Δηλητήρια καθαριστικά στο σπίτι

«Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά» έλεγαν οι γιαγιάδες μας και εμείς αναζητούσαμε την άλλη μισή.

Τώρα που το αξίωμα των προγόνων μας καταρρίπτεται, ζαλισμένοι ανάμεσα σε «απαγορεύεται» και «μη», αναζητούμε για τις «καθαρές λύσεις», τις μη τοξικές, τις μη καρκινογόνες, τις υγιεινές. «Ξιφομαχούμε» με τις χλωρίνες, το PVC, τη φορμαλδεΰδη, το ραδόνιο και ακούμε εναγωνίως τα δελτία ειδήσεων για την επόμενη είδηση: «Σύμφωνα με έρευνες του ινστιτούτου τάδε της Λωζάννης, το δείνα προκαλεί καρκίνο».

Ύποπτο για καρκίνο και το υλικό MDF λοιπόν ύστερα από έρευνες του Κέντρου Υγείας Περιβάλλοντος και Εργασιακού Χώρου, του Πανεπιστημίου του Λέστερ, ανακοίνωσε ο δρ Αντριου Γουότερσον, ο οποίος το χαρακτήρισε και ως τον «αμίαντο της δεκαετίας του ’90».
Το MDF χρησιμοποιείται ευρέως στην κατασκευή επίπλων και αποτελείται από ρινίσματα ξύλου και ρητίνη φορμαλδεΰδης. Μέσα σε κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται ή όταν γίνεται πριόνισμα υπάρχει πιθανότητα οι αναθυμιάσεις να προκαλέσουν ερεθισμούς. Οι εργάτες μάλιστα των εργοστασίων παραγωγής φορμαλδεΰδης παρουσιάζουν (όπως έδειξαν σχετικές μελέτες) υψηλά ποσοστά καρκίνου των πνευμόνων και του λαιμού.

Η φορμαλδεΰδη εκπέμπεται και από συγκολλητικές ουσίες, συνθετικά υφάσματα ρούχων, πλαστικά υλικά, βερνίκια και καλλυντικά. Να σημειωθεί πως η φορμαλδεΰδη χαρακτηρίζεται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ως μια από τις ενώσεις που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο στον άνθρωπο.
Έτσι, μέρα με τη μέρα, συνειδητοποιούμε ότι το σπίτι μας τείνει να μετατραπεί σε ένα σύγχρονο όσο και επικίνδυνο χημικό εργαστήριο. Το πρόβλημα ξεκινά με την αντικατάσταση των παραδοσιακών υλικών και συνεχίζεται με την καταπολέμηση ιών και βακτηριδίων αλλά και άλλων απρόσκλητων καλεσμένων ­ κατσαριδών, κουνουπιών, μυρμηγκιών…

Η κατάσταση επιδεινώνεται με την ανάπτυξη των συστημάτων ανακύκλωσης του αέρα και μείωσης του εξαερισμού, με τη δημιουργία θερμικά κλειστών κτιρίων και μη φυσικά εξαεριζόμενων, με αποτέλεσμα την έλλειψη καθαρού αέρα.
Συχνά, στους εσωτερικούς χώρους, εκεί δηλαδή όπου οι κάτοικοι των αστικών κέντρων περνούν τις περισσότερες ώρες της ημέρας, συγκεντρώνονται ρύποι οι οποίοι ­ σύμφωνα με έρευνα του ΕΜΠ ­ ξεπερνούν τα όρια που έχουν οριστεί για την προστασία της ανθρώπινης υγείας. Κόλλες, διαλύτες, βερνίκια, χρώματα, καλλυντικά, ακόμη και το μαγείρεμα παράγουν οργανικές ενώσεις που έχουν υψηλότερη συγκέντρωση στους εσωτερικούς χώρους.
Το ίδιο η φορμαλδεΰδη και το ραδόνιο ­ δύο πολύ επικίνδυνοι ρύποι ­ που απελευθερώνονται κυρίως από μονωτικά οικοδομικά υλικά και έπιπλα. Τα συμπτώματα είναι ερεθισμός στα μάτια, στη μύτη, στο δέρμα, χρόνια πνευμονικά, ναυτία …
Εξίσου επικίνδυνες έχουν αποδειχθεί οι συνθετικές ίνες και ο αμίαντος που υπάρχουν στα μονωτικά υλικά και σε εκείνα που επιβραδύνουν τη διάδοση της φωτιάς, η νικοτίνη και η ακρολεΐνη (από τα τσιγάρα), ο υδράργυρος (θερμόμετρα), τα μυκητοκτόνα, οι μπογιές, η αμμωνία. Η έκθεση σε αυτούς τους ρύπους, σε υψηλές συγκεντρώσεις, μπορεί να προκαλέσει τοξικότητα (δηλητηριάσεις, ζαλάδες) ενώ η έκθεση σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις, αλλά για μεγάλο χρονικό διάστημα, φθείρει ύπουλα τον ανθρώπινο οργανισμό, χωρίς να το συνειδητοποιούμε και μπορεί να προκαλέσει ακόμη και καρκίνο.
Από τους πιο σοβαρούς κινδύνους για τον άνθρωπο και το περιβάλλον αποτελεί, σύμφωνα με την Greenpeace, το πλαστικό PVC. Ο πλαστικοποιητής DEHP ­ από τις τοξικότερες ουσίες που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή του PVC ­ μπορεί να περάσει στα τρόφιμα από τις ζελατίνες περιτυλίγματος και τα πλαστικά σκεύη. Ηδη έχει απαγορευτεί η χρήση του στις συσκευασίες τροφίμων στην Αυστρία και στην Ελβετία η χρήση του στην κατασκευή παιχνιδιών.
Σοβαρή απειλή για την υγεία μας ενέχει και η εκτεταμένη χρήση του PVC στη σύγχρονη κατοικία: πατώματα και ταπετσαρίες από βινύλιο, ρούχα από δερματίνη, κουρτίνες μπάνιου, μουσαμάδες, γρίλιες, ηλεκτρικός εξοπλισμός, μόνωση καλωδίων κ.ά. Πολλές από τις ουσίες που περιέχονται στο PVC εξατμίζονται εύκολα με αποτέλεσμα να εκτίθεται ο άνθρωπος εύκολα σε αυτές. Σε περίπτωση πυρκαϊάς δημιουργείται τοξικό σύννεφο καπνού και εκπέμπονται επικίνδυνες ενώσεις όπως οι διοξίνες.
Στη φωτιά που εκδηλώθηκε το 1977 σε λέσχη στο Μπέβερλι Χιλς 161 άτομα πέθαναν χωρίς να έχουν έλθει σε άμεση επαφή με τις φλόγες, προτού αρχίσουν να καίγονται τα ξύλινα μέρη και προτού το διοξείδιο του άνθρακα να ανέλθει σε επικίνδυνα επίπεδα. Ακόμη τέσσερις πέθαναν λόγω επιπλοκών, ενώ πολλοί επιζήσαντες έπαθαν σοβαρές βλάβες στο αναπνευστικό τους σύστημα. Οι θάνατοι και οι τραυματισμοί ήταν άμεσο αποτέλεσμα της παρουσίας PVC.

Και ο «χημικός πόλεμος» στο σπίτι συνεχίζεται με τα απορρυπαντικά που περιέχουν φωσφορικά άλατα, με τα καθαριστικά και αποσμητικά χώρου που περιέχουν κάποιες ιδιαίτερα επικίνδυνες φαινόλες (νονυλφαινόλες) ­ οι οποίες δρουν ως τεχνητά οιστρογόνα και παρεμβαίνουν στο αναπαραγωγικό σύστημα. Οσο για το «στεγνό καθάρισμα», μπορεί να είναι στεγνό, αλλά σε καμία περίπτωση καθαρό. Τα περισσότερα στεγνοκαθαριστήρια χρησιμοποιούν περχλωροαιθυλένιο (χημικό γνωστό με την ονομασία «perc»). Ο αερισμός τους προτού τα βάλουμε στο σπίτι δεν ωφελεί γιατί χρειάζονται πολλές ημέρες για να μειωθούν ουσιωδώς τα επίπεδα δράσεως του perc.

Στον συναγωνισμό για τα λευκότερα λευκά καλό θα ήταν να αποφεύγουμε τη χλωρίνη, η οποία εκτός του ότι από μόνη της αποτελεί ισχυρό δηλητήριο, όταν αναμειχθεί με προϊόντα καθαρισμού που περιέχουν φωσφορικά πραγματοποιούνται αντιδράσεις που οδηγούν στην παραγωγή αερίου χλωρίου και υδροχλωρικού οξέος, ουσίες που προκαλούν ερεθισμούς στο αναπνευστικό σύστημα και σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν και στο νοσοκομείο.

Όταν μάλιστα δράσει με προϊόντα που περιέχουν αμμωνία προκαλεί ναυτία και ερεθισμούς και κάποιες φορές πνευμονία ή πνευμονικό οίδημα. Αντί για χλωρίνη μπορεί να χρησιμοποιηθούν λευκαντικά με βάση οξυγονούχες ενώσεις (π.χ. υπεροξείδιο του υδρογόνου, που δεν είναι άλλο από το κοινό οξυζενέ). Για απολύμανση μπορεί το χλώριο που περιέχει η χλωρίνη να καταπολεμά τα κολοβακτηρίδια, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τους ιούς. Αριστη απολυμαντική λύση αποτελεί το κοινό ξίδι. Γι’ αυτό δικαίως ο ειδικός στις διοξίνες dr Otto Hutzinger είχε πει πως, «ο Θεός δημιούργησε 91 στοιχεία, ο άνθρωπος 15 και ο διάβολος μόνο ένα, το χλώριο».

Τα «αρωματικά μπλοκ τουαλέτας» ευωδιάζουν και αρωματίζουν. Επιπλέον περιέχουν και τη χλωριωμένη ένωση παραδιχλωροβενζόλιο, το οποίο θεωρείται ύποπτο για βλάβες στο συκώτι και για καρκινογένεση. Χρησιμοποιείται επίσης και σε σκοροκτόνα. Η λεβάντα αποτελεί την εναλλακτική και φθηνότερη λύση. Οσο για τη γνωστή Τερέζα ­ και τα υπόλοιπα έντομα που επισκέπτονται κατά καιρούς το σπίτι ­ τα τοξικά εντομοκτόνα και κατσαριδοκτόνα (περιέχουν διχλωρομεθάνιο) μάλλον αδιάφορη την αφήνουν.
Σε αντίθεση με τον ανθρώπινο οργανισμό που μπορεί να τον επισκεφθεί ένας απλός πονοκέφαλος ως καρδιακές αρρυθμίες, δερματίτιδες.

Εναλλακτικές πρακτικές υπάρχουν και χρησιμοποιούνται από χρόνια: ο βασιλικός, το γαρίφαλο, η αρτεμισία, τα φύλλα μαϊντανού, το ξίδι και το κρεμμύδι απωθούν μύγες και κουνούπια. Οι κατσαρίδες εξαφανίζονται με φλούδες αγγουριού και τα μυρμήγκια με λάδι λεβάντας και ξίδι. Εκτός από αρχιτέκτονα προσλάβετε και βιοκλιματολόγο.
Η οικία, η εστία, το σπίτι, το κτίριο ή το αρχιτεκτονικό κέλυφος, όπως θα έλεγε και ένας πολιτικός μηχανικός, παίζει εδώ και αιώνες τον ρόλο της ασπίδας προστασίας του ανθρώπινου οργανισμού. Εναν ρόλο που δεν άλλαξε, αμφισβητείται όμως πια η ικανότητά του να προστατεύει και να προσφέρει ποιότητα ζωής. Ισως γιατί η αρχιτεκτονική παράδοση των προγόνων μας ξεχάστηκε, όπως και ο σεβασμός στη φύση. Δεν έχει νόημα να κατασκευάσουμε ένα όμορφο κτίριο σε ακατάλληλο έδαφος. Ούτε να χτίσουμε ένα πολυτελές σπίτι με επικίνδυνες για την υγεία μας πρώτες ύλες.