Η ψυχή του ανθρώπου είναι το κύριο αντικείμενο έρευνας. Και, κατ’ αυτό, τα επίπεδα της ψυχής είναι τρία: Η επιθυμία, η θέληση και η σκέψη. Κάθε επίπεδο πρέπει να χαρακτηρίζεται από επίσης τρεις ιδιότητες: Μετριοπάθεια, θάρρος και φρόνηση. Χρέος κάθε ανθρώπου είναι η ευλάβεια και η δικαιοσύνη, που εκφράζονται με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων προς τους γονείς και τους θεούς. Υπέρτατο καλό είναι η καθαρή γνώση των αιώνιων μορφών και νόμων. Και ανώτατο καλό είναι η δύναμη να αγαπάς την αλήθεια και να κάνεις τα πάντα γι’ αυτήν. Αυτός, που αγαπά την αλήθεια, δεν ενδιαφέρεται να ανταποδώσει το κακό που του έγινε. Τετρακόσια χρόνια αργότερα, την ίδια θέση αλλά με άλλα λόγια θα διατύπωνε αντιγράφοντάς τον κι ο Ιησούς Χριστός.
Όσο, όμως, ο Πλάτων γερνούσε, τόσο πιο απόλυτος γινόταν. Άρχισε να απορρίπτει εκείνους από τους θεούς, που δεν του φαίνονταν και τόσο υπηρέτες της αλήθειας. Έφτασε να απορρίπτει ακόμα και τον Όμηρο, να αντιμάχεται κάθε νεωτερισμό. Στα βαθιά του γεράματα, εκείνο που τον έκανε να λατρεύει την ομορφιά, ήταν η συμμετρία. Οι απόψεις του για το πώς θα φτάναμε στην τέλεια πολιτεία έκαναν κάποιους ερευνητές να διατυπώσουν την άποψη ότι καλύτερα για τον ίδιο και για την υστεροφημία του θα ήταν να είχε πεθάνει νωρίτερα!…
Μια κοινωνία χωρίς διαφθορά, χωρίς φτώχεια, χωρίς τυράννους και χωρίς πολέμους ονειρευόταν ο Πλάτωνας για τις μέλλουσες γενεές και ανακάλυψε τον χειρότερο τρόπο για να οδηγηθεί εκεί. Ως γνήσιος αριστοκράτης από ευγενική γενιά, ανατρίχιαζε στην ιδέα ότι η εξουσία γινόταν αντικείμενο διαμάχης ανάμεσα στην αριστοκρατία του πλούτου και στη δημοκρατία. Θεωρούσε εξίσου βλαβερούς τους πλουτοκράτες και τους δημοκράτες κι έγραψε ολόκληρες πραγματείες εναντίον τους. Η λύση του ήταν ριζική και οριστική.
Πρώτη επιλογή ήταν να βρεθεί ένας καλός βασιλιάς, ένας άνδρας πρόθυμος να δεχτεί και να εφαρμόσει όλους τους καλούς νόμους, που θα του πρότεινε ένας σοφός νομοθέτης. Στη συνέχεια, θα έπρεπε να απομακρυνθούν από την πολιτεία όλοι οι ενήλικοι, εκτός από τους δασκάλους και τους άνδρες των σωμάτων ασφαλείας, καθώς η ησυχία, τάξη και ασφάλεια είναι οι ιδανικές συνθήκες για να ανθίσει η νέα τάξη πραγμάτων. Στη νέα πολιτεία, δε θα υπάρχουν δούλοι και οι άνδρες θα έχουν ακριβώς τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με τις γυναίκες. Αργότερα, στις τροποποιήσεις που επέφερε στις αρχικές του προτάσεις, η δουλεία επανήλθε ως αναγκαίο κακό.
Από την ώρα που θα γεννηθούν κι ως τα είκοσί τους χρόνια, όλοι (αγόρια και κορίτσια) υπόκεινται σε υποχρεωτική εκπαίδευση, που περιλαμβάνει κυρίως το μάθημα της υπακοής στους γονείς και στις αποφάσεις της πολιτείας. Στα είκοσι, όλοι και όλες περνούν από τεστ σωματικής, διανοητικής και ηθικής κατάστασης. Όσοι απορρίπτονται, προορίζονται να γίνουν έμποροι, εργάτες κι αγρότες με ατομική περιουσία ικανή να τους συντηρεί. Όσοι πετυχαίνουν, έχουν μπροστά τους άλλα δέκα χρόνια εκπαίδευσης. Στα τριάντα τους, όλοι και όλες περνούν από δεύτερο τεστ. Όσοι απορρίπτονται, πάνε στον στρατό, απαγορεύεται να έχουν περιουσία και γίνονται τρόφιμοι της πολιτείας, την οποία υπηρετούν σ’ όλη τους τη ζωή. Για τους επιτυχόντες υπάρχει ακόμα μια πενταετία εκπαίδευσης στη θεία φιλοσοφία: Σ’ όλες δηλαδή τις επιστήμες, από τα μαθηματικά ως την πολιτική. Στα 35, ώριμοι πια, είναι έτοιμοι να ριχτούν στη βιοπάλη. Για δεκαπέντε χρόνια. Στα 50, όσοι έχουν καταφέρει να επιζήσουν, μπαίνουν χωρίς εξετάσεις στην ιθύνουσα τάξη και παίρνουν στα χέρια τους την εξουσία με τον όρο ότι δε θα έχουν καθόλου περιουσία.
Σ’ αυτό το τρελό, για την εποχή μας, σύστημα, ο εξουσιαζόμενος λαός έχει το χρήμα, ο στρατός τα όπλα και η αριστοκρατία του πνεύματος και της επιστήμης την εξουσία αλλά χωρίς περιουσία. Μόλις φτάσουμε στην πρώτη πλήρη ανάπτυξη της νέας κοινωνίας, καταργούνται αυτόματα βασιλιάς και νόμοι. Τα πάντα διοικούνται από την ιθύνουσα τάξη και αντιμετωπίζονται με βάση τα πραγματικά δεδομένα κι όχι με αυτά που ο νόμος ορίζει.
Παρ’ όλα αυτά, γενικοί νόμοι εξακολουθούν να υπάρχουν. Ένας από αυτούς ορίζει ότι ο γάμος δεν είναι παρά μια ακόμα κρατική υπόθεση:
Οι καλύτεροι πρέπει να παντρεύονται με τις καλύτερες και οι κατώτεροι με τις κατώτερες. Η ανατροφή των νέων είναι καθαρά υπόθεση του κράτους, που παρέχει σε όλους ίσες ευκαιρίες, έχει την Παιδεία υπό έλεγχο και επιβάλλει έλεγχο σε όλες τις δημοσιεύσεις. Υπάρχει με άλλα λόγια πλήρης εξίσωση των δύο φύλων και ευγονική. Και λογοκρισία εντελώς ασυμβίβαστη με τη νοοτροπία των ανθρώπων που, ενάμισι αιώνα νωρίτερα, είχαν εφεύρει τη Δημοκρατία.
Στις τροποποιήσεις που επέφερε αργότερα στο μοντέλο του, εισηγήθηκε να ορίζεται από το κράτος, ποιοι θεοί θα λατρεύονται και ποιοι όχι. Όποιος θα είχε αντίρρηση, θα δεχόταν τις συνέπειες. Κι αν εξακολουθούσε να επιμένει, θα θανατωνόταν. Κι αυτό το αόρατο κράτος του ζόφου θα φρόντιζε, ώστε να μη γίνεται από τους πολίτες κατάχρηση της ελευθερίας. Είναι το αιώνιο άλλοθι που ο σοφός Πλάτων πρόσφερε στους δικτάτορες όλων των κατοπινών αιώνων.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου