ΡΗΤΟΡΙΚΗ: ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ - Περὶ τοῦ στεφάνου (30-38)

[30] Ταῦτα γράψαντος ἐμοῦ τότε καὶ τὸ τῇ πόλει συμφέρον οὐ τὸ Φιλίππῳ ζητοῦντος, βραχὺ φροντίσαντες οἱ χρηστοὶ πρέσβεις οὗτοι καθῆντ᾽ ἐν Μακεδονίᾳ τρεῖς ὅλους μῆνας, ἕως ἦλθε Φίλιππος ἐκ Θρᾴκης πάντα καταστρεψάμενος, ἐξὸν ἡμερῶν δέκα, †ὁμοίως† δὲ τριῶν ἢ τεττάρων, εἰς τὸν Ἑλλήσποντον ἀφῖχθαι καὶ τὰ χωρία σῶσαι, λαβόντας τοὺς ὅρκους πρὶν ἐκεῖνον ἐξελεῖν αὐτά· οὐ γὰρ ἂν ἥψατ᾽ αὐτῶν παρόντων ἡμῶν, ἢ οὐκ ἂν ὡρκίζομεν αὐτόν, ὥστε τῆς εἰρήνης ἂν διημαρτήκει καὶ οὐκ ἂν ἀμφότερ᾽ εἶχε, καὶ τὴν εἰρήνην καὶ τὰ χωρία.

[31] Τὸ μὲν τοίνυν ἐν τῇ πρεσβείᾳ πρῶτον κλέμμα μὲν Φιλίππου, δωροδόκημα δὲ τῶν ἀδίκων τούτων ἀνθρώπων τοιοῦτον ἐγένετο· ὑπὲρ οὗ καὶ τότε καὶ νῦν καὶ ἀεὶ ὁμολογῶ καὶ πολεμεῖν καὶ διαφέρεσθαι τούτοις. ἕτερον δ᾽ εὐθὺς ἐφεξῆς ἔτι τούτου μεῖζον κακούργημα θεάσασθε.

[32] ἐπειδὴ γὰρ ὤμοσε τὴν εἰρήνην ὁ Φίλιππος προλαβὼν τὴν Θρᾴκην διὰ τούτους οὐχὶ πεισθέντας τῷ ἐμῷ ψηφίσματι, πάλιν ὠνεῖται παρ᾽ αὐτῶν ὅπως μὴ ἄπιμεν ἐκ Μακεδονίας, ἕως τὰ τῆς στρατείας τῆς ἐπὶ τοὺς Φωκέας εὐτρεπῆ ποιήσαιτο, ἵνα μή, δεῦρ᾽ ἀπαγγειλάντων ἡμῶν ὅτι μέλλει καὶ παρασκευάζεται πορεύεσθαι, ἐξέλθοιθ᾽ ὑμεῖς καὶ περιπλεύσαντες ταῖς τριήρεσιν εἰς Πύλας ὥσπερ πρότερον κλείσαιτε τὸν τόπον, ἀλλ᾽ ἅμ᾽ ἀκούοιτε ταῦτ᾽ ἀπαγγελλόντων ἡμῶν κἀκεῖνος ἐντὸς εἴη Πυλῶν καὶ μηδὲν ἔχοιθ᾽ ὑμεῖς ποιῆσαι.

[33] οὕτω δ᾽ ἦν ὁ Φίλιππος ἐν φόβῳ καὶ πολλῇ ἀγωνίᾳ, μὴ καὶ ταῦτα προειληφότος αὐτοῦ, εἰ πρὸ τοῦ τοὺς Φωκέας ἀπολέσθαι ψηφίσαισθε βοηθεῖν, ἐκφύγοι τὰ πράγματ᾽ αὐτόν, ὥστε μισθοῦται τὸν κατάπτυστον τουτονί, οὐκέτι κοινῇ μετὰ τῶν ἄλλων πρέσβεων ἀλλ᾽ ἰδίᾳ καθ᾽ αὑτόν, τοιαῦτα πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν καὶ ἀπαγγεῖλαι δι᾽ ὧν ἅπαντ᾽ ἀπώλετο.

[34] ἀξιῶ δ᾽, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ δέομαι τοῦτο μεμνῆσθαι παρ᾽ ὅλον τὸν ἀγῶνα, ὅτι μὴ κατηγορήσαντος Αἰσχίνου μηδὲν ἔξω τῆς γραφῆς οὐδ᾽ ἂν ἐγὼ λόγον οὐδέν᾽ ἐποιούμην ἕτερον· πάσαις δ᾽ αἰτίαις καὶ βλασφημίαις ἅμα τούτου κεχρημένου ἀνάγκη κἀμοὶ πρὸς ἕκαστα τῶν κατηγορημένων μίκρ᾽ ἀποκρίνασθαι.

[35] τίνες οὖν ἦσαν οἱ παρὰ τούτου λόγοι τότε ῥηθέντες, καὶ δι᾽ οὓς ἅπαντ᾽ ἀπώλετο; ὡς οὐ δεῖ θορυβεῖσθαι τῷ παρεληλυθέναι Φίλιππον εἴσω Πυλῶν· ἔσται γὰρ ἅπανθ᾽ ὅσα βούλεσθ᾽ ὑμεῖς, ἂν ἔχηθ᾽ ἡσυχίαν, καὶ ἀκούσεσθε δυοῖν ἢ τριῶν ἡμερῶν, οἷς μὲν ἐχθρὸς ἥκει, φίλον αὐτὸν γεγενημένον, οἷς δὲ φίλος, τοὐναντίον ἐχθρόν. οὐ γὰρ τὰ ῥήματα τὰς οἰκειότητας ἔφη βεβαιοῦν, μάλα σεμνῶς ὀνομάζων, ἀλλὰ τὸ ταὐτὰ συμφέρειν· συμφέρειν δὲ Φιλίππῳ καὶ Φωκεῦσι καὶ ὑμῖν ὁμοίως ἅπασι τῆς ἀναλγησίας καὶ τῆς βαρύτητος ἀπαλλαγῆναι τῆς τῶν Θηβαίων.

[36] ταῦτα δ᾽ ἀσμένως τινὲς ἤκουον αὐτοῦ διὰ τὴν τόθ᾽ ὑποῦσαν ἀπέχθειαν πρὸς τοὺς Θηβαίους. τί οὖν συνέβη μετὰ ταῦτ᾽ εὐθύς, οὐκ εἰς μακράν; τοὺς μὲν Φωκέας ἀπολέσθαι καὶ κατασκαφῆναι τὰς πόλεις αὐτῶν, ὑμᾶς δ᾽ ἡσυχίαν ἀγαγόντας καὶ τούτῳ πεισθέντας μικρὸν ὕστερον σκευαγωγεῖν ἐκ τῶν ἀγρῶν, τοῦτον δὲ χρυσίον λαβεῖν, καὶ ἔτι πρὸς τούτοις τὴν μὲν ἀπέχθειαν τὴν πρὸς Θηβαίους καὶ Θετταλοὺς τῇ πόλει γενέσθαι, τὴν δὲ χάριν τὴν ὑπὲρ τῶν πεπραγμένων Φιλίππῳ.

[37] ὅτι δ᾽ οὕτω ταῦτ᾽ ἔχει, λέγε μοι τό τε τοῦ Καλλισθένους ψήφισμα καὶ τὴν ἐπιστολὴν τὴν τοῦ Φιλίππου, ἐξ ὧν ἀμφοτέρων ταῦθ᾽ ἅπανθ᾽ ὑμῖν ἔσται φανερά. λέγε.

ΨΗΦΙΣΜΑ
[Ἐπὶ Μνησιφίλου ἄρχοντος, σύγκλητος ἐκκλησία ὑπὸ στρατηγῶν καὶ πρυτάνεων, [καὶ] βουλῆς γνώμη, μαιμακτηριῶνος δεκάτῃ ἀπιόντος, Καλλισθένης Ἐτεονίκου Φαληρεὺς εἶπε μηδένα Ἀθηναίων μηδεμιᾷ παρευρέσει ἐν τῇ χώρᾳ κοιταῖον γίγνεσθαι, ἀλλ᾽ ἐν ἄστει καὶ Πειραιεῖ, ὅσοι μὴ ἐν τοῖς φρουρίοις εἰσὶν ἀποτεταγμένοι· τούτων δ᾽ ἑκάστους ἣν παρέλαβον τάξιν διατηρεῖν μήτε ἀφημερεύοντας μήτε ἀποκοιτοῦντας.

[38] ὃς δ᾽ ἂν ἀπειθήσῃ τῷδε τῷ ψηφίσματι, ἔνοχος ἔστω τοῖς τῆς προδοσίας ἐπιτιμίοις, ἐὰν μή τι ἀδύνατον ἐπιδεικνύῃ περὶ ἑαυτόν· περὶ δὲ τοῦ ἀδυνάτου ἐπικρινέτω ὁ ἐπὶ τῶν ὅπλων στρατηγὸς καὶ ὁ ἐπὶ τῆς διοικήσεως καὶ ὁ γραμματεὺς τῆς βουλῆς. κατακομίζειν δὲ καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀγρῶν πάντα τὴν ταχίστην, τὰ μὲν ἐντὸς σταδίων ἑκατὸν εἴκοσι εἰς ἄστυ καὶ Πειραιᾶ, τὰ δὲ ἐκτὸς σταδίων ἑκατὸν εἴκοσι εἰς Ἐλευσῖνα καὶ Φυλὴν καὶ Ἄφιδναν καὶ Ῥαμνοῦντα καὶ Σούνιον. εἶπε Καλλισθένης Φαληρεύς.]

Ἆρ᾽ ἐπὶ ταύταις ταῖς ἐλπίσι τὴν εἰρήνην ἐποιεῖσθε, ἢ ταῦτ᾽ ἐπηγγέλλεθ᾽ ὑμῖν οὗτος ὁ μισθωτός;

***
[30] Ενώ εγώ πρότεινα αυτά και επεδίωκα το συμφέρον της πόλης, όχι του Φιλίππου, οι χρηστοί αυτοί πρέσβεις, δίνοντας μικρή σημασία σ᾽ αυτά, καθυστερούσαν τρεις ολόκληρους μήνες στη Μακεδονία, μέχρι να έρθει από τη Θράκη ο Φίλιππος, αφού υπέταξε τα πάντα, ενώ μπορούσαν μέσα σε δέκα ημέρες, ή ακόμη σε τρεις ή τέσσερις, να είχαν φθάσει στον Ελλήσποντο και να είχαν σώσει τα οχυρά παίρνοντας τους όρκους της επικύρωσης, πριν εκείνος τα καταλάβει. Γιατί δεν θα έβαζε χέρι σ᾽ αυτά τα μέρη, αν εμείς ήμασταν εκεί παρόντες, αλλιώς δεν θα είχαμε δεχτεί τον όρκο· έτσι θα είχε χάσει την ευκαιρία να πετύχει την ειρήνη και δεν θα είχε εξασφαλίσει και τα δύο, και την ειρήνη και τις οχυρές θέσεις.

[31] Τέτοια λοιπόν υπήρξε η πρώτη απάτη του Φιλίππου στη διάρκεια της διπλωματικής αποστολής και τέτοιος ο τρόπος αγοραπωλησίας των άτιμων εκείνων ανδρών. Γι᾽ αυτή την πράξη τους ομολογώ ότι ήμουν τότε, είμαι και σήμερα και θα είμαι πάντοτε πολέμιος και εχθρός τους. Κοιτάξτε όμως στη συνέχεια ένα δεύτερο κακούργημα, ακόμη μεγαλύτερο από αυτό.

[32] Αφού λοιπόν ο Φίλιππος επικύρωσε με όρκο την ειρήνη, προλαβαίνοντας στο μεταξύ να καταλάβει τη Θράκη εξαιτίας της απροθυμίας αυτών να πεισθούν στο ψήφισμά μου, τους εξαγόρασε για δεύτερη φορά και πέτυχε να καθυστερήσουν την αναχώρησή μας από τη Μακεδονία, ώσπου να προετοιμάσει στην εντέλεια τα απαραίτητα για την εκστρατεία εναντίον των Φωκέων. Γιατί, αν εμείς φέρναμε εδώ την είδηση ότι σκόπευε και ετοιμαζόταν να εκστρατεύσει, θα βγαίνατε εσείς με στρατό και περιπλέοντας με τριήρεις στις Θερμοπύλες, όπως στο παρελθόν, θα αποκλείατε τα στενά· έτσι, όταν θα ακούγατε εμάς να σας αναγγέλλουμε αυτά, την ίδια ώρα εκείνος θα είχε περάσει τις Θερμοπύλες και εσείς δεν θα μπορούσατε πια να κάνετε τίποτε.

[33] Σε τόσο μεγάλο φόβο και σε τόση αγωνία βρισκόταν ο Φίλιππος μήπως, παρόλο που είχε προλάβει να καταλάβει τις οχυρές θέσεις στη Θράκη, του ξέφευγε η κατάσταση μέσα από τα χέρια του, αν εσείς αποφασίζατε να σπεύσετε σε βοήθεια πριν καταστραφούν οι Φωκείς, ώστε εξαγοράζει το ελεεινό αυτό υποκείμενο, όχι πλέον αυτή τη φορά από κοινού με τους άλλους πρέσβεις, αλλά προσωπικά αυτόν σε κατ᾽ ιδίαν συμφωνία, για να σας πει και να σας δώσει επιστρέφοντας τέτοιες πληροφορίες εξαιτίας των οποίων χάθηκαν τα πάντα.

[34] Ζητώ όμως, Αθηναίοι, και κάνω έκκληση σε σας να θυμάστε σε όλη τη διάρκεια της δίκης τούτο, ότι, αν ο Αισχίνης δεν με κατηγορούσε για τίποτε άλλο έξω από την καταγγελία, ούτε και εγώ θα έκανα κανέναν άλλο λόγο πέρα από αυτήν. Επειδή όμως αυτός χρησιμοποίησε εναντίον μου κάθε κατηγορία και βλασφημία, είμαι υποχρεωμένος και εγώ να δώσω μερικές απαντήσεις σε καθεμία χωριστά από αυτές τις κατηγορίες.

[35] Ποιοί ήταν λοιπόν οι λόγοι που εκφώνησε τότε ο Αισχίνης, εξαιτίας των οποίων χάθηκαν τα πάντα; Ότι δεν πρέπει να ανησυχείτε που ο Φίλιππος έχει περάσει τις Θερμοπύλες· γιατί, αν μένατε άπραγοι, θα πραγματοποιούνταν όλα όσα επιθυμούσατε, και θα μαθαίνατε μέσα σε δύο τρεις ημέρες ότι ο Φίλιππος έχει γίνει φίλος εκείνων προς τους οποίους ήρθε ως εχθρός, ενώ αντίθετα εχθρός εκείνων προς τους οποίους ήρθε ως φίλος. Γιατί έλεγε, και μάλιστα με πολλή σοβαρότητα, ότι τους δεσμούς της φιλίας τούς κάνουν σταθερούς όχι τα λόγια αλλά η ταύτιση συμφερόντων· και τα κοινά συμφέροντα του Φιλίππου, των Φωκέων και όλων σας ήταν να απαλλαγείτε από την αναλγησία και την αλαζονεία των Θηβαίων.

[36] Κάποιοι από σας τον άκουγαν με ευχαρίστηση να λέει αυτά εξαιτίας της έχθρας που σοβούσε τότε εναντίον των Θηβαίων. Τί συνέβη λοιπόν, όχι στο μακρινό μέλλον, αλλά αμέσως ύστερα από αυτά; Η καταστροφή των Φωκέων και η ισοπέδωση των πόλεών τους· εσείς, επειδή αδρανήσατε και πεισθήκατε σ᾽ αυτόν, λίγο αργότερα κουβαλούσατε από την ύπαιθρο τα υπάρχοντά σας, ενώ ο Αισχίνης «τσέπωσε» την αμοιβή του· ακόμη, εκτός από αυτά, συνέβη ώστε η πόλη μας να επισύρει την απέχθεια των Θηβαίων και των Θεσσαλών γι᾽ αυτές τις ενέργειες, ενώ ο Φίλιππος να κερδίσει την ευγνωμοσύνη τους.

[37] Ότι αυτά έχουν έτσι, κάνε μου τη χάρη, γραμματέα, και διάβασε το ψήφισμα του Καλλισθένη και την επιστολή του Φιλίππου, γιατί από τα δύο αυτά έγγραφα θα γίνουν ξεκάθαρα σε σας τα πάντα. Διάβασε.

ΨΗΦΙΣΜΑ
[Επί άρχοντος Μνησιφίλου, σε μια έκτακτη συνέλευση της Εκκλησίας του Δήμου που συγκλήθηκε από τους στρατηγούς και τους πρυτάνεις με σύμφωνη γνώμη της Βουλής, την 21η Μαιμακτηριώνα, ο Καλλισθένης, ο γιος του Ετεόνικου, ο Φαληρέας, πρότεινε: κανένας από τους Αθηναίους με καμιά δικαιολογία να μη διανυκτερεύσει στο ύπαιθρο αλλά στο Άστυ και στον Πειραιά, εκτός από όσους είναι εντεταλμένοι για τη φύλαξη των φρουρίων· ο καθένας από αυτούς να διατηρεί τη θέση που ανέλαβε να φυλάγει, χωρίς να την εγκαταλείπει ούτε μέρα ούτε νύχτα.

[38] Όποιος δεν πειθαρχήσει στο ψήφισμα αυτό, να υπόκειται στην ορισμένη από τον νόμο ποινή για προδοσία, εκτός και αν αποδείξει ότι του συνέβη κάτι ανώτερο των δυνάμεών του. Όσο γι᾽ αυτό, να αποφασίζει ο στρατηγός του πεζικού, ο διοικητής και ο γραμματέας της Βουλής. Να μεταφερθούν τα πάντα το γρηγορότερο δυνατόν από τους αγρούς, όσα βρίσκονται σε ακτίνα εκατόν είκοσι σταδίων στο Άστυ και στον Πειραιά, όσα βρίσκονται σε ακτίνα μεγαλύτερη των 120 σταδίων στην Ελευσίνα, στη Φυλή, στις Αφίδνες, στον Ραμνούντα και στο Σούνιο. Πρότεινε ο Καλλισθένης ο Φαληρέας].

Άραγε με τέτοιου είδους προσδοκίες κάνατε την ειρήνη με τον Φίλιππο ή αυτά σας τα υποσχέθηκε το μίσθαρνο αυτό όργανο του Φιλίππου;