ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ: ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ - Μήδεια (764-823)

ΜΗ. ὦ Ζεῦ Δίκη τε Ζηνὸς Ἡλίου τε φῶς,

765 νῦν καλλίνικοι τῶν ἐμῶν ἐχθρῶν, φίλαι,
γενησόμεσθα κἀς ὁδὸν βεβήκαμεν,
νῦν ἐλπὶς ἐχθροὺς τοὺς ἐμοὺς τείσειν δίκην.
οὗτος γὰρ ἁνὴρ ᾗ μάλιστ᾽ ἐκάμνομεν
λιμὴν πέφανται τῶν ἐμῶν βουλευμάτων·
770 ἐκ τοῦδ᾽ ἀναψόμεσθα πρυμνήτην κάλων,
μολόντες ἄστυ καὶ πόλισμα Παλλάδος.
ἤδη δὲ πάντα τἀμά σοι βουλεύματα
λέξω· δέχου δὲ μὴ πρὸς ἡδονὴν λόγους.
πέμψασ᾽ ἐμῶν τιν᾽ οἰκετῶν Ἰάσονα
775 ἐς ὄψιν ἐλθεῖν τὴν ἐμὴν αἰτήσομαι.
μολόντι δ᾽ αὐτῷ μαλθακοὺς λέξω λόγους,
ὡς καὶ δοκεῖ μοι ταῦτα καὶ καλῶς †ἔχει†
γάμους τυράννων οὓς προδοὺς ἡμᾶς ἔχει,
καὶ ξύμφορ᾽ εἶναι καὶ καλῶς ἐγνωσμένα.
780 παῖδας δὲ μεῖναι τοὺς ἐμοὺς αἰτήσομαι,
οὐχ ὡς λιποῦσ᾽ ἂν πολεμίας ἐπὶ χθονὸς
[ἐχθροῖσι παῖδας τοὺς ἐμοὺς καθυβρίσαι],
ἀλλ᾽ ὡς δόλοισι παῖδα βασιλέως κτάνω.
πέμψω γὰρ αὐτοὺς δῶρ᾽ ἔχοντας ἐν χεροῖν,
785 [νύμφῃ φέροντας, τήνδε μὴ φεύγειν χθόνα,]
λεπτόν τε πέπλον καὶ πλόκον χρυσήλατον·
κἄνπερ λαβοῦσα κόσμον ἀμφιθῇ χροΐ,
κακῶς ὀλεῖται πᾶς θ᾽ ὃς ἂν θίγῃ κόρης·
τοιοῖσδε χρίσω φαρμάκοις δωρήματα.
790 ἐνταῦθα μέντοι τόνδ᾽ ἀπαλλάσσω λόγον.
ᾤμωξα δ᾽ οἷον ἔργον ἔστ᾽ ἐργαστέον
τοὐντεῦθεν ἡμῖν· τέκνα γὰρ κατακτενῶ
τἄμ᾽· οὔτις ἔστιν ὅστις ἐξαιρήσεται·
δόμον τε πάντα συγχέασ᾽ Ἰάσονος
795 ἔξειμι γαίας, φιλτάτων παίδων φόνον
φεύγουσα καὶ τλᾶσ᾽ ἔργον ἀνοσιώτατον.
οὐ γὰρ γελᾶσθαι τλητὸν ἐξ ἐχθρῶν, φίλαι.
[ἴτω· τί μοι ζῆν κέρδος; οὔτε μοι πατρὶς
οὔτ᾽ οἶκος ἔστιν οὔτ᾽ ἀποστροφὴ κακῶν.]
800 ἡμάρτανον τόθ᾽ ἡνίκ᾽ ἐξελίμπανον
δόμους πατρῴους, ἀνδρὸς Ἕλληνος λόγοις
πεισθεῖσ᾽, ὃς ἡμῖν σὺν θεῷ τείσει δίκην.
οὔτ᾽ ἐξ ἐμοῦ γὰρ παῖδας ὄψεταί ποτε
ζῶντας τὸ λοιπὸν οὔτε τῆς νεοζύγου
805 νύμφης τεκνώσει παῖδ᾽, ἐπεὶ κακὴν κακῶς
θανεῖν σφ᾽ ἀνάγκη τοῖς ἐμοῖσι φαρμάκοις.
μηδείς με φαύλην κἀσθενῆ νομιζέτω
μηδ᾽ ἡσυχαίαν ἀλλὰ θατέρου τρόπου,
βαρεῖαν ἐχθροῖς καὶ φίλοισιν εὐμενῆ·
810 τῶν γὰρ τοιούτων εὐκλεέστατος βίος.
ΧΟ. ἐπείπερ ἡμῖν τόνδ᾽ ἐκοίνωσας λόγον,
σέ τ᾽ ὠφελεῖν θέλουσα καὶ νόμοις βροτῶν
ξυλλαμβάνουσα δρᾶν σ᾽ ἀπεννέπω τάδε.
ΜΗ. οὐκ ἔστιν ἄλλως· σοὶ δὲ συγγνώμη λέγειν
815 τάδ᾽ ἐστί, μὴ πάσχουσαν, ὡς ἐγώ, κακῶς.
ΧΟ. ἀλλὰ κτανεῖν σὸν σπέρμα τολμήσεις, γύναι;
ΜΗ. οὕτω γὰρ ἂν μάλιστα δηχθείη πόσις.
ΧΟ. σὺ δ᾽ ἂν γένοιό γ᾽ ἀθλιωτάτη γυνή.
ΜΗ. ἴτω· περισσοὶ πάντες οὑν μέσῳ λόγοι.
820 ἀλλ᾽ εἶα χώρει καὶ κόμιζ᾽ Ἰάσονα·
ἐς πάντα γὰρ δὴ σοὶ τὰ πιστὰ χρώμεθα.
λέξῃς δὲ μηδὲν τῶν ἐμοὶ δεδογμένων,
εἴπερ φρονεῖς εὖ δεσπόταις γυνή τ᾽ ἔφυς.

***
ΜΗ. Ω Ζευ, ω Δίκη, κόρη του Διός, ω φως του Ήλιου!
765 Τώρα θα συντρίψω, φίλες, τους εχθρούς, θα θριαμβεύσω·
πορεύομαι ήδη στου θριάμβου τον δρόμο.
Τώρα προσμένω να πληρώσουν οι εχθροί μου.
Τούτος ο άντρας, πάνω που πηγαίναμε να βουλιάξουμε,
πρόβαλε ωσάν λιμάνι για τα σχέδιά μου.
770 Από αυτόν θα δέσω το παλαμάρι της πρύμης,
όταν βρεθώ στην πόλη και στον βράχο της Παλλάδας.
Τώρα θα σου φανερώσω το σχέδιό μου, αρχή και τέλος.
Μόνο μην περιμένεις λόγια χαράς.
Θα στείλω ένα δούλο στον Ιάσονα
775 και θα του ζητήσω να έρθει να με δει.
Και όταν με το καλό θα ᾽ρθει, λόγια μειλίχια θα του πω:
πως τάχα έτσι σκέφτομαι κι εγώ, πως έπραξε άριστα
που με πρόδωσε για τον γάμο τον βασιλικό
και πως ό,τι αποφάσισε είναι για το καλό μας και είναι ορθό.
780 Θα του ζητήσω ακόμα να μείνουν εδώ τα παιδιά
— όχι πως θ᾽ άφηνα ποτέ τα παιδιά μου σε γη εχθρική,
[να τα ταπεινώνουν οι εχθροί μου,]
το θέλω μόνο για να θανατώσω με δόλο την κόρη του βασιλιά.
Θα στείλω σ᾽ αυτήν τα παιδιά με δώρα στα χέρια,
785 [να τα πάνε στη νύφη, να μην εξοριστούν από τούτη τη χώρα,]
λεπτότατο πέπλο και στεφάνι χρυσό.
Αν πάρει τα στολίδια και κοσμήσει το σώμα της,
κακό θάνατο θα λάβει, και αυτή και όποιος την αγγίξει.
Με τέτοιο φαρμάκι θα ποτίσω τα δώρα μου.
790 Εδώ τελειώνουν τα λόγια.
Όμως σπαράζω με την πράξη που έχω να πράξω μετά.
Τα παιδιά μου θα τα σκοτώσω.
Αυτός που θα τα σώσει από τα χέρια μου δεν υπάρχει.
Συντρίμμια θα σωριάσω συθέμελα το σπίτι του Ιάσονα
795 και ύστερα θα φύγω από τη χώρα, μακριά
από τον φόνο των παιδιών που τόσο αγάπησα,
αφού θα έχω αποτολμήσει έργο ανοσιότατο.
Να γελούν μαζί μου οι εχθροί δεν αντέχεται, φίλες.
[Ό,τι είναι να γίνει ας γίνει.
Ποιό το κέρδος να ζω; Δεν έχω πατρίδα
ούτε σπίτι ούτε καταφυγή στη δυστυχία μου.]
800 Έσφαλα όταν άφηνα το σπίτι του πατέρα μου
και πίστεψα τα λόγια ενός Έλληνα,
ενός που, αν θέλουν οι θεοί, θα πληρώσει.
Ούτε θα ξαναδεί ποτέ πια ζωντανά
τα παιδιά που έχει από μένα
805 ούτε θ᾽ αποχτήσει άλλα παιδιά από τη νεόνυμφη σύζυγο
— άθλια εκείνη, άθλιο θάνατο ανάγκη να λάβει
από το δικό μου το φαρμάκι.
Κανείς να μην πιστέψει πως είμαι άπραγη και αδύναμη
ούτε ήσυχη. Ο τρόπος ο δικός μου είναι ο αντίθετος:
ανελέητη με τους εχθρούς, φίλη με τους φίλους.
810 Μόνο τέτοιων ανθρώπων ο βίος αξιώνεται το μέγα κλέος.
ΧΟ. Μια και μοιράστηκες μαζί μου το σχέδιό σου,
εγώ, θέλοντας και να βοηθήσω εσένα
και τους νόμους των ανθρώπων να προασπίσω,
σε εξορκίζω να μην κάνεις αυτό που πας να κάνεις.
ΜΗ. Δεν γίνεται αλλιώς. Εσύ συγχωρείσαι να τα λες αυτά,
815 γιατί δεν υποφέρεις όπως εγώ.
ΧΟ. Και θα μπορέσεις να θανατώσεις, γυναίκα, το σπλάχνο σου;
ΜΗ. Έτσι θα πληγωθεί ο άντρας μου όπως δεν πληγώθηκε ποτέ.
ΧΟ. Και εσύ θα γίνεις η πιο δυστυχισμένη γυναίκα.
ΜΗ. Ό,τι είναι να γίνει, ας γίνει. Όλα τα λόγια ώς την πράξη περιττά.
(Απευθύνεται σε μία από τις υπηρέτριες που τη συνοδεύουν.)
820 Εσύ ωστόσο πήγαινε να φέρεις τον Ιάσονα
— όπου απαιτείται εμπιστοσύνη, εσένα έχω.
Μόνο μην πεις λέξη για τις αποφάσεις μου,
αν θες το καλό των κυρίων σου και είσαι γεννημένη γυναίκα.

Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Η Eλληνική γλώσσα και το αλφάβητο

5.8 Η Ελληνική αλφαβητική γραφή: από το ιδιωτικό στο δημόσιο

Τα πρώτα αυτά αλφαβητικά κείμενα της ελληνικής γλώσσας λες και διαλαλούν από μόνα τους, με τους ταπεινούς «συγγραφείς» τους και τα ταπεινά καθημερινά περιεχόμενά τους, τη δημοκρατία της γραφής και της πληροφορίας, που φέρνει η αλφαβητική επανάσταση. 

Σύντομα, βέβαια, η αλφαβητική γραφή θα κληθεί να υπηρετήσει τους θεσμούς της αρχαίας δημοκρατίας: νόμοι, ψηφίσματα, αποφάσεις αλλά και επιγραφές πάνω σε τάφους, επιγραφές που τιμούν τους θεούς. Και η αποκορύφωση αυτής της δημόσιας χρήσης συνδέεται με την πιο σημαντική δημοκρατία της αρχαιότητας, την Αθήνα. Από την Αθήνα της κλασικής εποχής (5ος-4ος αιώνας π.Χ.) προέρχεται το μεγαλύτερο μέρος των επιγραφών της αρχαιότητας που σώθηκε. 

Η αλφαβητική γραφή, που προσφέρεται για γενική χρήση γιατί μαθαίνεται εύκολα, θα γενικευθεί μέσα στις συνθήκες της αρχαίας δημοκρατίας: η υπόσχεση της δημοκρατίας της γραφής και της πληροφορίας, που κλείνει μέσα της η αλφαβητική γραφή, θα αρχίσει να εκπληρώνεται μέσα στις συνθήκες της αρχαίας πολιτικής δημοκρατίας .

De anima beata​ (Για μία ευτυχισμένη ψυχή)

«Όποιος έχει θέσει τον εαυτό του πέρα από κάθε επιθυμία, ποιά έλλειψη μπορεί να έχει; Και, αν κάποιος μέσα του έχει συγκεντρώσει όλα όσα είναι δικά του ποιά ανάγκη έχει από εξωτερική ενίσχυση;» -Σενέκας

Όλα τα μεγάλα πνεύματα έχουν καταλήξει στο ότι το να ζει κανείς είναι μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Αυτό όμως το οδυνηρό της ζωής δεν είναι η φύση της τελευταίας ως φαινόμενο αυτό κάθε αυτό, αλλά η απουσία νοήματος, σκοπού και προορισμού. Είναι η πλεύση προς μια άγνωστη Ιθάκη μέσα στην απέραντη θάλασσα της ύπαρξης. Ένα ανθρώπινο όν μπορεί να πλησιάσει και να κατακτήσει την ευτυχία μόνο αν αναπτύξει μια "θεωρία του σκοπού της ζωής".

Ο σημερινός άνθρωπος απέχει πολύ από τη δημιουργία μια ολιστικής θεώρησης της ζωής, μιας ιδεολογικής προσέγγιση ικανή να μετατρέψει την ύπαρξη του από μηχανιστική σε εμπρόθετη. Αντίθετα, προτιμά να τη ναρκώνει, ευνουχίζοντας κάθε πνευματική ικανότητα βρίσκοντας καταφύγιο σε φαινομενικά επίπλαστες μορφές ευτυχίας. Χαμένος λοιπόν σε ένα ταξίδι δίχως προορισμό, θα αναζητήσει σκοπό στη συσσώρευση υλικών αγαθών ή θα εγκαταλείψει εντελώς τον αγώνα για σκοπό, μέσω της ταύτισης, εξομοίωσης και αλλοτρίωσης του από πολιτικά ή ηθικό-θρησκευτικά κινήματα.

Η στωική κοσμοθεωρία του σκοπού της ζωής θα μπορούσε να αποτελέσει την Ιθάκη του κάθε ορθής σκέψης ιχνηλάτη, μιας Ιθάκης της οποίας όμως προηγείται ένα μακρύ και δύσβατο ταξίδι. Για τον εραστή της στωικής φιλοσοφίας η ορθή σκέψη οδηγεί σε ένα ενάρετο και ευτυχισμένο βίο. Καλό, ηθικό και ωφέλιμο είναι ό,τι συνάδει και είναι εναρμονισμένο με τους νόμους τη φύσης. Θεμέλιος λίθος για μία ευτυχισμένη και εναρμονισμένη με τη φύση ζωής είναι ένα δυνατό, θαρραλέο και υγιές μυαλό (νους) το οποίο φροντίζει τις ανάγκες του σώματος.

Ο στωικός νους είναι γαλήνιος, απερίσπαστος και ελεύθερος. H στωική αταραξία είναι κάτι παραπάνω από την έλλειψη δυσφορίας, είναι ο αποχωρισμός από όλα όσα αναστατώνουν ή φοβίζουν τον ανθρώπινο νου. Όταν λοιπόν απογυμνωθεί από τις επίπλαστες απολαύσεις, το μίσος, το φόβο και κάθε είδους βλαβερή σκέψη, τότε ο άνθρωπος κατακτά τη πραγματική μεγαλοσύνη, την πραότητα και την ελευθερία. Βασική αρχή και προϋπόθεση για την κατάκτηση της αταραξίας είναι η πεποίθηση ότι το καθετί στη ζωή είναι ό,τι σκεφτόμαστε για αυτό. Για τους στωικούς, η κάθε κατάσταση και το κάθε γεγονός στη ζωή είναι ουδέτερα και αχρωμάτιστα. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε για αυτά τα κάνει καλά ή κακά, ευχάριστα ή δυσάρεστα. Με άλλα λόγια η ευτυχία και η δυστυχία είναι καταστάσεις του νου και ο κάθε άνθρωπος είναι υπεύθυνος για το πώς επιλέγει να σκέφτεται. Η ποιότητα των σκέψεων του επηρεάζει την ποιότητα της ζωής του.

Ευτυχισμένος λοιπόν είναι αυτός ο οποίος περπατά στο ξέφωτο της αρετής, του ορθού λόγου και του ορθού τρόπου σκέψης. Αυτός, ο οποίος είναι άφθαρτος και απερίσπαστος από τις εξωτερικές επιδράσεις. Αυτός, που στο νου του δεν έχουν θέση η αγωνία, η κακία, ο φθόνος και ο φόβος. Αυτός, για τον οποίο το καλό ταυτίζεται με τον καλό του και το κακό με τον παρηκμασμένο νου. Αυτός, που δεν προσκολλάται σε απολαύσεις αλλά θεωρεί απόλαυση την περιφρόνηση όλων των απολαύσεων.

Αυτός, που ταυτίζει την ελευθερία και τη γαλήνη με την περιφρόνηση των κάθε είδους υλικών αγαθών. Αυτός που ζει με απλότητα και όπως μας λέει ο Μάρκος Αυρήλιος δεν οργίζεται με τους ανθρώπους “ούτε παρεκτρέπεται από τον δρόμο που οδηγεί στο τέλος της ζωής, όπου πρέπει να φθάσει καθαρός, ήρεμος, έτοιμος, αβίαστα προσαρμοσμένος με τη μοίρα του”.

Απειροφοβία: Ο παραλυτικός φόβος για το άπειρο

Η απειροφοβία, η ο φόβος του απείρου, είναι μια εξαιρετικά περίεργη φοβία που πολύ λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν. Ωστόσο, πριν εξηγήσουμε τι είναι ακριβώς, χρειάζεται να υπενθυμίσουμε τι είναι μια φοβία.

Η φοβία είναι ένας έντονος και παράλογος φόβος συγκεκριμένων καταστάσεων, αντικειμένων, ανθρώπων ή δραστηριοτήτων. Το DSM-5 το κατηγοριοποιεί ως μια αγχώδη διαταραχή. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της φοβίας είναι η επιθυμία να αποφεύγουμε ή να ξεφεύγουμε από αυτό που μας φοβίζει για να μειώσουμε το άγχος και την αμηχανία που μας προκαλεί.

Υπό αυτή την έννοια, είναι σημαντικό να διαφοροποιήσουμε τη φοβία από το φόβο. Για να κατανοήσουμε τη διαφορά, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την ένταση του φόβου και τις συνέπειές του. Με αυτό κατά νου, πρέπει να παρατηρήσουμε αν ένας φόβος αρχίζει να αλληλοεπιδρά σημαντικά με τη ζωή μας. Επιπλέον, πρόκειται για φοβία αν εντείνεται και προκαλεί ακαθόριστες και ακραίες συμπεριφορές.

Αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία για την εμφάνιση μιας φοβίας, υπάρχουν ορισμένοι γενετικοί, κοινωνικοί παράγοντες που θα μπορούσαν αν συνδέονται. Οι τραυματικές παιδικές εμπειρίες έχουν επίσης μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί δει ένα ντοκιμαντέρ για το πώς οι μαύρες τρύπες ρουφούν τα αστέρια στο σύμπαν, μπορεί να του δημιουργηθεί μια βαθιά φοβία ότι θα το ρουφήξει κι αυτό μια μαύρη τρύπα.

Τι είναι η απειροφοβία;

Απειροφοβία είναι ο υπερβολικός και παράλογος φόβος κατανόησης και αποδοχής της έννοιας του απείρου και της αιωνιότητας. Αυτός ο φόβος προκαλεί έντονη σωματική δυσφορία και μπορεί να εκδηλωθεί οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της μέρας ή της νύχτας. Μια παρεμβαίνουσα σκέψη για το άπειρο μπορεί να προκαλέσει σοβαρή κρίση πανικού.

Γι’ αυτό και η ιδέα να έρθει κανείς σε επαφή με το άπειρο προκαλεί μια έντονη αίσθηση ιλίγγου. Οι άνθρωποι που εμφανίζουν αυτή τη φοβία αποφεύγουν καταστάσεις ή παράγοντες που ενεργοποιούν την αίσθηση του απείρου. Για παράδειγμα, ο ουρανός, ο ωκεανός ή οι ατέλειωτες αριθμητικές ακολουθίες. Επιπροσθέτως, αποφεύγουν επίσης τις δραστηριότητες ενδοσκόπησης και δεν φαντάζονται ποτέ την αιωνιότητα.

Όσοι εμφανίζουν απειροφοβία συχνά προσπαθούν να προβλέψουν όλη τη ζωή τους και να γνωρίζουν την κάθε επόμενη κίνηση. Κι αυτό το κάνουν αποφεύγοντας τις εμμονικές σκέψεις για το άπειρο ή το σύμπαν.

Αιτίες

Όπως όλες οι φοβίες, η απειροφοβία δεν έχει μια μοναδική αιτία. Κάποιοι ειδικοί έχουν συσχετίσει ορισμένους γενετικούς, περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και φυσικούς παράγοντες με το φαινόμενο αυτό. Για παράδειγμα, ο Sigmund Freud, ο πατέρας της ψυχανάλυσης, ενδιαφερόταν για τις φοβίες. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι οι φοβίες είχαν δύο στάδια:

– Πρώτη φάση: Συμβαίνει ένα γεγονός που παράγει έντονο άγχος. Παράλληλα, το άτομο που αναπτύσσει τη φοβία, θεωρεί ότι ένα αντικείμενο από τον εξωτερικό κόσμο (όπως αράχνες, γάτες, άλογα ή το άπειρο ανάμεσα σε άλλα) είναι επικίνδυνο και αποτελεί απειλή.

– Δεύτερη φάση: Το άτομο αρχίζει να υπερασπίζεται τον εαυτό του και να αμύνεται με κάθε δυνατό τρόπο ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο.

Από βιολογικής απόψεως, μια άλλη πιθανή εξήγηση για τη φοβία συνδυάζει παράγοντες όπως η κληρονομικότητα και η χημεία του εγκεφάλου. Αν αυτοί οι παράγοντες αλληλοεπιδράσουν με τις εμπειρίες, το άτομο μπορεί να αναπτύξει μια συγκεκριμένη φοβία, όπως η απειροφοβία.

Πώς να αναγνωρίσουμε μια φοβική αντίδραση

Μία φοβική αντίδραση ξεκινά όταν ένα άτομο εκτίθεται στο αντικείμενο ή την κατάσταση που έχει συσχετίσει με τον κίνδυνο. Για την ακρίβεια, αυτή η αντίδραση μπορεί να οδηγήσει σε κρίση πανικού. Κάποια συμπτώματα μπορεί να είναι:

– Ξηρότητα στο στόμα, δυσκολία στην αναπνοή, ναυτία, ταχυκαρδίες
– Τρεμάμενη φωνή, περίεργες εκφράσεις στο πρόσωπο, δυσκαμψία
– Αρνητική ερμηνεία της κατάστασης, αμφιβολίες για την ικανότητά του να διαχειριστεί την κατάσταση, φόβος θανάτου.

Χαρακτηριστικά της απειροφοβίας

Τα κύρια χαρακτηριστικά της απειροφοβίας είναι:

– Ένας παράλογος και δυσανάλογος φόβος κατανόησης της έννοιας του απείρου και της αιωνιότητας

– Άγχος όταν συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως και ποτέ τις έννοιες της αιωνιότητας και του απείρου

– Μια μεγάλη ανάγκη να έχουμε τα πάντα υπό έλεγχο και σε απόλυτη τάξη.

– Τα άτομα που την εμφανίζουν μπορούν να την αναγνωρίσουν, αλλά όχι να την ελέγξουν.

– Υπάρχει μια ισχυρή επιθυμία να προβλέψουμε τα πάντα στη ζωή μας

– Συχνοί εφιάλτες ότι πέφτουμε στο κενό

– Αρνητικές σκέψεις για το άπειρο εμφανίζονται κατά τη διάρκεια ενδοσκόπησης, χαλάρωσης ή φαντασίας.

Θεραπεία της απειροφοβίας

Η απειροφοβία μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία. Γι’ αυτό το λόγο είναι σημαντικό να επισκεφθεί κανείς έναν ειδικό, αν αλληλοεπιδρά αρνητικά με την καθημερινότητά του. Οι εμμονικές συμπεριφορές καταναλώνουν πολλή ενέργεια.

Οι ανικανοποίητες ανάγκες μας

Δε πιστεύω πώς γεννιέται κανείς με δεδομένο το χάρισμα της Υπομονής…

Προκειμένου η σπουδαία τούτη αρετή να καλλιεργηθεί και να θεωρηθεί κεκτημένη, απαιτείται χρόνος και ώριμη ανοχή στη ματαίωση ή την όποια στέρηση επιβάλλεται από την πραγματικότητα και το περιβάλλον μας…

Οι ανάγκες μας – υλικές και συναισθηματικές – ζητούν ενίοτε άμεση ικανοποίηση, όχι «όποτε» αλλά «εδώ και τώρα»!

Η Πραγματικότητα, ωστόσο, πολλές φορές έρχεται για να στερήσει και να ορθώσει τείχη μπροστά στην κάλυψη διψασμένων ανικανοποίητων επιθυμιών…

Ο τρόπος που ο καθένας μας διαχειρίζεται τις ματαιώσεις της ζωής ενσαρκώνει ασυνείδητες άμυνες που «κάποτε» έδειχναν μάλλον λειτουργικές… Φαίνεται, ωστόσο, ότι τώρα η ενήλικη πράξη έχει άλλη αναγκαστική πορεία!

Θα περίμενε ίσως κανείς ότι άνθρωπος που λαχταρά για τρυφερότητα και στοργή, μάλλον δεν έλαβε αρκετή αγάπη «τότε», όταν ήταν παιδί, όταν ήταν βρέφος… Ότι τώρα αναζητά με «λύσσα» ό,τι έλειπε τότε…

Πολλές φορές, όμως, ανικανοποίητος μένει εν τέλει εκείνος που τότε μπορεί να δέχτηκε πολλή αγάπη, πολλά χάδια, πολλές αγκαλιές, υπερ-βολικές… Τώρα του λείπουν πολύ! Και τώρα όλα του μοιάζουν λίγα, μη αρκετά… Διψά..!

Και γι΄ αυτό αντιδρά και εξεγείρεται τόσο μπροστά στην αδυναμία του Άλλου να χωρέσει και να αγαπήσει, αλλά και μπροστά στην προσωπική του αδυναμία να παραδοθεί άνευ όρων και να αγαπηθεί…Θα αγαπηθεί..;

Όσο και αν μία πλευρά του εαυτού μας διψά για αγάπη και ένωση, άλλο τόσο μια άλλη πλευρά – πιο σκοτεινή – φοβάται μη χαθούν τα όρια, μη τυχόν και όλα γίνουν ένα και συγχρόνως τίποτα…Αφανισμός..!

Και όμως ενίοτε θυμώνουμε πολύ με τον σύντροφό μας, τον συνεργάτη ή τον εργοδότη μας, τους φίλους μας που δεν στέκονται εκεί, εξιδανικευμένοι και τέλειοι για να παρέχουν όσα τώρα τόσο απουσιάζουν…

Συχνά ζητάμε από ανθρώπους να σταθούν δίπλα μας, όπως όμως θα τους επιθυμούσαμε εμείς να είναι δίπλα μας..!

Κάποιες φορές, κάνουμε τα πάντα για να το καταφέρουμε τούτο! Εκδραματίσεις, αυτοκαταστροφές, καταθλίψεις….Και έρχεται η ματαιωτική πραγματικότητα για να μας προσγειώσει και να μας υπενθυμίσει ότι και ο Άλλος μπορεί να έχει τις ίδιες ανάγκες ή αδυναμίες με εμάς… Και ο Άλλος αγάπη και τρυφερότητα ψάχνει! Και ας μην το δείχνει, και ας μην το βλέπουμε…

Κάποιος θα αναρωτιέται εδώ εάν ο τρόπος που μεγάλωσε ο καθένας μας, παίζει τον βασικό ρόλο στον τρόπο που αναζητούμε συναισθηματική ικανοποίηση μέσα από τις σχέσεις μας… Φυσικά και παίζει ρόλο, αλλά όχι τον καταλυτικό! Άν αποδεχόμασταν ότι το «σωστό μεγάλωμα» ενός ανθρώπου καθορίζει αποκλειστικά και τις μετέπειτα ενήλικες σχέσεις του, τότε ίσως να μην πιστεύαμε ότι υπάρχουν πραγματικά όμορφες σχέσεις. Καθώς κανείς δε μεγάλωσε «σωστά»! Ποιος μπορεί άλλωστε να ορίσει με τόσο λογικούς όρους «σωστού ή λάθους» μια τόσο ενστικτώδη λειτουργία, όπως είναι η μητρική..;

Έτσι και αλλιώς, οι γονείς μας δε θα μπορούσαν ποτέ να είναι τέλειοι! Ακόμα και αν μπορούσαμε να γυρίσουμε τον χρόνο πίσω, τίποτα δε θα μπορούσε να είναι…»ιδανικό»!

Και, όμως, το ψάχνουμε παντού αυτό το ιδανικό, λες και το γνωρίσαμε ποτέ στ΄ αλήθεια…

Φαίνεται πώς είναι το πεπρωμένο μας να αναζητάμε – διαρκώς και εναγωνίως – το Ανικανοποίητο. Να «τρωγόμαστε» μαζί του…Να μας υπενθυμίζει αυτό ακριβώς: ότι είναι εκεί και παραμένει ακόμα στερητικά ανικανοποίητο!

Εν τέλει, η αποδοχή του μη εφικτού είναι αυτή που θα προάγει την ικανοποίηση του εφικτού…

Το πέρασμα σε πένθη που θα φανερώσουν απωθημένα «μυστικά»…

…Όπως υπάρχει η Αγάπη, υπάρχει και το Μίσος.

…Όπως υπάρχει ο Θαυμασμός, υπάρχει και ο Φθόνος.

…Όπως υπάρχει η Χαρά, υπάρχει και η Θλίψη.

…Όπως υπάρχει η Τόλμη, υπάρχει και ο Φόβος.

…Όπως υπάρχει η Αλήθεια, υπάρχει και το Ψέμα.

…Όπως υπάρχει η Ελευθερία, υπάρχει και η Εξάρτηση.

…Όπως υπάρχει το Καλό, υπάρχει και το Κακό.

…Και όλα ζουν μέσα μας.

Όπως υπάρχω Εγώ, υπάρχει και ο Άλλος
με τις ίδιες ανάγκες, ανικανοποίητες και διψασμένες
με τις αρετές μας, όπως και τις αδυναμίες μας
με τα τραύματά μας
τα Πάθη μας.

Αυτός που δε ρισκάρει για σένα δεν είναι για σένα

Η ζωή, λένε, είναι το άθροισμα των επιλογών σου. Είναι συνάρτηση των όσων έκανες ή δεν έκανες. Για όσα έκανες δεν υπάρχει λόγος να μετανιώνεις, γιατί έστω και για κλάσματα του δευτερολέπτου ήταν αυτό που πραγματικά ήθελες. Να ανησυχείς, όμως, γι’ αυτά που δεν έκανες. Γι’ αυτά που φλυαρούσες, αλλά δε βρήκες ποτέ τα κότσια να τα πραγματοποιήσεις. Να μετανιώνεις για την αδυναμία που σε κατακυρίευσε, όταν έπρεπε με σθένος να πεις «Θα τολμήσω κι ας βγω χαμένος!». Να μετανιώνεις και να περιφρονείς τους έρωτες που δε ρίσκαραν για ‘σένα, που δεν τόλμησαν για ‘σένα, που δεν προσπάθησαν για ‘σένα.

Όταν ερωτεύεσαι είναι σαν να μπαίνεις σε ένα πεδίο μάχης, χωρίς πανοπλία. Το μοναδικό όπλο σου είσαι εσύ. Και για να αποφευχθούν τυχόν παρεξηγήσεις, ο αντίπαλός σου, δεν είναι ο άνθρωπος που ερωτεύεσαι, αλλά το σύνολο όλων αυτών που ονομάζεις εμπόδια και υποχρεούσαι να ξεπεράσεις. Είσαι διατεθειμένος να το κάνεις; Είσαι διατεθειμένος να φας τα μούτρα σου για τον έρωτα; Είσαι πρόθυμος να παλέψεις γι’ αυτόν;

Ας πούμε πως εσύ είσαι. Ο άλλος είναι; Αργά η γρήγορα θα το καταλάβεις. Θα καταλάβεις αν είναι αυτός ο άνθρωπος είναι για ‘σένα. Μην αναρωτιέσαι «πώς». Θα το νιώσεις. Θα το νιώσεις απ’ την πρώτη κιόλας στιγμή που θα τον δεις να ρισκάρει για πάρτη σου. Θα ρισκάρει για να είναι μαζί σου. Θα τολμήσει να ξεπεράσει ακόμη και τον ίδιο του τον εαυτό, τους φόβους ή τις ανασφάλειες για να σε έχεις δίπλα του. Έτσι είναι ο έρωτας, βίαιος, ακραίος, υπερβολικός κι απαιτητικός.

Αν δε ρισκάρει και σε συνεπαίρνει κι εσένα στη χλιαρότητα και την αδράνεια, μην το σκέφτεσαι, φύγε όσο μπορείς πιο μακριά! Φύγε απ’ αυτόν που προσπαθεί να σου πουλήσει φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Φύγε απ’ αυτόν που είναι βολεμένος στην ασφάλεια των επιλογών του και δεν παίρνει την απόφαση να θέσει τον εαυτό του σε «κίνδυνο» για σένα. Φύγε απ’ αυτόν που δεν τα παρατάει όλα για να σε διεκδικήσει.

Δεν είναι για ‘σένα αυτός που υπολογίζει τα χιλιόμετρα κι όχι την αξία της στιγμής όταν βρεθεί μαζί σου. Τι να τον κάνεις αυτόν που φοβάται την κοινωνική κατακραυγή ή έστω το κράξιμο απ’ τον περίγυρό του και δεν τολμάει για ‘σένα; Γι’ αυτά φτιάχτηκες; Αυτά ονειρεύτηκες; Να είσαι ερωτευμένος με ένα άτομο άβουλο και συμβιβασμένο; Αν η απάντηση είναι θετική, τότε είσαι άξιος της μοίρας σου και κυρίως των επιλογών σου. Αν η απάντηση, απ’ την άλλη είναι «όχι», σήκω και φύγε!

Μακριά απ’ όσους δεν έκαναν ποτέ τα λόγια τους πράξεις. Μακριά απ’ αυτούς που φόρεσαν το πουκάμισο της δικαιολογίας και της εύκολης λύσης, δε γνωρίζουν μάλλον ότι ξεβάφουν στο πλύσιμο. Μακριά απ’ αυτούς που ένιωσες να σπαταλούν τον πολύτιμο χρόνο σου για μια ακόμη επιβεβαίωση του εγωισμού τους. Μακριά απ’ αυτούς που φοβούνται να γυρίσουν τον κόσμο ανάποδα μόνο και μόνο για ένα σου φιλί και μια αγκαλιά. Μακριά απ’ αυτούς που δεν πάνε κόντρα σε νόμους και κανόνες που τάχα τους έχουν επιβληθεί. Ο μόνος κανόνας στον έρωτα είναι ότι ο έρωτας δεν υπακούει σε κανόνες.

Ωμά και καθόλου ωραιοποιημένα, θα έλεγα πως αν ο άνθρωπος που ερωτεύθηκες είναι μια περιγραφή των όσων αναφέρθηκαν, τότε όχι μόνο δεν πάλεψε για τον έρωτα και κατ’ επέκταση για ‘σένα, αλλά δεν μπήκε καν στο πεδίο της μάχης. Θεατές υπάρχουν πολλοί. Ήρωες, όμως, που αντέχουν κι επιβιώνουν λίγοι. Μπες μες στη μάχη κι εσύ, τόλμησε και θα τους βρεις…

Η πιθανή αιτία για την απελπιστικά βραδύτατη πορεία του «εξανθρωπισμού» του ανθρώπου

Σήμερα τα 7,5 δισεκατομμύρια του πληθυσμού της γης ζούνε σε οργανωμένες κοινωνίες (με προοπτική την παγκοσμιοποιημένη κοινότητα των λαών) αλλά καμιά δεν είναι ευχαριστημένη από την κοινωνικοπολιτική οργάνωση, που την σχεδίασαν νομικοί, οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι, τεχνοκράτες, εμποριοκράτες, κεφαλαιοκράτες κι ένα σωρό άλλοι “ειδικοί” επιστήμονες. Γιατί όμως; Διότι από τους οργανωτές των κοινωνιών απουσίαζαν – σχεδόν ολωσδιόλου – αυτοί που μελετούν και γνωρίζουν καλύτερα απ’ όλους το “τι είναι ο άνθρωπος” δηλαδή οι βιολόγοι, οι ψυχολόγοι. ναι οι ανθρωπολόγοι.

Η μονόπλευρη ενατένιση του ανθρώπου ναι της κοινωνίας από ετερόκλιτες σκοπιές στάθηκε πηγή λαθών, κινδύνων και επαναλήψεων πολλών συνθηκών δυστυχίας. Ο μέγας ιστορικός Θουκυδίδης (470-397 π.Χ) που συνέγραψε την πλέον αντικειμενική και απροσωπόληπτη ιστορία των αιώνων (για τον Πελοποννησιακό πόλεμο), εμβαθύνοντας φιλοσοφικά και ψυχολογικά στα γεγονότα της καταστροφής της Μήλου από την “υπερδύναμη” των Αθηναίων (οι οποίοι σφάξανε όλους τους κατοίκους – από τους εφήβους κι απάνω) αποφαίνεται συμπερασματικά: “Όσο η φύση των ανθρώπων παραμένει διαχρονικά η ίδια, τα ίδια γεγονότα θα επαναλαμβάνονται έστω και με διαφορετική μορφή. Γενικά, είναι αδύνατο και πολύ ανόητος είναι εκείνος που νομίζει ότι μπορεί ν’ αποτρέψει την ανθρώπινη φύση όταν αυτή “ορμάει” να κάνει κάτι, με τη δύναμη των νόμων ή με οποιανδήποτε άλλη φοβέρα” (Θουκυδίδη: Ιστοριών Γ’ 45). Δυστυχώς οι αλήθειες αυτές αφορούν και τη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου ολόκληρος ο ατομικός και οι κοινωνικός χώρος είναι σκεπασμένος με κάκτους και τις παραφυάδες των ταπεινών ενστίκτων και των άγριων παθών. 

Η ψυχολογία της ομάδας και η ψυχολογία του ατόμου, μας δίνουν ανεπιφύλακτα τη θλιβερή αυτή κατάθεση. Μια κατάθεση δυσοίωνη που στηρίζεται σε θεμέλια επιστημονικά, αντλώντας τα τεκμηριωμένα της πορίσματα από τους χώρους της Βιολογίας, της Κοινωνιολογία και της Κοινωνιοβιολογίας (Sociobiology). Η ψυχολογία (και η φιλοσοφία) της ανθρώπινης συμπεριφοράς ( (behavior) που τις τελευταίες δεκαετίες έχει να μας προσφέρει πολλές γνώσεις και αποκαλύψεις, έρχεται να μας βεβαιώσει για την απελπιστικά βραδύτατη πορεία του «εξανθρωπισμού» του ανθρώπου. Και σ’ αυτό ακριβώς το γεγονός οφείλεται η διάψευση των ελπίδων, ένα σωρό αισιόδοξων ανθρωπιστών, μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, που στάθηκε μια βαθύτατη τομή στην ιστορία του ανθρώπου. Υποθέσανε πολλοί, πως ύστερα από την τραγική κακομεταχείριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αξιών, σ’ αυτόν τον αδυσώπητο πόλεμο, θα φρονηματίζονταν οι λαοί, και οι πνευματικές αξίες θα γνώριζαν μια καινούρια άνθιση. Αλλά, διαψεύστηκαν οικτρά οι προσδοκίες τους.

Οι ανθρωπιστικές αξίες γνώρισαν καινούρια κακομεταχείριση στη διάρκεια πολλών θερμών και ψυχρών νέων πολέμων στον πλανήτη μας. Ο πόνος, η δυστυχία και η ντροπή, η ταπείνωση, η τρομοκρατία και η ανελευθερία στις χώρες του τρίτου κόσμου, στις κοινωνίες του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού», αλλά και στην γηραιά ήπειρο της «πολιτισμένης» Ευρώπης, αντί να υποχωρούν, σημειώνουν έξαρση. Το άγχος του σύγχρονου ανθρώπου πολλαπλασιάζεται και όλα τα «σημεία των καιρών» τον ωθούν σ’ ένα απαισιόδοξο σκεπτικισμό. Γιατί όμως;

Ο προβληματισμός του κάθε βαθύτερα σκεπτόμενου, για την πορεία αυτή των ανθρωπίνων πραγμάτων, έκανε πολλούς ν’ ανατρέξουν στις προαιώνιες ρίζες της συμπεριφοράς, δηλαδή στη βιολογική δομή του ψυχικού οργάνου του ανθρώπου: τον εγκέφαλο. Και πραγματικά, εκεί βρέθηκε πως κρυβόταν το φοβερό μυστικό της κακοδαιμονίας του “homo sapiens”. Στον εγκέφαλο αυτόν, που ενώ μπορεί να λύσει δυσκολότατα τεχνολογικά-επιστημονικά προβλήματα (πυρηνικών διασπάσεων και διαπλανητισμού) δεν μπορεί ν’ αντιμετωπίσει τα εύκολα και απλά προβλήματα της αγάπης, της ειρήνης, της στοργής και της ανθρωπιάς. 

Μόλις πήγαινε να χαράξει η αυγή της λογικής διαχείρισης των επιτεύξεων του πολιτισμού, έτρεχαν τα μελανά σύννεφα των ενστικτωδών παρορμήσεων και σκέπαζαν την αιθρία, για να μετατρέψουν την ειρήνη και την ευτυχία σε βία και επιθετικότητα, σε εγωισμό και σύγκρουση. Και έτσι, δεν μπόρεσαν ποτέ να πραγματοποιηθούν οι λόγοι του Γοργία: «Στολισμός για το σώμα είναι το κάλλος για την ψυχή η σοφία, για την πράξη η αρετή, για τον λόγο η αλήθεια και για την πολιτεία η ειρήνη και η γενναιοφροσύνη». Και ενώ «ο άνθρωπος είναι το ανώτερο από τα όντα όταν φτάσει στην τελειότητά του, έτσι κι όταν διακόψει κάθε σχέση με την αρετή, το νόμο και τη δικαιοσύνη, γίνεται το χειρότερο απ’ όλα» (Αριστοτ. Πολιτικά Α’1). Γιατί το πνεύμα είναι «διπρόσωπο» σαν τον Ιανό, με την θετική και αρνητική του όψη. Αυτό είναι σκιαγραφικά το ανθρώπινο πνεύμα, ξεχωριστό και ιδιαίτερο στον κάθε ψυχισμό, με τα ξεχωριστά ναι ιδιαίτερα ψυχικά – «πνευματικά αποτυπώματα».

Έτσι παρά την παιδεία και τον πολιτισμό οι άνθρωποι είναι και θα παραμείνουν καλοί και κακοί, τίμιοι και άτιμοι, πλούσιοι και φτωχοί, τυχεροί και άτυχοι, αφέντες και υπηρέτες, ίσοι και άνισοι σε βιώματα και ευτυχία. Και η πιο σωστή εναρμόνιση της φύσης (δηλαδή της βιολογικής ανισότητας) και της κοινωνίας για μια καλή ανθρώπινη ζωή είναι η δίκαιη ανισότητα, βασισμένη σε μια προηγμένη ανθρωπιστική συνείδηση.

Τώρα όλοι γνωρίζουμε ότι έδρα όλων των ψυχικών λειτουργιών είναι ο εγκέφαλος και σ’ αυτόν βρίσκονται όλες οι βασικές δραστηριότητες της ύπαρξής μας όπως είναι: το ένστικτο, το αίσθημα, το συναίσθημα, η νόηση, η σκέψη, η φαντασία, η βούληση κ.λ.π.

Το ένστικτο είναι η φυσική (έμφυτη) παρόρμηση, αντίδραση και συμπεριφορά. Χαρακτηριστικό του είναι το αυτόματο και ασυνείδητο, που διαμορφώνουν και τις βαθύτερες επιθυμίες μας.

Βασικά ένστικτα είναι: της αυτοσυντήρησης, της αναπαραγωγής και της γονικής στοργής. Το Άλογο ένστικτο είναι ισχυρότερο απ’ τη Λογική σκέψη. Το ατομικό ένστικτο υπερτερεί του κοινωνικού ενστίκτου (που πολλοί αρνούνται). Τα ηθικά ενορμήματα, η ηθική συμπεριφορά, η εξιδανίκευση, το Υπερεγώ κ.ά., είναι επίκτητα ψυχικά ενορμήματα. Αν λείψει η ηθική αγωγή το άτομο παραμένει φυσικά: α-ήθικο (amoral) και κοινωνικά: αν-ήθικο (immoral). Το αγαθό ήθος δεν κληρονομείται και γι’ αυτό ο άνθρωπος διαμέσου των χιλιετηρίδων γεννιέται αήθικος και ανήθικος. Μόνον η διδαχή της αρετής σώζει.

Το συναίσθημα είναι η ενσυνείδητη γνωστική συμμετοχή του ψυχισμού μετά από κάποιο αίσθημα (προερχόμενο από τα αισθητήρια). Η ψυχική εντύπωση και εμπειρία απ’ τα γεγονότα (η ευχάριστη, η δυσάρεστη) που παραμένει στη συνείδηση.

Βασικά συναισθήματα είναι: της χαράς – λύπης, του φόβου – τόλμης, του θυμού – πραότητας, της εκδίκησης – συγνώμης, της ευθυμίας – δυσφορίας, του ενθουσιασμού – απάθειας, της φιλίας – εχθρότητας, της επιδοκιμασίας – ειρωνείας, κ.λ.π. Από το άπειρο βάθος της εσωτερικότητας το συναισθηματικό πάθος γίνεται το επίμονο κίνητρο και ο αόρατος ρυθμιστής όλης της ζωής, από το ζενίθ της αρετής έως το ναδίρ της κακότητας.

Η νόηση είναι η ψυχική λειτουργία απόκτησης γνώσεων. Με τον όρο νόηση εννοούμε την ορθή λογική σκέψη, την αντίληψη, τη διάνοια. Η νόηση περιλαμβάνει τη μνήμη, την κρίση, τον στοχασμό, τη μάθηση και τη σωστή θέληση για πράξη.

Η συνείδηση είναι η συν-επίγνωση των ψυχικών μας καταστάσεων, και η αντίληψη του εξωτερικού κόσμου (στη γνωσιολογική, ηθική και αισθητική τον διάσταση). Η συνείδηση εποπτεύει και ρυθμίζει το κοινωνικό συναίσθημα, δηλαδή την διαπροσωπική επαφή και συνεργατικότητα για την καλύτερη διαβίωση τον ατόμου.

Με το πέρασμα των αιώνων ο φιλοσοφικός στοχασμός για την αναζήτηση της αλήθειας στον φυσικό χώρο, έδωσε την σκυτάλη στην επιστημονική έρευνα και πειραματική επαλήθευση των ευρημάτων. ‘Έτσι, στον τομέα των Νευροεπιστημών την πρώτη θέση έχει ο εγκέφαλος. Ο ‘Έλληνας καθηγητής της Κβαντικής Φυσικής τον Πανεπιστημίου του Τέξας Δ. Νανόπουλος λέει ότι ο εγκέφαλος είναι πανομοιότυπος, αλλά πιο τέλειος από ένα κβαντικό βιολογικό (ηλεκτροχημικό) κομπιούτερ και η συνολική αποκρυπτογράφησή του είναι ζήτημα χρόνου. Ας κοιτάξουμε όμως πιο κοντά και πιο επιστημονικά την δομολογία και τη λειτουργικότητα αυτού του εκπληκτικού οργάνου (του τελειότερου όπου έφτασε η φυσική εξέλιξη) που λέγεται ανθρώπινος εγκέφαλος. ‘Έτσι ίσως μπορέσουμε να καταλάβουμε μερικά πράγματα για τα οποία η άγνοιά μας, μας αποπροσανατολίζει. Τα πορίσματα πολλών «συνεργαζόμενων» επιστημών συγκλίνουν σ’ αυτήν την αποκρυπτογράφηση του μυστηρίου.

Οι επιστήμες αυτές είναι η κοσμολογία, η παλαιοντολογία, η ζωολογία, η ανθρωπολογία, η βιολογία, η εμβρυολογία, η συγκριτική ανατομική, η ψυχιατρική, κ.ά. Η τελική ομόφωνη άποψη όλων αυτών των επιστημών είναι ο προσδιορισμός των τριών στρωμάτων με την ιδιαίτερη λειτουργικότητά τους το καθένα, που απαρτίζουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ας δούμε τα πράγματα αναλυτικά. Σ’ ένα Σύμπαν ηλικίας 15 δισεκατομμυρίων ετών περίπου (big) μέσα στο οποίο εντάσσεται και η γη, που πάνω της υπάρχει ζωή εδώ και 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, εμφανίστηκαν διαδοχικά τα ασπόνδυλα, κι έπειτα τα πρώτα σπονδυλωτά ζώα: τα ερπετά (πριν από 750 εκατομμύρια χρόνια), ύστερα τα θηλαστικά (πριν από 150 εκατομμύρια χρόνια) και μετά οι ανθρωποειδείς πίθηκοι (πριν από 20-50 εκατομμύρια χρόνια).

Ο άνθρωπος με την σημερινή του μορφολογία εμφανίζεται πριν από 500.000-50.000 χρόνια. Ωστόσο, ολόκληρη η ιστορία της εξέλιξής του στη ζωική κλίμακα είναι αποτυπωμένη στη δομή των οργάνων του. ‘Έτσι μελετώντας την εξελικτική διαστρωμάτωση του εγκεφάλου του, διαπιστώνουμε ότι αυτή είναι τριπλή – από κάτω προς τα πάνω:

Πρώτο στρώμα: Παλαιοεγκέφαλος ή αρχαιοεγχέφαλος (φυτοψυχή). Το κατώτερο αυτό τμήμα του εγκεφάλου αντιστοιχεί προς τον εγκέφαλο των ερπετών (που εμφανίστηκαν πριν από 750 εκατομμύρια χρόνια), γι’ αυτό και ονομάζεται «ερπετόμορφος εγκέφαλος». Αυτός δεν έχει βέβαια φλοιό με ανώτερα κέντρα, αλλά είναι η έδρα των ενστίκτων ναι εδώ βρίσκονται τα κέντρα της αναπνοής ναι της κυκλοφορίας του αίματος. Δηλαδή τα βασικά κέντρα της ζωής. (Το λεβητοστάσιο της ύπαρξής μας).

Δεύτερο στρώμα: Μεσεγκέφαλος ή διάμεσος εγκέφαλος (Θυμοψυχή). Το τμήμα αυτό αντιστοιχεί προς τον εγκέφαλο των κατώτερων θηλαστικών (που εμφανίστηκαν πριν από 150 εκατομμύρια χρόνια), γι’ αυτό και λέγεται «παλαιοθηλαστικός εγκέφαλος». Είναι η έδρα των συγκινήσεων και των συναισθημάτων (γι’ αυτό και μια άλλη ονομασία του είναι «θυμικό σύστημα»).

Τρίτο στρώμα: Νεοεγκέφαλος ή πρόσθιος εγκέφαλος (νοοψυχή). Το τελευταίο – στην εξέλιξη – τμήμα του εγκεφάλου, ο φλοιός του επικαλύπτει τα ημισφαίρια και περιέχει τα κέντρα της συνείδησης. Αντιστοιχεί προς τον εγκέφαλο των ανώτερων θηλαστικών που εμφανίστηκαν πριν από 2-25 εκατομμύρια χρόνια και του ανθρώπου γενικά, από την πρωτόγονη ακόμα κατάστασή του, δηλαδή από τα τρία εκατομμύρια χρόνια μέχρι 50.000 γι’ αυτό και λέγεται «νεοθηλαστικός εγκέφαλος». Ο εγκεφαλικός αυτός «νέο-φλοιός» ή «φαιά ουσία» έχει πάχος μόνο δύο χιλιοστά και είναι έδρα της συνείδησης του εξελιγμένου όντος, δηλαδή της νόησης, της μνήμης, της κρίσης, της μάθησης, της φαντασίας, της βούλησης, της εξελιγμένης συναισθηματικότητας, των πολιτιστικών εκδηλώσεων κλπ. 

Από αυτή την δομική στρωμάτωση του εγκεφάλου, καταλαβαίνουμε ότι ο εγκέφαλος είναι ένα πολύπλοκο όργανο, που αποτελείται υπό 100 δισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα τα οποία, με ένα γιγαντιαίο πλέγμα, συνενώνουν τον παλαιοεγκέφαλο του ερπετού (των ενστίκτων), τον μεσεγκέφαλο του κατώτερου θηλαστικού (των συγκινήσεων, του ασυνείδητου και των φαντασιώσεων) και τον νεοεγκέφαλο (της «πολιτισμικής» φλοιοποίησης και του «πνεύματος»). Ο συντονισμός και η σωστή συνεργασία όμως των τριών επιπέδων και κυρίως, η επιβολή και επικράτηση του χρονικά νεότερου (Και πρόσφατα ανεπτυγμένου) νεοεγκέφαλου επί του παλαιοεγκεφάλου, δηλαδή του φλοιού επί των ενστίκτων, πολύ απέχει της επιθυμητής τελειότητας. Αυτό βέβαια, έχει ως συνέπεια τις διαταραχές της συμπεριφοράς (ψυχωτικές εκδηλώσεις, επιθετικότητα, σεξουαλικές εκτροπές, κλπ). Η εξέλιξη του εγκεφάλου δεν έχει φτάσει στην καθολική «νεοφλοιοποίηση», ώστε μια απόλυτη και πάνσοφη λογική να εξουδετερώσει τελείως την αρνητική (;) επιρροή των ενστίκτων (που συνήθως είναι η αιτία των παθών ναι της βάρβαρης συμπεριφοράς), καθώς και της φαντασίας που στον αρνητικό της ρόλο παραμορφώνει την πραγματικότητα και αποπροσανατολίζει.

Σ’ αυτήν λοιπόν την δομολογία του εγκεφάλου μπορούμε ν’ αποδώσουμε την κακοδαιμονία του ανθρώπου, με την οποιαδήποτε αντικοινωνική συμπεριφορά του, η οποία πηγάζει από τον άκρατο ατομικισμό που εκτρέφει την επιθετικότητα.

Αλλά, σ’ αυτήν επίσης την δομολογία βρίσκονται και όλα τα αγαθά κίνητρα για τον πολιτισμό του.

Υπάρχει λοιπόν ελπίδα! Και αυτή βρίσκεται στην διπλή σύνθεση της βιολογικής μας ύπαρξης: στον ενδογενή παράγοντα που κληρονομείται, δηλαδή στο DΝΑ και στον εξωγενή παράγοντα που επιδρά στο DΝΑ και είναι η πληροφόρηση (η αγωγή, η παιδεία).

Η ευτυχία είναι προσωπική ευθύνη του καθενός

Δεν βρίσκω κάποια αναγκαία σχέση ανάμεσα στις περιστάσεις της ζωής ενός ανθρώπου και τη βαθμίδα όπου βρίσκεται στην κλίμακα της ευτυχίας. Αν οι εξωτερικές περιστάσεις προσδιόριζαν από μόνες τους την ευτυχία, τότε το θέμα θα ήταν απλό (δεν θα ήταν τόσο περίπλοκο). Θα ήταν αρκετό, δηλαδή, να γνωρίζουμε τις εξωτερικές συνθήκες της ζωής ενός ανθρώπου για να ξέρουμε αν είναι ευτυχισμένος.

Μπορούμε να παίξουμε ένα παιχνίδι: να προβλέψουμε την ευτυχία σύμφωνα με δύο απλές αξιολογήσεις:

Αν στον άνθρωπο συμβαίνουν Καλά Πράγματα => Είναι Ευτυχισμένος.

Αν στον άνθρωπο συμβαίνουν Άσχημα Πράγματα => Είναι Δυστυχισμένος.

Απ’ αυτό θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει- με δεδομένη την τυχαία κατανομή τουλάχιστον των κακών πραγμάτων-, ότι η ευτυχία είναι θέμα απλής συγκυρίας. Ένα συμπέρασμα λανθασμένο και παιδαριώδες ή, ακόμη χειρότερα, σχεδιασμένο κακοπροαίρετα για ν’ αποφύγει κανείς τις ευθύνες.

Ωστόσο, τίποτα δεν μπορεί να αναιρέσει το γεγονός ότι, αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να δεχτούμε πως η ευτυχία είναι προσωπική ευθύνη του καθενός. Η πιο σημαντική ίσως απ’ όλες μας τις ευθύνες, αφού η αναζήτηση αυτή δεν αποτελεί απλώς αντικειμενικό σκοπό του ανθρώπου, αλλά είναι, επίσης, ένα από τα χαρακτηριστικά που τον προσδιορίζουν.

Άντρες και γυναίκες, σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης, επιθυμούμε την ευτυχία. Προσπαθούμε με όλη μας τη δύναμη- και έχουμε κάθε δικαίωμα-, να καταφέρουμε να γίνουμε ευτυχισμένοι.

Ακόμη καλύτερα: έχουμε υποχρέωση να εμμένουμε σ’ αυτήν την επιδίωξη.

Ο παράγων Ε

Ένας δάσκαλος είπε ότι είναι πιο εύκολο- πολύ πιο εύκολο-, να είναι κανείς δυστυχισμένος, παρά ευτυχισμένος.

“Όταν αισθάνομαι δυστυχισμένος” τους εξηγούσε, “λέω στον εαυτό μου ότι ακολουθώ τον εύκολο δρόμο- αφήνω κάποια γεγονότα να με απομακρύνουν από τον στόχο μου.”

“Η ευτυχία, αντίθετα” συνέχιζε, “είναι κάτι για το οποίο πρέπει ν’ αγωνιστούμε- δεν είναι ένα απλό συναίσθημα που προέρχεται από το γεγονός ότι μας συνέβη κάτι καλό.”

Δεν μπορώ να σχολιάσω τη θέση του, συμφωνώ όμως απόλυτα με την άποψή του, ότι το αν θα είμαστε ή όχι ευτυχισμένοι φαίνεται πως εξαρτάται πολύ περισσότερο από εμάς τους ίδιους παρά από τα εξωτερικά γεγονότα.

Θα προσπαθήσω να δείξω πως ο καθένας μας είναι φορέας του βασικού (αν και όχι μοναδικού) παράγοντα που καθορίζει τον βαθμό της ευτυχίας του. Ενός παράγοντα μεταβλητού από άτομο σε άτομο, ο οποίος μεταβάλλεται επίσης σε διαφορετικές φάσεις της ζωής του ίδιου ανθρώπου, και τον οποίο θα ονομάσω, έτσι αυθαίρετα: Παράγοντα Ε.

Ακόμη και με κίνδυνο να τον απλοποιώ υπερβολικά, θα τον ορίσω, βασικά, ως το άθροισμα τριών σημαντικών στοιχείων:

Ι. Του ελέγχου- μέχρις ενός ορισμένου σημείου-, και της συνείδησης της αλληλεπίδρασης ανάμεσα σ’ εμένα και το περιβάλλον.

Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος αν δεν γνωρίζω ότι μετέχω ενεργά σε όλα όσα μου συμβαίνουν.

ΙΙ. Μιας ψυχικής στάσης που μου επιτρέπει να αποφεύγω την απογοήτευση και τη θλίψη.

Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος αν χάνω το θάρρος μου κι εγκαταλείπω την προσπάθεια στην πρώτη δυσκολία.

ΙΙΙ. Της προσπάθειας ν’ αποκτήσω γνώσεις και σοφία.

Δεν μπορώ να είμαι ευτυχισμένος αν καταφεύγω στην αμάθεια εκείνων που δεν θέλουν καν να ξέρουν ότι είναι αμαθείς.

Είναι προφανές, λοιπόν, πως αυτό το βιβλίο εστιάζει περισσότερο στην ιδέα της ευτυχίας ως στάση ζωής, παρά την ανάλυση του βαθύτερου συναισθήματος.

Θεωρώ σημαντικό να το ξεκαθαρίσω αυτό εξαρχής, γιατί ακούω ότι ο περισσότερος κόσμος μιλάει για να την ευτυχία σαν να ήταν συνώνυμο της χαράς, ενώ εγώ είμαι σίγουρος ότι δεν είναι έτσι.

Όταν η καρδιά κάποιου αρχίζει να γελάει, πολλές άλλες καρδιές επηρεάζονται- μερικές φορές ακόμη και οι μακρινές καρδιές

Αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι γίνουν αντισυμβατικοί ο κόσμος μπορεί να σωθεί. Αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι απομακρυνθούν από το παλιό μυαλό και τους τρόπους του, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι γίνουν στοργικοί, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι φιλόδοξοι, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι άπληστοι, αν όλο και περισσότεροι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται πια για την πολιτική εξουσίας, το κύρος, τον σεβασμό των άλλων…

Μπορούμε να αλλάξουμε όλο τον κόσμο, αλλά όχι με μάχη. Αρκετά! Πρέπει να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο γιορτάζοντας, χορεύοντας, τραγουδώντας, με μουσική, με διαλογισμό, με αγάπη, όχι με μάχη.

Η παλιά βεβαιότητα πρέπει να σταματήσει για να υπάρξει το καινούργιο, όμως σας παρακαλώ μην με παρερμηνεύσετε.

Σίγουρα το παλιό πρέπει να πάψει- όμως το παλιό βρίσκεται μέσα σας, όχι έξω. Δεν μιλάω για την παλιά δομή της κοινωνίας- μιλάω για την παλιά δομή του μυαλού σας που πρέπει να σταματήσει για να υπάρξει το καινούργιο. Και ένα άτομο που εγκαταλείπει την παλιά δομή του μυαλού δημιουργεί ένα τόσο μεγάλο χώρο για να αλλάξουν πολλοί τις ζωές τους ώστε είναι εκπληκτικό, αφάνταστο, απίστευτο. Ένα και μόνο άτομο που μεταμορφώνει τον εαυτό του γίνεται έναυσμα- μετά πολλοί ακόμη αρχίζουν να αλλάζουν. Η παρουσία του γίνεται ένας καταλυτικός παράγοντας.

Αυτή είναι η εξέγερση που διδάσκω: εγκαταλείπετε την παλιά δομή, εγκαταλείπετε την παλιά απληστία, εγκαταλείπετε τον παλιό ιδεαλισμό. Γίνεστε ένα σιωπηλό, διαλογιστικό, στοργικό άτομο- να χορεύετε περισσότερο, και μετά θα δείτε τί θα γίνει. Κάποιος, αργά ή γρήγορα, θα μπει αναπόφευκτα στον χορό μαζί σας, και μετά όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Έτσι συνέβη εδώ.

Ο Λάο Τζου λέει ότι δεν χρειάζεται να βγείτε έξω από το δωμάτιό σας- τα πάντα μπορούν να συμβούν όταν ζείτε απλά και μόνο στο δωμάτιό σας. Όμως ο Λάο Τζου έπρεπε να βγει έξω. Συνήθιζε να καβαλάει τον βούβαλό του, και να μετακινείται από το ένα χωριό στο άλλο. Εγώ ακολούθησα τη συμβουλή του- δεν βγαίνω ποτέ από το δωμάτιό μου. Απλά ζω στο δωμάτιό μου, και έχετε έρθει όλοι από διαφορετικές γωνιές του κόσμου. Είναι ένα θαύμα!

Δεν κλίνω πουθενά πολιτικά. Είμαι απολύτως ενάντια στην πολιτική. Ναι, το παλιό πρέπει να σταματήσει για να υπάρξει το καινούργιο- αλλά το παλιό πρέπει να σταματήσει μέσα σας, και μετά το καινούργιο θα είναι εκεί. Και όταν το καινούργιο θα είναι μέσα σας, το καινούργιο είναι μολυσμένο, μεταδοτικό- αρχίζει να εξαπλώνεται σε άλλους ανθρώπους.

Η χαρά είναι μεταδοτική! Γελάστε, και θα δείτε και άλλους να αρχίζουν να γελάνε. Το ίδιο συμβαίνει και με τη θλίψη: αν είστε λυπημένος και κάποιος κοιτάξει το θλιμμένο σας πρόσωπο, ξαφνικά θα νιώσει κι εκείνος λυπημένος. Δεν είμαστε διαχωρισμένοι, είμαστε ενωμένοι, έτσι όταν η καρδιά κάποιου αρχίζει να γελάει, πολλές άλλες καρδιές επηρεάζονται- μερικές φορές ακόμη και οι μακρινές καρδιές.

Η καθαρή και απλή αλήθεια σπάνια είναι καθαρή και ποτέ δεν είναι απλή

Η αφετηρία των περισσότερων τριβών μεταξύ των ανθρώπινων πλασμάτων είναι ότι πιστεύουμε πως η αλήθεια μας είναι αλάνθαστη και βρίσκεται πάνω από την αλήθεια κάθε άλλου ανθρώπου. Η στάση αυτή μας κάνει να φερόμαστε με ακαμψία και να δείχνουμε ελάχιστη συναισθηματική κατανόηση για τους άλλους.

Το να βαδίζεις στη ζωή με βεβαιότητες είναι ο καλύτερος τρόπος να καταλήξεις θυμωμένος με όλο τον κόσμο.

Για να καταπολεμήσει τον πειρασμό της μονοσήμαντης σκέψης, ο διάσημος ψυχολόγος Έντουαρντ ντε Μπόνο μας προτείνει τα παρακάτω εργαλεία για να αναπτύξουμε την παράπλευρη σκέψη.

-Να αλλάξουμε την ορθολογική ανάλυση με πρόκληση. Αντί να εκτιμούμε πώς είναι τα πράγματα, ας παίξουμε με το πώς θα μπορούσαν να είναι αν…

-Να είμαστε αυθόρμητοι και να «ανοίγουμε τα φράγματα» για να μπαίνουν κάθε είδους ιδέες, όπως συμβαίνει σε μια συνεδρία brain–storming.

-Να αφήνουμε κατά μέρος τις παλιές εκτιμήσεις ή κρίσεις, δηλαδή: να παράγουμε ιδέες χωρίς προκαταλήψεις.

-Να αποδεχόμαστε όλους τους πιθανούς δρόμους και να αποφεύγουμε τις ετικέτες στην άσκηση της σκέψης.

Τι σημαίνει ο όρος «θύμα συναισθηματικού εκβιασμού»

Συναισθηματικός εκβιασμός: μία αόρατη μορφή κακοποίησης.

Τί είναι ο συναισθηματικός εκβιασμός;

Ο όρος συναισθηματικός εκβιασμός αναφέρεται σε μία μορφή ψυχολογικής χειραγώγησης που συμβαίνει μέσα στα πλαίσια στενών προσωπικών σχέσεων: μπορεί να είναι η σχέση ανάμεσα σε μία μητέρα και το παιδί της, η σχέση μεταξύ συζύγων, αδελφών, ακόμη και μεταξύ πολύ στενών φίλων. Σε αυτές τις σχέσεις, το ένα μέλος χρησιμοποιεί ψυχολογική πίεση προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς του, ενώ το άλλο μέλος υποχωρεί μπροστά στο φόβο των συνεπειών. Ο συναισθηματικός εκβιασμός είναι μία μορφή ψυχολογικής κακοποίησης με πολύ δυσάρεστες συνέπειες.

Πώς λειτουργεί;

Ο «συναισθηματικός εκβιαστής» προβάλλει τις απαιτήσεις του και τις ανάγκες του πάνω από οτιδήποτε άλλο: προκειμένου να βεβαιωθεί ότι θα πάρει αυτό που επιθυμεί χρησιμοποιεί ψυχολογική πίεση απειλώντας, άμεσα ή έμμεσα, ότι αν δε γίνει το δικό του θα υπάρξουν συνέπειες. Υπάρχουν διαφορετικές μορφές συναισθηματικού εκβιασμού. Ο εκβιαστής μπορεί να απειλεί ότι θα κάνει κακό στον εαυτό του (όχι απαραίτητα σωματικό), ότι θα τιμωρήσει το «θύμα» του αν δεν ανταποκριθεί ή μπορεί να παριστάνει το μάρτυρα προκαλώντας συναισθήματα ενοχής και οίκτου. Υπάρχουν επίσης εκείνοι που χρησιμοποιούν μία μορφή δωροδοκίας, υποσχόμενοι διάφορα ανταλλάγματα προκειμένου να επιτύχουν το σκοπό τους.

Παραδείγματα συναισθηματικού εκβιασμού.

Οι μάρτυρες. Σκεφτείτε μία μητέρα η οποία στερεοτυπικά όταν επιθυμεί κάτι, επαναλαμβάνει στα παιδιά της ότι «έκανε τα πάντα και ξόδεψε όλη της τη ζωή» για να τα μεγαλώσει σωστά ή ένα σύζυγο ο οποίος πάντα προβάλλει το γεγονός ότι εργάζεται σκληρά για να μη λείψει τίποτα στην οικογένειά του. Αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την ενοχή και την υποχρέωση σαν μοχλό για να επιτύχουν το σκοπό τους.

Οι τιμωροί. Οι τιμωροί χρησιμοποιούν απειλές και κυρώσεις για να πιέσουν τις καταστάσεις. Μπορεί να απειλούν ότι θα τους συμβούν επώδυνα πράγματα αν δεν τους βοηθήσουμε, ότι θα είναι δυστυχείς, ότι θα κινδυνέψουν ή ακόμα ότι θα μας κάνουν να υποφέρουμε αν δεν ενδώσουμε στις πιέσεις τους.

Οι δωροδοκούντες. Προκειμένου να αποσπάσουν αυτό που θέλουν από το «θύμα» του εκβιασμού τους, δίνουν υποσχέσεις και ανταλλάγματα: «Αν κάνεις αυτό που θέλω, θα συνεχίσω να σε φροντίζω».

Πώς αισθάνονται τα «θύματα» του συναισθηματικού εκβιασμού;

Οι συνέπειες του συνεχιζόμενου συναισθηματικού εκβιασμού είναι οδυνηρές για τον ψυχισμό των θυμάτων. Αισθάνονται ανασφαλείς, ασήμαντοι και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση ενώ κάθε φορά που κάνουν κάτι για τον εαυτό τους νιώθουν εγωιστές. Τα κύρια συναισθήματα που εμπνέει ο συναισθηματικός εκβιασμός είναι φόβος, υποχρέωση και ενοχή. Το αποτέλεσμα είναι ότι το «θύμα» εμπλέκεται σε έναν ιστό από τον οποίο αισθάνεται αδύναμο ή ανίκανο να ξεφύγει.

Οι άνθρωποι που πέφτουν «θύματα» συναισθηματικού εκβιασμού είναι συνήθως άνθρωποι με έντονα αλτρουιστικά αισθήματα αλλά ταυτόχρονα φοβούνται και αποφεύγουν τη ρήξη, το θυμό και τη διαφωνία. Έχουν μεγάλη ανάγκη να τους αγαπούν, να τους αποδέχονται και να έχουν ανθρώπους γύρω τους. Γίνονται έτσι ευάλωτοι στις συναισθηματικές πιέσεις και εύκολα υπαναχωρούν με αποτέλεσμα να βάζουν πάντοτε τις ανάγκες τους σε δεύτερο πλάνο.

Είμαι «θύμα» συναισθηματικού εκβιασμού;

Παρόλο που πρόκειται για μία μορφή ψυχολογικής βίας και κακοποίησης, πολλές φορές οι άνθρωποι δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν ή να παραδεχτούν τι τους συμβαίνει. Οι συναισθηματικοί εκβιαστές:

– Σας απειλούν ότι θα σας εγκαταλείψουν αν δεν κάνετε αυτό που σας ζητούν.

– Όταν τους αρνηθείτε κάτι, σας κάνουν τη ζωή δύσκολη.

– Σας κατηγορούν ότι είστε εγωιστές, άπληστοι, ότι σκέφτεστε μόνο τον εαυτό σας.

– Σας δίνουν υποσχέσεις τις οποίες σπάνια τηρούν όταν τελικά πετύχουν αυτό που θέλουν.

– Αφήνουν να εννοηθεί ότι αν δεν τους βοηθήσετε θα τους συμβεί κάτι κακό.

– Επαναλαμβάνουν διαρκώς πόσο τους απογοητεύετε, πόσο δεν το περίμεναν αυτό από σας και πόσο τους πληγώνει η συμπεριφορά σας.

– Σας υπενθυμίζουν συχνά πόσα έχουν κάνει για σας και άρα, πόσο υποχρεωμένοι είστε.

– Σας λένε καλά λόγια και σας φέρονται καλά όσο τους δίνετε ό,τι σας ζητήσουν αλλά τα αναιρούν όλα και γίνονται σκληροί και επιθετικοί στο πρώτο όχι που θα πείτε.

– Χρησιμοποιούν τα χρήματα σαν απειλή ή σαν εργαλείο για να σας χειριστούν.

Πώς να το αντιμετωπίσετε.

Οι σχέσεις που βασίζονται σε μηχανισμούς συναισθηματικού εκβιασμού είναι συνήθως βαθειά ριζωμένες και αντιστέκονται σθεναρά στην αλλαγή.

Αναγνωρίστε τη μορφή του εκβιασμού. Παρόλο που ο συναισθηματικός εκβιασμός, ειδικά όταν συμβαίνει χρόνια, μας δημιουργεί σύγχυση και θολώνει τη σκέψη μας, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τα κίνητρα της συμπεριφοράς μας. Νιώθετε ενοχή, φόβο και υποχρέωση;

Βάλτε όρια. Σπάστε το φαύλο κύκλο του εκβιασμού βάζοντας όρια και κρατήστε τα. Αυτό θα δώσει το μήνυμα ότι έχετε τη δύναμη να πείτε όχι σε κάτι που θεωρείτε παράλογο.

Φροντίστε τον εαυτό σας. Εξετάστε τις προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες χωρίς να επηρεάζεστε από το φόβο της απειλής. Τι θα κάνατε για τον εαυτό σας αν είχατε απόλυτη ελευθερία;

Δείτε τον εαυτό σας από απόσταση. Πώς θα κρίνατε εσείς τον εαυτό σας; Τι ρόλο έχετε παίξει σε αυτή τη σχέση; Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν άνθρωπο που βρίσκετε στη θέση σας;

Ξεκινήστε με μικρές αλλαγές. Κάνοντας μικρές προσωπικές επιλογές σε καθημερινή βάση και υποστηρίζοντας τον εαυτό σας, θα σας βοηθήσει όχι μόνο να βάλετε όρια αλλά και να θυμηθείτε σταδιακά πώς είστε δυνατοί, αξιόλογοι και πως η αγάπη και η συντροφιά σας αξίζει, χωρίς να χρειάζεται να την «εξαγοράζετε» υποχωρώντας πάντα σε αυτό που σας ζητούν.

ΝΑSA: Τρία διαστημόπλοια θα «σαρώσουν» τον πλανήτη Άρη για μελέτες και εξωγήινη ζωή

Για τον «κόκκινο πλανήτη», η ανθρώπινη «εισβολή» έχει αρχίσει να λαμβάνει τον χαρακτήρα «κούρσας» για τους ισχυρούς τη Γης, καθώς οι προοπτικές φαίνεται πως είναι τεράστιες.

Ήδη, εκτός από τις ερευνητικές αποστολές που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη στον Άρη, άλλα τρία διαστημόπλοια βρίσκονται καθ' οδόν, έχοντας διανύσει το μισό της απόστασης προς τον «κόκκινο πλανήτη». Στόχος τους; Η μεγαλύτερη ανάλυση της ατμόσφαιρας του Άρη και η εξερεύνηση για εξωγήινη ζωή.

Τα διαστημόπλοια από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κίνα, καθώς και τη συνεργασία κινεζικών και αμερικανικών διαστημικών υπηρεσιών, αναμένεται να φτάσουν μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου στον «κόκκινο πλανήτη». Καθένα από τα σκάφη αυτά ταξιδεύουν στο διάστημα με ταχύτητα χιλιάδων μιλίων την ώρα, συλλέγοντας δεδομένα σχετικά με το διάστημα μεταξύ των δύο κόσμων.

Η αποστολή της NASA είναι η μεγαλύτερη, στέλνοντας την επόμενη γενιά rover που θα διαδεχθεί το Curiosity. Κάθε μία από τις αποστολές θα είναι πρόδρομος για μελλοντικά ταξίδια στον Άρη, με απώτερο στόχο να ανοίξει τον δρόμο στους ανθρώπους προς τον Κόκκινο Πλανήτη μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2030.

Η επιδίωξη κάθε αποστολής

Κάθε μία από τις τρεις αποστολές είναι μοναδική, με διαφορετικές επιδιώξεις.

Η αποστολή Hope Mars είναι ο πρώτος αραβικός δορυφόρος που θα σταλεί σε έναν άλλο πλανήτη και θα στείλει τις καιρικές προβλέψεις του Άρη, καθώς θα παρακολουθεί έναν πλήρη κύκλο καιρού.

Το διαστημόπλοιο της Κίνας είναι η πρώτη αποστολή της μεγάλης ασιατικής δύναμης, συμπεριλαμβανομένης της εκτόξευσης με τον δικό του πύραυλο και θα είναι η δεύτερη χώρα που θα «ακουμπήσει» στην επιφάνεια του Άρη με rover μετά τις ΗΠΑ.

Το Perseverance rover της NASA είναι η επόμενη γενιά της σειράς αμερικανικών rover που έχουν σταλεί για να εξερευνήσουν τον Κόκκινο Πλανήτη, συμπεριλαμβανομένου του Curiosity, το οποίο έχει στείλει πολλές εκπληκτικές εικόνες πίσω στη Γη.

Εκτός από ένα πλήθος επιστημονικών οργάνων, το διαστημόπλοιο της NASA είναι «διακοσμημένο» με μια σειρά από «κρυμμένα πετράδια», συμπεριλαμβανομένων εικονιδίων που φέρουν τα ονόματα των 10,9 εκατομμυρίων ανθρώπων.

«Αυτά τα στολίδια προσθέτουν καλλιτεχνικά στοιχεία σε αποστολές που διαφορετικά υπόκεινται αποκλειστικά στην επιστήμη και την τεχνολογία», λέει ο Jim Bell του κρατικού πανεπιστημίου της Αριζόνα. Ο Bell είναι ο κύριος ερευνητής του Perseverance's Mastcam-Z, ένα ζευγάρι φωτογραφικών μηχανών με δυνατότητα μεγέθυνσης που θα καταγράφει πανέμορφες έγχρωμες πανοράματα της επιφάνειας του Άρη.

Μεγάλο μέρος της γιορτής στο rover εξυπηρετεί διπλό σκοπό, συμπεριλαμβανομένου του Mastcam-Z, το οποίο χρησιμεύει ως τα μάτια του rover και διπλασιάζεται ως «ηλιακό ρολόι».

Αυτά βοηθούν τους επιστήμονες να διασφαλίσουν ότι οι ρυθμίσεις χρώματος των καμερών να είναι σωστές, δεδομένου ότι η θέση του Ήλιου και η σκόνη του ουρανού μπορούν να επηρεάσουν τον φωτισμό των εικόνων.

Το διαστημόπλοιο περιλαμβάνει επίσης μια αναμνηστική πινακίδα για να τιμήσει τους πολλούς εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που διακινδύνευαν τη ζωή τους βοηθώντας τους ανθρώπους που επλήγησαν από το Covid-19.

Ένας βασικός στόχος για την αποστολή του Perseverance στον Άρη είναι η αστροβιολογία, συμπεριλαμβανομένης της αναζήτησης σημείων αρχαίας μικροβιακής ζωής.

Το rover θα αναλύσει τη γεωλογία του πλανήτη και το κλίμα κατά το παρελθόν, θα ανοίξει το δρόμο για την ανθρώπινη εξερεύνηση του Κόκκινου Πλανήτη, και θα είναι η πρώτη αποστολή για τη συλλογή και την προσωρινή αποθήκευση πετρωμάτων και σκόνης από τον Άρη.

Μεταγενέστερες αποστολές, οι οποίες εξετάζονται επί του παρόντος από τη NASA σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, θα στείλουν διαστημόπλοια στον Άρη για να συλλέξουν αυτά τα προσωρινά αποθηκευμένα δείγματα από την επιφάνεια και να τα επιστρέψουν στη Γη για εις βάθος ανάλυση.

Τον Δεκέμβριο, η NASA ενέκρινε σχέδια για την προσπάθεια πολλαπλής αποστολής του Mars Sample Return (MSR) για τη λήψη δειγμάτων, τα οποία θα συγκεντρωθούν από το Perseverance, έως το 2030. «Η επιστροφή δειγμάτων του Άρη στη Γη ήταν στόχος των επιστημόνων από τις πρώτες μέρες της διαστημικής εποχής», δήλωσε ο Thomas Zurbuchen, από τη NASA. «Το MSR είναι μια πολύπλοκη εκστρατεία και ενσωματώνει την ίδια την ουσία της πρωτοποριακής εξερεύνησης του διαστήματος, ενισχύοντας την κατανόησή μας για τη θέση μας στο σύμπαν».

Η αποστολή Mars 2020 είναι μέρος ενός μεγαλύτερου προγράμματος που περιλαμβάνει αποστολές στη Σελήνη ως τρόπο προετοιμασίας για την ανθρώπινη εξερεύνηση του Κόκκινου Πλανήτη. Επιφορτισμένος με την επιστροφή αστροναυτών στη Σελήνη έως το 2024, η NASA θα δημιουργήσει μια σταθερή ανθρώπινη παρουσία μέσα και γύρω από τη Σελήνη έως το 2028 μέσω των σεληνιακών εξερευνητικών σχεδίων της NASA.

Αυτά τα σχέδια θα μπορούσαν να στηριχθούν από τις πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν για τις καιρικές συνθήκες στον Άρη για μια ολόκληρη μέρα, κάτι που θέλει να πετύχει η αποστολή EMM.

Η πρώτη αποστολή αραβικού κράτους

Είναι η πρώτη διαπλανητική αποστολή από ένα αραβικό έθνος και έχει πλέον ολοκληρώσει την τελική διόρθωση της τροχιάς πριν εισέλθει στην τροχιά του Άρη τον Φεβρουάριο.

Γνωστό ως Mars Hope, η άφιξη του ανιχνευτή και του Mars Orbit Insertion (MOI) στις 9 Φεβρουαρίου θα σημαίνει ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θα γίνουν το πέμπτο έθνος που θα φτάσει στον πλανήτη.

Ο Διευθυντής της αποστολής Omran Sharaf είπε ότι θα χρησιμοποιήσει τον ενσωματωμένο φασματογράφο για να κάνει πρώιμες παρατηρήσεις του εξωτερικού υδρογόνου του Άρη και να προσθέσει δεδομένα στη διαπλανητική μοντελοποίηση υδρογόνου.

Υπάρχουν πολύ λιγότερες διαθέσιμες στο κοινό πληροφορίες σχετικά με την κινεζική αποστολή Tianwen-1, που ξεκίνησε από την Εθνική Υπηρεσία Διαστήματος της Κίνας (CNSA) στις 23 Ιουλίου 2020.

Αναμένεται να φτάσει στον Κόκκινο Πλανήτη κάποια στιγμή τον Φεβρουάριο και περιλαμβάνει έναν τροχιά, έναν εκφορτωτή και έναν αναβάτη που θα αναζητήσει αρχαία σημάδια ζωής στον Άρη.

Η CNSA επιβεβαίωσε ότι ο εκφορτωτής θα βγει κάτω από την τεράστια λεκάνη κρούσης Utopia Planitia, στα νότια της περιοχής προσγείωσης Viking 2 της NASA και βορειοδυτικά του εκφορτωτή Mars InSight που έπεσε κάτω τον Νοέμβριο του 2018.

Ο Alfred McEwen, ένας πλανητικός επιστήμονας από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, δήλωσε στο Space.com ότι ο ιστότοπος ήταν ως επί το πλείστον επίπεδος και ομαλός αλλά με κρατήρες και κορυφογραμμές.

Είπε ότι έχει «ερμηνευτεί ως καλυμμένο από ροές λάσπης» από ορισμένους επιστήμονες και έτσι θα μπορούσαν να υπάρχουν στοιχεία για τα αρχαία βαθιά υπόγεια ύδατα.

Είναι απίθανο να υπάρχει επιφανειακός πάγος εντός του εύρους του rover Tianwen-1, αλλά θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ένα όργανο υπόγειου ραντάρ εξερεύνησης - που χρησιμοποιείται στην αποστολή Chang'e-4 για να κοιτάξει κάτω από την επιφάνεια της Σελήνης - για αναζήτηση υπόγεια πάγος.

Ενώ το διαστημόπλοιο Tianwen-1 θα φτάσει στην τροχιά του Άρη τον Φεβρουάριο, θα περάσουν τρεις μήνες πριν ξεκινήσει το rover για την επιφάνεια του πλανήτη.

Το CNSA θα χρησιμοποιήσει αυτή τη φορά για να χρησιμοποιήσει κάμερες υψηλής και μεσαίας ανάλυσης για να αξιολογήσει τον ιστότοπο και τις συνθήκες πριν αποφασίσει πότε θα ξεκινήσει η διαδικασία προσγείωσης.

Ο ιστότοπος προσγείωσης είναι χαμηλότερος από άλλα μέρη του Άρη λόγω του ότι βρίσκεται μέσα σε μια λεκάνη πρόσκρουσης, οπότε θα υπάρχει περισσότερος χρόνος για να επιβραδυνθεί η είσοδος στο διαστημόπλοιο.

Εάν είναι επιτυχής, θα λειτουργεί για 90 μέρες του Άρη - μία ημέρα του Άρη έχει περίπου 40 λεπτά μεγαλύτερη από μια ημέρα στη Γη, οπότε είναι περίπου 93 ημέρες στη Γη.

Η αναζήτηση ζωής στον Άρη

Οι τρεις αποστολές έχουν έναν παρόμοιο στόχο. Να κατανοήσουν καλύτερα τον πλησιέστερο πλανητικό γείτονά μας και να βοηθήσουν στην αναζήτηση πιθανών σημείων εξωγήινης ζωής.

Η δεκαετία του 2020 και του 2030 θα είναι οι δεκαετίες του Άρη, με πολλαπλές άτυπες αποστολές που πρόκειται να ξεκινήσουν αυτήν τη δεκαετία για να αναζητήσουν ζωή και ακόμη και να φέρουν πίσω δείγματα ροκ.

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος Rosalind Franklin Rover θα κατευθυνθεί προς τον κόκκινο πλανήτη το 2023 και θα παρακολουθήσει τις αποστολές της NASA / ESA πριν από το 2030.

Η Κίνα, η Ιαπωνική Υπηρεσία Διαστήματος JAXA και μια κοινή αποστολή ESA και NASA έχουν προγραμματιστεί για αργότερα στη δεκαετία να επιστρέψουν δείγματα πετρωμάτων από τον Άρη στη Γη.

Στη δεκαετία του 2030, οι άνθρωποι θα περπατήσουν στον Κόκκινο Πλανήτη για πρώτη φορά ως μέρος της ευρύτερης αποστολής της Άρτεμις από τη NASA - που θα προσγειωθεί πρώτα τους αστροναύτες στη Σελήνη, προτού το χρησιμοποιήσει ως σημείο εκτόξευσης για μια αποστολή του Άρη.

Ο Elon Musk έχει επίσης τα βλέμματα του στον Άρη - με ένα φιλόδοξο σχέδιο να στείλει το μη λειτουργικό Starship του στον πλανήτη χωρίς πλήρωμα έως το 2024, καλύπτοντας το κόστος των ερευνών έως το 2027.

Η νέα εποχή ξεκινά τώρα. Το διάστημα και οι ανθρώπινες αποικίες σε Σελήνη και Άρη είναι το επόμενο βήμα. Τα οφέλη τεράστια για όλους, το κίνητρο μεγάλο και η αίσθηση ότι το μεγάλο αυτό στοίχημα θα ενώσει την ανθρωπότητα, σε πολύ υψηλά επίπεδα. Ενδεχομένως, η παγκόσμια κινητοποίηση και συνεργασία για την αντιμετώπιση της πανδημίας, να ήταν μία -δοθείσης της ευκαιρίας- άσκηση της ανθρωπότητας για το πώς μπορεί να συνεργαστεί. Η παραγωγή εμβολίου σε τόσο σύντονο χρονικό διάστημα, απέδειξε ότι ο άνθρωπος, ανεξάρτητα από το χρώμα, το φύλο, την εθνικότητα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμά του, μπορεί να ενώσει τις δυνάμεις του και πετύχει θαύματα. Η αποικία εκτός Γης, θα είναι ένα θαύμα, με ανυπολόγιστα οφέλη για τις μελλοντικές γενιές και μία αδιανόητη -μέχρι και πριν λίγα χρόνια- εμπειρία για τη δική μας γενιά. Η «εισβολή» στον Άρη ξεκίνησε...

O Hegel για τον Σωκράτη

1. «Ο Σωκράτης δεν είναι μόνο η πιο σπουδαία μορφή στην ιστορία της φιλοσοφίας –η πιο ενδιαφέρουσα στη φιλοσοφία της αρχαιότητας– αλλά επίσης και ένα κοσμοϊστορικό πρόσωπο».

2. «Κατ’ αρχάς προσέλαβε το αγαθό μόνο στην ιδιαίτερη σημασία του πρακτικού: πρέπει να επιδεικνύω φροντίδα για ό,τι οφείλει να αποτελεί για μένα την ουσία της πράξης».

3. «Υπό μια ανώτερη σημασία δέχτηκαν το αγαθό ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης: το αγαθό είναι το καθολικό, δεν είναι μόνο για μένα· δεν είναι παρά μια μορφή, ένας τρόπος της Ιδέας, η Ιδέα που καθοδηγεί τη βούληση. Σύμφωνα με τον Διογένη τον Λαέρτιο, οι Ίωνες επινόησαν τη φυσική φιλοσοφία, ο Σωκράτης την ηθική και ο Πλάτων προσέθεσε τη διαλεκτική».

4. «Η φιλοσοφική του δράση συνυφαίνεται στενά με τη ζωή του· το πεπρωμένο του είναι σε ενότητα με τις αρχές του και είναι ύψιστα τραγικό. Είναι τραγικό όχι με το επιφανειακό νόημα της λέξης, όπως αποκαλούμε τραγική εκείνη τη συμφορά, όταν κάποιος αποθνήσκει ή εκτελείται· τούτο είναι θλιβερό, αλλά όχι τραγικό».

5. «Ιδιαίτερα αποκαλούμε τραγικό αυτό, όταν η συμφορά, ο θάνατος πλήττει ένα αξιοσέβαστο άτομο, όταν ένα άτομο υφίσταται τα πάνδεινα ενώ είναι αθώο, όταν πέφτει θύμα αδικίας. Έτσι λέμε για τον Σωκράτη: αν και αθώος, καταδικάστηκε σε θάνατο· και αυτό είναι τραγικό.

6. «Το πεπρωμένο του δεν είναι απλώς το προσωπικό του, ατομικά ρομαντικό του πεπρωμένο, αλλά η τραγωδία της Αθήνας, η τραγωδία της Ελλάδας που παίζεται εδώ, που έρχεται να παρασταθεί στο πρόσωπο του Σωκράτη».

7. «Τις ως επί το πλείστον τυχαίες σχέσεις του προς το κράτος τις καλλιέργησε μόνο στα όρια της κοινής αίσθησης για τα καθήκοντά του ως πολίτη, χωρίς βέβαια να κάνει αυθόρμητα τις υποθέσεις του κράτους όντως κύρια απασχόλησή του και να συμπιεσθεί στην κορυφή των δημοσίων υποθέσεων. Η αυθεντική απασχόληση της ζωής του ήταν το κοινωνικά ηθικό φιλοσοφείν με τον καθένα που βρισκόταν στο δρόμο του».

8. «Έζησε ανάμεσα στους συμπολίτες του και στέκεται ενώπιόν μας απόλυτα συνεπής, όπως ένα τέλειο κλασικό έργο τέχνης που πέτυχε να φτάσει στο ύψος της τελειότητας. Τέτοια άτομα δεν κατασκευάζονται, αλλά έχουν αυτο-δια-μορφωθεί, σε αυτό που είναι, αυτόνομα· έχουν γίνει ό,τι θέλησαν να γίνουν και έμειναν πιστοί σ’ αυτό».

9. «Σε ένα αυθεντικό έργο τέχνης το χαρακτηριστικό σημείο είναι ότι έχει παραχθεί και παρασταθεί κάποια ιδέα, ένας χαρακτήρας, έτσι ώστε κάθε γνώρισμα να είναι προσδιορισμένο από την ιδέα τούτη· το έργο τέχνης, από τη μια πλευρά, είναι ζωντανό, από την άλλη ωραίο, γιατί η ύψιστη ομορφιά είναι ακριβώς η τελειότερη πραγματοποίηση όλων των πλευρών της ατομικότητας. Τέτοια έργα τέχνης είναι επίσης οι μεγάλοι άνδρες εκείνης της εποχής».

10. «Ο Σωκράτης ήταν ένα υπόδειγμα ηθικών αρετών: σοφία, σεμνότητα, εγκράτεια, μετριοπάθεια, δικαιοσύνη, ανδρεία, σθεναρότητα, σταθερή αίσθηση της νομιμότητας απέναντι στους τυράννους και τον δῆμο [ελλην. στο πρωτότυπο], μακριά από απληστία και αρχομανία. Ήταν ένα ήρεμο, ευσεβές σύμβολο αρετής».

11. «Η μετριοπάθεια που επιδείκνυε στη ζωή του είναι εξίσου δύναμη της συνείδησης· όχι μια αρχή που έχει κατασκευασθεί ή επινοηθεί, αλλά η εναρμόνισή του με τις περιστάσεις· στην παρέα ήταν αβροδίαιτος με τους άλλους. Η αυτοσυγκράτησή του ως προς το κρασί ηχεί καλύτερα στην περιγραφή που μας δίνει ο Πλάτων στο Συμπόσιο· σε μια πολύ χαρακτηριστική σκηνή βλέπουμε τι αποκαλούσε αρετή ο Σωκράτης».

12. «Στον Πλάτωνα εμφανίζεται ο Αλκιβιάδης σε ένα συμπόσιο που οργάνωσε ο Αγάθων με την ευκαιρία μιας νίκης της τραγωδίας του την προηγούμενη ημέρα στις γιορτές. Η συντροφιά είχε πιει πολύ τη δεύτερη ημέρα του συμποσίου. Γι’ αυτό, οι συγκεντρωμένοι φιλοξενούμενοι, μεταξύ των οποίων και ο Σωκράτης, πήραν την απόφαση αυτό το βράδυ, σε αντίθεση με το έθος των ελληνικών συμποσίων, να πιούν ελάχιστα. Ο Αλκιβιάδης που διαπιστώνει ότι βρέθηκε ανάμεσα σε νηφάλιους και πως κανείς δεν είχε την ίδια διάθεση με αυτόν, αναγορεύει τον εαυτό του σε άρχοντα του συμποσίου και προσφέρει στους άλλους το κύπελλο, για να τους φέρει στο ύψος της δικής του μέθης· αλλά για τον Σωκράτη λέει ότι δεν μπορεί να τον καταφέρει, γιατί παραμένει όπως είναι, ακόμη και αν πιει πολύ. Ύστερα, ο Πλάτων βάζει τον άνθρωπο που διηγείται τους λόγους του Συμποσίου να λέει ότι ο Αλκιβιάδης με τους άλλους στο τέλος αποκοιμήθηκαν στον καναπέ· όταν δε ξύπνησε το πρωί, ο Σωκράτης με το κύπελλο στο χέρι συζητούσε ακόμα με τον Αριστοφάνη και τον Αγάθωνα για την κωμωδία και την τραγωδία και για το εάν ένας άνθρωπος μπορεί να είναι συγχρόνως τραγωδοποιός και κωμωδιογράφος. Έπειτα πήγε τη συνηθισμένη ώρα στον δημόσιο τόπο, στο γυμνάσιο, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα, και εκεί φιλοσόφησε όλη την ημέρα όπως πάντα».

13. «Αυτό δεν είναι μετριοπάθεια, που έχει να κάνει με τη λιγότερο πιθανή απόλαυση, ούτε μια σκόπιμη νηφαλιότητα και αυτοστέρηση, αλλά μια δύναμη της συνείδησης, που διατηρεί τον ίδιο τον εαυτό της σε ό,τι της επιβάλλει το σώμα. Από εδώ βλέπουμε πως δεν πρέπει να σκεφτόμαστε τον Σωκράτη ολοσχερώς με τον τρόπο της λιτανείας της ηθικής αρετής».

14. «Σχετικά με ό,τι αποκαλούμε συμπεριφορά ήταν όχι μόνο δίκαιη, αληθινή, ειλικρινής, έντιμη και χωρίς τραχύτητα, αλλά σ’ αυτόν αποτέλεσε κι ένα παράδειγμα της πιο ολοκληρωμένης αττικής ευγένειας. Στον Ξενοφώντα και ιδιαίτερα στον Πλάτωνα τον βλέπουμε να κινείται στις πιο ελεύθερες θέσεις, να έχει μια ανυπόκριτη ομιλητικότητα που είναι πάντοτε συνετή και η οποία, επειδή διακρίνεται για μια εσωτερική καθολικότητα, συγχρόνως καλλιεργεί πάντα τη σωστή, ζωντανή, ελεύθερη σχέση προς τα άτομα και προς την κατάσταση, εντός της οποίας λειτουργεί».

ΠΛΑΤΩΝ: Πρωταγόρας (313a-314c)

[313a] Καὶ ἐγὼ εἶπον μετὰ τοῦτο· Τί οὖν; οἶσθα εἰς οἷόν τινα κίνδυνον ἔρχῃ ὑποθήσων τὴν ψυχήν; ἢ εἰ μὲν τὸ σῶμα ἐπιτρέπειν σε ἔδει τῳ διακινδυνεύοντα ἢ χρηστὸν αὐτὸ γενέσθαι ἢ πονηρόν, πολλὰ ἂν περιεσκέψω εἴτ᾽ ἐπιτρεπτέον εἴτε οὔ, καὶ εἰς συμβουλὴν τούς τε φίλους ἂν παρεκάλεις καὶ τοὺς οἰκείους σκοπούμενος ἡμέρας συχνάς· ὃ δὲ περὶ πλείονος τοῦ σώματος ἡγῇ, τὴν ψυχήν, καὶ ἐν ᾧ πάντ᾽ ἐστὶν τὰ σὰ ἢ εὖ ἢ κακῶς πράττειν, χρηστοῦ ἢ πονηροῦ αὐτοῦ γενομένου, περὶ δὲ τούτου οὔτε τῷ πατρὶ οὔτε τῷ ἀδελφῷ [313b] ἐπεκοινώσω οὔτε ἡμῶν τῶν ἑταίρων οὐδενί, εἴτ᾽ ἐπιτρεπτέον εἴτε καὶ οὐ τῷ ἀφικομένῳ τούτῳ ξένῳ τὴν σὴν ψυχήν, ἀλλ᾽ ἑσπέρας ἀκούσας, ὡς φῄς, ὄρθριος ἥκων περὶ μὲν τούτου οὐδένα λόγον οὐδὲ συμβουλὴν ποιῇ, εἴτε χρὴ ἐπιτρέπειν σαυτὸν αὐτῷ εἴτε μή, ἕτοιμος δ᾽ εἶ ἀναλίσκειν τά τε σαυτοῦ καὶ τὰ τῶν φίλων χρήματα, ὡς ἤδη διεγνωκὼς ὅτι πάντως συνεστέον Πρωταγόρᾳ, ὃν οὔτε γιγνώσκεις, ὡς φῄς, οὔτε [313c] διείλεξαι οὐδεπώποτε, σοφιστὴν δ᾽ ὀνομάζεις, τὸν δὲ σοφιστὴν ὅτι ποτ᾽ ἔστιν φαίνῃ ἀγνοῶν, ᾧ μέλλεις σαυτὸν ἐπιτρέπειν; ― Καὶ ὃς ἀκούσας, Ἔοικεν, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ἐξ ὧν σὺ λέγεις. ― Ἆρ᾽ οὖν, ὦ Ἱππόκρατες, ὁ σοφιστὴς τυγχάνει ὢν ἔμπορός τις ἢ κάπηλος τῶν ἀγωγίμων, ἀφ᾽ ὧν ψυχὴ τρέφεται; φαίνεται γὰρ ἔμοιγε τοιοῦτός τις. ― Τρέφεται δέ, ὦ Σώκρατες, ψυχὴ τίνι; ― Μαθήμασιν δήπου, ἦν δ᾽ ἐγώ. καὶ ὅπως γε μή, ὦ ἑταῖρε, ὁ σοφιστὴς ἐπαινῶν ἃ πωλεῖ ἐξαπατήσῃ ἡμᾶς, ὥσπερ οἱ περὶ τὴν τοῦ σώματος τροφήν, ὁ [313d] ἔμπορός τε καὶ κάπηλος. καὶ γὰρ οὗτοί που ὧν ἄγουσιν ἀγωγίμων οὔτε αὐτοὶ ἴσασιν ὅτι χρηστὸν ἢ πονηρὸν περὶ τὸ σῶμα, ἐπαινοῦσιν δὲ πάντα πωλοῦντες, οὔτε οἱ ὠνούμενοι παρ᾽ αὐτῶν, ἐὰν μή τις τύχῃ γυμναστικὸς ἢ ἰατρὸς ὤν. οὕτω δὲ καὶ οἱ τὰ μαθήματα περιάγοντες κατὰ τὰς πόλεις καὶ πωλοῦντες καὶ καπηλεύοντες τῷ ἀεὶ ἐπιθυμοῦντι ἐπαινοῦσιν μὲν πάντα ἃ πωλοῦσιν, τάχα δ᾽ ἄν τινες, ὦ ἄριστε, καὶ τούτων ἀγνοοῖεν ὧν πωλοῦσιν ὅτι χρηστὸν ἢ πονηρὸν [313e] πρὸς τὴν ψυχήν· ὡς δ᾽ αὕτως καὶ οἱ ὠνούμενοι παρ᾽ αὐτῶν, ἐὰν μή τις τύχῃ περὶ τὴν ψυχὴν αὖ ἰατρικὸς ὤν. εἰ μὲν οὖν σὺ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτων τί χρηστὸν καὶ πονηρόν, ἀσφαλές σοι ὠνεῖσθαι μαθήματα καὶ παρὰ Πρωταγόρου καὶ παρ᾽ ἄλλου ὁτουοῦν· εἰ δὲ μή, ὅρα, ὦ μακάριε, [314a] μὴ περὶ τοῖς φιλτάτοις κυβεύῃς τε καὶ κινδυνεύῃς. καὶ γὰρ δὴ καὶ πολὺ μείζων κίνδυνος ἐν τῇ τῶν μαθημάτων ὠνῇ ἢ ἐν τῇ τῶν σιτίων. σιτία μὲν γὰρ καὶ ποτὰ πριάμενον παρὰ τοῦ καπήλου καὶ ἐμπόρου ἔξεστιν ἐν ἄλλοις ἀγγείοις ἀποφέρειν, καὶ πρὶν δέξασθαι αὐτὰ εἰς τὸ σῶμα πιόντα ἢ φαγόντα, καταθέμενον οἴκαδε ἔξεστιν συμβουλεύσασθαι, παρακαλέσαντα τὸν ἐπαΐοντα, ὅτι τε ἐδεστέον ἢ ποτέον καὶ ὅτι μή, καὶ ὁπόσον καὶ ὁπότε· ὥστε ἐν τῇ ὠνῇ οὐ μέγας ὁ [314b] κίνδυνος. μαθήματα δὲ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ ἀγγείῳ ἀπενεγκεῖν, ἀλλ᾽ ἀνάγκη καταθέντα τὴν τιμὴν τὸ μάθημα ἐν αὐτῇ τῇ ψυχῇ λαβόντα καὶ μαθόντα ἀπιέναι ἢ βεβλαμμένον ἢ ὠφελημένον. ταῦτα οὖν σκοπώμεθα καὶ μετὰ τῶν πρεσβυτέρων ἡμῶν· ἡμεῖς γὰρ ἔτι νέοι ὥστε τοσοῦτον πρᾶγμα διελέσθαι. νῦν μέντοι, ὥσπερ ὡρμήσαμεν, ἴωμεν καὶ ἀκούσωμεν τοῦ ἀνδρός, ἔπειτα ἀκούσαντες καὶ ἄλλοις ἀνακοινωσώμεθα· καὶ γὰρ οὐ μόνος Πρωταγόρας αὐτόθι ἐστίν, [314c] ἀλλὰ καὶ Ἱππίας ὁ Ἠλεῖος —οἶμαι δὲ καὶ Πρόδικον τὸν Κεῖον— καὶ ἄλλοι πολλοὶ καὶ σοφοί.

***

Ενδεχόμενοι κίνδυνοι από τη διδασκαλία των σοφιστών.
[313a] Τότε του είπα κι εγώ: Λοιπόν, ξέρεις άραγε σε τί κίνδυνο πας να εκθέσεις την ψυχή σου; Αν ήταν να εμπιστευτείς σε κάποιον το σώμα σου, ριψοκινδυνεύοντας να γίνει γερό ή άρρωστο, θα γυρόφερνες το πράγμα πολλές φορές στο νου σου —αν πρέπει να το εμπιστευτείς ή όχι— και θα καλούσες τους φίλους και τους συγγενείς σου να σε συμβουλέψουν και θα το στοχαζόσουν μέρες πολλές. Όμως για κείνο που για σένα είναι ανώτερο από το σώμα, την ψυχή, και απ᾽ αυτό κρέμεται η ευτυχία σου ή η δυστυχία σου στο καθετί —ανάλογα αν γίνει γερό ή άρρωστο— γι᾽ αυτό λοιπόν δεν έκανες συζήτηση ούτε με τον πατέρα σου ούτε με τον αδερφό σου [313b] ούτε με κανέναν από εμάς τους φίλους σου· αποβραδίς το έμαθες, όπως λες, τα χαράματα κατέφτασες, κι ούτε κάνεις καμιά συζήτηση ούτε ζητάς συμβουλή πάνω σ᾽ αυτό — αν πρέπει να του εμπιστευτείς τον εαυτό σου ή όχι. Και είσαι πρόθυμος να ξοδέψεις και τα δικά σου και των φίλων σου τα χρήματα, σαν να το ᾽χεις κιόλας πάρει απόφαση ότι οπωσδήποτε πρέπει να μαθητεύσεις κοντά στον Πρωταγόρα — έναν άνθρωπο που, όπως ομολογείς, ούτε τον ξέρεις [313c] ούτε ποτέ ώς τώρα συζήτησες μαζί του· και τον αποκαλείς σοφιστή, βλέπεις όμως ότι δε ξέρεις τί είναι σοφιστής, αυτός δηλαδή που στα χέρια του πας να εμπιστευτείς τον εαυτό σου.
Άκουσε αυτός τα λόγια μου και είπε: Από τα λεγόμενά σου αυτό βγαίνει, Σωκράτη.
Λοιπόν, Ιπποκράτη, μήπως ο σοφιστής τυχαίνει να είναι κάτι σαν μεγαλέμπορος ή μικρέμπορος τροφίμων που τρέφουν την ψυχή; γιατί εμένα μια τέτοια εντύπωση μου δίνει.
Και με τί τρέφεται η ψυχή, Σωκράτη;
Με τί άλλο, είπα εγώ, με μαθήματα. Και μη μας γελάσει ο σοφιστής, φίλε μου, παινεύοντας την πραμάτεια του, όπως κάνουν αυτοί που έχουν να κάνουν με τις τροφές του σώματος, [313d] ο μεγαλέμπορος κι ο μικρέμπορος. Γιατί βέβαια κι αυτοί ούτε οι ίδιοι τους ξέρουν τί είναι ωφέλιμο και τί βλαβερό για το σώμα από τα φορτία που μεταφέρουν —κι όμως επαινούν όλα τα εμπορεύματά τους— ούτε οι πελάτες τους, εκτός αν τύχει και είναι κάποιος γυμναστής ή γιατρός. Ολόιδια κι αυτοί που σέρνουν μαζί τους τα μαθήματα από πόλη σε πόλη και τα πουλούν χοντρικά και λιανικά σ᾽ όποιον τα λαχταρά· παινεύουν βέβαια όλα όσα πουλούν, μπορεί όμως μερικοί, καλέ μου φίλε, να μη ξέρουν ποιό από τα όσα πουλούν είναι ωφέλιμο και ποιό βλαβερό [313e] για την ψυχή· το ίδιο κι οι πελάτες τους, εκτός πάλι αν τύχει κάποιος απ᾽ αυτούς να καταπιάστηκε με την υγεία της ψυχής. Λοιπόν, αν εσύ τυχαίνει να ᾽χεις ξεκαθαρισμένο ποιό απ᾽ αυτά είναι ωφέλιμο και ποιό βλαβερό, μπορείς άφοβα ν᾽ αγοράζεις μαθήματα και από τον Πρωταγόρα και απ᾽ όποιον άλλο· αλλιώς, πρόσεχε, ευλογημένε, [314a] μήπως παίζεις στα ζάρια ό,τι πολυτιμότερο έχεις, και το βάζεις σε κίνδυνο. Γιατί, εδώ που τα λέμε, είναι πολύ πιο μεγάλος ο κίνδυνος, όταν αγοράζεις μαθήματα απ᾽ ό,τι τρόφιμα. Γιατί, όταν αγοράσεις τρόφιμα και ποτά από τον μικρέμπορο και το μεγαλέμπορο, μπορείς να τα μεταφέρεις σε ξεχωριστά αγγεία και, πριν τα βάλεις στο σώμα σου τρώγοντας ή πίνοντάς τα, μπορείς να τ᾽ αποθηκέψεις στο σπίτι σου και να καλέσεις τον ειδικό να σου δώσει συμβουλή — τί τρώγεται ή τί πίνεται, και τί όχι, σε ποιά ποσότητα και πότε· έτσι, με το να τ᾽ αγοράσεις δεν κινδυνεύεις πολύ. [314b] Τα μαθήματα όμως δεν μπορείς να τα μεταφέρεις σε ξεχωριστό αγγείο· δε γίνεται αλλιώς: με το που πλήρωσες την αξία τους, δέχεσαι στην ίδια την ψυχή σου το μάθημα, το μαθαίνεις και γυρνάς στο σπίτι σου· η ωφέλεια ή η ζημιά έχει γίνει. Αυτά λοιπόν ας τα εξετάσουμε και με τους πιο ηλικιωμένους από μας· γιατί εμείς είμαστε ακόμη πολύ νέοι, για να λύσουμε ζήτημα τόσο σπουδαίο. Για την ώρα, μια και το πήραμε απόφαση, πάμε ν᾽ ακούσουμε τον άνθρωπο· τον ακούμε, και κατόπι το συζητούμε και με άλλους. Γιατί δε βρίσκεται μόνο ο Πρωταγόρας στην πόλη μας, [314c] αλλά και ο Ιππίας ο Ηλείος· σαν ν᾽ άκουσα ότι κι ο Πρόδικος ο Κείος και άλλοι, πολλοί και σοφοί.