Διαφορά στις ερμηνείες… Τι σημαίνει ίδιος, τι σημαίνει ίσος... Όλα γεννήθηκαν για να μας παραπλανούν σε σχέση με την αληθινή μας Φύση…

Η ισότητα αφορά την δυναμική που έχει ο καθένας μας να αναπτυχθεί πνευματικά, νοητικά και συναισθηματικά, όπως αναπτύσσεται και φυσικά, ενώ η διαφορετικότητα έχει να κάνει με την ιδιοσυγκρασία μας.

Δηλαδή η δυναμική της ανάπτυξης σε όλα τα επίπεδα υπάρχει σε κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα αν την «εκμεταλλεύεται» ή όχι…

Ας πούμε σαν παράδειγμα γι’ αυτό, ότι όλα τα αυτοκίνητα έχουν την δυναμική να αναπτύξουν μία ταχύτητα 150 χιλιομέτρων, αλλά ο οδηγός το πάει με 70 γιατί φοβάται τις ταχύτητες. ‘Αρα δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε την δυναμική του αυτοκινήτου, αλλά χρειάζεται να ερευνήσουμε την ιδιοσυγκρασία του οδηγού, επειδή φοβάται…

Ο φόβος δεν κάνει διακρίσεις σε τάξεις, φύλα, θρησκείες και χώρες… Ίδια φοβάται ο πλούσιος, ίδια φοβάται και ο φτωχός, αν και φαίνεται ότι φοβούνται διαφορετικά πράγματα… Παρ’ όλα αυτά, και οι δύο είναι ίσοι στην δυναμική να αναπτυχθούν συνειδησιακά και να «τρέξουν» στην φυσιολογική για έναν Άνθρωπο ταχύτητα…

Ο περιορισμός υπάρχει μόνο στην αντίληψη του καθενός μας, σχετικά με τον Εαυτό του…

Υπερεκτίμηση και αυτοαπόρριψη δουλεύουν στο βάθος με τον ίδιο τρόπο γιατί δεν αφορούν τον Εαυτό μας, αλλά τον προγραμματισμό μας .

Παρ’ όλο ότι φαίνεται ότι δεν μοιάζουμε μεταξύ μας, υπάρχει μία Ομοιότητα που αφορά την Φυλή των Ανθρώπων και πάει πέρα από τις ιδεολογίες μας ή τις μικρές μας θελήσεις

Είναι μερικά σταυροδρόμια που μας παρουσιάζονται στην Ζωή μας, που μας φοβίζουν στο να αποφασίσουμε ότι μπορούμε και ότι έχουμε την δυναμική να επιλέξουμε τον δικό μας δρόμο. Και παρ’ όλο που νομίζουμε ότι τον έχουμε πάρει, στα μισά ανακαλύπτουμε ότι ακολουθούμε τους γονείς μας, γιατί δεν ξέρουμε πώς να ζήσουμε χωρίς αυτούς μέσα μας. Έτσι αναπαράγουμε το μοντέλο απλά…

Αυτό που δεν θέλουμε να είμαστε, η Ζωή έρχεται και μας το εμφανίζει μαγικά, αν έχουμε την διαύγεια (και κυρίως την ειλικρίνεια) να το αναγνωρίσουμε…

Όλα μέσα από την Αλήθεια γίνονται εμφανή… και όλα μας δείχνουν ότι αυτό που χάσαμε είναι ο Εαυτός μας, η Πνευματικότητά μας, γιατί κι αυτά λανθασμένα έχουν ερμηνευτεί…

Καλημέρα και Σήμερα με ένα βήμα πιο κοντά στην Αλήθεια…♥

Γνώση και Είναι

Ο άνθρωπος αναπτύσσεται πάνω σε δύο γραμμές, τη γραμμή της γνώσης και την γραμμή του είναι.

Στη σωστή εξέλιξη, η γραμμή της γνώσης και η γραμμή του «είναι» προχωρούν ταυτόχρονα και παράλληλα, βοηθώντας η μια την άλλη.

Αλλά αν η γραμμή της γνώσης ξεπεράσει πολύ την γραμμή του «είναι», ή αν γραμμή του «είναι» ξεπεράσει την γραμμή της γνώσης, η ανάπτυξη του ανθρώπου δεν γίνεται ομαλά και αργά ή γρήγορα πρέπει να σταματήσει.

Οι άνθρωποι καταλαβαίνουν τι θα πει «γνώση». Και αναγνωρίζουν ότι είναι δυνατόν να υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα γνώσης. Καταλαβαίνουν ότι η γνώση μπορεί να είναι κατώτερη ή ανώτερη, δηλαδή αυτής ή της άλλης ποιότητας. Αλλά δεν το καταλαβαίνουν αυτό, όταν πρόκειται για το «είναι».

Γι' αυτούς «είναι» σημαίνει απλώς «ύπαρξη», που το αντίθετό της είναι η «ανυπαρξία».

Δεν καταλαβαίνουν ότι το «είναι» ή η ύπαρξη, μπορεί να είναι διαφορετικών επιπέδων και κατηγοριών. Αυτό ακριβώς δεν αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι. Δεν καταλαβαίνουν ότι η γνώση εξαρτάται από το είναι. Και όχι μόνο δεν το καταλαβαίνουν, αλλά ούτε θέλουν να το καταλάβουν.

Πιστεύεται, ιδιαίτερα στον Δυτικό πολιτισμό, ότι ένας άνθρωπος μπορεί να κατέχει μεγάλη γνώση, να είναι, λόγου χάρη, μεγάλος επιστήμονας, μεγάλος εφευρέτης, να προωθεί την επιστήμη και ταυτόχρονα, να είναι και να έχει το δικαίωμα να είναι μικροπρεπής, εγωιστής, στριμμένος, τσιγκούνης, φθονερός, ματαιόδοξος, αφελής και αφηρημένος. Πιστεύεται ότι ένας καθηγητής πρέπει πάντοτε να ξεχνάει κάπου την ομπρέλα του.

Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του σύγχρονου ανθρώπου είναι η απουσία ενότητας μέσα του και, επίσης, το γεγονός ότι δεν έχει μέσα του ούτε ίχνος από εκείνες τις ιδιότητες που του αρέσει ιδιαίτερα να αποδίδει στον εαυτό του: «καθαρή συνειδητότητα», «ελεύθερη θέληση», ένα «μόνιμο Εγώ» και την «ικανότητα να πράττει». Μπορεί να ξαφνιαστείτε αν σας πω ότι το κύριο γνώρισμα του «είναι» του σύγχρονου ανθρώπου, που εξηγεί όλες τις άλλες ελλείψεις του, είναι ο ύπνος.

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΕΜΦΥΤΗΣ ΒΙΑΣ

Το 1986, το Διεθνές Έτος της Ειρήνης, είκοσι επιστήμονες από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους συναντήθηκαν στο Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης και συνέταξαν ένα επιστημονικό έγγραφο που απορρίπτει, ως επιστημονικά αβάσιμη, την ευρέως διαδεδομένη προκατάληψη που θεωρεί τη βία (και ως εκ τούτου τον πόλεμο) ως ένα φυσικό, συνεπώς αναπόφευκτο δεδομένο.

Η βία - και ειδικά ο πόλεμος - είναι ένα ιστορικό/πολιτιστικό γεγονός, επομένως μπορεί να ξεπεραστεί με κοινωνικές αλλαγές

Το έγγραφο κλείνει με αυτή τη δήλωση "η βιολογία δεν καταδικάζει την ανθρωπότητα στον πόλεμο.

Καθώς οι πόλεμοι αρχίζουν στο νου των ανθρώπων, και η ειρήνη ξεκινά επίσης στο νου μας. Το ίδιο είδος που εφηύρε τον πόλεμο είναι σε θέση να εφεύρει και την ειρήνη. Σε αυτό το έργο, ο καθένας από εμάς έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης. "

Η δήλωση της Σεβίλλης περιέχει πέντε βασικές ιδέες . Αυτές οι ιδέες είναι οι εξής:

1. Είναι επιστημονικά λάθος να λέμε ότι έχουμε κληρονομήσει την τάση να κάνουμε πόλεμο από τους προγόνους μας τα ζώα.
2. Είναι επιστημονικά λάθος να λέμε ότι ο πόλεμος ή οποιαδήποτε άλλη βίαιη συμπεριφορά είναι γενετικά προγραμματισμένη στην ανθρώπινη φύση μας.
3. Είναι επιστημονικά λαθος να λέμε ότι κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξης υπήρξε μια επιλογή για την επιθετική συμπεριφορά περισσότερο από ό, τι για τα άλλα είδη συμπεριφοράς.
4. Είναι επιστημονικά λάθος να λέμε ότι οι άνθρωποι έχουν ένα «βίαιο εγκέφαλο».
5. Είναι επιστημονικά λάθος να λέμε ότι ο πόλεμος προκαλείται από « ένστικτο » ή από οποιοδήποτε μεμονωμένο κίνητρο.
Το κείμενο υιοθετήθηκε από την Γεν

ική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 16 Οκτωβρίου, του ίδιου έτους.

Επιγενετική

Επιγενετική είναι ο επιστημονικός τομέας της Γενετικής που αναπτύχθηκε ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες, και μελετά την επίδραση του περιβάλλοντος ενός οργανισμού στο γονιδίωμά του, και τον τρόπο με τον οποίο εξωτερικοί παράγοντες επηρεάζουν την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά του.

Τέτοιοι παράγοντες είναι το τοξικό φορτίο, η διατροφή, η διάθεσή μας, η άσκηση κ.λ.π.

Αυτό σημαίνει πως μπορεί κάποιος να έχει κληρονομήσει φυσιολογικό γονίδιο και να εκδηλώσει τελικά μία παθολογική κατάσταση, ή να έχει παθολογικά γονίδια και ο οργανισμός του να λειτουργεί φυσιολογικά. Τα γονίδιά μας δηλαδή, δεν είναι στατικά όπως νομίζαμε παλαιότερα, αλλά, πρόκειται για δυναμικές μονάδες που προσαρμόζουν την έκφρασή τους ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκονται.

Οι ανακαλύψεις αυτές είναι εξαιρετικά σημαντικές, όχι μόνο για τις ασθένειες, αλλά και για τα συμπεριφορικά χαρακτηριστικά μας. Ακολουθεί ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που αναλύει την επίδραση της συμπεριφοράς των γονέων στην υγεία και τη συμπεριφορά των παιδιών τους.

Τι ακριβώς είναι η Επιγενετική;

Τι ακριβώς είναι η Επιγενετική και ποια η σχέση της με την συμπεριφορά μας και δη την ανατροφή των παιδιών μας;

Η Επιγενετική αναφέρεται στις αναστρέψιμες αλλαγές στην λειτουργία των γονιδίων, οι οποίες όμως δεν επιφέρουν μόνιμες αλλαγές στον γενετικό κώδικα.

Οι επιγενετικές αλλαγές σχετίζονται με την ανάπτυξη διαφόρων ασθενειών και συγκεκριμένα, οι επιγενετικοί μηχανισμοί εξηγούν πώς το περιβάλλον και η συμπεριφορά μας επηρεάζουν την «έκφραση» των γονιδίων μας. Εκλαϊκευμένα, η Επιγενετική είναι ο διακόπτης «οn/off» των γονιδίων που είναι υπεύθυνα για τους ασθενείς που νοσούν. Στόχος της Επιγενετικής είναι να «σιωπήσει» τα «κακά» γονίδια.

Η Συμπεριφορική Επιγενετική αυτή την φορά αναφέρεται στο πώς η έκφραση των γονιδίων μας επηρεάζεται από την συμπεριφορά μας. Είμαστε εμείς οι ίδιοι που ανοίγουμε ή κλείνουμε τον διακόπτη των γονιδίων μας, που είχαμε την τύχη ή την ατυχία να κληρονομήσουμε. Δεν είμαστε έρμαια της κληρονομικότητας. Ο ψυχισμός μας και η συμπεριφορά μας την ανατρέπουν!

Η καθηγήτρια Darcia Narvaez αναφέρει ότι ανατρέφουμε λανθασμένα τα παιδιά μας και αυτό επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων που κληρονομούν και επιπρόσθετα επηρεάζονται και οι μελλοντικές γενιές! Ξέρουμε ότι υπάρχει η επιγενετική κληρονομικότητα, π.χ. αν οι πρόγονοί μας είχαν την ατυχία να βιώσουν έντονη πείνα ή έντονο στρες, αυτό γενετικά μεταφέρετε σε εμάς, παρόλο που η αλυσίδα του DNA μας δεν μεταλλάσσεται.

Το θέμα είναι, πόσο κοινωνικές και ηθικές δεξιότητες επηρεάζονται αντίστοιχα. Συμφώνα με την Dr Narvaez, υπάρχουν κρίσιμες περίοδοι για την έκφραση των γονιδίων. Τα πρώτα έτη της ζωής μας και ιδιαίτερα τα προεφηβικά μας είναι τρομερά σημαντικές περίοδοι για την έκφραση αυτών των γονιδίων, τα οποία θα μας ακολουθήσουν για όλη μας την ζωή. Με αλλά λόγια, δεν έχουν τόσο σημασία τα γονίδια μας αλλά η «έκφρασή» τους, η οποία διεγείρεται από το περιβάλλον ή όχι.

Τι μας ενδιαφέρουν όλα αυτά;

Πολλοί θα μιλήσουν για Κοινωνική Μηχανική. Πώς μεγαλώνουμε εμείς και πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας; Είναι γνωστό ότι αν δεν δώσουμε χρόνο, προσοχή, φροντίδα, αν δεν διδάξουμε πρακτικές και κοινωνικές δεξιότητες τα παιδιά μας, δεν θα αναπτυχθούν σωστά. Η γλώσσα τους θα είναι περιορισμένη και από αμιγώς άποψη φυσιολογίας, οι εγκέφαλοί τους θα είναι λιγότερο αναπτυγμένοι.

Οι επιδράσεις της σωστής ανατροφής και οι εμπειρίες των πρώτων ετών της ζωής μας είναι τρομερά σημαντικές για την ψυχοκοινωνική μας ανάπτυξη. Γεννιόμαστε μόνο με 25% των δυνατοτήτων του εγκεφάλου μας εν ενεργεία και οι περισσότερες δυνατότητές του αναπτύσσονται κατά τα πρώτα 5 έτη της ζωής μας, με την ανάπτυξη να ολοκληρώνεται στα 25 μας χρονιά-αν και προσφάτως λέγεται ότι ολοκληρώνεται στα 35.

Στα πρώτα έτη της ζωής μας και δη τον πρώτο έτος, αναπτύσσουμε την αντοχή μας απέναντι στο στρες. Εκατοντάδες γονίδια ενεργοποιούνται κατά το πρώτο έτος ζωής από την φροντίδα της μητέρας. Το άγγιγμα, η αγκαλιά, το να μην αφήνουμε τα μωρά να κλαίνε κάτι που καταστρέφει τις συνάψεις είναι εξαιρετικής σημασίας. Τα μωρά θυμούνται ακόμα και τις περιγενετικές εμπειρίες τους ,τον χωρισμό τους από την μητέρα τους… Οι πρώτες τους εμπειρίες τους εντυπώνονται.

Ο εγκέφαλος λόγω του φόβου αρχίζει και να φιλτράρει την ζωή δια του φόβου, κάτι που μας κάνει λιγότερο ευέλικτους, λιγότερο ευφυείς, λιγότερο υγιείς. Η συναισθηματική μας νοημοσύνη δεν αναπτύσσεται, δηλαδή το πώς αντιδρούμε συναισθηματικά στις καταστάσεις. Η επικοινωνία μας με την φύση έχει χάσει την σημασία της γιατί δεν γνωρίζουμε πόσο σημαντική είναι η επαφή μας με αυτή για τον ψυχισμό μας και την υγεία μας.

Αν υποθέσουμε λοιπόν ότι έχουμε ανατραφεί με λίγη φροντίδα, πώς μπορούμε να δώσουμε την φροντίδα που χρειάζεται το παιδί μας; Είμαστε πολύ απασχολημένοι με τα δικά μας θέματα, όλα όσα δεν πήραμε συναισθηματικά και γνωστικά, δεν είμαστε «παρόντες στην στιγμή». Και η κατάσταση διαιωνίζεται, καθώς τα παιδιά μας θα μιμηθούν την συμπεριφορά μας και θα την μεταφέρουν στα γονίδια τους.

Ο φαύλος κύκλος αυτός θα πρέπει να σταματήσει. Το άγγιγμα, το παιχνίδι, η επαφή με την φύση, το χιούμορ με τα παιδιά μας θα δημιουργήσει συνδέσεις που θα τα βοηθήσουν να είναι υγιή συναισθηματικά, γνωστικά, κοινωνικά και -είτε το πιστεύετε είτε όχι- βιολογικά, μεταφέροντας στην επομένη γενιά υγιή γονίδια! Δεν είμαστε τα γονίδια μας, είμαστε αυτό που ζούμε. Αυτό που κάνει τα γονίδια μας να εκφράζονται, να κληρονομούνται και εν τέλει να διαμορφώνουν την ζωή μας.

Εμείς κατευθύνουμε το «παιχνίδι» της ζωής μας!

Η Ηδονή της Γκρίνιας...

Υπάρχει μια κοφτή και καθαρή, σαν όμορφος κρύσταλλος, κουβέντα του Αριστοτέλη, που συμβουλεύει: «Πίσω από κάθε πόνο σου, στέκει ένα λάθος σου».

Και από την άλλη συμπληρωματικά, η καλοσυνάτη εξυπνάδα του Γέροντα Παϊσιου να λέει: «Να ζητάτε από τον Θεό, αφού εσείς έχετε εξαντλήσει το ανθρωπίνως δυνατό, για την υπόθεσή σας... Με λεβεντιά να πηγαίνετε στον Θεό, όχι σαν κλαψιάρηδες ζήτουλες».

Η θεωρία, πως η ζωή είναι μια ατέλειωτη, βασανιστική και ανερμήνευτη περιπέτεια, δεν είναι πάντα μια τίμια θεωρία... Έχω προσέξει, πως γύρω μου οι πιο γκρινιάρηδες είναι συνήθως, εκείνοι που έχουν τα περισσότερα αγαθά, τις μεγαλύτερες ευκολίες.

Επίσης, είναι οι πιο τεμπέληδες...
«Τεμπελιάζω», κατά τη γνώμη μου, σημαίνει κυρίως: «αρνούμαι να δω, και να αναλάβω την ευθύνη μου».

Τον πραγματικό ρόλο μου στο «δράμα», που «κάθε τόσο με καταδιώκει».

Τα παντρεμένα ζευγάρια, μέσα στα άλλα βολικά ψευδοτεχνάσματα που προσφέρει ο γάμος, εύκολα αποδίδουν ο ένας στον άλλον, όσα δυσάρεστα συμβαίνουν στη ζωή τους... Όταν χωρίσεις κι απομείνεις μόνος, τότε ανακαλύπτεις το νέο κενό... Το κενό έδρανο του φταίχτη!

Ξαφνικά δεν υπάρχει εκεί κοντά ο σύζυγος, να του πετάξεις το ανάθεμα, και να ανακουφιστείς, ρίχνοντας πάνω του σαν κάδο σκουπιδιών, τον μπελά της συνείδησής σου. Στέκεσαι ολομόναχη πια στο άδειο σπίτι, κρατώντας το πρόβλημα, σαν αναμμένο κάρβουνο στην παλάμη σου.

Υπάρχει δηλαδή, η τρομαχτική πιθανότητα να αναγκαστείς να δεις, ότι φταις εσύ!

Οι άνθρωποι, που έχουν χωνέψει την παραπάνω κουβέντα του Αριστοτέλη: «Πίσω από κάθε πόνο σου, στέκει ένα λάθος σου», που την έχουν κάνει βίωμα και τρόπο σκέψης, στάση και έξοδο, είναι τελικά οι πιο αισιόδοξοι άνθρωποι. Γιατί αισθάνονται, πως κρατούν στα χέρια τους, τη ζωή τους.
Τα συμβάντα που έρχονται, δεν κρύβουν την απειλή του απρόβλεπτου, οι ταλαιπωρίες τους, δεν είναι διαστροφές μιας τυφλής μοίρας. Γι’ αυτούς υπάρχει νομοτέλεια, και το πιο χαρούμενο, υπάρχει δικαιοσύνη...

Τι ανακούφιση να ζω, σε έναν κόσμο δίκαιο και συνετό, ακόμα κι όταν λειτουργεί αυστηρά εναντίον μου, αυτός ο δίκαιος αόρατος κριτής!

Όταν πάψεις, να παραπονιέσαι για ότι δεν έχεις, έκθαμβος θα ανακαλύψεις... πόσα πολλά έχεις!

Προσέξτε γύρω σας, πως εκείνοι που προκόβουν, που εργάζονται, που δημιουργούν, που ονειρεύονται είναι τελικά οι πιο αισιόδοξοι.

Μέσα στην οικογένεια – αυτό το καζάνι ανακύκλωσης, και βρασμού των υπεκφυγών μας – άνετα, σχεδόν αυτόματα, εκτοξεύονται οι κατηγορίες, πως είναι ο άλλος σύζυγος, ο υπαίτιος για κάθε αναποδιά, πως τα ελαττώματα του παιδιού, είναι κληρονομημένα από τα ελαττώματα του άλλου, έτσι όπως τα προτερήματά του... προέρχονται όλα «από εμένα»(!)

Αρκετοί από πολύ νωρίς, αρκετοί με τα χρόνια και με τα δύσκολα του βίου, καταφεύγουν να θυματοποιούν τον εαυτό τους...

Να μοιρολογούν, για μια ζωή άδικη, που κερδίζεται μονάχα από τους αναίσθητους, από τους δόλιους, τους απατεώνες και τους αδίστακτους. Για ότι δηλαδή, δεν μπορούν και δεν καταδέχονται, να γίνουν ποτέ οι ίδιοι.

Και η ηδονή της θυματοποίησης, είναι η μέγιστη ηδονή της γκρίνιας.

Ο εγωισμός, έχει δυο δρόμους να ακολουθήσει, προκειμένου να ξεδιψάσει τις αξεδίψαστες ανάγκες του... Πρώτο: Με το να είμαι, αξιοθαύμαστος. Και δεύτερο, στην περίπτωση, που δεν κατορθώνω το πρώτο: Με το να είμαι, αξιολύπητος...

Η θυματοποίησή μου, η έκθεση και η περιφορά του πόνου μου, της ατυχίας μου, της συμφοράς μου, ελκύει την προσοχή, τη φροντίδα και τον ποθητότατο θαυμασμό των άλλων.

Όσο πιο άτυχος και βασανισμένος καταντώ, τόσο και πιο ηρωικός στα μάτια των τρίτων... Είναι μια ύπουλη εναλλακτική, για να γίνω τελικά, το κέντρο του μικρόκοσμού μου. Του μίζερου μικρόκοσμου, όπου έχω συρρικνώσει το άπειρο σύμπαν, σαν βραστή πατάτα μες στη χούφτα μου, και το ελέγχω κατά βούληση...

Ο ναρκισσισμός άλλωστε, δεν ηδονίζεται μόνο με την έπαρση, ηδονίζεται εξίσου... και με τις ταπεινολογίες.

Μετατρέποντας τον Πόνο Σε Δύναμη και Γνώση... (Ο Μύθος του Χείρωνα)

 Εξετάζοντας κάποιος, τα αρχέτυπα ενός μύθου, είναι δυνατόν, να μπορέσει να ερμηνεύσει, τις όψεις του κόσμου που μας περιβάλλει...

Η μυθολογία, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο, όπου μπορεί να εφαρμόσει κανείς, για να εντοπίσει, γνωρίσματα και πτυχές, της ανθρώπινης ψυχής.

Στην ελληνική μυθολογία, ο Χείρων ήταν ο σοφότερος των Κενταύρων, και αποτελούσε, το σύμβολο του ‘Πληγωμένου Θεραπευτή’.

Ο μαθητής του, ο Αχιλλέας, κατά την διάρκεια μιας μάχης, τον χτύπησε τυχαία με ένα βέλος, που ήταν εμποτισμένο, στο αίμα της Λερναίας Ύδρας.

Ο Χείρων, όντας αθάνατος, συνέχιζε να ζει, με την πληγή και τον πόνο του.

Στην προσπάθεια του, να βρει την δικιά του θεραπεία, έμαθε να βοηθάει και να απαλύνει, τον πόνο των άλλων.

Αυτή του η ανακάλυψη, το να διδάσκει δηλαδή σε άλλους, πως να θεραπεύονται, αποτέλεσε ένα μέσο, ώστε να απαλύνει τον δικό του αιώνιο πόνο.

Ο καθένας από εμάς, κάποια στιγμή στη ζωή του, αναπόφευκτα, θα περάσει από δοκιμασίες...

Ίσως βιώσουμε, φυσικό πόνο, αρρώστιες, διανοητική σύγχυση , ψυχικά τραύματα ή ακόμη, ίσως έρθουμε αντιμέτωποι, με την υπαρξιακή αγωνία...

Όλες αυτές οι δυσκολίες, είναι ικανές να μας διδάξουν, στο να συμπάσχουμε, στην θλίψη και τον πόνο, του συνανθρώπου μας.

Ο Κάρλ Γιούνγκ, πίστευε ότι η ασθένεια της ψυχής, θα μπορούσε να είναι, η καλύτερη, δυνατή μορφή κατάρτισης, για ένα θεραπευτή...

Οι πόνοι και οι δυσκολίες, που κάποιος κουβαλάει, αλλά εν τέλει υπερνικά, είναι πηγή, μεγάλης σοφίας και θεραπευτικής δύναμης.

Ο ‘Πληγωμένος Θεραπευτής’, καταλαβαίνει πως αισθάνεται ο ασθενής, επειδή ο ίδιος, έχει περάσει από τον ίδιο πόνο...

Επιπλέον, ο θεραπευτής, μέσα από την εμπειρία του, είναι ικανός να συναισθανθεί, να μπει δηλαδή, στην θέση του άλλου πραγματικά, κι όχι απλά να τον συμπονά.

Ο θεραπευόμενος από την άλλη, το εκλαμβάνει αυτό, έστω και σε υποσυνείδητο επίπεδο...

Εξαιτίας αυτής της εμπειρίας, ολόκληρη η ουσία της σχέσης, μεταμορφώνεται...

Από ‘ειδήμων’, ο θεραπευτής γίνεται, συνταξιδιώτης με τον θεραπευόμενό του, ανοίγοντας έτσι, έναν πνευματικό δρόμο, που τους συνδέει.

Τέλος, ο ασθενής που πάσχει και περιθάλπτεται, από τον θεραπευτή του, ταυτοχρόνως συμβάλλει, στην επούλωση των πληγών, του θεραπευτή.

Η αλληλεπίδραση αυτών, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο, στην θεραπεία και των δύο.

Συμπερασματικά, ο μύθος του Χείρωνα, μας διδάσκει, ότι είμαστε ικανοί να ξεπεράσουμε τον πόνο, μετατρέποντας τον, σε δύναμη και γνώση.

Μέσα από μία τέτοια εμπειρία, ο καθένας μας μπορεί να γίνει, ένας ‘Πληγωμένος Θεραπευτής’.

"Ο άνθρωπος χρειάζεται δυσκολίες... Είναι απαραίτητες για την υγεία". Καρλ Γιούνγκ

Μείνε εστιασμένος στο θετικό αποτέλεσμα, κάνοντας κάτι για αυτό που επιθυμείς…

Μόνο όταν σκέφτεσαι, νιώθεις και μιλάς θετικά μπορείς να Δημιουργήσεις την επιθυμητή σου πραγματικότητα.

Ακόμα και αν δεν είσαι πάρα πολύ αισιόδοξος αυτή τη στιγμή, κάνε την υπέρβαση και σκέψου θετικά, νιώσε θετικά, μίλα θετικά… Στο βαθμό που μπορείς… Χωρίς να κρίνεις εάν είναι λίγο αυτό που τώρα μπορείς να κάνεις, απλά κάν’ το. Μην μένεις στην απραξία, επειδή μέσα σου να θεωρείς πως αυτό που κάνεις είναι λίγο. Είναι αυτό που είναι! Δώσε του δύναμη και αξία, κάνοντας τώρα αυτό που επιθυμείς και μπορείς!

Το Σύμπαν είναι πολύ ξεκάθαρο και απόλυτο στον τρόπο που λειτουργεί. Το όμοιο έλκει όμοιο. Αυτός είναι ένας από τους νόμους του Σύμπαντος και είναι πολύ ακριβής!

Μην περιμένεις μέσα από την αρνητικότητα ή έχοντας εστιάσει στους φόβους σου να βγει ένα θετικό αποτέλεσμα. Φαντάσου το Σύμπαν σαν ένα πολυμηχάνημα. Η πρώτη ύλη που θα χρησιμοποιήσεις για να το τροφοδοτήσεις, θα φέρει και το αντίστοιχο αποτέλεσμα.

Εάν επιθυμείς να υλοποιήσεις μία σου επιθυμία, αντί να δίνεις έμφαση στους φόβους, που πολύ φυσιολογικά θα εμφανιστούν, το μόνο που χρειάζεται να κάνεις είναι να εστιάσεις στο αποτέλεσμα που επιθυμείς να έχεις. Μην εκλογικεύεις τις καταστάσεις, μην υπεραναλύεις το τώρα σου ιδίως εάν δεν είναι το επιθυμητό… απλά μείνε εστιασμένος στο θετικό, στο όνειρο. Και επέτρεψε στο Σύμπαν, να αναλάβει Δράση, κάνοντας με απόλυτη δεξιοτεχνία τα μαγικά του, εμφανίζοντας σου τις κατάλληλες ευκαιρίες, τους ανθρώπους και τα γεγονότα που χρειάζεσαι για να οδηγήσεις τα βήματα σου εκεί που πραγματικά επιθυμείς.

Μείνε εστιασμένος στο θετικό αποτέλεσμα, κάνοντας κάτι για αυτό που επιθυμείς και όχι επιβεβαιώνοντας τους φόβους σου… Αυτό είναι το μήνυμα των Ουρανών για εσένα σήμερα… Τι σκοπεύεις να κάνεις για αυτό; Σήκωσε τα μανίκια και ξεκίνα τώρα… Είσαι προστατευμένος, ασφαλής και μπορείς να τα καταφέρεις! Έχεις βοήθεια και υποστήριξη!