Η φοβία της κατάθλιψης

''Η ζωή θα σου φέρει πολλές δυστυχίες,
αλλά ίσα ίσα μ’ αυτές είναι που θα γίνεις ευτυχισμένος''.
ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ

Υπάρχει γενικά μια περίεργη ανησυχία, σχεδόν φοβία, γύρω από την κατάθλιψη. Και ίσως αυτή, η κατάθλιψη, να είναι από τις πιο παρεξηγημένες διαθέσεις της ψυχής. Άλλη μία απόδειξη για το πόσο ο άνθρωπος φοβάται τον πόνο και πόσο αρνείται τούτο το βαθύτατο και σημαντικότατο κανάλι της συνείδησης, της κατανόησης, της ωρίμανσης.

Αν η ρωσική λογοτεχνία, ποίηση, μουσική, καρτερικότητα, και γενικά η παράδοση ζώσας ζωής τούτου τον πολύπαθου λαού, έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα ανθρωπογνωσίας, οφείλεται ίσως και στο γεγονός ότι οι Ρώσοι, ως συνολικός ψυχισμός, εμφανίζουν αυτό που οι ίδιοι αποκαλούν: Έρωτα οδύνης. Την έχουν αποδεχθεί ευχαριστιακά τη μυστική, δια του πόνου, γνώση και ξέρουν να κάνουν καρτέρια πάνω στα απανωτά τους δράματα.

Όμως ο Δυτικός άνθρωπος, πλάσμα της ευκολίας, της διεκδίκησης και του ευδαιμονισμού, τείνει να θεωρεί ασθένεια τρομαχτική και την ελάχιστη μελαγχολία του, τη νοσταλγία, τη θλίψη, την εσωστρέφεια. Να τρέμει την κατάθλιψη σαν μικρόβιο που απειλεί να εισέλθει στον οργανισμό του, απ’ το πουθενά. Τείνει να τη γιατρεύει» με γρήγορες συνταγές, φάρμακα, αλκοόλ, ναρκωτικά, σεξισμό, ρηχό life style. Με ό,τι δηλαδή καλλιεργεί τη λήθη. Η λήθη όμως είναι το αντίθετο της αλήθειας και υπάρχει, άραγε, θεραπεία μακριά απ’ την αλήθεια; Όχι αποξεχασμός, όχι φυγή, όχι κουκούλωμα, αλλά θεραπεία και μεταμόρφωση δίχως αλήθεια γίνονται;

Όταν οι άνθρωποι κοντά μου, με ρωτούν πανικόβλητοι «μήπως έχουν κατάθλιψη», όπως θα ρωτούσαν αν έχουν χολέρα, προσπαθώ να τους σπρώξω να ξανακοιτάξουν και να αναλογιστούν τις αιτίες της λύπης τους. Διότι αν υπάρχουν σοβαρές αιτίες να λυπάσαι, ακόμα και – έστω για λίγο – να απελπίζεσαι, δεν είναι περισσότερο υγιές, να υποφέρεις παρά να είσαι μέσα στην καλή χαρά;

Ακόμα κι αν ξέρει, Εκείνος πονάει, κλαίει και αιμορραγεί.

Ήρωας δεν είναι εκείνος που δε φοβάται, που δεν πικραίνεται. Είναι εκείνος που φοβάται και πικραίνεται το ίδιο με τον καθένα μας, ίσως και περισσότερο – γιατί όσο γενναιότερος τόσο πιο ευαίσθητος – , αλλά ο φόβος δε μεταλλάσσει τις αποφάσεις της καθαρής του καρδιάς, δεν επηρεάζει τις επιλογές του ωριμότερου νου του.

Ο Αντρέι Ταρκόφσχι γράφει πως δυνατός είναι εκείνος που λυγίζει. Πως διασώζεται όποιος μπορεί να γέρνει έτσι όπως λυγίζουν τα δέντρα στις θύελλες.