Η Ιατρική του Μέγα Ιπποκράτη

O πατέρας της Ιατρικής Μέγας Ιπποκράτης, πρώτος περιέγραψε τον ανθρώπινο οργανισμό σαν ένα ολιστικό συνδυασμό Σώματος και Νου, σε αρμονία με τα πέντε στοιχεία του φυσικού κόσμου. Οι πρώτοι ιατροί και θεραπευτές ασχολήθηκαν με βότανα, τροφές, νερό, νηστεία, ήπιες θεραπείες που δεν επισκιάζουν τις θεραπευτικές δυνάμεις του ίδιου του σώματος. Με την παρακμή όμως του αρχαιοελληνικού κόσμου τα θαυμάσια φυσικοπαθητικά, θεραπευτικά και προληπτικά μέσα του Ιπποκράτη παραγκωνίστηκαν.

 

Σε ό,τι αφορά την θεραπευτική, σύμφωνα με την Ιπποκρατική αντίληψη αυτή πρέπει να αποβλέπει στην ενίσχυση της ιαματικής δύναμης της φύσης. Ο Ιπποκράτης ανέφερε ρητά ότι «τα φάρμακα πρέπει να ωφελούν ή τουλάχιστον να μη βλάπτουν«. Επιπλέον ήταν απρόθυμος να χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή που μπορούσε να αποδειχθεί εσφαλμένη. Η εναντίωση του στην πολυφαρμακία πιστοποιείται κι από τις φράσεις του: «Πολλές φορές το καλύτερο φάρμακο είναι το κανένα φάρμακο», «η τροφή σου το φάρμακο σου» καθώς και το «Αφησε την τροφή να είναι το φάρμακο κι όχι το φάρμακο να είναι η τροφή» έλεγε ακόμη ότι η όποια ασθένεια που εμφανίζεται στο ανθρώπινο σώμα πηγάζει από κάθε είδους ανισορροπία.

 

Ο διδάσκαλος του Ιπποκράτη υπήρξε ο μεγάλος Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης.

 

Ο Αλκµαίων ο Κροτωνιάτης, ήταν γιος του Πειρίθου και πιθανόν (αμφισβητείται έντονα) μαθητής του Πυθαγόρα. Η περίοδος της μεγάλης ακμής του συμπίπτει µε το τέλος του 6ου και τις αρχές του 5ου αιώνα π.κ.ε. στην περιοχή της Κάτω Ιταλίας. Ο Αλκμαίων είναι ο πρώτος που αναγνώρισε τον εγκέφαλο ως κεντρικό όργανο με το οποίο συνδέονται όλες οι αισθήσεις. Είπε πως η «ορατή» διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και στα ζώα είναι πως ο άνθρωπος κατανοεί μέσω του εγκεφάλου, ενώ τα ζώα απλώς αισθάνονται, δεν συναισθάνονται.

 

Ο Αλκμαίων, ως έμπειρος φυσιολόγος κι ερευνητής κατάλαβε την τεράστια σημασία του εγκεφάλου ως «ηγεµονικό» κεντρικό όργανο και ύστερα από ανατομικές μελέτες ανακάλυψε τα αισθητήρια νεύρα του που τα ονόμασε «πόρους » (αγγεία). Συγκεκριμένα, ο Αλκμαίων, λέγει πως µε τους «πόρους» ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τις πληροφορίες που δίνουν οι αισθήσεις και έτσι δημιουργείται η νόηση, που στηρίζεται, στην μάθηση, στην φαντασία, στην μνήμη και στην κρίση, «άπασας δε τα αισθήσεις συντηρείσθε πως προς τον εγκέφαλον».

 

Από τα χρόνια του Ιπποκράτη και του δασκάλου του Αλκμαίων, είναι γνωστό ότι η τροφή είναι η πηγή σημαντικών προβλημάτων υγείας και ότι η σωστή επιλογή της μπορεί να είναι η λύση σε πολλά από αυτά. Ο γιατρός Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης δάσκαλος του Ιπποκράτη ασχολήθηκε με την ανατομία και την φυσιολογία και διατυπώνει τις αντιλήψεις του για το σθένος και την ασθένεια, που υιοθέτησε κι ο Ιπποκράτης ως εξής:

 

«Εκείνο που διατηρεί την υγεία είναι η ισομερής κατανομή και ακριβής μείξις μέσα στο σώμα των δυνάμεων (ισονομία) του ξηρού, του υγρού, του κρύου, του γλυκού, του πικρού, του ξινού και του αλμυρού. Την ασθένεια την προκαλεί η επικράτηση του ενός, (μοναρχία). Η θεραπεία επιτυγχάνεται με την αποκατάσταση της διαταραχθείσης ισορροπίας, με την μέθοδο της αντίθετης από την πλεονάζουσα δύναμη».

 

Η ακριβής μείξις, η ισονομία, η συμμετρία, η αρμονία, βρίσκονται επίσης στην βάση θεραπευτικής του Ιπποκράτη.

 

«Μέσα στον άνθρωπο υπάρχει το πικρό, το αλμυρό, το γλυκό, το ξινό, το στυφό και το άνοστο. Τα συστατικά αυτά όταν αναμειγνύονται και ενώνονται μεταξύ τους, ούτε φαίνονται ούτε βλάπτουν τον άνθρωπο. Όταν όμως κάποιο απ΄ όλα διαχωριστεί και μείνει μόνο του τότε φαίνεται να προκαλεί βλάβη». Αναφέρει ο Ιπποκράτης.

 

Η διατροφή είναι η αποτελεσματικότερη θεραπεία.

 

Ο Ιπποκράτης παρατήρησε ότι όσοι ήταν υπέρβαροι στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους έτειναν να πεθαίνουν πιο γρήγορα από εκείνους που ήταν λεπτότεροι και αναγνώρισε ότι όταν οι άνθρωποι κατανάλωναν κυρίως φρέσκες τροφές με βάση τα φυτά, ανέπτυσσαν λιγότερες ασθένειες. Η πρωταρχική μορφή θεραπείας ήταν συνήθως η βελτίωση της διατροφής ενός ασθενή. Έχεις ακούσει ιατρό της συστημικής ιατρικής να μιλάει για διατροφή; Όχι. Γιατί δεν γνωρίζει.
 

Οποίο και αν είναι το μοτίβο διατροφής που ακολουθείς, αν είναι βασισμένο σε μη επεξεργασμένες τροφές, σε φυτά διαφόρων χρωμάτων και σε καθόλου επεξεργασμένη ζάχαρη, αλάτι, αλεύρι, είναι πιθανότερο να παραμείνεις υγιείς και να ζήσεις περισσότερο και καλύτερα. Η σύνδεση ανάμεσα στην διατροφή και την υγεία έχει να κάνει με την επιγενετική, την μελέτη του πώς ο τρόπος ζωής και το περιβάλλον επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων. Οι επεξεργασμένες τροφές, αλλά και τα τεχνητά συντηρητικά, ενεργοποιούν γονίδια που προκαλούν ασθένειες.

 

ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ.
 

Ο Ιπποκράτης ανέφερε κυρίως πως οτιδήποτε βρίσκεται σε υπερβολή είναι αντίθετο στην φύση. Αναγνώρισε ότι η ίδια θεραπεία που μπορούσε να θεραπεύσει σε μια συγκεκριμένη δόση, να βλάψει σε μεγαλύτερη. Για παράδειγμα, εκείνος σύστηνε κρασί ως μέρος της υγιεινής διατροφής και για να καταπολεμήσει τον πόνο κατά την γέννα. Αλλά παρατήρησε επίσης ότι οι ασθενείς του εμφάνιζαν ουρική νόσο, όταν έπιναν υπερβολικά μεγάλες ποσότητες. Όταν τους έπειθε να μετριάσουν τις ποσότητες, η φλεγμονώδης ασθένεια εξαφανιζόταν. Σήμερα οι περισσότεροι έχουν γαλουχηθεί να προτιμούν τα καλά πράγματα στις μέγιστες δόσεις. Αλλά η γυμναστική, το νερό, η διασκέδαση, τα συμπληρώματα και ο ύπνος αποδεικνύονται όλα βλαβερά, αν το παρακάνεις. Ακόμα και το πολύ κάλε θα αποδειχθεί βλαβερό, επειδή εμποδίζει τον θυρεοειδή να απορροφήσει το ιώδιο που χρειάζεται.

 

Το να μην κάνεις τίποτα επίσης μπορεί να αποδειχθεί επίσης αποτελεσματική θεραπεία.
 

Τον καιρό που ζούσε ο Ιπποκράτης, πολλοί ήταν οι επιτήδειοι που έπειθαν τους ασθενείς να υποβληθούν σε επικίνδυνες, αχρείαστες και ακριβές διαδικασίες. Αλλά ο Ιπποκράτης δίδασκε ότι εκτός κι αν υπήρχαν πραγματικά αποδεδειγμένα δεδομένα πως πράγματι μια θεραπεία ήταν χρήσιμη, δεν θα έπρεπε να την ακολουθούν. Στην εποχή της συστημικής ιατρικής, είναι πιο δύσκολο από ποτέ οι γιατροί να μη σου γράψουν εξετάσεις, διαδικασίες και φάρμακα, που αρκετές φορές αποδεικνύονται άχρηστα. Κάποιες φορές, το καλύτερο διαγνωστικό εργαλείο που έχουμε είναι ο Χρόνος. Αν δεν ξέρεις τι να κάνεις, είναι καλύτερο να μην βιαστείς να κάνεις οτιδήποτε σκεφτείς. Οι γιατροί έχουν την τάση να υποβάλλουν συνεχώς σε τεστ και διαδικασίες που κάποτε επιβαρύνουν, αντί να θεραπεύουν. Η ουσία βρίσκεται κάπου στην μέση.

 

Το σπουδαιότερο όλων. Η ΠΡΟΛΗΨΗ.

 

Πρόληψη είναι η προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι αιτίες που γεννούν και αναπαράγουν ένα πρόβλημα ώστε να μειωθεί η επανεμφάνισή του.

 

Δίνει έμφαση σε ένα σύνολο δομημένων ενεργειών που καθιστούν το άτομο ικανό να μειώσει ή και να αποφύγει ακόμη μια μελλοντική εξαρτητική συμπεριφορά. Εστιάζει κυρίως σε ομάδες ή πληθυσμούς που δεν έχουν υιοθετήσει εξαρτητικές συμπεριφορές. Η δράση της απευθύνεται στο σύνολο του πληθυσμού καθώς το ζητούμενο της είναι να φωτίσει τις ικανότητες, δυνατότητες και δεξιότητες του κάθε ατόμου ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση, βελτιώνοντας τις διαπροσωπικές του σχέσεις και ενδυναμώνοντας την υγεία και ισορροπία του, ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις των γεγονότων της ζωής και τις αλλαγές, δημιουργώντας τις συνθήκες που προάγουν υγιείς συμπεριφορές και τρόπους ζωής.

 

Η Ιπποκρατική μεθοδολογία έχει τρεις θεμελιώδεις αρχές: την κλινική παρατήρηση, την εμπειρία και τον ορθολογισμό. Και στηρίζεται στην νοσολογική τριαδική αρχή: άρρωστος, αρρώστια και ιατρός. Στο σώμα ενυπάρχει μία ιδιαίτερη ζωική δύναμη, η ΦΥΣΙΣ. Από αυτή την ΔΥΝΑΜΗ εξαρτάται η συντήρηση, η ανάπτυξη, αλλά και η θεραπεία του σώματος και η επαναφορά του από την παθολογική κατάσταση στην φυσιολογική. Γι’ το σκοπό αυτό, ο Ιπποκράτης πίστευε ότι η ανάπαυση είναι κεφαλαιώδους σημασίας.

 

Το σώμα περιέχει τέσσερις χυμούς: το αίμα, το φλέγμα, την κίτρινη και την μαύρη χολή. Η ισορροπία της αναλογίας των χυμών συντηρεί την υγεία («ευκρασία»), ενώ η διαταραχή της («δυσκρασία») προκαλεί τις αρρώστιες. Η σωστή αναλογία των χυμών χαρακτηρίζεται με τον όρο «κράσις».

 

Τα Ιπποκρατικά κείμενα αναφέρονται διεξοδικά στην κλινική σημειολογία, την διαγνωστική, την πρόληψη και την πρόγνωση. Τα κλινικά σημεία, τα συμπτώματα και μερικά από τα σύνδρομα, που περιγράφονται μέσα σ’ αυτά, αποτέλεσαν την βάση για την κλινική εξέταση των αρρώστων.

 

Μία σημαντική έννοια στον τομέα της Ιπποκρατικής ιατρικής είναι η «κρίσις», δηλαδή η στιγμή στην εξέλιξη της νόσου κατά την οποία είτε θα επικρατήσει η ασθένεια και ο ασθενής θα υποκύψει στο θάνατο, ή θα συμβεί το αντίθετο και ο ασθενής θα ανακάμψει. Μετά από μία κρίση, μπορεί να ακολουθήσει μία υποτροπή και στην συνέχεια μία άλλη αποφασιστική κρίση. Σύμφωνα μ’ αυτό, οι κρίσεις τείνουν να συμβαίνουν στις «κρίσιμες μέρες», οι οποίες είναι ένας συγκεκριμένος χρόνος μετά την έναρξη της θεραπείας. Αν μία κρίση σημειωθεί σε μέρα πέραν των κρίσιμων ημερών, τότε θα πρέπει να αναμένεται μία υποτροπή. Ο Γαληνός πίστευε ότι η ιδέα αυτή άρχισε με τον Ιπποκράτη, αν και είναι πιθανό να είναι προγενέστερη.

 

Οι Ιπποκρατικοί φρονούν ότι η κλινική εξέταση πρέπει να είναι εξονυχιστική και να επαναλαμβάνεται συχνά, γιατί οι αρρώστιες δεν είναι στατικές, αλλά εξελισσόμενες κατά φάσεις, η τελευταία από τις οποίες προκαθορίζει και την έκβασή τους («λύσις» ή «κρίσις» της νόσου). Η διάγνωση γινόταν μετά από εξαντλητική εξέταση του αρρώστου, με κριτήρια που θυμίζουν κλινικές εξετάσεις των καιρών μας. Μερικά από τα Ιπποκρατικά κλινικά σημεία, όπως το «Ιπποκράτειον προσωπείον» (η όψη, δηλαδή, του ετοιμοθάνατου), οι «Ιπποκρατικοί δάκτυλοι» (η πληκτροδακτυλία που διαπιστώνεται συχνά σε καρδιοπνευμονικά σύνδρομα και σε συγγενείς καρδιοπάθειες), και η Ιπποκράτειος σείσις (που συνοδεύει κατά κανόνα το θωρακικό εμπύημα) είναι κλασικά ακόμη και στην σύγχρονη ιατρική βιβλιογραφία. Ωστόσο, επειδή οι κλινικές διαγνωστικές δυνατότητες ήταν περιορισμένες, το ενδιαφέρον της Ιπποκρατικής ιατρικής επικεντρώθηκε κυρίως στην πρόληψη και την πρόγνωση, που βασιζόταν σε διάφορα κλινικά σημεία, όπως η ανισοκορία, οι ψυχροί ιδρώτες και το καθολικό οίδημα.

 

Στην εποχή του Ιπποκράτη, η φαρμακευτική ΦΥΣΙΚΗ θεραπεία ήταν εξαιρετικά ανεπτυγμένη, γι’ αυτό και η Ιπποκρατική ιατρική δεν επιχειρεί συστηματική ταξινόμηση των νόσων –αφού, άλλωστε, έδινε μεγαλύτερη προσοχή στον άρρωστο, παρά στην αρρώστια- αλλά τις ταξινομεί με βάση την συμπτωματολογία. Έτσι ο Ιπποκράτης διέκρινε τις νόσους σε οξείες και χρόνιες (ανάλογα με την κλινική διαδρομή) και σε επιδημικές, ενδημικές και σποραδικές (ανάλογα με την κατανομή). Επίσης χρησιμοποίησε όρους όπως «έξαρση», «υποτροπή», «ανάλυση», «κρίση», «παροξυσμός», «κορύφωση» και «ανάρρωση». Ανάμεσα από τις αξιόλογες κλινικές περιγραφές ξεχωρίζουν οι αναφερόμενες στην επιληψία, στον τέτανο και σε ορισμένα πνευμονικά νοσήματα.

 

Η θεραπευτική, σύμφωνα με τις Ιπποκρατικές αντιλήψεις, αποβλέπει στην ενίσχυση της ιαματικής δύναμης της ΦΥΣΙΣ («νούσων φύσιες ιητροί»). Ειδικότερα, οι φαρμακευτικές αντιλήψεις συνοψίζονται μέσα στην επιγραμματική φράση «ασκείν περί τα νουσήματα δύο, ωφελέειν ή μη βλάπτειν». Ο Ιπποκράτης, δηλαδή, αναφέρει ρητά, ότι τα φάρμακα πρέπει να ωφελούν ή τουλάχιστον να μην βλάπτουν. Επιπλέον ήταν απρόθυμος να χορηγήσει φάρμακα και να συμμετάσχει σε εξειδικευμένη θεραπεία που θα μπορούσε να αποδειχθεί εσφαλμένη. Αντιθέτως, προτιμούσε μία γενικευμένη θεραπεία. Η εναντίωσή του στην πολυφαρμακία πιστοποιείται και από την φράση του «πολλές φορές το καλύτερο φάρμακο είναι το κανένα φάρμακο». Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, λογικά, χρησιμοποιούσε ισχυρά φάρμακα.

 

Η Ιπποκρατική χειρουργική δεν υστέρησε απέναντι στην κλινική νοσολογία, με τις εξαιρετικά ανεπτυγμένες ανατομικές γνώσεις. Η φράση «οκόσα φάρμακα ουκ ιήται σίδηρος ιήται» είναι προφητική, ακόμη και για την σημερινή εποχή. Από τις χειρουργικές ειδικότητες πιο ανεπτυγμένη ήταν η ορθοπεδική. Οι Ιπποκρατικοί χειρουργοί μπορούσαν να ανατάξουν εξαρθρήματα και κατάγματα και να παροχετεύουν αποστήματα. Επίσης διενεργούσαν ανατρήσεις του κρανίου, παρακεντήσεις του θώρακος και της κοιλιάς, νεφροτομές σε νεφρολιθιάσεις και εκτελούσαν ακρωτηριασμούς σε περιπτώσεις γάγγραινας των άκρων. Η αφαίρεση λίθων της ουροδόχου κύστης απαγορευόταν στους χειρουργούς, που στην διάρκεια των εγχειρήσεων χρησιμοποιούσαν διάφορα αντισηπτικά και αιμοστατικά μέσα. Οι διδασκαλίες του Ιπποκράτη παραμένουν αντικείμενο των σημερινών μελετών στην πνευμονική ιατρική και χειρουργική μέχρι σήμερα.

 

Η Ιπποκρατική ιατρική ξεχώριζε για τον αυστηρό επαγγελματισμό της, την πειθαρχία και την αυστηρή πρακτική. Στο έργο του με τίτλο «Περί των εν τη Κεφαλή Τραυμάτων», ο Ιπποκράτης περιγράφει μία εγχείρηση στην οποία αφαιρείται ένα μέρος από το κόκαλο του κρανίου. Ένα άλλο έργο του, το «Κατ’ Ιατρείον», μπορεί να θεωρηθεί περιγραφή ενός σύγχρονου ολόφωτου χειρουργείου. Ο Ιπποκράτης περιγράφει πώς πρέπει να χρησιμοποιείται το φυσικό και τεχνητό φως, πώς πρέπει να ετοιμάζεται ο άρρωστος, να αποστειρώνονται τα εργαλεία και τα άλλα αντικείμενα που έχουν σχέση με την εγχείρηση. Κατά συνέπεια, ο Ιπποκρατικός γιατρός έδινε ιδιαίτερη προσοχή σε όλες τις πτυχές της δουλειάς του: ακολουθούσε λεπτομερείς προδιαγραφές για τον φωτισμό, το προσωπικό, τα όργανα, την στάση του ασθενούς και τις τεχνικές που πρέπει ν’ ακολουθούνται σ’ ένα χειρουργείο. Διατηρούσε ακόμη και τα νύχια του σε συγκεκριμένο μήκος.

Ο Ιπποκράτης ήταν γνωστός ως «Μέγας Ιπποκράτης».

 

Το γεγονός ότι η Ιπποκρατική ιατρική άνθησε κατά την περίοδο του Χρυσού Αιώνα του Περικλή δεν αποτελεί τυχαίο ή συμπτωματικό γεγονός. Προάγγελοι του Ιπποκράτη, εκτός από τον Ασκληπιό και την ιερατική ιατρική των Ασκληπιείων, ήταν η Φυσική Ιατρική και η Ιωνική φιλοσοφία.

Στην Αρχαία Ελλάδα υπήρχαν δύο ιατρικές σχολές ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης των νόσων. Η Ιατρική Σχολή της Κνίδου επικεντρώθηκε στην διάγνωση. Όμως η ιατρική κατά την εποχή του Ιπποκράτη δεν ήξερε σχεδόν τίποτα για την ανθρώπινη ανατομία και φυσιολογία, λόγω του ελληνικού ταμπού που απαγόρευε τον τεμαχισμό των ανθρώπων. Κατά συνέπεια, η σχολή της Κνίδου απέτυχε στην διάγνωση ασθενειών από μία σειρά συμπτωμάτων. Αντιθέτως, η Ιπποκρατική σχολή ή Σχολή της Κω είχε ως επίκεντρό της την φροντίδα του ασθενούς και την πρόγνωση. Ηταν πιο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση ασθενειών και άνοιξε το δρόμο για την μεγάλη ανάπτυξη στην κλινική πρακτική. Για παράδειγμα, οι ασθενείς που έπασχαν από αιμορροΐδες υποβλήθηκαν σε θεραπεία από τους Ιπποκρατικούς γιατρούς με πολύ προχωρημένους τρόπους.

 

Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που θεμελίωσε την επιστημονική ιατρική, όπως βεβαιώνει και ο Γαληνός («πρώτος εξήνεγκε την τελείαν παρ’ Ελλησι ιατρικήν», xiv 676). Τα έργα του είναι προϊόντα έξοχης παρατήρησης, εμπειρίας και σπάνιου ορθολογισμού.

 

Κατά τον Ιπποκράτη και τους Ιπποκρατικούς, ο γιατρός οφείλει να απορρίπτει κάθε είδους δεισιδαιμονία, να είναι καθαρός στο σώμα και αχώριστος της ηθικής. Η ζωή του πρέπει να είναι σεμνή και γεμάτη σιγή και ο ίδιος να είναι φιλόσοφος. Δίκαια, λοιπόν, ο Αντράλ είδε στους Ιπποκρατικούς, ανθρώπους στερημένους από την σύγχρονη τεχνολογία της παρατήρησης να δρουν με την πνευματική τους δύναμη και μόνον και να οδηγούνται στις ίδιες αλήθειες ή ιδέες, στις οποίες οδηγούνται σήμερα οι επιστήμονες με την αργή και επίπονη εργασία της ανάλυσης και της παρατήρησης.

 

Για τον Γαληνό ο Ιπποκράτης είναι «Θείος», μέγιστος των γιατρών και πρώτος των φιλοσόφων.
 

Δεν περιορίστηκε στον απλό εμπειρισμό, αλλά τον ένωσε με την διάνοια, προκειμένου να γνωρίσει την Φύση. Ο Γαληνός περιγράφει τον Ιπποκράτη και παραμένει ταυτόχρονα ο συνδετικός κρίκος για την διάδοση της διδασκαλίας του Ιπποκράτη, καθώς μετέφερε το ενδιαφέρον του σε μεταγενέστερους γιατρούς. Έτσι, με την αντιγραφή των κειμένων του οι ιδέες του Ιπποκράτη επιβίωσαν κατά την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τις κληρονόμησαν οι γιατροί της Αναγέννησης ενώ κατά τον Μεσαίωνα τις μεθόδους του Ιπποκράτη υιοθέτησαν και οι Άραβες. Η Ιπποκρατική Συλλογή έγινε το θεμέλιο γύρω από το οποίο καταγράφηκε η εμπειρία της ιατρικής, προκειμένου να χτιστεί το σύγχρονο οικοδόμημα της ιατρικής.

 

Το πρωτοποριακό έργο του Ιπποκράτη επηρέασε θετικά, όχι μόνο την γενική ιατρική, αλλά όλες τις παθολογικές και όλες τις χειρουργικές ειδικότητες. Επιπλέον, αξίζει να επισημανθεί η προβλεπτική του ικανότητα. Ο Ιπποκράτης επέκτεινε τις κλινικές παρατηρήσεις στο οικογενειακό ιστορικό και στο περιβάλλον. Αυτό το γεγονός αποτυπώνεται, με συγκεκριμένα παραδείγματα, μέσα σε δύο πραγματείες του. Το ένα είναι ότι οι έννοιες του περιβάλλοντος («Περί αέρων, υδάτων, τόπων») και της κληρονομικότητας («Περί ιερής νόσου») είναι ισοδύναμες μέσα στα Ιπποκρατικά κείμενα, γεγονός που παραδέχονται οι σύγχρονες ιατροβιολογικές έρευνες. Το άλλο είναι ότι οι ανθυγιεινές συνθήκες ζωής, η ακατάλληλη διατροφή, οι διαιτητικές παρεκτροπές και η καταστροφή του περιβάλλοντος, που κατά κόρον επισημάνθηκαν πρώτα από τον Ιπποκράτη («ηγεμονικότατον απάντων η Φύσις»), αποτελούν μερικά από τα απειλητικότερα υγειονομικά προβλήματα της σημερινής εποχής.

 

'Ολοι αυτοί οι θεραπευτές και οι ιατροί, στο πέρασμα των χρόνων, συμφωνούσαν στην σχέση της ΦΥΣΙΣ με την προστασία και την προώθηση της υγείας, αλλά και στην σχέση της σωστής διατροφής με τα ορθά μόρια και το ζωντανό νερό… κάτι που ισχύει και σήμερα και μάλιστα περισσότερα επιτακτικό.