Ο μύθος του Υακίνθου

Ο Υάκινθος ήταν ακόμη μια βλαστική θεότητα, (ο μύθος μιλά για την φύση που συνεχώς αναγεννάται, μια ανάσταση, όπως θα λέγαμε σήμερα). Ένα λουλούδι που βλάστησε μετά τον θάνατο της βλαστικής θεότητας που ταυτίστηκε με τον Απόλλωνα τον Αμυκλαίο.

Υακίνθια ή Ὑακινθία· ήταν γιορτή που τελούνταν κάθε χρόνο από τους Αμυκλαίους και τους Σπαρτιάτες. Οι συγγραφείς δε συμφωνούν για το όνομα της θεότητας προς τιμήν της οποίας τελούνταν η γιορτή.

Άλλοι την αναφέρουν ως γιορτή προς τιμήν του Αμυκλαίου ή του Καρνείου Απόλλωνος, ενώ άλλοι την αναφέρουν ως γιορτή αφιερωμένη στον ήρωα Υάκινθο.

Ως τρίτη και πιθανότερη μαρτυρία αναφέρεται η γιορτή του Αμυκλαίου Απόλλωνος και του Υακίνθου. Ακόμη και το μνήμα του Υακίνθου βρίσκονταν κάτω από άγαλμα του Απόλλωνα.

 Ο Αμυκλαίος Απόλλων με τον οποίο ταυτίστηκε στους νεότερους χρόνους ο Υάκινθος, προφανώς ήταν άλλη θεότητα από την εθνική θεότητα των Δωριέων. Τα Υακίνθια οφείλουν το όνομα τους στο νεαρό ήρωα Υάκινθο, όνομα που είναι όμοιο με το άνθος υάκινθο, το γνωστό μας ζουμπούλι, γιούλι, το οποίο για τους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο θανάτου.

Ο μύθος θέλει τον Υάκινθο γιο του Αμύκλου και της νύμφης Διομήδης.

Σύμφωνα με άλλο μύθο μητέρα του Υάκινθου ήταν η Κλειώ η κόρη του Πιέρου του Μάγνη.

Ο τριπόθητος, πανέμορφος νεαρός Υάκινθος ήταν εγκάρδιος φίλος του Απόλλωνα, μαθητής του και ερωμένος του με την παιδαγωγική έννοια του όρου. (Δηλαδή ο μαθητής θαυμάζει το δάσκαλο, τον αγαπάει πολύ, και θέλει να του μοιάσει σε όλα, τον έχει δηλαδή ως πρότυπο. Αντίστοιχα ο δάσκαλος ανακαλύπτει έναν μαθητή με ιδιαίτερο ταλέντο, που αξίζει να του προσφέρει τις γνώσεις του απλόχερα.)

Βλέποντας λοιπόν ο Απόλλωνας τα πολυποίκιλα ταλέντα του νεαρού Υάκινθου, του δίδαξε την τοξευτική τέχνη (να τοξεύει), τη μαντική και την πάλη.

Κύριο μέλημα του θεού ήταν να του διδάξει τη μουσική, έτσι με τη λύρα του, του δίδαξε να είναι καλλίφωνος. Ο Υάκινθος είχε μεγάλη κλίση στη μουσική και με τη λύρα του συνεχώς υμνούσε το δάσκαλο του Απόλλωνα.

Ο Απόλλων χάρισε στον Υάκινθο κύκνους, τα αγαπημένα πουλιά του θεού, ώστε να ανεβαίνει στη ράχη τους και να περιπολεί τους κεραυνόβλητους, δηλαδή τους αγαπημένους ιερούς τόπους του θεού

Παράλληλα με τον Απόλλωνα όμως τη χάρη και το ταλέντο του νεαρού Υάκινθου, θαύμαζε και ο θεός Ζέφυρος, ο άνεμος, δίχως όμως να λαμβάνει και τον αντίστοιχο θαυμασμό του νεαρού, ο οποίος δεχόταν πάντοτε την φιλία του θεού, διασκέδαζε μαζί του, έπαιζαν και ασκούνταν, αλλά ο θαυμασμός του Υάκινθου για τον Απόλλωνα ήταν εμφανής.

Έτσι ζήλεψε παράφορα ο Ζέφυρος κατάστρωσε ένα πανούργο σχέδιο και περίμενε την κατάλληλη στιγμή να το εφαρμόσει. Έτσι μια μέρα στις όχθες του Ευρώτα ποταμού, όταν ο Απόλλωνας και ο Υάκινθος ασχολούνταν με το άθλημα του δίσκου, ο Ζέφυρος φύσηξε δυνατά από την πλευρά του Ταΰγετου,  κι ο δίσκος που πέταξε ο Απόλλωνας άλλαξε πορεία και χτύπησε στο κεφάλι τον νεαρό Υάκινθο.  Πηκτό αίμα κάλυψε τα μελαχρινά μαλλιά του και έπεσε στη γη. Το αίμα του πότισε τη γη...

Με μεγάλη θλίψη και οδύνη ο Απόλλωνας έθαψε το σώμα του νεαρού στη γη. Η μάνα Γη δεν άντεξε την οδύνη του θεού και στη θέση του θαμμένου σώματος του Υάκινθου, βλάστησε πανέμορφο λουλούδι, που στα φύλλα του ήταν γραμμένος ο ύμνος που αφιερώθηκε στη μνήμη του, για να δηλώνει στα βάθη των αιώνων τα φιλικά αισθήματα της μάνας Γης και τη συμπαράσταση της προς το θεό που θρηνούσε.

Προς τιμή του Υάκινθου οι αρχαίοι Έλληνες θέσπισαν τα «Υακίνθεια» Γιορτή που συμβολίζει το θάνατο και την αναγέννηση της φύσης , του ανθρώπου…Τον θάνατο και την ανάσταση.

 Η τέλεση των « Υακίνθειων » γινόταν στα τέλη της σημερινής άνοιξης και στις αρχές του καλοκαιριού.  Κατά τον Παυσανία ήταν τόσο σημαντική γιορτή, που διαπραγματεύονταν ανακωχή για τις μέρες της γιορτής,  για να τιμήσουν τον Υάκινθο και να υμνήσουν τον θάνατο και την ζωή. 

Όλα τα φύλα των Ελλήνων,  Αχαιοί, Δωριείς, αργότερα οι Ρωμαίοι σεβάστηκαν και διατήρησαν την ιερότητα του τόπου.

Πάνω από τον τάφο του Υάκινθου - κατά τον Παυσανία - οι Σπαρτιάτες έχτισαν τον επιβλητικό θρόνο του Απόλλωνα, γιορτάζοντας ταυτόχρονα τον θεό του φωτός. .

Οι παλαιοχριστιανοί έχτισαν το εκκλησάκι της αγίας Κυριακής στο ίδιο ιερό σημείο χρησιμοποιώντας τα ίδια υλικά των αρχαίων Ελλήνων.

Στην ορθοδοξία ο Άγιος Υάκινθος εορτάζεται στις 3 Ιουλίου, ως  ο Άγιος της αγάπης, των ερωτευμένων ζευγαριών και της νεότητας.  Ο Άγιος Υάκινθος υπήρξε θαλαμηπόλος του αυτοκράτορα Τραϊανού, ο οποίος του ζήτησε να απαρνηθεί τον Χριστό.  Εκείνος αρνήθηκε και φυλακίστηκε 12 χιλιόμετρα νότια από τα Ανώγεια της Κρήτης, στην ορεινή περιοχή Φούρνοι, όπου του έδιναν φαγητά ποτισμένα με το αίμα ζώων που είχαν θυσιαστεί σε είδωλα.

Τα σύγχρονα Ορθόδοξα Υακίνθεια  εορτάζονται στη Κρήτη  κάθε καλοκαίρι σύμφωνα με την τοπική παράδοση, και αποτελούν  ένα συγκερασμό της αρχαιοελληνικής και της χριστιανικής γιορτής. Τιμώνται η νιότη και η αγάπη, με πλούσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις, που διαρκούν τρεις ημέρες. Έχουν εξελιχθεί, μάλιστα, σε θεσμό και αποτελούν πόλο έλξης επισκεπτών και μουσικών από την Κρήτη και άλλες περιοχές της Ελλάδας, αλλά και όλη τη Μεσόγειο.

Τα Υακίνθια στην Αρχαιότητα διαρκούσαν τρεις ημέρες, αρχίζοντας από τη μεγίστη ημέρα του Σπαρτιατικού Εκατομβέως (Αττικού Εκατομβαιώνος), όταν πια τα χειμερινά-εαρινά τρυφερά άνθη, επηρεάζονται από τη θερμότητα του ήλιου και μαραίνονται πλήρως.

Τότε απομένουν μόνο οι βολβοί τους θαμμένοι στη γη, σύμβολο ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ, σήμερα θα λέγαμε ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ.

Την 1η και 3η ημέρα, προσέφεραν θυσίες αφιερωμένες στους νεκρούς και θρηνούσαν το θάνατο του Υακίνθου. Μια γιορτή θρήνου για το θάνατο και χαράς για την ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ-ΑΝΑΣΤΑΣΗ, καθώς η μάνα γη θα φυλάξει στα σπλάχνα της το νεκρό θεό-ήρωα, βολβό, που την επόμενη χρονιά θα βλαστήσει και πάλι ως άνθος.

Η αρχέγονη λατρεία της φύσης σιγά-σιγά στη συνείδηση των ανθρώπων ταυτίζεται με τα μυστήρια του θανάτου και την ελπίδα για νέα ζωή, πνευματική, πιο κοντά στο ΘΕΙΟ.

Στη θεολογία ο υάκινθος μιμούμενος το σώμα του ουρανού, δηλώνει την ψυχή που ενδεδυμένη το ουράνιο χρώμα, απαλλάσσεται από τη γήινη υπόσταση της, μετεωρίζεται μέχρι να βρει το δρόμο της προς το θείο.

Τα δάκρυα για τον Υάκινθο δε δηλώνουν απλά θρήνο για το νεκρό, αλλά θρήνο για όσους έμειναν πίσω από το θάνατο, ανίκανοι να γνωρίσουν ό,τι συμβαίνει μετά το σωματικό θάνατο.

Ακόμη και στο Χριστιανισμό επικράτησε ο ίδιος ακριβώς συμβολισμός.
Ο ΥΑΚΙΝΘΟΣ είναι σύμβολο παντός βίου.

Για το θάνατο του ήρωα, στη θυσία της γιορτής, απέφευγαν να τρώνε άρτο και δε στεφάνωναν τα κεφάλια τους, διότι από υάκινθο και ία είχαν φτιαχτεί τα πρώτα στεφάνια.Δεν τραγουδούσαν παιάνες και απέφευγαν οτιδήποτε ευχάριστο, απλά με μεγάλη τάξη δειπνούσαν και απέρχονταν από τα δείπνα.

Τη δεύτερη μέρα όμως γινόταν μεγάλη και αξιόλογη εορτή. Κανένας δεν έλειπε από τις θυσίες, άδειαζε η πόλη, ώστε όλοι να παρακολουθήσουν τη γιορτή, ακόμη και οι δούλοι.

Η σπουδαιότητα που απέδιδαν οι Αμυκλαίοι και οι Σπαρτιάτες στη γιορτή φαίνεται καθαρά από το γεγονός πως ακόμη κι όταν βρίσκονταν σε εκστρατεία, επέστρεφαν για να γιορτάσουν και να μετάσχουν στην τελετή, ή αν βρίσκονταν μακριά από την πατρίδα τους γιόρταζαν τη γιορτή στα στρατόπεδα τους.

Στη συνθήκη Αθήνας-Σπάρτης (421π.Χ), οι Αθηναίοι για να δείξουν την ευμένεια τους προς τους Σπαρτιάτες, υποσχέθηκαν να προσέρχονται κάθε χρόνο στη Λακεδαίμονα και να παρακολουθούν τα Υακίνθια.

Ο υάκινθος ως φυτό αναφέρεται στα Ομηρικά έπη, στην Ιλιάδα, οπου αναφέρει ο Όμηρος ότι για να ξαπλώσει ο Δίας με την Ήρα βλάστησε η γη πρώτα τον λωτό τον κρόκο τον υάκινθο, πάνω σε μαλακό χορτάρι…. Κι έφτιαξε ο Δίας ένα άνθινο στρώμα ως νυφικό κρεβάτι, για να κοιμηθεί με την ποθητή ΉΡΑ.Γι’ αυτό μέχρι σήμερα στολίζουμε με άνθη το νυφικό κρεβάτι και τα άνθη παίζουν πρώτο ρόλο στους γάμους. Με αυτά τα ίδια λουλούδια τον κοίμισε η ΉΡΑ στην Ιλιάδα για να τον ξεγελάσει.