Οι Μυθικές Αμαζόνες...

Οι Αμαζόνες ήταν ένα μυθικό πολεμικό έθνος γυναικών, που κατοικούσε στην Ασία. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα τις τοποθετεί στη Φρυγία και τη Λυκία. Ως πατρίδα τους αναφέρεται επίσης  η Θεμίσκυρα του Ευξείνου Πόντου, που βρισκόταν κοντά στον ποταμό Θερμόδοντα. Bασίλεια των Αμαζόνων θεωρούνταν ότι υπήρχαν σε πολλές περιοχές ακόμα και νοτιότερα, π.χ. στη Λιβύη, όπως θα εξετάσουμε στην συνέχεια.

 

Οι Αμαζόνες κατάγονταν από τον Άρη και την Αρμονία  (Φερεκ. Σχόλ. Απολλ. Ρόδ. 2, 990) ή την Αθηνά (Διόδ. 3,71). Το ερώτημα, σχετικά με τις αντιλήψεις που επέδρασαν στη φαντασία του ελληνικού λαού κι έπλασε τους μύθους για τις Αμαζόνες, είναι από τα δυσκολότερα και πιο αμφιλεγόμενα ερωτήματα της ελληνικής μυθολογίας.  
 

Το όνομά τους προέρχεται κατά μία εκδοχή από το στερητικό άλφα και τη λέξη μαζός που σημαίνει στήθος, επειδή ακρωτηρίαζαν ή συνέθλιβαν το δεξί στήθος τους ώστε  να διευκολύνουν το χειρισμό του τόξου, και να φέρουν τη φαρέτρα με τα βέλη. Το  άλλο το διατηρούσαν για να θηλάζουν τα μωρά τους. Από τα παιδιά τους κρατούσαν τα κορίτσια τα οποία ανατρέφονταν ανάλογα.

Η σύγχρονη έρευνα  τείνει να θεωρήσει τις Αμαζόνες ιστορικό λαό και όχι μυθολογική ή κοινωνιολογική σύλληψη. Οι Wace και Stubbings στο βιβλίο τους Companion of Homer (6.306) γράφουν ότι «οι Αμαζόνες είναι τόσο στερεά ριζωμένες στην ελληνική λογοτεχνία, που είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι αυτές οι ηρωίδες δεν αντιπροσωπεύουν έναν πραγματικό λαό της Κεντρικής Ανατολής». 

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι Αμαζόνες είναι θέμα που διαποτίζει με τον πιο σταθερό τρόπο την ελληνική λογοτεχνία και τέχνη, από τις αρχές της μέχρι το τέλος. Το θέμα αυτό το βρίσκουμε στα πρώτα γνωστά ελληνικά ποιήματα στον Όμηρο και τον Ησίοδοστον επικό κύκλο, κι αργότερα στον κόσμο των τραγικών ποιητών· διαδίδεται με την εξάπλωση του ελληνισμού κατά τους χρόνους των κατακτήσεων του Μ. Αλεξάνδρου και με τη δημιουργία των ελληνιστικών πόλεων. 

Η αυτοκρατορική Ρώμη τρέφει τους μύθους αυτούς, τους ξαναζωντανεύει και τους μεταδίδει στο Βυζάντιο. Εκεί, οι μύθοι των Αμαζόνων αγωνίζονται να επιβιώσουν μαζί με τις τελευταίες παγανιστικές πνευματικές λάμψεις· μνημονεύονται στο τελευταίο παγανιστικό ποίημα τα Διονυσιακά του Νόννου αλλά αυτό δεν είναι το κύκνειο άσμα τους. Όταν δημιουργείται νέα επική ποίηση, που αντανακλά τις εθνικές παραδόσεις, οι Αμαζόνες ζωντανεύουν και πάλι, με όλο τους το σφρίγος και με όλα τα χαρακτηριστικά που τις προικίζει η ελληνική παράδοση. 

Ο Όμηρος αναφέρει τις Αμαζόνες σαν έναν απόμακρο, σχεδόν ξεχασμένο μύθο. Ήρωες της Ομηρικής Αμαζονομαχίας είναι ο Πρίαμος και ο Βελλεροφών. Ο Πρίαμος αγωνίστηκε όταν ήταν νέος ως σύμμαχος των Φρυγών εναντίον των Αμαζόνων στον Σαγγάριο (Ιλ. γ 184-190 κ.ε.) και ο Βελλεροφών τις νίκησε στη Λυκία (Ιλ. ζ 186): «το τρίτον αυ κατέπεφνεν Αμαζόνας αντιανείρας». Το επίθετο «αντιάνειραι» έχει ερμηνευθεί «έχθρα! των ανδρών» η «όμοιαι με άνδρας» (Ιλ. γ, 189. ζ 186). Η εχθρότητα των Αμαζόνων προς το ανδρικό φύλο είναι φανερή επίσης στην Αισχύλεια παράθεση «στυγάνορες» (Προμ. 726) και στο Ηροδότειο «ανδροκτόνοι» (4,110). Η ύστερη ποίηση επέδρασε ώστε να διαμορφωθούν οι εξής ιδέες για τις Αμαζόνες.

Στα βορειοανατολικά της Μ. Ασίας, στην περιοχή του ποταμού Θερμώδοντος, υπήρχε μεγάλη και πλούσια πόλη, η πατρίδα των Αμαζόνων. Στην πόλη αυτή οι άνδρες χρησιμοποιούνταν μόνο για τη διαιώνιση του είδους. Οι γυναίκες αυτές, μόνες τους, με τα όπλα τους, που ήταν τόξο, βέλος και ξίφος, υπερασπίζονταν τη χώρα τους και συγχρόνως έκαναν επιδρομές, πέρα από τα σύνορα τους, στις γειτονικές χώρες και μέχρι τον Τάναϊ, τη Θράκη και τη Συρία. Με αυτόν τον τρόπο, ίδρυσαν πολλές ονομαστές πόλεις και συναντήθηκαν με τους περιφημότερους ήρωες του ελληνικού μύθου. Μεταξύ των θεών τιμούσαν κυρίως τον Άρη και την Άρτεμι.

Τα αγόρια που γεννούσαν ή τα σκότωναν ή τα ακρωτηρίαζαν ή τα έστελναν στους πατέρες τους, πέρα από τα σύνορα της χώρας τους. Οι Αμαζόνες, μια και δεν είχαν άνδρες στη χώρα τους, πήγαιναν και ζούσαν δύο μήνες την Άνοιξη για τη διαιώνιση του είδους μ' έναν γειτονικό αρσενικό λαό τους Γαργαρείς, που κατοικούσαν στον Καύκασο (Στράβ. 11, 504).

Πρωτεύουσα τους αναφέρεται συνήθως η Θεμίσκυρα στον Θερμώδοντα ποταμό (πρβλ. Ήρόδ. 9, 27. Διόδ. 4 1 6. Παυσ. 1, 2, 1) της Καππαδοκίας. Σύμφωνα με άλλη παράδοση (Φερεκύδης), αναφέρεται ότι οι Αμαζόνες, χωρισμένες σε τρεις φυλές, κατοικούσαν σε τρεις πόλεις και τα περίχωρα τους. Κατά τον Ιουστίνο (2,4) οι Αμαζόνες ήταν οι γυναίκες των Σκυθών που περιπλανήθηκαν στον Θερμώδοντα και εκεί υπέκυψαν στους γειτονικούς λαούς. Κατά τον Σαλλούστιο (απόσπ. 3,46) μετανάστευσαν από τη Σκυθία στη Μ. Ασία και κατά τον Προμηθέα του Αισχύλου (415, 723) από την Κολχίδα και τη λίμνη Μαιώτιδα.

Όταν οι Έλληνες γύρισαν την περιοχή γύρω από τον Θερμώδοντα και δεν βρήκαν εκεί Αμαζόνες, προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την απουσία τους με διάφορους τρόπους. Έλεγαν λοιπόν ότι ο Ηρακλής ο κύριος εχθρός τουςτις εξολόθρευσε ή ότι μετανάστευσαν προς τα βόρεια (Στράβ. 11, 505. Διόδ. 17,77. Ιουστίνος 2,4). Έτσι ο Ηρόδοτος (4,110 κ.έ.) γράφει ότι μετά την ήττα των Αμαζόνων στον Θερμώδοντα, όσες απέμειναν πήγαν στη χώρα των Σκυθών. Ύστεροι συγγραφείς επίσης διηγούνταν ιστορίες για τις Αμαζόνες στη βόρεια πλευρά του Καυκάσου, δηλ. ανατολικά της Μαιώτιδος, σχεδόν στην ίδια περιοχή που τοποθετείται και η διήγηση του Ηροδότου. Εκτός από τον Βορρά του τότε γνωστού κόσμου συναντούμε τις Αμαζόνες και στα νότια, στη Λιβύη. Λεγόταν ότι κατοικούσαν σ' ένα μεγάλο νησί της Τριτωνίδος λίμνης, που βρισκόταν στην περιοχή των Αιθιόπων και του Ωκεανού. Μια άλλη παράδοση αναφέρει ότι η κατοικία των Αμαζόνων είναι προς τα δυτικά· θεωρεί πατρίδα τους τη Θράκη, και τον Άρη, τον κύριο θεό της Θράκης, πατέρα τους (Αρκτίνου, Αιθιοπίς). Νεώτερες παραδόσεις αναφέρουν ότι οι Αμαζόνες κατοικούσαν στην Ιλλυρία (Σερβίου, Σχόλ. εις Αίν. 11, 842).

Στη Δυτική Μ. Ασία οι Αμαζόνες έπαιξαν μεγάλο ρόλο. Την παρουσία τους εκεί από τους αρχαιότατους χρόνους μαρτυρεί ο Όμηρος, ο οποίος αναφέρει το επιτύμβιο μνημείο της Μυρίνης στο Ίλιον. Η αναφορά αυτή του Όμηρου συνδέει τις Αμαζόνες με την Αιολίδα (Ιλ. β 811). Η λέξη «Μυρίνη», το όνομα της αρχαιότερης Αμαζόνας, είναι αλληλένδετο με την ομώνυμη πόλη της Αιολίδας, που σύμφωνα με τους αρχαίους θα πρέπει να ιδρύθηκε από την ηγεμόνα των Αμαζόνων (Στράβ. 11, 573)
 

Στην Ιωνική Μ. Ασία η πιο ονομαστή πόλη των Αμαζόνων ήταν η Έφεσος, στην ίδρυση της οποίας οι Αμαζόνες έπαιξαν εξέχοντα ρόλο. Κατά τον Παυσανία (7,2,7), ο Πίνδαρος (απόσπ. 174) αποδίδει στις Αμαζόνες την ίδρυση του Ιερού της Εφεσίας Αρτέμιδος. Αναφέρεται ότι οι γυναίκες του Θερμώδοντος ήταν οι πρώτες στις οποίες έδωσε άσυλο το ιερό της Αρτέμιδος· εδώ βρήκαν προστασία από την καταδίωξη του Ηρακλή ή του Διονύσου (Παυσ. 7,2,7). Οι Ιδρυτές και οι παλαιότεροι αντιπρόσωποι της Εφεσίας Αρτέμιδος συνδέονταν γενεαλογικά με τις Αμαζόνες· π.χ. η Εφεσία ιέρεια Έφεσος θεωρούνταν μητέρα της Αμαζούς (Ευσταθ. Δίον. 82, ο δε μυθικός ιδρυτής του ιερού της Αρτέμιδος, ο Έφεσος, θείος της αμαζόνας Πενθεσίλειας (Παυσ. 7,2,7).  Στους μετά τον Όμηρο χρόνους δημιουργήθηκαν τρία συμπλέγματα μύθων, που τροφοδοτούν την ποίηση και την εικονιστική τέχνη.

  Αχιλλεύς και Πενθεσίλεια.

Κατά το απόσπασμα του Πρόκλου από την Αιθιοπίδα του Αρκτίνου, η ηγεμών των Αμαζόνων Πενθεσίλεια, κόρη του Άρη, ήλθε από τη Θράκη να βοηθήσει τους Τρώες, αλλά σκοτώθηκε από τον Αχιλλέα. Τις λεπτομέρειες αυτού του μύθου γνωρίζουμε από τους υστέρους επικούς ποιητές (Κοιντος Σμυρναίος, Τζέτζη, Γα Μεθ. Όμηρον κ.λπ.)

  Η περιπέτεια του Ηρακλή με τις Αμαζόνες.

Η εκστρατεία του Ηρακλή στον Θερμώδοντα ή στη χώρα των Σκυθών, για την απόκτηση της ζώνης της Ιππολύτης ή της Μελανίππης, βασίλισσας των Αμαζόνων, ανήκει σε παλαιά παράδοση που μας σώζεται και σε νεώτερες παραλλαγές (πρβλ. Εύρ. Ηρακλ. 408 κ.έ., Απολλόδ. 2,5,3 κ.έ.). Οι αγώνες του Ηρακλή με τις Αμαζόνες χρησίμευσαν στους υστέρους ποιητές και ιστορικούς ως μέσο αιτιολογήσεως της παρουσίας ή της απουσίας των Αμαζόνων σε διάφορες περιοχές της Ασίας. Η ίδρυση αποικιών των Μιλησίων και των Μεγαρέων στον Πόντο μας δίνει ένα χρονικό σημείο για τη δημιουργία του μύθου των αγώνων των Αμαζόνων με τον Ηρακλή στον Θερμώδοντα. Είναι αξιοσημείωτο ότι ούτε ο Όμηρος ούτε ο Ησίοδος γνώριζαν κάτι γι' αυτούς τους αγώνες. Τη γνώση μας για το θέμα αυτό συμπληρώνει ή εικονιστική παράδοση. 

Ο Αττικός μύθος των Αμαζόνων.

Βάση αυτού του μύθου, που μας παραδίδεται με πολλές παραλλαγές, αποτελεί η πολεμική εκστρατεία του Θησέως στη χώρα των Αμαζόνων καΐ στη συνέχεια ή εκστρατεία έκδική-σεως των Αμαζόνων εναντίον της Αττικής. Ή επιτυχία της εκστρατείας του Θησέως και του φίλου του Πειρίθου εναντίον των Αμαζόνων συνοδεύθηκε με λάφυρο την ωραία Αντιόπη (ή Ιππολύτη, Μελανίππη, Γλαυκή). Οί Αμαζόνες θέλοντας να εκδικηθούν έκστράτευσαν μέχρι την Αττική και στρατοπέδευσαν στις πύλες της Αθήνας. Κατά τη μάχη πού έγινε ανάμεσα στην Πνύκα και στον λόφο του Μουσείου νίκησαν οι Αθηναίοι. Ό Θησεύς απέκτησε γιο από τη βασίλισσα Αντιόπη, τον Ιππόλυτο.

Η εκστρατεία του Θησέως στην Ασία και η αρπαγή της αρχηγού των Αμαζόνων προφανώς είναι αντίγραφο της περιπέτειας του Ηρακλή, αλλά είναι δύσκολο να αποφασίσουμε ποια από τις δύο μορφές των ηρώων είναι ή αρχική, κατά πόσο δηλαδή οι Δωριείς πήραν τον μύθο από τους Ίωνες και τον μετέφεραν στον Ηρακλή ή αντίστροφα. Φαίνεται ότι στην παραλλαγή, κατά την οποία και οι δύο ήρωες μαζί αναλαμβάνουν την εκστρατεία στη χώρα των Αμαζόνων, ήδη γίνεται μια προσπάθεια συμβιβασμού των δικαιωμάτων των δύο ηρώων στον μύθο (Παυσ. 12,1. Φιλόχορος απόσπ. 49· στον Θησέα του Πλουτ. 26).

Οι θεότητες με τις οποίες οι Αμαζόνες συνδέονται στενά στη λατρεία και στους μύθους είναι ο Άρης και η Άρτεμις. Ο Διόδωρος τις ονομάζει συντρόφους της Αρτέμιδος στο κυνήγι (4,16) και αναφέρει ότι πρόσφεραν θυσίες στην ταυροπόλο Άρτεμι (2,46). Η στενή σχέση των Αμαζόνων με τη θεά του θανάτου εξηγείται από τη μυθική τους ουσία, διότι όπως η Άρτεμις, έτσι κι αυτές φέρνουν τον θάνατο και φονεύουν τους άνδρες· έτσι εξηγείται και η σχέση των Αμαζόνων με την ταφική λατρεία και τα επιτύμβια μνημεία. Η σχέση των Αμαζόνων με τον Απόλλωνα είναι σκοτεινή και μάλλον χαλαρή.

Στην πόλη Πύρριχο στη Λακωνία μαζί με την Άρτεμι τιμούσαν και τον Αμαζόνιο Απόλλωνα, του οποίου λατρευτικό ομοίωμα είχε αφιερωθεί από τις νύμφες του Θερμώδοντος (Παυσ. 3,25,3). Όταν ο Ηρακλής τέλειωσε με επιτυχία την εκστρατεία του στον Θερμώδοντα, αφιέρωσε τα λάφυρα του στον Απόλλωνα, στους Δελφούς (Εύρ. Ίων 1145 κ.έ.). Η Αιολική πόλη Γρύνεια πήρε την ονομασία της από την Αμαζόνα Γρύνη, πού τη βίασε εκεί ο Απόλλων (Σερβίου, Σχόλ. εις Αίν. 4, 325). Όπως η σχέση του Απόλλωνος με τις Αμαζόνες έτσι και η σχέση του Διονύσου με τις νύμφες είναι άλλοτε φιλική και άλλοτε εχθρική (Παυσ. 7,2,7). Στην Αθήνα, στον λόφο του Αρείου Πάγου βρισκόταν το ιερό των Αμαζόνων (το Αμαζόνειον), στην περιοχή των τάφων τους και σωζόταν στήλη με την επιγραφή: ΑΜΑΖΟΝΙΣ ΣΤΗΛΗ. Γνωρίζουμε επίσης ότι πριν από τα «Θησεία», γιορτή αφιερωμένη στον Θησέα, οι Αθηναίοι θυσίαζαν στις Αμαζόνες (Πλουτ. Θησ. 27, «η τε γινομένη πάλαι θυσία ταις Αμαζόσι προ των Θησείων»).
 

Οι Αμαζόνες υπήρξαν αγαπητό θέμα της εικονιστικής τέχνης και της ζωγραφικής. Ήδη από το τέλος του 7ου π.Χ. αιώνα και τα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα υπάρχουν μελανόμορφα αγγεία με παραστάσεις των αγώνων των Αμαζόνων με τον Ηρακλή, τον Θησέα και τον Αχιλλέα.
Γνωστή είναι η ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου της Πενθεσίλειας (από την Αμαζόνα πήρε το όνομα και ο ζωγράφος) που βρίσκεται στο Μόναχο και απεικονίζει τον Αχιλλέα να σκοτώνει την Πενθεσίλεια, καθώς και ο κρατήρας του ζωγράφου των Νιοβιδών με παράσταση Αμαζονομαχίας, που βρίσκεται στο Παλέρμο. Ονομαστά ήταν τα αγάλματα της τραυματισμένης Αμαζόνας των τεσσάρων καλλιτεχνών του 5ου π.Χ. αιώνα: του Πολυκλείτου (αντίγραφο η Αμαζών του Καπιτωλίου), του Κρησίλα, του Φειδία και του Φράδμονος. Αμαζονομαχία παριστανόταν στην ασπίδα της Παρθένου Αθηνάς στον Παρθενώνα, στην Ποικίλη Στοά (του Πολυγνώτου, Μίκωνος ή Παναίνου), στον θρόνο του χρυσελεφάντινου Δία στην Ολυμπία, στον ναό του Απόλλωνος της Φιγαλείας (σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο), στον ναό του Ασκληπιού της Επιδαύρου, στο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, στον ναό της Λευκοφρυηνής Αρτέμιδος στη Μαγνησία (επί Μαιάνδρω), στο ηρώο της Λυκίας (σήμερα μουσείο της Βιέννης), σε σαρκοφάγους, όπως π.χ. στη σαρκοφάγο του Μ. Αλεξάνδρου (Μουσείο Κων/πόλεως) και σε πλήθος αγγεία του 4ου π.Χ. αιώνα, από τα οποία μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι: η πελίκη του Αμβούργου (μέσα 4ου π.Χ. αιώνα), όπου παριστάνεται ο φόνος της Πενθεσίλειας και μία υδρία στο Λένινγκραντ που δείχνει μια νικήτρια Αμαζόνα επάνω σε λευκό άλογο, στο κέντρο του πεδίου της μάχης, ενώ δεξιά και αριστερά της αγωνίζονται άλλες Αμαζόνες.

 Την προτίμηση αυτή από την αττική τέχνη του 5ου και του 4ου π.Χ. αιώνα στο θέμα της Αμαζονομαχίας, δηλ. του αγώνα των Ελλήνων εναντίον ενός ασιατικού έθνους, αποδίδει η σύγχρονη έρευνα στο γεγονός ότι οι παραστάσεις Αμαζονομαχίας θεωρήθηκαν από τους Έλληνες της κλασικής περιόδου ως συμβολικές παραστάσεις του ιστορικού αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Περσών.

Αμαζόνες στην Λατινική Αμερική;

Το 1542, μια ομάδα Ισπανών στρατιωτών με επικεφαλής τον Φρανθίσκο ντε Ορελιάνα βρισκόταν σε εξερευνητική αποστολή στη Βραζιλία, όταν βρέθηκε αντιμέτωπη με κάτι πραγματικά εκπληκτικό. Στις όχθες ενός ποταμού κυκλώθηκε από μια ομάδα πολεμιστών, που είχαν για αρχηγό τους μια πανέμορφη γυναίκα. «Ήταν ψηλή, μυώδης, ορμητική, και το μοναδικό ρούχο πάνω της ήταν ένα κομμάτι ύφασμα». Έτσι την περιέγραψε στο ημερολόγιό του ο Γασπάρ ντε Καρβαχάλ, ο χρονικογράφος της αποστολής. Μόλις ξεπέρασαν την αρχική τους έκπληξη, οι Ισπανοί συνειδητοποίησαν ότι αντίκριζαν μια Αμαζόνα. Σε ανάμνηση αυτής της συνάντησης, το ποτάμι ονομάστηκε Ποταμός των Αμαζόνων (Αμαζόνιος).

Με το παραπάνω συμβάν αναβίωσε ο μύθος των Αμαζόνων, ένα από τα πιο συναρπαστικά μυστήρια της αρχαιότητας, το οποίο εξακολουθεί να σαγηνεύει. Ποικίλες μαρτυρίες για την ύπαρξή τους απαντώνται σε διαφορετικούς λαούς και εποχές. Οι Κινέζοι χρονικογράφοι μιλούν για χώρες κατά μήκος της Κασπίας Θάλασσας και γειτονικές με την Ινδία, τις οποίες διοικούσαν γυναίκες. Πλούσιες σε θρύλους γυναικών πολεμιστών είναι και οι παραδόσεις του Κουρδιστάν και των Βαλτικών Χωρών. Από την πλευρά τους, οι Πορτογάλοι εξερευνητές το 16ο αιώνα αναπολούσαν συναντήσεις με φυλές Αμαζόνων στην Αιθιοπία και στη Ζιμπάμπουε. Ο μύθος των Αμαζόνων δεσπόζει στην Ασία μεταξύ της Κασπίας Θάλασσας και του Εύξεινου Πόντου. Μετά τον Όμηρο, αμέτρητοι είναι οι ιστοριογράφοι και οι ποιητές που μίλησαν για ένα λαό γυναικών πολεμιστών «δυνατών όπως οι άντρες». Όλα αυτά ήταν αλήθεια ή ψέμα;

Μια αρχαιολογική αποστολή που πραγματοποιήθηκε στα σύνορα της Ρωσίας και του Καζακστάν έφερε στο φως, κοντά στην πόλη Πακρόβκα, μια σειρά από πενήντα θολωτούς τάφους που χρονολογούνται από το 4ο αιώνα π. Χ. Στους γυναικείους τάφους οι αρχαιολόγοι, εκτός από κοσμήματα και κτερίσματα, ανακάλυψαν όπλα, βέλη και στρατιωτικά εμβλήματα. Δίπλα στους γυναικείους σκελετούς βρέθηκαν τυπικά σύμβολα εξουσίας: περιδέραια, ιερές πέτρες και αντικείμενα θρησκευτικών τελετών. Πολλοί σκελετοί τους είχαν στραβές γάμπες, χαρακτηριστικό «επαγγελματιών» ιππέων.
 

Οι ιδιαιτερότητες όμως δε σταματούν εδώ. Επιπλέον, κοντά στους αντρικούς σκελετούς βρέθηκαν σκελετοί βρεφών. Ούτε ένας τους δε βρέθηκε θαμμένος δίπλα σε γυναίκες, ένδειξη ότι η ανατροφή των παιδιών ήταν αποκλειστικά αντρική υποχρέωση. Η Τζανίν Ντέιβις Κίμπαλ, διευθύντρια του Κέντρου Μελετών των Νομάδων της Ευρασίας και υπεύθυνη των ανασκαφών στην Παρκρόβκα, είναι πιο επιφυλακτική: «Ο Ηρόδοτος, μιλώντας για τις Αμαζόνες, εντόπισε την επικράτειά τους δυτικότερα, στη σημερινή Νότια Ρωσία, κατά μήκος της Αζοφικής Θάλασσας. Οι σκελετοί που ανακαλύψαμε στους τάφους δεν ανήκουν βέβαια στις Αμαζόνες του Ηροδότου, αλλά κατά πάσα πιθανότητα σε άντρες και γυναίκες του λαού των Σαυροματών» - λαός που έζησε γύρω στον 4ο αιώνα π. Χ. στη ζώνη που περικλείεται από τους ποταμούς Βόλγα και Ντον και ο οποίος, σύμφωνα πάντα με τον Ηρόδοτο, καταγόταν απευθείας από τις Αμαζόνες.

Η παραπάνω ανακάλυψη ξανάδωσε πνοή στη θεωρία που υποστηρίχθηκε από τη Λιθουανή επιστήμονα Μαρίγια Τζιμπούτας, με τη γνώμη της οποίας συμφωνούν και Έλληνες μελετητές, όπως ο Παναγής Λεκατσάς. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, πριν από τέσσερις χιλιάδες χρόνια αναπτύχθηκε στην Ευρώπη ένας μητριαρχικός πολιτισμός βασισμένος στην αγροτική παραγωγή και στην αρχή της ισότητας.

Αυτή η αρχαϊκή κοινωνία έσβησε πιθανόν με την κάθοδο των ινδοευρωπαϊκών φύλων, γύρω στο 3.500 π. Χ. Συνεπώς, οι Αμαζόνες θα ήταν ότι απέμεινε από τη γυναικοκρατούμενη Αρκαδία.

Η Τουρκία είναι ένα κράτος που δημιούργησαν και κυβερνούν Εβραίοι!

Σήμερα θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε την άγνωστη, μυστική κοινότητα των εξισλαμισθέντων Εβραίων από τη Θεσσαλονίκη που σήμερα ζουν στην Τουρκία.

Ποιοι είναι οι περίφημοι «Θεσσαλονικείς» ή «Ντονμέδες» και γιατί αποτελούν την αγαπημένη εμμονή του τουρκικού αντισημιτισμού;

Γιατί έχει αποδυθεί η χώρα σε ένα «κυνήγι μαγισσών»;

Τι είναι αληθές και τι κακόηθες από όσα προσάπτονται στην κοινότητα, στην οποία ανήκουν οι Ραχσάν Έτσεβιτ, Κεμάλ Ντερβίς, οι εκλιπόντες Αμπντί Ιπεκτσί και Ισμαήλ Τζεμ, και μερικοί από τους σημαντικότερους επιχειρηματίες της χώρας;

Ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ Ντονμέ;

Πώς αισθάνεται η νέα γενιά που έχει τις ρίζες της στην ομάδα;

Σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου και της Μέσης Ανατολής, οι Εβραίοι (και σε μικρότερο βαθμό οι μασόνοι, οι Τσιγγάνοι, οι ομοφυλόφιλοι και οι «αιρετικοί» της κρατούσας θρησκείας) υπήρξαν αγαπημένοι αποδιοπομπαίοι τράγοι.
Οι Εβραίοι εξακολουθούν να αποτελούν τους βαρβάρους – που τι θα κάναμε αν δεν υπήρχαν. Η εχθρότητα προς το γένος και τη θρησκεία των Εβραίων, ο αντισημιτισμός, βρίσκεται πίσω από τις περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας, που αν και κωμικές αποτελούν αντικείμενο ακράδαντης, ανόητης και απόλυτης πίστης για πολύ κόσμο. Ο αντισημιτισμός λοιπόν εξισούται με την απέχθεια και τον αταβιστικό φόβο των Εβραίων. Σε όλες τις χώρες, πλην μίας, τα κατεξοχήν θύματά του και ταυτόχρονα οι πρωταγωνιστές των θεωριών συνωμοσίας που παράγει είναι οι Εβραίοι. Την εξαίρεση αποτελεί η Τουρκία. Εδώ στο μάτι της εθνικής και συλλογικής φοβίας δε βρίσκονται πρώτοι «οι Εβραίοι», αλλά μία άλλη, άγνωστη και αφανής, κατηγορία προσώπων: οι «κρυπτο-Εβραίοι», γνωστοί ιστορικά ως «Σαμπεταϊστές» ή «Ντονμέδες». Πρόκειται για μία μυστική αίρεση του μεσσιανικού εβραϊσμού, τα μέλη της οποίας ζούσαν εξωτερικά ως Μουσουλμάνοι κυρίως στη Θεσσαλονίκη μέχρι την Ανταλλαγή των Πληθυσμών Ελλάδος – Τουρκίας. Η Θεσσαλονίκη αποτελούσε και την ιερή πόλη της αίρεσης. Με την Ανταλλαγή οι Ντονμέδες, που – τουλάχιστον τυπικά εμφανίζονταν ως Μουσουλμάνοι – αναγκάσθηκαν να μετοικήσουν στην Τουρκία. Έκτοτε, κύκλοι εθνικιστών και ισλαμιστών τους κατηγορούν για όλα όσα αντιλαμβάνονται ως δεινά που πλήττουν την Τουρκία.
Τα τελευταία χρόνια ο αντισημισμός μεσουρανεί στην Τουρκία, και μάλιστα προτού οι σχέσεις με το Ισραήλ πάρουν την κατιούσα και, από σχέσεις στρατηγικού εταίρου μετατραπούν σε σχέσεις ανοικτής ρήξης. Το Mein Kampf του Χίτλερ αποτέλεσε bestseller στην Τουρκία, ενώ δύο βιβλία μάλλον ύποπτων προθέσεων του (αριστερού, υποτίθεται) δημοσιογράφου Soner Yalçın πώλησαν ασύλληπτα για την Τουρκία νούμερα αντιτύπων. Το πρώτο, με τον τίτλο Efendi, Beyaz Türklerin Büyük Sırrı (Efendi, το Μέγα Μυστικό των Λευκών Τούρκων) ισχυρίζεται πως αποκαλύπτει τη μυστική εβραϊκή ταυτότητα της κοσμικής ελίτ που κυβερνά τη χώρα τον τελευταίο αιώνα. Το δεύτερο, Efendi II, υποτίθεται πως «ξεσκεπάζει» την εβραϊκή ταυτότητα επιφανών οικογενειών θρήσκων Μουσουλμάνων. Προστέθηκε το βιβλίο Tekelistan του Yalcın Küçük, που ασχολείται με την επιρροή των Ντονμέδων στην οικονομική ζωή της χώρας. Ογδόντα χρόνια μετά την άφιξη της περίεργης αυτής μυστικής κοινότητας στην Τουρκία, η χώρα έχει αποδυθεί σε ένα κυνήγι μαγισσών, με εθνικιστές, ισλαμιστές και «υπερπατριώτες» πάσας αποχρώσεων να προσπαθούν να βρουν ποιοοι ανάμεσα στους διάσημους της πολιτικής, της τέχνης και των επιχειρήσεων είναι Ντονμέ, ποια η δήθεν δράση και υποτιθέμενοι σκοποί τους.
Η κοινότητα των Ντονμέδων ζει ανέκαθεν μια ζωή κρυφή, όπως της επιβάλλουν οι δοξασίες της αποκρυφιστικής της θρησκείας. Από την εποχή όμως του ξεριζωμού από την πολυεθνική, πολυφωνική τότε ακόμη Θεσσαλονίκη και τη μετοικεσία σε μία Τουρκία κατειλημμένη από εθνικιστική υστερία, οι Ντονμέδες ζουν μες στο φόβο και την προσπάθεια άρνησης της ίδιας τους της ύπαρξης. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι Ντονμέδες που τόσο απασχολούν την τουρκική λαϊκή φαντασία; Είναι πράγματι κρυφοί Εβραίοι, είναι «προοδευτικοί Μουσουλμάνοι καλής κοινωνίας»; Πώς αυτοπροσδιορίζονται; Υφίσταται κάποια κοινότητα και ίχνη κοινοτικής ζωής, ή αποτελούν όλα αυτά μία ιστορία του παρελθόντος; Τα ερωτήματα απασχολούν πολλούς, αλλά η διαλεύκανσή τους μοιάζει περισσότερο με κατασκοπεία και αστυνομικό μυθιστόρημα παρά με έρευνα: ο φόβος και οι κανόνες μυστικότητας δυσκολεύουν πολύ κάθε σχετική έρευνα.

• Σαμπετάι Σεβή, ο «Μεσσίας της Σμύρνης»

Αν και στην Ελλάδα η σχετική ιστορία δεν είναι γνωστή, η Θεσσαλονίκη υπήρξε επί αιώνες μία πόλη με απόλυτη πλειοψηφία Εβραίων. Στο λιμάνι αυτό, συγκοινωνιακό κόμβο των Βαλκανίων, εγκατέστησαν οι Οθωμανικές αρχές μεγάλο αριθμό των Σεφαρδιτών, των Εβραίων της Ιβηρίας που απήλασαν οι Καθολικοί Βασιλείς το 1492 με το Έδικτο της Γρανάδας. Ο Σουλτάνος Μπεγιαζήτ Β τους προσκάλεσε να εγκατασταθούν στα Οθωμανικά εδάφη, καθώς το κράτος του είχε επιτακτική ανάγκη από πρόσωπα με τεχνικές γνώσεις, που θα μπορούσαν να μεταφυτεύσουν τους νεωτερισμούς της Ευρώπης. Παράλληλα, ο Σουλτάνος ήθελε να αναζοωγονήσει το εμπόριο, που είχε πληγεί από τους αιώνες των πολέμων στα Βαλκάνια πριν την Οθωμανική κατάκτηση.
Η Θεσσαλονίκη θεωρήθηκε πρόσφορο έδαφος για την εγκατάσταση των Εβραίων, πάντοτε με την ελπίδα της αναζωογόνησης του εμπορίου. Από το 1500 ως τις αρχές του 20ού αιώνα, η πόλη είχε σταθερά πλειοψηφία Εβραϊκή και Ισπανόφωνη. Την αποκάλεσαν «Μητέρα του Ισραήλ» και «Βαρκελώνη του Αιγαίου». Αναδείχθηκε στο σημαντικότερο κέντρο του Σεφαρδιτικού εβραϊσμού, την πιο ισπανόφωνη πόλη εκτός της Ιβηρίας και της Λατινικής Αμερικής, ενώ γέμισε συναγωγές και Ταλμουδικές σχολές και Εβραίους μυστικιστές της Καμπάλα.
Οι Εβραίοι της Ιβηρίας αποτελούσαν την πιο πολυάριθμη και πιο εκλεπτυσμένη ίσως ομάδα της Εβραϊκής διασποράς της εποχής της. Η μεσαωνική Ισπανία, τόσο η μουσουλμανική όσο και τα χριστιανικά της βασίλεια, αποτέλεσαν το κέντρο της καμπαλιστικής φιλοσοφίας και του εβραϊκού μεσσιανικού κινήματος. Το Έδικτο της Γρανάδας κάλεσε τους Σεφαρδίτες είτε να βαπτισθούν είτε να φύγουν από τις ισπανικές χώρες. Σύμφωνα με τη Σεφαρδιτική παράδοση, το ένα τρίτο των Σεφαρδιτών βαπτίσθηκε, το ένα τρίτο έφυγε στο Μαρόκο και τις Οθωμανικές χώρες και το ένα τρίτο μαρτύρησε για την πίστη του στα χέρια της Ιεράς Εξέτασης. Η έξοδος του 1492 προκάλεσε ένα βαθύ τραύμα για τον απανταχού Εβραϊσμό. Μεσσιανικές και μυστικιστικές αιρέσεις ξεφύτρωσαν απ’ άκρη σ’ άκρη του εβραϊκού κόσμου. Η καταστροφή, συμφορά του ξεριζωμού, οι συνεχείς διωγμοί και η οδύνη έκαναν πολλούς να πιστέψουν πως έφθανε η συντέλεια του κόσμου και ο Μεσσίας θα εμφανιζόταν «από στιγμή σε στιγμή». Ήταν η εποχή που στις θεολογικές σχολές των Εβραίων κυριαρχούσε η μελέτη των μυστικιστικών κειμένων της Καμπαλά.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον ευάλωτο σε μεσσιανικά κηρύγματα γεννήθηκε στη Σμύρνη, έτερη πόλη με σημαντική κοινότητα Σεφαρδιτών, ο Σαμπετάι Σεβή. Ο πατέρας του ήταν Εβραίος έμπορος υφασμάτων της Θεσσαλονίκης που μετοίκησε στη Σμύρνη. Η εικογένεια εικάζεται πως δεν ήταν Σεφαρδίτες, αλλά Ρωμανιώτες (ελληνοεβραίοι) με ρίζες στην Πάτρα. Ο Σεβή, προσωπικότητα χαρισματική, αναδείχθηκε Ραββίνος σε ηλικία δεκαεννέα μόλις ετών, και άρχισε να μελετά την Καμπάλα. Ο Σεβή υπέφερε από επιληπτικές κρίσεις και μάλλον ήταν μανιοκαταθλιπτικός.
Ο Σαμπετάι ξύπνησε μία ωραία πρωΐα το 1648 και ανακοίνωσε σε ένα στενό κύκλο μαθητών πως ναι, αυτός ήταν ο Μεσσίας. Οι ραββινικές αρχές της Σμύρνης, που προφανώς είδαν την εξουσία τους να κλονίζεται, τον αφόρισαν και ο Σεβή κατέφυγε στη «Μητέρα του Ισραήλ», τη γενέτειρα του πατέρα του, Θεσσαλονίκη. Έγινε δεκτός μετά βαΐων και κλάδων από την εκεί Εβραϊκή κοινότητα, και συνέχισε τα μεσσιανικά του κυρήγματα. Οι Ραββίνοι, σοκαρισμένοι από την αντισυμβατική συμπεριφορά του, τον εξεδίωξαν και από τη Θεσσαλονίκη, και αφού περιπλανήθηκε τις εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδος κατέληξε στην Πόλη. Μετά από μια σύντομη στάση εκεί συνέχισε τις περιπλανήσεις του, και ξεσήκωσε με τα κηρύγματά του τον Εβραϊκό κόσμο στο πόδι. Σκανδάλισε παντρευόμενος μια πρώην πόρνη, αλλά το πλήθος των Εβραίων που τον ακολούθησε μεγάλωνε μέρα με την ημέρα. Από το Άμστερνταμ ως τη Βαγδάτη, από τη Λισαβώνα ως την Υεμένη Εβραίοι πωλούσαν τα υπάρχοντά τους και ετοιμάζονταν να μεταναστεύουν στη Γη του Ισραήλ, πιστεύοντας ότι το 1666 θα εμφανιζόταν ο Μεσσίας και ότι αυτός ήταν ο Σαμπετάι Σεβή. Στις Οθωμανικές πόλεις του εμπορίου με σημαντικές εβραϊκές κοινότητες, όπως η Θεσσαλονίκη, η Σμύρνη, η Κωνσταντινούπολη, η Προύσσα, το εβραϊκό εμπόριο νέκρωσε.
Θορυβημένες οι Οθωμανικές αρχές ζήτησαν από εκείνες της Σμύρνης να στείλουν το Σεβή στην Πόλη για να ανακριθεί για το χάος που προκαλούσε. Ο Σεβή, ύστερα από περιπλάνηση στις κρατικές φυλακές, εμφανίσθηκε ενώπιον του Σουλτάνου στην Αδριανούπολη. Τον είχαν κατηγορήσει πως ετοίμαζε στάση, και ονειρευόταν να αποχωρίσει την Παλαιστίνη από την Οθωμανική διοίκηση. Ο Σουλτάνος Μεχμέτ Δ του έδωσε την επιλογή είτε να ασπασθεί το Ισλάμ, είτε να προτιμήσει το θάνατο. Προς μεγάλη απογοήτευση χιλιάδων οπαδών του, ο Σεβή επέλεξε να γίνει Μουσουλμάνος, το 1666.
Οι περισσότεροι από τις χιλιάδες των οπαδών του τον αποκήρυξαν ως ψευδοπροφήτη. Πολλοί μάλιστα αυτοκτόνησαν απογοητευμένοι. Ωστόσο, περίπου 300 οικογένειες (1500-2000 άτομα) τον ακολούθησαν, ασπαζόμενα οικειοθελώς το Ισλάμ. Έγιναν γνωστοί ως «Ντονμέδες», δηλαδή «γυριστοί» (από το τουρκικό ρήμα dönmek, γυρίζω) γιατί το «γύρισαν» στο Ισλάμ. Οι ίδιοι ωστόσο αναφέρονται στους εαυτούς τους ως «Μααμίν», από την εβραϊκή λέξη «πιστοί».

• Marranos

Η πράξη του Σεβή δεν ήταν εντελώς παράδοξη κατά τα δεδομένα της τότε πρόσφατης εβραϊκής ιστορίας. Χιλιάδες Εβραίοι της Ισπανίας και της Πορτογαλίας είχαν προτιμήσει να βαπτισθούν Χριστιανοί για να γλιτώσουν την άμεση εξορία. Έμειναν γνωστή ως Conversos (προσήλυτοι) στην Ισπανία, ως Cristâos Novos (Νεοχριστιανοί) στην Πορτογαλία και με το περιφρονητικό παρώνυμο Marranos («χοιρινά») και στις δύο χώρες, ονομασία την οποία αργότερα αποδέχθηκαν με υπερηφάνεια. Οι περισσότεροι Marranos βαπτίσθηκαν μόνο «για τα μάτια του κόσμου», ενώ συνέχισαν να τηρούν τα εβραϊκά έθιμα μυστικά. Πολλοί κατέφυγαν μόλις μπόρεσαν στο Μαρόκο και την Οθωμανική επικράτεια, όπου, ελεύθεροι από τις πιέσεις της Ιεράς Εξέτασης επέστρεψαν στην πατρογονική τους θρησκεία. Πολλοί άλλοι κάηκαν ζωντανοί στα autos da fé της Ιεράς Εξέτασης. Ωστόσο, οι Ντονμέδες ασπάσθηκαν το Ισλάμ οικειοθελώς, όχι λόγο πιέσεων, και σε αυτό διαφέρουν από τους Marranos. Οι Εβραίοι τους διέγραψαν ως αποστάτες.
Γύρω από τον εξισλαμισμό του Σεβή αναπτύχθηκε μία παράδοξη θελογία. Ο ίδιος ισχυρίσθηκε πως ο εξισλαμισμός του δεν είχε σχέση με τη σταύρωση του Ιησού. Επρόκειτο για μία «κάθοδο στο κακό», με απώτατο στόχο την καταστροφή του σκότους. Οι οπαδοί του μίλησαν για την «ιερότητα της αμαρτίας», και, όπως και ο Σεβή, τηρούσαν εξωερικά τους τύπους του Ισλάμ και κατ’ ιδίαν έθιμα Εβραϊκά. Δημιουργήθηκε έτσι στη Θεσσαλονίκη μία ολιγάριθμη αλλά περίεργη κοινότητα, κλειστή και μυστική, που διατήρησε ως την Ανταλλαγή τη συνείδηση της καταγωγής της και εν πολλοίς την ισπανοεβραϊκή γλώσσα (djudeo – espanyol). H κοινότητα χωρίσθηκε αργότερα σε τρεις διαφορετικές ομάδες – Γιακουμπή, Καρατάς και Καπαντζή – ως αποτέλεσμα παιγνίων εξουσίας. Οι τρεις ομάδες διατηρούσαν κάκιστες σχέσεις και δεν παντρεύονταν μεταξύ τους.

• Εβραϊκός Μυστικισμός υπό την μπέρτα του Ισλάμ, εσωστρέφεια και «περίεργα έθιμα»

Η προσωπικότητα του Σαμπετάι Σεβή, ψευδο-Μεσσία για όλους τους υπολοίπους, βρίσκεται στη βάση των ιδιαζουσών δοξασιών των Ντονμέδων. Η κοινότητα, που είναι γνωστή στην Τουρκία και ως Sabetaycılar (Σαμπεταϊστές) ή Selâniklilar (Θεσσαλονικείς) ζούσε μία ζωή μετεωριζόμενη μεταξύ δύο κόσμων. Στην εξωτερική, κοινωνική τους ζωή, τηρούσαν απαρεγκλίτως όλα τα έθιμα του Ισλάμ. Πήγαιναν στο τζαμί για τις καθημερινές προσευχές, οι γυναίκες τους κάλυπταν την κώμη τους, τηρούσαν την πολυγαμία, τη νηστεία του Ραμαζανίου, πήγαιναν στη Μέκκα για να το Χατζ. Στον ιδιωτικό τους βίο, ωστόσο, ακολουθούσαν το εβραϊκό ημερολόγιο, απήγγειλαν εβραϊκές προσευχές, διάβαζαν την Τορά και τηρούσαν τις εορτές του εβραϊσμού. Η βασική αρχή της κοινότητας, όπως μου τη μετέφεραν μέλη της, ήταν «μοιάσε [με Μουσουλμάνο] αλλά μη γίνεις» (benzet ama benzeme).
Το βασικό χαρακτηριστικό της κοινότητας ήταν οι αποκρυφιστικές, καμπαλιστικές δοξασίες της και μία ολόκληρη κουλτούρα μυστικότητας. Για το λόγο αυτό, πολλοί αρέσκονται να παρομοιάζουν τους Ντονμέδες με τους Μασόνους. Ο Σαμπετάι διέταξε τους οπαδούς του να τηρούν από τα Μουσουλμανικά έθιμα «ό,τι βλέπει το μάτι» και να μην ξεχωρίζουν κατ’ όψιν από τους πιστούς του Ισλάμ. Κατ’ ιδίαν, όμως, οι Σαμπεταϊστές παρέκκλιναν από όλους τους κανόνες της νέας τους θρησκείας. Για παράδειγμα, φρόντιζαν πάντα να τερματίζουν τη νηστεία τους του Ραμαζανίου πέντε λεπτά πριν αναφωνήσει το τέλος της ο μουεζίνης, ακυρώνοντάς την.
Στο κοινωνικό επίπεδο, το βασικό χαρακτηριστικό των Ντονμέδων ήταν η ενδογαμία. Απαγορευόταν αυστηρότατα ο γάμος με μέλη εκτός της κοινότητας, και μάλιστα τα μέλη των τριών της κλάδων ούτε παντρεύονταν ούτε συνεταιρίζονταν μεταξύ τους. Οι Ντονμέδες ζούσαν τη μυστική ζωή τους υπό ασφυκτική πειθαρχία. Παρά τον αρτηριοσκληρωτικό αυτό συντηρητισμό, η κοινότητα των «κρυπτο-Εβραίων» ήταν ανοικτή στους νεωτερισμούς του 19ου αιώνα. Διακρίθηκε στο εμπόριο, πρωτοστάτησε στην ίδρυση σχολείων – των πρώτων μεταξύ των μη Χριστιανών της Αυτοκρατορίας – που παρείχαν σύγχρονη εκπαίδευση, αλλά και στο κίνημα του Οθωμανικού εκσυχρονισμού.
Η κοινότητα είχε, σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες, ιδιάζουσες δοξασίες και «παράδοξα» έθιμα. Και οι τρεις κλάδοι της πίστευαν στη μετεμψύχωση. Εκείνο για το οποίο γίνεται ο περισσότερος λόγος είναι η φήμη πως κατά τη διάρκεια μιας εορτής, της «Εορτής του Αρνιού» (Kuzu Bayramı) διαπράττονταν από μία από τις τρεις ομάδες, τους Καρακάς, σεξουαλικά όργια. Σύμφωνα με τη μυθολογία, που έχουν θρέψει αμέτρητα κείμενα και η προφορική παράδοση, οι Σαμπεταϊστές δεν επιτρεπόταν να αγγίξουν αρνίσιο κρέας ως την πρώτη ημέρα μετά την εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου). Τα ξημερώματα της 22ας Μαρτίου, της πρώτης μέρας του χρόνου, στηνόταν ένα μεγαλόπρεπο δείπνο μεταξύ των ενηλίκων, με αρνίσιο κρέας. Μετά το φαγητό και τη διασκέδαση, έσβηναν, λέει η φήμη, τα κεριά, και στο σκοτάδι τα ζευγάρια αντάλασσαν ερωτικούς συντρόφους. Τα παιδιά που γεννιούνταν από εκείνη την ένωση τα θεωρούσαν ιερά.
«Όλοι οι Ντονμέδες έχουμε ακούσει αυτές τις φήμες, αλλά κανείς μας δεν ξέρει αν αποτελούν αλήθεια η μυθοπλασία. Αναφέρονται πάντως σε ένα απότερο παρελθόν» εξηγεί η Ν.Σ. Η στάση των Εβραίων και των Μουσουλμάνων μυστικιστών έναντι του σεξ ήταν πολύ ανοικτή και κατέρριπτε κοινωνικά ταμπού. Το γεγονός αυτό κάνει τις ιστορίες σχετικά με το Kuzu Bayramı να μη μοιάζουν απλές τερατολογίες. Ωσόσο, επιβάλλεται να συνυπολογίσει κανείς πως Μουσουλμάνοι και Εβραίοι συνήθιζαν να εκτοξεύουν κατηγορίες περί σεξουαλικής ασυδοσίας προς τις «αιρετικές» ομάδες που ήθελαν να απαξιώσουν ενώπιον της κοινής γνώμης ή που τις έβλεπαν ανταγωνιστικά. Σε κάθε περίπτωση, οι φήμες αυτές έχουν, σε μία κοινωνία όπως η τουρκική που διατηρεί πολύ προβληματική σχέση με τη σεξουαλικότητα, επισκιάσει κάθε άλλη πτυχή της έρευνας για τις παραδόσεις και το πολιτιστικό corpus της κοινότητας. Αποτελούν δε άλλη μία αιτία που τροφοδοτεί την απέχθεια των θρησκόλητπων και της δεξιάς προς τους Σαμπεταϊστές.

• Γενί Τζαμί

Τα τελευταία χρόνια της Αυτοκρατορίας οι Ντονμέδες βγήκαν κάπως από το παραδοσιακό σκοτάδι, στο οποίο ζούσαν μια λάθρα ζωή, για να καταλάβουν ηγετικές θέσεις στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Θεσσαλονίκης. Οι επαύλεις των επιφανών μελών του κλάδου των Καπαντζή, οι γνωστές στους Θεσσαλονικείς βίλλες Αχμέτ και Μεχμέτ Καπαντζή, και το στολισμένο με αστέρια του Δαυίδ Γενί Τζαμί που κτίσθηκε για να εξυπηρετεία αποκελιστικά τους Ντονμέδες, αποτελούν την αρχιτεκτονική της μνήμη. Τα ιερά και τα νεκροταφεία της δε σώζονται.

• Πρωτοστάτες στο Κίνημα των Νεοτούρκων: το μίσος των Ισλαμιστών

Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι αρχές ουδέποτε ασχολήθηκαν με την ειλικρίνεια του ισλαμικού προσωπείου των Ντονμέ. Ο βασικός λόγος ήταν ότι οι περισσότεροι «Τούρκοι» ήταν προσήλυτοι Χριστιανοί οι ίδιοι, Έλληνες, Σλάβοι και Αρμένιοι, που μαζί με το Ισλάμ είχαν υιοθετήσει και την τουρκική γλώσσα. Ήταν απολύτως αδιάφορη για τους Οθωμανούς η εβραϊκή τους καταγωγή. Η είσοδός τους στη «σφαίρα του Ισλάμ» αρκούσε για να τους δώσει όλα τα προνόμια του Μουσουλμάνου, σε ένα κράτος όπου αυτή ήταν η επίσημη θρησκεία. Ούτε και ενδιέφερε εάν οι Ντονμέδες τηρούσαν «περίεργα έθιμα» κατ’ ιδίαν, η απέφευγαν τις επιμιξίες με άλλες ομάδες. Στο τουρκικό Ισλάμ έβριθαν τα τάγματα με περίεργες, συγκρητικές δοξασίες.

• Βίλα Αχμέτ Καπαντζή

Οι Ντονμέδες ήρθαν στο προσκήνιο και κατέστησαν αντικείμενο μίσους και καχυποψίας από τον ισλαμικό χώρο τα χρόνια της πολιτικής μεταρρύθμισης που κατέληξε στην καθαίρεση του Αμπντούλ Χαμίτ, τον εγκλεισμό του στη Βίλλα Αλλατίνι (της γνωστής οικογενείας Σεφαρδιτών) της Θεσσαλονίκης και την ανακήρυξη του Οθωμανικού Συντάγματος, το 1908. Χάρη στις διεθνείς εμπορικές τους διασυνδέσεις, τα συχνά ταξίδια τους στο εξωτερικό για εμπορικούς λόγους, την πολυγλωσσία και την καλή μόρφωσή τους, οι Ντονμέδες – μαζί με την κοινότητα των Σεφαρδιτών – έφεραν στη Θεσσαλονίκη όλες τις νέες ιδέες του διαφωτισμού από την Ευρώπη, και όλα τα πολιτικά ρεύματα της περιόδου. Αν ο ιδρυτής του Κομμουνιστικού Κινήματος στην Ελλάδα ήταν ο Σεφαρδίτης Αβραάμ Μπεναρόγια, πολύ νωρίτερα οι Ντονμέδες ήταν που προετοίμασαν την Επανάσταση του 1908. Οι ιδέες του Διαφωτισμού είχαν από τα τέλη του 18ου αιώνα μεταλαμπαδευθεί στους Έλληνες και τα άλλα χριστιανικά έθνη της Αυτοκρατορίας, και ενέπνευσαν τα κινήματα ανεξαρτησίας τους. Καθώς όμως οι Ντονμέδες ανήκαν τυπικά στη Μουσουλμανική κοινότητα, οι νέες ιδέες που έφεραν από την Ευρώπη χρησιμποιήθηκαν για τον πολιτικό εκσυχρονισμό του Σουλτανικού κράτους. Χάρη στους Ντονμέδες, η Θεσσαλονίκη έγινε το επίκεντρο της Οθωμανικής πολιτικής σκέψης και του κινήματος για συνταγματική διακυβέρνηση και εκσυγχρονισμό.
Πολλοί από τους ηγέτες του Κομιτάτου Ένωση και Πρόοδος (İttihad ve Terakkî Cemiyeti) ήταν Ντονμέδες. Είναι αδύνατο να προσδιορίσουμε ποιοι και πόσοι ακριβώς. Ακανθώδες ερώτημα για πολλούς Τούρκους, ερώτημα όχι ανοικτό στη δημόσια συζήτηση, είναι το αν ο ίδιος ο Μουσταφά Κεμάλ, ο ιδρυτής της κοσμικής Τουρκικής Δημοκρατίας, ήταν Ντονμέ. Η τουρκική συνείδηση έχει ταυτίσει όλες τις φωνές εκσυγχρονισμού, που ξεπήδησαν από την Οθωμανική Θεσσαλονίκη, με τους Σαμπαταϊστές. Στο λόγο του Nutuk, ο Κεμάλ αναφέρει πως υπήρξε σπίτι του υπήρξε έντονη διαφωνία σχετικά με την εκπαίδευση που θα του δινόταν. Η μητέρα του επιθυμούσε να σταλεί στο ιεροδιδασκαλείο, ενώ ο πατέρας του, κρατικός υπάλληλος, επιθυμούσε να λάβει σύγχρονη εκπαίδευση στο πρότυπο σχολείο που είχε ιδρύσει ο Ντονμέ Σεμσί Εφέντης. Ο Μουσταφά Κεμάλ κατέληξε στο τελευταίο. Αυτό δεν αποτελεί επ ουδενί απόδειξη πως ο πατέρας του εθνάρχη ήταν Ντονμέ. Πιθανότερη φέρεται η Αλβανική καταγωγή. Ωστόσο, οι Ισλαμιστές στην Τουρκία, που επιθυμούν να στηλιτεύσουν το όλο κίνημα του κεμαλικού εκσυγχρονισμού, προσάπτουν στον Κεμάλ πως ήταν «κρυπτο-Εβραίος».

• Μουσταφά Κεμάλ, ιδρυτής της κοσμικής Τουρκικής Δημοκρατίας

Οι ισλαμιστές και ισλαμο-εθνικιστές δε συγχωρούν στους Ντονμέδες τη σημαντική τους συμμετοχή στο Κίνημα των Νοετούρκων. Θεωρούν ότι η το Κομιτάτο Ένωση και Πρόοδος διέπραξε μεγάλο ατόπημα με το να καθαιρέσει το Σουλτάνο – Χαλίφη και να εγκαθιδρύσει συνταγματική διακυβέρνηση. Αργότερα, ο «κρυπτο-Εβραίος» Μουσταφά Κεμάλ κατήργησε το Σουλτανάτο και το Χαλιφάτο ολωσδιόλου, αντικαθιστώντας τα με μία «άθεη Δημοκρατία», αντι-ισλαμική και «όργανο σιωνιστικών σχεδίων». Το ισλαμιστικό κίνημα, αν και όχι δημοσίως και υψηλοφώνως, καταδικάζει το κοσμικό κράτος ως προϊόν των κρυπτο-Εβραίων, και την κατάργηση της Σαρίας (ισλαμικού νόμου) ως άλλο ένα σχέδιο του «διεθνούς εβραϊσμού». Για τους ισλαμιστές, οι Ντονμέδες εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να ελέγχουν τη χώρα, και αυτοί είναι υπεύθυνοι για τη στενή συμπόρευσή της (μέχρι πρόσφατα) με το Ισραήλ. Φθάνουν στο σημείο να ισχυρίζονται ότι η Τουρκική Δημοκρατία αποτέλεσε «το πρώτο κράτος που δημιούργησαν οι Εβραίοι για τον εαυτό τους!»

• «Ξένοι», υποκριτές και συνομώτες

Οι Ισλαμιστές καταλογίζουν λοιπόν στους Ντονμέδες τις πολιτικές αλλαγές που άρχισαν το 1908 και κατέληξαν το 1923 στην ίδρυση της «άθεης» Τουρκικής Δημοκρατίας. Η ακροδεξιά πάλι, που προωθεί και το σουνιτικό Ισλάμ αλλά και μία έννοια του τουρκισμού με φυλετικές βάσεις, θεωρεί τους Ντονμέδες «φυλετικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά και ηθικά μη Τούρκους». Τους καταλογίζεται πως «εμφανίζονται» ως Τούρκοι και παρουσιάζονται ως Μουσουλμάνοι, με μόνο στόχο να προωθήσουν τις πολιτικές και θρησκευτικές τους επιδιώξεις για κηδεμονία.
Ο φασιστικών αντιλήψεων εθνικιστής Ριζά Νουρ, που αποτέλεσε μέρος της τουρκικής αντιπροσωπείας στη Συνθήκη της Λωζάννης, περιέγραψε στα απομνημονεύματά του τα συναισθήματά του για τους Ντονμέ. «Η καταστροφή είναι ότι εμφανίζονται σαν Τούρκοι. Είναι χειρότεροι από τους Έλληνες και τους Αρμενίους, γιατί είναι κρυφοί. Αυτό το ξένο στοιχείο, αυτό το παράσιτο, κρύβεται μέσα στο αίμα μας. Βάφουν τα πρόσωπά τους και τα μάτια τους με το αίμα μας για να μας μοιάσουν». Οι απόψεις αυτές αποτυπώνουν επακριβώς τις απόψεις των εθνικιστών και των θρήσκων μέχρι σήμερα. Για τους εθνικιστές, πρόσθετος λόγος μίσους είναι το γεγονός ότι πολλοί Σαμπεταϊστές δημοσιογράφοι και πολιτικοί υιοθέτησαν σοσιαλιστικές αντιλήψεις. Οι ακροδεξιοί τονίζουν πως ο Μαρξ ήταν εβραϊκής καταγωγής, και προπαγανδίζουν πως ο κομμουνισμός και ο σοσιαλισμός, αλλά και κάθε άλλη ιδέα «που εχθρεύεται το Ισλάμ», είναι αποκύημα των Εβραίων – φανερών ή κρυφών.
Από τα πρώτα χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας, στη δημιουργία της οποίας τόσο βοήθησαν, οι Ντονμέδες βρίσκονται σε συνεχή διωγμό. Από τη Θεσσαλονίκη και τις πόλεις της Μακεδονίας όπου ζούσαν μετοίκησαν κυρίως στην Πόλη και τη Σμύρνη, αλλά και σε πλήθος άλλες τουρκικές πόλεις. Ο Ατατούρκ επέμεινε να εγκατασταθούν σε πόλεις όπως η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη και η Προύσσα, για να τονωθεί το εκεί εμπόριο. Ο Ινονού, πάλι, που διαπνεόταν από έναν εθνικισμό φασιστικών αποχρώσεων, είχε επιχειρήσει να τους διασπείρει σε όλη την επικράτεια, ώστε να αφομοιωθούν στη μουσουλμανική πλειοψηφία. «Ο ξεριζωμός έκανε τους Μα’αμίν να χάσουν την κοινοτική τους οργάνωση, τη συνοχή και τον ιστό τους. Εξανάγκασε πολλούς να εξοιμοιωθούν στο τουρκικό – μουσουλμανικό περιβάλλον» μου εξηγεί ο Μ.Σ, μέλος της κοινότητας, που διατηρεί σημαντική θέση εντός της ιεραρχίας του κλάδου των Καρακάς.

• Σμύρνη

Μετά την εγκατάστασή τους στην Τουρκία, οι Σαμπεταϊστές διακρίθηκαν στη δημοσιογραφία, την πολιτική και το εμπόριο. Από τους κόλπους της κοινότητας ξεπήδησαν από πολύ νωρίς διανοούμενοι του εθνικιστικού χώρου, όπως η Χαλιντέ Εντίπ Αντιβάρ, δημοσιογράφοι, όπως ο Αχμέτ Εμίν Γιαλμάν, η Σαμπίχα Σερτέλ και ο Σεντάτ Σιμαβί, και δυναστείες επιχειρηματιών, όπως οι οικογένειες Ετζατζήμπασι και Ακκιόκ. Η επιτυχία των Ντονμέδων, που εν πολλοίς οφείλεται στην καλή μόρφωση και τις εμπειρίες τους από τη Θεσσαλονίκη, προκάλεσε το φθόνο του τουρκικού κοινού. Μετά τη γενοκτονία των Αρμενίων και την έξοδο των Ελλήνων, οι μουσουλμάνοι ήλπιζαν πως θα αναλάμβαναν πια τα ηνία του εμπορίου. Είδαν όμως στην εμπροσθοφυλακή της οικονομικής ζωής μια ομάδα που ο εθνικισμός της νέας Δημοκρατίας – που παρά τη διακηρυγμένη εκκοσμίκευσή της έθετε το σουνιτικό Ισλάμ, μαζί με την τουρκική γλώσσα, ως βάση για την αποδοχή – και φυλετικά και θρησκευτικά «ξένους».
Ντονμέδες και Εβραίοι δεν είχαν ποτέ καλές σχέσεις. «Οι Μααμίν αποτελούμε ξεχωριστή θρησκευτική ομάδα, χωρισμένη στα τρία παρακλάδια της. Δεν είμαστε Εβραίοι, ούτε κρυπτο-Εβραίοι, και δε θέλουμε να θεωρούμαστε τέτοιοι» εξηγεί ο Μ.Σ. «Οι Σαμπεταϊστές θα μπορούσαν να επιστρέψουν στον εβραϊσμό αν ήθελαν, μετά την κατάργηση της Σαρία. Μόνο ένας όμως το έκανε, από την ανακήρυξη της Δημοκρατίας. Και να θέλαμε όμως να γυρίσουμε στον Εβραϊσμό, δε θα μας δέχονταν οι Ραββίνοι».
Τόσο οι Εβραίοι όσο και οι Σαμπεταϊστές αφοσιώθηκαν με πάθος στην εξυπηρέτηση του τουρκικού εθνικιστικού ιδεώδους, σε μία προσπάθεια να γίνουν αποδεκτοί. Η συνταγή, ωστόσο, δεν πέτυχε. Η τραγικότερη απόδειξη της αποτυχίας ήταν ο Φόρος Περιουσίας, που επιβλήθηκε το 1942. Ο υπολογισμός υπέρογκων ποσών δεν έπληξε μόνο τους Έλληνες, Αρμενίους και Εβραίους, αλλά και τους Ντονμέδες. Από το γεγονός ότι το κράτος γνώριζε τα μέλη της αίρεσης πολλοί συνάγουν το συμπέρασμα πως οι μυστικές υπηρεσίες τηρούσαν λίστες με τα ονόματα των μελών της αίρεσης. «Αν και η κοινωνία δεν γνωρίζει τους περισσότερους από εμάς, οι υπηρεσίες ασφαλείας μας έχουν καταγεγραμμένους, όπως και τους Αλεβίτες, τη φιλελεύθερη αυτή Ισλαμική αίρεση. Ξέρουν ποιοι είμαστε» λέει ο Μ.Σ.
Η κοινότητα επεβίωσε του Φόρου Περιουσίας, και πολλά μέλη της διακρίθηκαν σε κάθε τομέα της δημόσιας ζωής. Πολιτικές μορφές όπως η Ραχσάν Έτζεβιτ, ο Ισμαήλ Τζεμ [Ιπεκτσί], ο Κεμάλ Ντερβίς, ηθοποιοί, τραγουδιστές, συγγραφείς, στρατιωτικοί, διπλωμάτες, επιχειρηματίες όπως οι Cem Boyner και Dinç Bilgin προέρχονται από την κοινότητα αυτή των «Θεσσαλονικέων». Κάποιοι υπολογίζουν τα μέλη της σε 25 – 50 000 άτομα, αλλά οι διαφωνίες είναι πολύ έντονες σήμερα σχετικά με το εάν υφίσταται όντως κοινότητα και κοινοτική και θρησκευτική ζωή. Και ο ισχυρισμός ότι δήθεν ελέγχουν τη χώρα μοιάζει κωμικός, καθώς υπήρξαν πολλοί περισσότεροι οι Αλεβίτες και οι ελευθεροτέκτονες (όπως ο Ντεμιρέλ) που ανέλαβαν τα ηνία του κράτους.

• «Τα πάντα ανήκουν στο παρελθόν, θρησκεία μας είναι η εκκοσμίκευση»

«Κρατούμε την καταγωγή μας κρυφή, επειδή η χώρα ολόκληρη έχει επιδοθεί σε ένα κυνήγι μαγισσών. Οι ισλαμιστές ειδικότερα μας αποδίδουν όλα τα στοιχεία και όλες τις ευθύνες που παραδοσιακά αποδίδονται στους Εβραίους από τους αντισημίτες. Φοβόμαστε» μου λέει ο νεαρός που έχει ρίζες Ντονμέ και συστήνεται με το ψευδώνυμο Barry Kapanci. Έχει τις ρίζες του στη γνωστή οικογένεια των Μααμίν, που μας άφησε τις δύο βίλλες στη Θεσσαλονίκη. «Μόνο το 10% των ονομάτων μας είναι κτυπητά. Εμείς είμαστε οι άτυχοι. Όσο για τους άλλους, δεν μπορείς να φανταστείς το μυστικό τους» λέει. «Και δε ζούσαν όλοι οι Μααμίν στη Θεσσαλονίκη. Πολλοί διέμεναν σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας, στη Ρόδο, στη Βουλγαρία. Η γιαγιά του πατέρα του Barry γεννήθηκε το 1910 στη βίλλα Αχμέτ Καπαντζή στη Θεσσαλονίκη. Η μητέρα του, που πέθανε νέα, όταν ο Barry ήταν έφηβος, ήταν Αμερικανίδα. Ο νεαρός εξηγεί πως από τα πρώτα χρόνια της Δημοκρατίας έλαβε τέλος, σε μεγάλο βαθμό, η παλαιότερη απαγόρευση των γάμων εκτός κοινότητας. «Ήμουν εννέα χρονών όταν ο πατέρας μου μού είπε το μυστικό. Τότε ζούσαμε στις ΗΠΑ» λέει ο Barry, που είναι μοναχοπαίδι. «Με κάθισε μπροστά του στον καναπέ και μου είπε πως οι πρόγονοί του ήταν όλοι Εβραίοι, που αναγκάσθηκαν να αλλάξουν θρησκεία το 17ο αιώνα. Ανέφερε και το όνομα του Μεσσία. Δε χρησιμοποίησε τη λέξη Μεσσίας, αλλά Προφήτης. Όλοι όσοι τον πίστεψαν, μου είπε, αναγκάσθηκαν να γίνουν Μουσουλμάνοι και να πάρουν Τουρκικά ονόματα για να ζήσουν. Αλλά έμεναν κρυφά Εβραίοι. Ταυτόχρονα με εξόρκισε να το κρατήσω μυστικό, να μην το πω σε κανένα».
Είναι όμως άπειρες οι οικογένειες που απέκρυψαν την καταγωγή αυτή από τα παιδιά τους. «Δυστυχώς μας μισούν όλοι, θρήσκοι, φασίστες, αριστεροί, για διαφορετικούς ο καθένας λόγους. Το να βγεις και να δηλώσεις την ταυτότητά σου δε θα σου έφερνε τίποτε καλό. Κάθε μήνα σχεδόν βγαίνει ένα νέο βιβλίο με δυσφημιστικό για μας περιεχόμενο. Εκθέτουν τα ονόματά μας. Μας εμπλέκουν σε κάθε είδος συνομωσίες». Ήδη από την εγκατάστασή τους στην Τουρκία, πολλοί γονείς θέλησαν να θάψουν την καταγωγή αυτή και όλες τις παραδόσεις και τα έθιμα της Σαμπεταϊκής θρησκείας, ώστε τα παιδιά τους να ενσωματωθούν στον εθνικό κορμό.
Ο G.O από τη Σμύρνη επιβεβαιώνει τα όσα λέει ο Barry Kapancı. «Ανακάλυψα μόνος μου στα δεκαπέντε μου ότι είχαμε αυτή την καταγωγή. Διασταύρωσα τις ιστορίες της γιαγιάς μου με ονόματα συγγενών μας, που όσοι μας κυνηγούν τους κατονομάζουν ως Σαμπεταϊστές. Και έτσι κατάλαβα» εξηγεί ο G.O. «Ο πατέρας μου είναι verde, μόνο η μητέρα μου είναι Μααμίν» εξηγεί, χρισιμοποιώντας για τον πατέρα του την ισπανική λέξη για το χρώμα πράσινο. Οι «Θεσσαλονικείς» τη χρησιμοποιούν για να δηλώσουν τους Τούρκους, καθώς το πράσινο είναι το χρώμα του Ισλάμ.
«Δεν κατάγονται όλοι οι Μααμίν από τη Θεσσαλονίκη. Ούτε ήταν όλοι μεγαλοαστοί. Η δική μου οικογένεια δεν έχει σχέση με εκείνη του Barry. Ήταν χωριάτες, και κατάγονταν από ένα χωριό κοντά στην Καβάλα. Το όνομα της γιαγιάς μου συγκαταλέγεται στον κλάδο των Καρακάς, όπως με πληροφόρησαν» λέει. «Μισώ τη γιαγιά μου. Πώς μπορεί να μας το έκρυψε; Αυτή δεν είναι μόνο δική της προσωπική ιστορία, αλλά ιστορία όλων μας. Είναι μια γριά εγωίστρια». Παραπονιέται πως είναι πάρα πολύ δύσκολο να ερευνήσεις την κοινότητα και να μάθεις για το πολιτιστικό της απόθεμα από παραδόσεις, ακόμη και αν έχεις καταγωγή Ντονμέ. «Όλοι είναι τρομοκρατημένοι, καθώς όσοι συνήθως ενδιαφέρονται για το παρελθόν μας είναι είτε για να μας στιγματίσουν, είτε από κάποιο νοσηρό ενδιαφέρον για τα όργια της Γιορτής του Αρνού. Το να πλησιάζεις και να ρωτάς τους Ντονμέ είναι σα να χώνεις ένα ραβδί μέσα σε μία τεράστια σφηγκοφωλιά. Πανικοβάλλονται, σε εχθρεύονται, σε απειλούν».
Ο G.O. έπαθε αρχικά σοκ όταν έμαθε τα της καταγωγής του, ενώ η μητέρα του έπαθε ακόμη μεγαλύτερο σοκ. Τον ικέτευσε να μην αποκαλύψει τίποτε στον κοινωνικό τους περίγυρο. Η γιαγιά του ακόμη αρνείται όσα της λέει, υπεκφεύγει και δεν επιβεβαιώνει τίποτε. «Αρνείται να απαντήσει σε ερωτήσεις, κάνει πως δεν καταλαβαίνει τι τη ρωτώ». Εκείνος λέει πως δεν τον απασχολεί. Δε φοβάται τους θρήσκους και τους φασίστες, ενώ θέλει να ζήσει μόνιμα στην Ιταλία.


Οι δύο νέοι αντιπροσωπεύουν δύο εντελώς διαφορετικές στάσεις έναντι στην ιδιαίτερη αυτή τους καταγωγή. Ο G.O ετοιμάζεται να αλλάξει θρησκεία, προσχωρώντας στον Εβραϊσμό. Έχει μάλιστα χτυπήσει στο μπράτσο ένα μεγάλο τατουάζ με τα εβραϊκά γράμματα עמת. Σχηματίζουν τη λέξη «emet», αλήθεια, στην εβραϊκή. Πρόκειται για καμπαλιστικό σύμβολο. «Αισθανόμουν μία έλξη για τον εβραϊσμό και πριν ακόμη μάθω για την καταγωγή μου. Τώρα στη Ρώμη ετοιμάζομαι να περάσω κατήχηση και μαθαίνω εβραϊκά. Στην ίδια την Τουρκία δε μου επιτρέπουν να αλλάξω. Η Αρχιραββινεία εδώ μεριμνά ιδιαίτερα να μη σχετίζεται με τους Μααμίν, για να μη τη συνδέει η κοινή γνώμη με όσες θεωρίες συνομωσίας μας καταλογίζουν.» Σε ολόκληρη την τουρκική ιστορία μόνο μία φορά επετράπη σε Μουσουλμάνο (Ντονμέ) να αλλαξοπιστήσει και να ασπασθεί τον Εβραϊσμό από τις εδώ ραββινικές αρχές. Πρόκειται για το συγγραφέα και ερευνητή Ιλγκάζ Ζορλού. «Αλλά ήδη πήγα στην αστυνομία και ζήτησα να αντικατασταθεί η λέξη Ισλάμ στην ταυτότητά μου με Εβραίος. Σήμερα μπορείς πια να δηλώσεις ό,τι θρησκεία επιθυμείς, και δε σε ρωτούν. Έκανα μία αίτηση και μου άλλαξαν αμέσως την καταχώρηση. Δεν αισθάνομαι Τούρκος και δεν επιθυμώ να με συγχέουν με αυτό το γκρουπ. Οι συγγενείς μου, πάλι, δεν αισθάνονται καθόλου Εβραίοι. Αισθάνονται Τούρκοι 100%, αλλά Τούρκοι χωρίς θρησκεία».
Ο Barry πάλι τονίζει πως δεν αισθάνεται καθόλου μειονότητα. «Δεν είμαι μειονότητα εθνικά, ίσως μόνο πολιτικά, καθώς για μένα και την οικογένειά μου οι αρχές του κοσμικού κράτους και ο απόλυτος περιορισμός της θρησκείας στην ιδιωτική ζωή έχουν μέγιστη σημασία» λέει. «Εβραίοι ήταν οι απώτεροι πρόγονοί μας. Εμείς δεν είμαστε Εβραίοι. Δεν είμαστε ούτε Μουσουλμάνοι. Είμαστε ίσως η πρώτη ομάδα παγκοσμίως που αποδέχθηκε ως θρησκεία της την ίδια την εκκοσμίκευση.» Για τον απόγονο των Kapancı, η περίπτωση του G.O. είναι μοναδική, κάτι που παραδέχεται και ο ίδιος ο φίλος του. «Από το 1880 και μετά, οι νέοι των Μααμίν εγκατέλειψαν σε μεγάλο βαθμό τη θρησκεία. Μόνο κάποιες ομάδες των Καρακάς, όπως ο Μ.Σ, τηρούν ακόμη κάποια έθιμα, γνωρίζουν κάποιες προσευχές. Οι περισσότερες οικογένειες θέλησαν να κάνουν τα παιδιά τους άθρησκους, μορφωμένους Τούρκους αστούς. Ακόμη και μετά την εγκατάλειψη των δοξασιών μας, οι οικογένειες διατήρησαν κάποια έθιμα, κάποιες φράσεις της djudeo – espanyol, ενώ έφτιαχναν σεφαρδίτικα φαγητά. Και αυτά όμως έχουν όλα χαθεί. Ακόμη και η απαγόρευση του γάμου εκτός της συγκεκριμένης ομάδας Μααμίν εξέλιπε πριν δύο γενιές. Η κοινότητα δεν υπάρχει πλέον ως κοινότητα. Επιβιώνουν μόνο κάποιες μνήμες, κάποια συνείδηση καταγωγής, ανάμεσα σε νέους που βλέπουν με νοσταλγία και ρομαντισμό την ιδιαιτερότητα αυτή της οικογενειακής τους ιστορίας».
Ο Barry προβλέπει πως σε σαράντα χρόνια το πολύ δε θα υπάρχει στην Τουρκία ούτε ένας Σαμπεταϊστής που να γνωρίζει τα έθιμα, τις προσευχές, τις δοξασίες της ομάδας. «Κανείς νέος εξάλλου δεν ενδιαφέρεται για την παλιά θρησκεία. Αυτό που μας ενώνει είναι η αντίθεσή μας στους Ισλαμιστές». Και τελικά; Ήταν ο Κεμάλ Ντονμέ; «Δεν το ξέρω. Δεν υπάρχει κανένα τέτοιο στοιχείο. Αλλά και να ήξερα κάτι σχετικά, δε θα το έλεγα. Θα επιβεβαίωνε όλες τις θεωρίες των ισλαμιστών, για έναν κρυπτο-Εβραίο που διέλυσε το Χαλιφάτο και ίδρυσε ένα κοσμικό κράτος. Αυτό το κοσμικό κράτος δεν είναι για Εβραίους. Είναι για τους Τούρκους, για όλους μας».

Αχιλλέας και Πενθεσίλεια

Η Απόλυτη Σύγκρουση που γέννησε μια  αναπάντεχη Αγάπη....

Μετά την κηδεία του Έκτορα, ήλθε στην Τροία η  όμορφη κόρη του Άρη Πενθεσίλεια βασίλισσα των Αμαζόνων, για να ενισχύσει τους Τρώες. Στις μάχες ήταν ιδιαίτερα δυναμική, σκότωσε και τον Αχαιό Μαχάονα .

Οι Αμαζόνες ήταν μια πολεμόχαρη γυναικεία φυλή που κατοικούσαν, σύμφωνα με τον μύθο, στη νοτιοανατολική πλευρά του Ευξείνου Πόντου ή στην περιοχή του Καυκάσου.

 

Στην αρχή η Πενθεσίλεια πολέμησε με επιτυχία αλλά στο τέλος  νικήθηκε απ΄ τον Αχιλλέα που τη σκότωσε με το σπαθί του. O Αχιλλέας με κράνος, ασπίδα, περικνημίδα σχεδόν γυμνός, βρέθηκε αντιμέτωπος με την Πενθεσίλεια η οποία πολεμούσε φορώντας πολεμική μάσκα. Η Αμαζόνα  του έριξε το κοντάρι της, το οποίο έγινε κομμάτια μόλις χτύπησε στην ασπίδα του Αχιλλέα. Στη συνέχεια  έριξε και δεύτερο κοντάρι, αλλά ούτε και τότε τον πλήγωσε.

Ο Αχιλλέας τότε κατόρθωσε να την τραυματίσει θανάσιμα βυθίζοντας το ξίφος του στο στήθος της. Η βασίλισσα των Αμαζόνων άοπλη προσπαθεί με το αριστερό της χέρι να εμποδίσει τον αποφασισμένο Αχιλλέα. Αν και γενναία η στάση της δείχνει μια τελευταία ικεσία. Βρισκόμαστε προς το  τέλος του Τρωικού Πολέμου.

Εκείνος τη σκοτώνει κι εκείνη τον κοιτάγε στα μάτια σα να του λεγε: “Συγγνώμη που σε πλήγωσα την ώρα που με σκότωνες”.  Τότε βγάζει τη μάσκα απ το πρόσωπό της.  Η ομορφιά της Πενθεσίλειας τον γέμισε μελαγχολία και όσοι ήταν παρόντες δεν είχαν καμιά αμφιβολία ότι ο Αχιλλέας είχε εκείνη τη στιγμή ερωτευθεί τη γυναίκα που σε λίγο θα πέθαινε απ το δικό του χέρι. Διάβαζε τα μάτια που ο ίδιος είχε σκοτώσει.

Η μεταγενέστερη γραπτή παράδοση επιβεβαιώνει τον κεραυνοβόλο έρωτα που ένιωσε ο γενναίος  Αχιλλέας την ώρα που τη σκότωνε. Ο θάνατος της Πενθεσίλειας περιγράφεται με λεπτομέρεια, όχι στην “Ιλιάδα” όπως θα περίμενε κανείς, αλλά στις “Ηρωίδε”» του Οβιδίου και την “Αινειάδα” του Βιργιλίου.

 

O συμπολεμιστής του Αχιλλέα Θερσίτης,  θα τον περιγελάσει  για τον απρόσμενο έρωτά του. Ο μεγάλος αρχηγός με μια Αμαζόνα; Λέγεται μάλιστα πως έβγαλε ένα από τα μάτια της Αμαζόνας για να προσβάλει τον Αχιλλέα. Την ξεδιαντροπιά του ο Θερσίτης την πλήρωσε με τη ζωή του.

Όπως λένε οι γραπτές πηγές ο Αχιλλέας σήκωσε τη νεκρή βασίλισσα και την έβγαλε από το πεδίο της μάχης. Το σώμα της, μαζί με τα πτώματα 12 άλλων Αμαζόνων, τα παρέδωσαν με ολόκληρο τον οπλισμό τους στους Τρώες κι εκείνοι τα έκαψαν και έθαψαν τις στάχτες με όλες τις τιμές.

Ας παρακολουθήσουμε την μοναδική αυτή ιστορία μίσους και αγάπης....

«Θνητός κι αθάνατος ο ισόθεος Πηλείδης... Και πόσο τρομερός αυτός ο θυμός που από την αρχή τον κατευθύνει... Μα πόσο πιο τρομερός ο 'Ερωτας που στα δεσμά του άρματός του θα τον δέσει εκεί που δεν τον περιμένει και σαν του Πριάμου το γιο πίσω του θα τον σέρνει, νεκρό, γυμνό, στο γύρο του θριάμβου...

Νεκρώνεται η σάρκα όταν παραλύει, το θάνατο πλησιάζει... Μα όταν παραλύουν τα συναισθήματα, η αιχμή του βέλους του θεού απλά το στόχο της έχει βρει... Κι ας τυλίγουν τα δώρα των θεών το θείο σώμα του ήρωα, κι ας σπάνε πάνω δόρατα, βέλη ξίφη... αδύναμα, θνητών τα χέρια τα βαστούν και τα εκσφενδονίζουν... Τα λαμπρά τα δώρα των θεών δεν είναι εύκολο από θνητούς να νικηθούν...

Κι εκείνους τους παντοδύναμους θεούς, ο Έρως εξουσιάζει, πόσο τους θνητούς...

Πέντε οι πτυχές μετάλλων στην ασπίδα, στην πανοπλία την αστραφτερή, κι η ομορφιά κι η τρομερή η λάμψη της τον τρόμο γύρω να σκορπά...

Πέντε οι αισθήσεις που παραλύουν όταν η αιχμή του βέλους του θεού, το σώμα διαπεράσει...

Πενθεσίλεια...

Τι θέλησες, τι γύρευες, κόρη του Άρη και βασίλισσα του αλαργινού του Πόντου στη ματωμένη άμμο της Τρωάδος? Χρόνια ατέλειωτα, θνητοί κι αθάνατοι με λύσσα και οργή ζωές σαν τα γιομωμένα στάχια εκεί θερίζουν... και ματωμένος, άχαρος κι ασήμαντος ο λιγοστός καρπός τους...

Ανδρεία εκ του ανδρός... Και πόση η ταπείνωση, η οργή μα κι ο κρυφός ο θαυμασμός για την ανδρεία της Αμαζόνας που τα πλήθη των Αχαιών ως τα καράβια τους θ' ακολουθήσει η ανδροκτόνος, σκορπώντας μ' ορμή το θάνατο ανάμεσά τους...

Η περίτεχνη η προσωπίδα της θεάς με το λοφίο που ανεμίζει, μια τρομερή όψη στα μάτια των Αχαιών... Ποιος δαίμονας ξεχύθηκε και τις ζωές αρπάζει, στου Αϊδωνέα την αυλή με βία να τις στέλνει, αέναα να βολοδέρνουν κάτω από το μαύρο, το ανήλεο της γης το χώμα?

Ο άνδρας της ζωής της κι άνδρας που θα της πάρει τη ζωή, όλα σε μια στιγμή πλεγμένα... Η μοίρα τάχει κλώσει, μ' ασημένια και χρυσή κλωστή δεμένα όλα. Μα πόσος χρυσός, πόσο ασήμι ν' αναλογεί στον καθένα..?

Ζωές κομμένες γύρω της, δόρατα κι ασπίδες τσακισμένες, ματωμένα σώματα, τσακισμένα μέλη... Βία, οργή... θρήνος. Σαν την μαινάδα που με ξέπλεκα μαλλιά κι ακάλυπτο το σώμα στα δάση θα χαθεί, το δαίμονά της ν' ακολουθήσει...

Τι νά νιωσες, βασίλισσα, του Πηλέα το γιο αρματωμένο μες το φως σαν είδες? Ούτε στιγμή δε σκέφτηκες, τρελή, ποιος ο θεός μπροστά σου που ορθώθηκε, αφού οι θνητοί σκόρπισαν μπροστά στου δόρατός σου την ορμή?

Στιγμή δε δείλιασες... με δύναμη το δόρυ εκσφενδόνισες, το νήμα της ζωής του φοβερού εχθρού να κόψεις... Τσακίστηκε το όπλο σου, χίλια κομμάτια το κοντάρι πάνω στη φοβερή ασπίδα, την καλοδουλεμένη... πέντε πτυχές, τις δυο θα διαπεράσει... Χρυσός, το δώρο των θεών... η αιχμή το σώμα δε θ΄αγγίξει... Το δεύτερο κοντάρι του πρώτου την πορεία και την τύχη την πικρή θε ν' ακολουθήσει...

Τι να σκεφτόσουν, Αμαζόνα, όταν το δόρυ του ισόθεου μ' ορμή στο στήθος σε χτυπούσε, στη ματωμένη άμμο σ' έριχνε ένα μ' αυτή για να γενείς? Ποιες σκέψεις άραγε να πέρασαν σε μια στιγμή μπροστά σου?

Τι ένιωσες, πώς ένιωσες όταν το χέρι του ανδρός που τη ζωή σου πήρε, την κρύα προσωπίδα από το κεφάλι σου τραβάει, το βλέμμα του εχθρού του νικημένου ν' αντικρίσει? Ποτάμι τα χρυσά μαλλιά - δώρο θεών κι αυτά... κάθε χρυσό - μες το ποτάμι του αίματος βουτηγμένα...

Δύο ρίψεις δόρατος... δύο χαμένες ευκαιρίες το στόχο για να βρεις... Μα ακόμη και στου θανάτου το κατώφλι, ο έρωτας καραδοκεί... Και βρίσκει πάντα στόχο...

Πώς χάνονται οι αισθήσεις? Πώς παγώνει ο χρόνος? Τι είναι αυτό που ανοίγεται όταν τα μάτια συναντιόνται και το βλέμμα σώμα ψυχή τα διαπερνά και στην καρδιά φωλιάζει?

Σκόρπισε ο θυμός, συγκίνηση ευθύς για να καλύψει το κενό απλώνεται... Τίποτα δεν είναι γραφτό του κενό κι αδειανό να μείνει... Λύγισαν τα γόνατα, κι η ασπίδα που σε τύλιγε, στο χώμα πεταμένη... Αγκαλιά μ' αυτό που αγνοούσες την ύπαρξή του, να του χαϊδεύεις τα μαλλιά, το πρόσωπο, το αίμα από τα μάγουλα πασχίζεις για να διώξεις...

Κόκκινο το αίμα που χάνεται... ροδαλά τα μάγουλα να ξεπροβάλλουν από κάτω... Βλέμματα που χαϊδεύουν το ένα το άλλο, ανάμεσα σε θάνατο και πόνο... Και το μοναδικό μα και στερνό φιλί τα χείλη που θα δέσει, είναι κι αυτό που το κενό ευθύς θα ξαναφέρει... Δάκρυα και συγκίνηση που θα χαθούν, κι η οργή στα γέλια του Θερσίτη πίσω σου, το χρόνο θα κινήσει... ξανά. Και πόσο πιότερη οργή το νου σου θα τυλίξει, όταν το δόρυ του θρασύδειλου, στο μάτι το άψυχο, του έρωτά σου του νεκρού θα καρφωθεί...

 

Κι οργή τα χέρια σου με το λαιμό του θα τα πλέξει... Άψυχος ο βέβηλος, δίπλα σε ό,τι πιο πολύ αγάπησες κι ας ήταν για μια στιγμή, ένα βλέμμα, μια πνοή, ένα φιλί...

Τι νά νιωσες, ισόθεε, κοιτώντας τα χέρια σου μες τη ζεστή σκηνή σου? Το αίμα κι αν ξεπλύθηκε, μες την ψυχή σου απλώθηκε, την τύλιξε, την κάλυψε, ένα μαζί της έγινε...
...Πώς παίζεις, Έρωτα, με τις ψυχές? Συνείδηση δεν έχεις? Τυλίξου με τον φωτεινό μανδύα της περηφάνιας, στο γύρο του θριάμβου να χαθείς... μα μην γυρίσεις πίσω σου να δεις στο άρμα σου ποιους σέρνεις ...»

ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: Η γυναίκα που είναι ταυτόχρονα δυο άνθρωποι

Η Lydia Fairchild είναι η γυναίκα που είναι δυο άνθρωποι ταυτόχρονα! Για την ακρίβεια είναι η ίδια και η δίδυμη αδελφή της σε… έναν άνθρωπο!
Όλα ξεκίνησαν το 2002, σύμφωνα με το δίκτυο ABC. Η Lydia Fairchild γέννησε δίδυμα. Ο πατέρας τους ήταν ένας άνδρας με τον οποίο η Lydia διατηρούσε μια περιστασιακή σχέση με τον Jamie Townsend. Εκείνος αρνήθηκε να αναγνωρίσει τα παιδιά και τότε προχώρησαν σε τεστ DNA. Το τεστ έδειξε ότι ο Jamie ήταν ο πατέρας των διδύμων αλλά η Lydia δεν ήταν η μητέρα τους!
Πώς γίνεται λοιπόν μια γυναίκα να γεννήσει μη δικά της παιδιά;
Οι γιατροί εξεπλάγησαν τόσο που όταν η Lydia ξαναέμεινε έγκυος μερικά χρόνια μετά παρακολουθούσαν την εγκυμοσύνη της μέρα τη μέρα. Και πάλι, η Lydia δεν γέννησε το παιδί της αλλά το παιδί κάποιας άλλης γυναίκας.
Η γυναίκα αυτή ήταν η αδελφή της Lydia. Μια αδελφή όμως που δεν γεννήθηκε ποτέ! Όταν ήταν ακόμη ζυγωτά (το πρώτο στάδιο της ανθρώπινης ζωής, ο δικύτταρος εκείνος σχηματισμός που προκύπτει από την ένωση ενός ωαρίου και ενός σπερματοζωαρίου) η Lydia και η δίδυμη αδελφή της, μέσω μιας πολύπλοκης διαδικασίας που ακόμη δεν είναι πλήρως κατανοητή στους επιστήμονες, τα δυο αυτά ζυγωτά ενώθηκαν. Και έγιναν ουσιαστικά δυο άνθρωποι σε… έναν! Κάποια κομμάτια του DNA του ζυγωτού που θα γινόταν η δίδυμη αδελφή της Lydia επιβίωσαν ανέπαφα μέσα στη Lydia! Και ουσιαστικά αυτό το κομμάτι του DNA σχημάτισε τα αναπαραγωγικά όργανα της Lydia και για αυτό τα ωάρια της δεν είναι δικά της!
Η απίστευτη αυτή ιστορία δεν είναι μοναδική. Ένα αντίστοιχο περιστατικό καταγράφηκε το 1998 με την 52χρονη Karen Keegan που επίσης βρέθηκε ότι είναι 2 άνθρωποι σε έναν!
Οι γιατροί μελετούν το φαινόμενο με προσοχή. Ονομάζουν τους ανθρώπους αυτούς “ανθρώπους – χίμαιρες”, από το μυθικό τέρας Χίμαιρα που ήταν πολλά ζώα σε ένα: είχε σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού, και ουρά φιδιού.
Όπως υποστηρίζουν πάντως, το φαινόμενο αυτό ίσως γίνει πιο συχνό όσο αυξάνονται οι κυήσεις μέσω τεχνητής γονιμοποίησης.

Η "απλοχεριά" του μητροπολίτη στις κλοπές του Έλγιν.

Τον Μάιο του 1801 βρίσκονταν στην Αθήνα τα πεθερικά του Έλγιν, το ζεύγος Nisbet, και ασχολήθηκαν με συλλογή αρχαιοτήτων. Πολλά λάφυρα αποκόμισαν κατά την παραμονή τους στην Αθήνα, άλλα από ανασκα­φές, άλλα από αγορές και άλλα από δωρεές. 
Ο Bartholdy μας πληροφορεί ότι η κυρία Charlotte Hamilton Nisbet απόχτησε ένα από τα μάρμαρα πού αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές του λόρδου Aberdeen στην Πνύκα. 
Αυτό το μάρμαρο προοριζόταν να στολίσει ένα από τα τζάκια του μεγάρου τους... (Voyage en Grèce fait dans les années 1803 et 1804…, Paris 1807, τ. Α’, σ. 160).... Ο πεθερός πάλι του Έλγιν απόχτησε τον μαρμαρένιο θρόνο του γυμνασιάρχου πού βρισκόταν στο μετόχι της Καισαριανής στην Αθήνα όπου η κατοικία του μητροπολίτη (απεικονίζεται στο έργο των James Stuart και Nicholas Revett, The anti­quities of Athens…, London 1762, τ. Γ’, κεφ. 3). 
  Ήταν δώρο του μητροπολίτη και κατέληξε στην έπαυλη της δισεγγονής του Nisbet (Adolf Michaelis, Der Parthenon, Leipzig 1870-1871, σ. 29). 
Πρόκειται για τον μητροπολίτη Γρηγόριο Γ’ πού μοίραζε με μεγάλη απλοχεριά τις αρχαιότητες των ναών της δικαιοδοσίας του. 
Στο ημερολόγιο του Έλγιν, πού έγραψε ο γραμματέας του Hamilton, διαβάζουμε: 
«Ο λόρδος Έλγιν εξασφάλισε άδεια του αρχιεπισκόπου να ερευνήσει το εσωτερικό όλων των εκκλησιών και μοναστηριών στην Αθήνα και τα περίχωρα για την ανακάλυψη αρχαιοτήτων. Συχνά ασκήθηκε η εξουσία του αρχιεπι­σκόπου για να αποσπάσει ο λόρδος Έλγιν μερικά περίεργα αντικείμενα. 
Η έρευνα αυτή απέφερε πολλά πολύτιμα ανάγλυφα, επιγραφές, αρχαία σκιάθηρα (ηλιακά ημερολόγια), μαρμάρινο θρόνο γυμνασιάρχου με τις μορφές του Αρμόδιου και του Αριστογείτονα με εγχειρίδια και τον θάνατο της Λεαίνης»
 (Memorandum on the subject of the Earl of Elgin’s pur­suits in Greece, Edinburgh 1811, σ. 32).

• Κυριάκου Σιμόπουλου, «Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1810-1821», τόμος Γ2, Πέμπτη Έκδοση, Εκδόσεις Στάχυ, Αθήνα, 1997.
• Μαίρη Νίσμπετ – Έλγιν, «Πως λεηλατήθηκαν τα γλυπτά από τις μετόπες του Παρθενώνα», Εκδόσεις Αφων Τολίδη, Αθήνα, 1989.

Μεσσαλίνα, η νυμφομανής αυτοκράτειρα

Η Μεσσαλίνα
Hans Makart (1840-1884)

Άπληστη, αδίστακτή και σεξουαλικά αχόρταγη. Όποιος της αντιστεκόταν, κατέληγε νεκρός. Ήταν η Μεσσαλίνα, η σύζυγος του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Κλαύδιου.

Προερχόταν από αριστοκρατική γενιά, απόγονος του Μάρκου Αντώνιου και ξαδέρφη του Αυτοκράτορα Καλιγούλα. Παντρεύτηκε τον Κλαύδιο το 39 μ.Χ., πριν ο σύζυγός της γίνει αυτοκράτορας. Η Μεσσαλίνα ήταν μία πανέμορφη 15χρονη με μεγάλες φιλοδοξίες και ο Κλαύδιος ένας φιλήσυχος πενηντάρης.

Ακόμα και η μητέρα του τον αποκαλούσε «τέρας», εξαιτίας της ασχήμιας του. Τραύλιζε, μπέρδευε τα λόγια του και σάλια έβγαιναν απ’ το στόμα του όταν μιλούσε. Δεν ήταν ο άνδρας που θα μπορούσε να ικανοποιήσει ή να ελέγξει την ατίθαση Μεσσαλίνα.

Τα πρώτα χρόνια του γάμου τους κύλησαν ήρεμα. Απέκτησαν δύο παιδιά, την Κλόντια Οκτάβια που παντρεύτηκε τον Αυτοκράτορα Νέρωνα και τον Βρετανικό, που δολοφονήθηκε απ’ τον Νέρωνα για το θρόνο. Επειδή η Μεσσαλίνα εμφανιζόταν συχνά στην αυλή του αυτοκράτορα, πολλοί έλεγαν ότι η Κλόντια Οκτάβια ήταν αποτέλεσμα της αιμομικτικής σχέσης της Μεσσαλίνας με τον ξαδερφό της, Καλιγούλα.

Το 41 μ.Χ., ο Καλιγούλας δολοφονήθηκε και την αυτοκρατορία ανέλαβε ο Κλαύδιος. Όταν οι στρατιώτες πήγαν να του ανακοινώσουν τα νέα, τον βρήκαν να κρύβεται πίσω από κουρτίνες, τρομοκρατημένος. Η Μεσσαλίνα δεν συμμεριζόταν τον φόβο του συζύγου της. Ήταν έτοιμη να πάρει την εξουσία στα χέρια της και δεν δείλιασε.

Η σεξουαλική μανία

Οι σεξουαλικές περιπέτειες της Μεσσαλίνας έχουν αφήσει ιστορία.

Όταν ο Κλαύδιος έλειπε σε εκστρατεία στη Βρετανία, η Μεσσαλίνα διασκέδαζε τους αυλικούς. Έκανε διαγωνισμό με μία διάσημη πόρνη της Ρώμης, που φημιζόταν για την αντοχή της, για το ποια απ’ τις δύο θα μπορούσε να εξυπηρετήσει περισσότερους άντρες μέσα σε 24 ώρες. Κέρδισε πανηγυρικά η Μεσσαλίνα, με 25 εραστές.

Η Μεσσαλίνα
Henrique Bernardelli (1858-1936)

Κυκλοφορούσε η φήμη ότι η αυτοκράτειρα της Ρώμης δεν αρκούνταν στα αριστοκρατικά όργια, αλλά παρίστανε την κοινή πόρνη σε χαμαιτυπεία της πόλης. Άλλοι έλεγαν ότι η Μεσσαλίνα είχε ανοίξει δική της «επιχείρηση», όπου εξέδιδε τις πλούσιες γυναίκες της Ρώμης και αργότερα τις εκβίαζε ότι θα δημοσιεύσει τις ατασθαλίες τους. Το όνομα που χρησιμοποιούσε στη «διπλή» ζωή της, ήταν Λύκαινα και φορούσε ξανθή περούκα για να μεταμφιεστεί.

Οι εκτελέσεις

Πρώτη κίνησή της ήταν να εξαλείψει τον ανταγωνισμό. Έπεισε τον Κλαύδιο να εξορίσει τις όμορφες αδερφές του Καλιγούλα, για να μην της πάρουν τη θέση στο πλευρό του αυτοκράτορα. Η μία πέθανε στην εξορία, αλλά η δεύτερη επέζησε και πραγματοποίησε τον μεγαλύτερο φόβο της Μεσσαλίνας. Ήταν η Αγριπίνα που παντρεύτηκε τον Κλαύδιο, μετά το θάνατο της.

Η «πρώτη κυρία» της Ρώμης έδινε εντολές για εκτελέσεις με πολιτικά κίνητρα, αλλά και για προσωπική αντεκδίκηση. Τιμώρησε τον πατριό της, Άπιο Σιλάνο, επειδή απέρριψε τις σεξουαλικές προτάσεις της!

Συνεργάστηκε με το γραμματέα του Κλαύδιου, το Νάρκισσο και κατηγόρησαν τον Άπιο Σιλάνο ότι σκόπευε να δολοφονήσει τον αυτοκράτορα. Βάσισαν την κατηγορία τους σε δύο όνειρα που υποτίθεται ότι είδαν στα οποία ο Άπιος μαχαίρωσε τον Κλαύδιο.

Ο Κλαύδιος, ευκολόπιστος όπως πάντα, εκτέλεσε τον άντρα που απέρριψε τη Μεσσαλίνα.

Το ίδιο σχέδιο εφάρμοσε και στην περίπτωση του Βαλέριου Ασιατικού. Η Μεσσαλίνα είχε βάλει «στο μάτι» τους μεγαλοπρεπείς κήπους του Λούκουλου, που ανήκαν στον Βαλέριο Ασιατικό. Για ακόμα μία φορά έπεισε τον Κλαύδιο να εκτελέσει έναν αθώο άντρα και οι κήποι έγιναν δικοί της.

Η συνωμοσία εναντίον του Κλαύδιου

Ο Κλαύδιος δεν γνώριζε για τα καμώματα της συζύγου του ή τουλάχιστον, παρίστανε τον ανήξερο για να μην προκαλεί εντάσεις. Όμως η ελευθερία που έδινε στη Μεσσαλίνα, τον έκανε περίγελο της κοινωνίας. Ο «κόμπος έφτασε στο χτένι», όταν η Μεσσαλίνα στράφηκε εναντίον του Κλαύδιου.

Το 48 μ.Χ. απέκτησε ένα νέο εραστή, τον Συγκλητικό Γάιο Σίλιο. Η Μεσσαλίνα αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να «ξεμπερδέψει» με τον Κλαύδιο. Παντρεύτηκε μυστικά το Γάιο, όταν ο Κλαύδιος έλειπε και σκόπευε να τον δολοφονήσει όταν επέστρεφε. Ο Νάρκισσος, ο γραμματέας του Κλαύδιου και συνεργός της Μεσσαλίνας στη συνωμοσία εναντίον του αυτοκράτορα, αποκάλυψε στον Κλαύδιο το σχέδιο. Παρουσίασε τη Μεσσαλίνα ως τον «εγκέφαλο» της συνωμοσίας και τον εαυτό του ως ένα αθώο πιόνι που μπλέχτηκε στα δίχτυα της πανούργας αυτοκράτειρας.

Η Μεσσαλίνα πήγε να βρει τον Κλαύδιο, για να μαλακώσει την οργή του, αλλά ο Νάρκισσος δεν την άφησε να τον δει. Έστειλε τα δύο παιδιά τους να ικετέψουν για τη ζωή της μητέρας τους, αλλά ούτε αυτό είχε αποτέλεσμα. Ο Κλαύδιος έστειλε εκτελεστικό απόσπασμα στη Ρώμη, που βρήκε τη Μεσσαλίνα στους αγαπημένους της κήπους.



Ο θάνατος της Μεσσαλίνας
George-Antoine Rochegrosse (1859-1938)

Οι στρατιώτες της έδωσαν την επιλογή να αυτοκτονήσει, ένα προνόμιο που είχαν μόνο οι αριστοκράτες. Η Μεσσαλίνα έπιασε το μαχαίρι, αλλά δεν μπόρεσε να δώσει τέλος στη ζωή της. Τότε ο αρχηγός της φρουράς έσπρωξε το χέρι της και το μαχαίρι βρήκε το στόχο του.

Η Μεσσαλίνα ήταν νεκρή. Πέθανε 33 χρονών το 48 μ.Χ.

Η οργή του Κλαύδιου δεν λιγόστεψε με το θάνατο της γυναίκας του. Διέταξε την εκτέλεση του Γάιου Σίλιου, αλλά και όλων όσων είχαν παρευρεθεί στο μυστικό γάμο. Ήθελε να εξαφανίσει κάθε ίχνος της συνωμοσίας εναντίον του.

Τη ζωή της Μεσσαλίνας κατέγραψαν οι ιστορικοί Σουητώνιος και Τάκιτος, πολλές δεκαετίες μετά το θάνατό της. Σύγχρονοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι τα πραγματικά γεγονότα της ζωής της αλλοιώθηκαν εξαιτίας της προπαγάνδας που εξαπέλυσε εναντίον της η επόμενη σύζυγος του Κλαύδιου, Αγριπίνα.

H Δύναμη του Τραγουδιου και η Mουσικοθεραπεία στην αρχαία Eλλάδα

Η Mουσικοθεραπεία είναι η εφαρμογή της μουσικής και η χρησιμοποίησή της, ως θεραπευτικό μέσο,μέσα από διάφορες μεθόδους και τεχνικές με σκοπό τη βελτίωση και τη διατήρηση της ψυχικής, πνευματικής και σωματικής υγείας.H μουσική είναι ένα δημιουργικό, μη λεκτικό μέσο που προωθεί την προσωπική έκφραση και ανάπτυξη του ατόμου, όπως και την επικοινωνία και την επαφή του με τους άλλους. H θεραπευτική ιδιότητα του ήχου και της μουσικής αποτελεί αντικείμενο έρευνας και μελέτης.O ακριβής χαρακτήρας και η δομή της θεραπευτικής μουσικής είναι βέβαια άγνωστος, αφού μέχρι στιγμής έχουν χρησιμοποιηθεί για πειραματισμό διάφορα μουσικά ακούσματα, όπως η κλασική, η ελαφρά ποπ, ή η τζαζ μουσική και φυσικα η επιλογή της μουσικής για θεραπευτική χρήση επηρεάζεται από την κουλτούρα με την οποία κάποιος έχει ανατραφεί.
 
Oι αλληλεπιδράσεις μεταξύ ιατρικής και μουσικής είναι πολύ αρκετά πολύπλοκες και η σύγχρονη μουσικοθεραπεία αποτελεί την ορατή μόνο πλευρά ενός τεράστιου παγόβουνου. H πρακτική χρήση της μουσικής στην ιατρική πρέπει να στηριχθεί στο φιλοσοφικό υπόβαθρο που συμπεριλαμβάνει και πρακτικές εφαρμογές. H μελωδία και ο ρυθμός της θεραπευτικής μουσικής έχουν ως πρότυπο φυσικούς ήχους, όπως άνεμο, νερό, ήχους πουλιών, βιορυθμούς της αναπνοής και της κυκλοφορίας. H δόμηση του ρυθμού επηρεάζεται από συμπαντικούς ρυθμούς, ενώ η αντίληψη του χρόνου διαφέρει από την αντίληψη που υπάρχει στη δυτική μουσική. O χρόνος στη θεραπευτική μουσική δεν πρέπει να είναι απόλυτα διηρεμένος, κατά τον τρόπο που τον μετρούν τα ρολόγια και δεν πρέπει να συγχέεται με το βιολογικό χρόνο. Στη μουσική αυτή, σημασία έχει η σιωπή, οι μελωδικές φράσεις ρέουν αβίαστα σε χλιαρές δομές, χωρίς αυστηρό πρότυπο. Kατά κάποιον τρόπο είναι σαν να ακολουθούν την ισορροπία μεταξύ εισπνοής-εκπνοής. Για να μπορέσει δηλαδή να δράσει, πρέπει να αποφύγει την ενεργοποίηση συλλογιστικών διαδικασιών. Nα μην κυριαρχεί ο νους, αλλά να ενεργοποιούνται ενστικτώδεις μηχανισμοί που επιτρέπουν τη χαλαρωτική δράση του μουσικού ήχου στα εγκεφαλικά κέντρα της αναπνοής και της κυκλοφορίας. 

Oι πρώτες πληροφορίες για την άσκηση της μουσικοθεραπείας προέρχονται όχι μόνο από τη μυθολογία, αλλά και από την ιστορία της αρχαίας Eλλάδας, της Aιγύπτου, της Kίνας, των Iνδιών κ.ά. H αρχαία Eλληνική μουσική πήρε και στοιχεία από τη μουσική διαφόρων λαών της Aνατολής, τα οποία όμως συμπεριέλαβε σε μια επιστημονική βάση,τη θεωρία της μουσικής, η οποία αργοτερα μεταδόθηκε και στη Δύση. Έτσι, η ιστορία της Eυρωπαϊκής μουσικής αρχίζει, μπορούμε να πούμε, με την αρχαία ελληνική.
 
Aλλά ας δούμε τα πράγματα από την αρχή. O άνθρωπος πολύ σύντομα χρησιμοποίησε, εκτός από τη δική του φωνή, μουσικά όργανα ως ηχογόνες πηγές, μέσα από τις οποίες εκφράστηκε μουσικά. Oι σημερινές μαρτυρίες δεν μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε τη σειρά με την οποία τα επινόησε. Έτσι, το χτύπημα των χεριών, των ποδιών ή διαφόρων επιφανειών με τα χέρια ή με τα πόδια έδωσαν πιθανότατα τα πρώτα κρουστά. Σε προϊστορικούς επίσης χρόνους πρέπει να επινοήθηκαν τα έγχορδα και τα πνευστά. Aφορμή, βέβαια, για την κατασκευή τους δεν θα ήταν άλλη από τυχαία περιστατικά, τα οποία εντυπωσίασαν τον άνθρωπο, όταν άκουσε να παράγονται ήχοι με το φύσημα ενός καλαμιού, κλειστού από τη μια μεριά, ή με τη νύξη ενός αποξηραμένου και τεντωμένου εντέρου κάποιου ζώου, δηλαδή μιας χορδής. H μουσική, λοιπόν, είναι στενά συνυφασμένη με τη ζωή του ανθρώπου από τα πρώτα του βήματα. H φύση όμως του ανθρώπου, οι δυνατότητες του εγκεφάλου του, η πνευματικότητά του άρχισαν σταδιακά να οδηγούν την πολιτιστική του εξέλιξη, την ανάγκη και τη δίψα του για την αλήθεια και την ομορφιά. 
H αναζήτηση της αλήθειας άρχισε να ικανοποιείται με τη θρησκεία, τη φιλοσοφία, την Eπιστήμη, το Δίκαιο κ.λπ., ενώ η δίψα του για το ωραίο (εύμορφο) με την τέχνη.
 
H αρχαία Eλληνική Mουσική έφτασε σε πλήρη ακμή τον 7ο έως τον 5ο π.X. αιώνα. Στο διάστημα αυτό αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η θεραπευτική ιδιότητα της μουσικής. Έτσι υπάρχει μια πλειάδα αρχαίων Eλλήνων μουσικών, οι οποίοι μελετώντας την επιστήμη τους προήγαγαν ακόμη περισσότερο τη θεραπευτική μουσική. Oι εφαρμογές της μουσικοθεραπείας συνοψίζονται κυρίως στην ψυχοϋγιεινή, την ψυχιατρική και την ψυχοσωματική. O τρόπος που ασκείτο φαίνεται πως ήταν ο δεκτικός, ο ενεργητικός και ο μικτός, αν και ακριβείς πληροφορίες δεν υπάρχουν. Δεν φαίνεται πως υπήρχαν κατηγορίες μουσικών οργάνων ανάλογα με τη θεραπευτική τους ικανότητα στις διάφορες ασθένειες. Eίναι πολύ πιθανό τη θεραπευτική ιδιότητα της μουσικής να τη χρησιμοποιούσαν για την αντιμετώπιση των διαφόρων παθήσεων ακομη και στην παιδική ηλικία. Aναφορές, βέβαια, σε αρχαία ελληνικά κείμενα δεν υπάρχουν, πλην όμως ο άνθρωπος για την αντιμετώπιση της προβληματικής υγείας του συχνά καταφεύγει, ακόμη και σήμερα, σε διάφορες ιατρικές μεθόδους (ομοιοπαθητική κ.λπ.).

ΘEPAΠEYTEΣ
 
Σε όλους τους αρχαίους λαούς βρίσκουμε πλήθος αναφορών, στις οποίες, με μυθολογική επένδυση τις περισσότερες φορές, γίνεται λόγος για μουσικοθεραπεία. Iερείς- γιατροί συνήθιζαν να διώχνουν τα κακά δαιμόνια με τη βοήθεια των ήχων. Xρησιμοποιούσαν τη μουσική σε θεραπευτικές τελετουργίες, για να απαλλάξουν τον άνθρωπο από τα κακά πνεύματα που τον βασάνιζαν και τον αρρώσταιναν. Στην αρχαία Eλλάδα βρίσκουμε μια σωρεία αναφορών για ίαση μέσω της μουσικής. Aς κάνουμε μια αναδρομή στην ιστορία της μουσικοθεραπείας και χρονολογικά ας εξετάσουμε τους σπουδαιότερους θεραπευτές, με έμφαση στον Oρφέα και τον Πυθαγόρα.
 
Kατά τον Στράβωνα, οι μεγάλοι και ξακουστοί αοιδοί, Oρφέας, Mουσαίος, Θάμυρης και Eύμολπος, ήταν θράκες.O Oρφέας, γιος του Aπόλλωνα ή του Oίαγρου, βασιλιά της Θράκης, και της Mούσας Kαλλιόπης, άκμασε τον 13ο αιώνα π.X. Πεδίο δράσης του ήταν ο Έβρος, ο Όλυμπος και ο Eλικώνας. Ήταν άριστος κιθαρωδός και τελειοποίησε τη λύρα που του χάρισαν ο Aπόλλωνας και ο Eρμής. Kατά τον Πίνδαρο, ο Oρφέας υπήρξε αοιδός, ιερέας και μάντης, πατέρας πάντων των αοιδών (πύθια Δ. 176). Tη μαγική δύναμη της λύρας του Oρφέα εξύμνησαν οι αρχαίοι ποιητές, γιατί συγκινούσε όχι μόνο ανθρώπους και άγρια θηρία, αλλά και αυτά ακόμη τα άψυχα στοιχεία της φύσης. Mε τη λύρα του μπόρεσε να κάμψει τον Πλούτωνα και να κατέλθει στον Άδη, για να φέρει πάλι στον κόσμο την αγαπημένη του σύζυγο την Eυρυδίκη, που πέθανε μετά από φαρμακερό "δήγμα όφεωςΣ. Mε τη λύρα πάλι κατόρθωσε, ως μέλος της εκστρατείας των Aργοναυτών, να σταματήσει τις Συμπληγάδες πέτρες και άθικτη να περάσει η Aργώ. Mε αυτήν αποκοίμισε το φοβερό δράκοντα που φύλαγε το Xρυσόμαλλο δέρας στο ιερό άλσος της Kολχίδος κι έτσι οι Aργοναύτες κατόρθωσαν να το κλέψουν.
 
O Oρφέας με την εμπνευσμένη διδασκαλία του μαλάκωσε την σκληρή θρακική ψυχή, δίδαξε την αποφυγή βιας, έγινε νομοθέτης και δάσκαλος ωφέλιμων τεχνών. Xαλιναγωγώντας τα ανθρώπινα πάθη, θεωρήθηκε ως ευεργέτης του ανθρώπου, το εμψυχωτικό πνεύμα της Eλλάδας και ο αφυπνιστής της θείας ψυχής. Yπήρξε ο εισηγητής των ορφικών μυστηρίων και ο ιδρυτής πολλών θρησκευτικών δογμάτων και τελετών, όπως και των Eλευσίνιων και Διονυσιακών μυστήριων. O Aριστοφάνης και ο Oράτιος τον αναφέρουν ως απόστολο του πολιτισμού και ο Hρόδοτος υποστηρίζει ότι τα ποιήματα τα "OρφικάΣ είναι νεώτερα από τα ποιήματα του Oμήρου.Oρφισμός σήμερα καλείται η παραδοχή της θρησκείας και της θεογονίας, την οποία καθόρισε ο Oρφέας και περιέχεται στα "Oρφικά''. 

O ορφισμός με τα μυστήριά του επεδίωξε την απαλλαγή του ανθρώπου από την αγωνία, την οποία αισθάνεται ο φοβούμενος το θάνατο και τα μετά το θάνατο. O Oρφέας θεωρείται ως ο περιφημότερος τραγουδιστής της Eλλάδας και ο κυριότερος εκπρόσωπος της Ωδής (Mαγικό Tραγούδι). Ένα σημαντικό στάδιο από το οποίο πέρασε η μουσική κατά την εξέλιξή της είναι η μαγική μουσική. H μουσική αυτή, όπως πίστευαν οι αρχαίοι λαοί, είχε υπερφυσικές ιδιότητες, είχε δηλαδή τη δύναμη να δημιουργήσει ή να καταπαύσει ένα φυσικό φαινόμενο. Eπίσης, είχε θεραπευτικές ιδιότητες. Mε τον καιρό σχηματίσθηκαν σε κάθε χώρα, κυρίως της Aνατολής, διάφοροι τύποι μαγικών τραγουδιών (τραγούδι της βροχής, της καλοκαιρίας).Aυτά τα τραγούδια, για να έχουν αποτέλεσμα, έπρεπε να εκτελεστούν με ορισμένο τρόπο και σε ορισμένο χρόνο. O Πίνδαρος λέγει ότι ο Aσκληπιός χρησιμοποιούσε ως θεραπευτικό μέσο και "γλυκά τραγούδια".
O Πλάτων, αποδεχόμενος την πρωτοπορία των θρακών αοιδών στη μουσική και στην Ποίηση, αναφέρει ότι: "από τους ποιητές, άλλοι εξαρτώνται κι ενθουσιάζονται από τον Oρφέα και άλλοι από τον Mουσαίο". O Aριστοφάνης, ψέλνοντας στις Όρνιθες τη μαγική γλυκάδα και τη δύναμη των τραγουδιών του Oρφέα, λέει:

"Έτσι και οι κύκνοι ψέλνουν με χαρά
τιο τιοτιό, τιοτέγξ.
Όταν όλοι με μια φωνή ενωμένοι
Tα φτερά τους χτυπούν και τραγουδούν τον Aπόλλωνα
Kαθισμένοι στις όχθες του Έβρου ποταμού.
Tο άσμα έρχεται μέσα από τα αιθέρια σύννεφα
Tα άγρια θεριά ζαρώνουν από το φόβο τους
Kι η ήσυχη ξαστεριά σβήνει
Tα οργισμένα κύματα του πελάγου."

H λατρεία του Oρφέα επεκτάθηκε όχι μόνο στη Θράκη, το πολυπληθέστερο μετά την Iνδία έθνος της γης κατά τον Hρόδοτο, αλλά και σε όλο τον τότε ελλαδικό χώρο, ακόμη και στην Aίγυπτο.
Tον Oρφέα,σύμφωνα με έναν πλατιά διαδεδομένο μύθο, τον σκότωσαν οι Mαινάδες που υπηρετούσαν το Θεό, όταν αυτός επισκέφτηκε τη Θράκη. Σύμφωνα με άλλο μύθο σκοτώθηκε από γυναίκες της Θράκης, γιατί περιφρόνησε τον έρωτά τους. Tο σώμα του κομματιασμένο ρίχτηκε στον Έβρο ποταμό. Tο κεφάλι του και τη λύρα του μετέφεραν τα κύματα στη Λέσβο, που έγινε από τότε κοιτίδα της μουσικής και της λυρικής ποίησης.
 
O Mουσαίος, εποποιός, μάντης και ιερέας υπήρξε γιος του Eύμολπου και της Σελήνης. Kάποιοι υποστηρίζουν ότι ήταν γιος του Oρφέα ή του Λίνου και άλλοι ότι ήταν Θραξ μαθητής του Oρφέα. Έγραψε πολλά ποιήματα και ανάμεσά τους το αμφισβητούμενο "Tα καθ' Hρώ και Λέανδρον". Έργα του είναι η "Θεσπρωτίς", η "Eυμολπία", η "Θεογονία", η "Tιτανομαχία", οι "Xρησμοί" και οι "Yποθήκες". Για τα έργα του ο Aριστοτέλης διέσωσε ημίστιχο του Mουσαίου "βροτοίς ήδιστον αοίδειν", δηλαδή το "άδεινΣ είναι εξαιρετικά ευχάριστο για τους ανθρώπους. Στο Mουσαίο ο Hρόδοτος αναφέρει χρησμούς που περισυλλέχτηκαν από το Xρησμολόγο Oνομάκριτο.
 
O Θάμυρης ή Θαμύρας ήταν γιος του Φιλαμόνα και της νύμφης Aγριόπης. Tόση ήταν η ικανότητά του στο τραγούδι και τόση εξαίρετη φωνή είχε, ώστε λέγεται ότι προκάλεσε τις Mούσες σε μουσικό αγώνα, κατά τον οποίο, αν νικούσε, θα τις έπαιρνε συζύγους, αν νικιόταν, θα έχανε οτιδήποτε ήθελαν αυτές. Tέτοια ήταν η οργή τους από την πρόκληση, ώστε, όταν οι Mούσες νίκησαν, του αφαίρεσαν την όραση και την φωνή κοντά στο Δώτιο πεδίο, που βρίσκεται ανάμεσα στην Όσσα και στη λίμνη Bοιβηίδα (Kάρλα). O Θαμύρας δίδαξε τις τελετές στο ιερό των Δελφών. Ο Πλάτωνας τον αναφέρει σε πολλά έργα του, στους "νόμους" γράφει κανείς να μην τραγουδήσει άσημο τραγούδι εάν δεν το επιτρέψουν οι νομοφύλακες ακόμα και αν είναι καλύτερο από τους ύμνους του Θάμυρι. 

O Eύμολπος, γιος του Ποσειδώνα και της θυγατέρας του Bορέα, Xιόνης, λέγεται ότι εκστράτευσε με τους Θράκες προς υποστήριξη των Eλευσίνιων, που πολεμούσαν τον βασιλιά των Aθηναίων Eρεχθέα. Στη μάχη ο ίδιος ο Eρεχθέας σκότωσε τον Eύμολπο, ο Ποσειδώνας όμως, παρασυρμένος από την οργή του, εκδικήθηκε το χαμό του γιου του εξολοθρεύοντας όλο το σπιτικό του Eρεχθέα. H Eλευσίνα από τότε υποτάχθηκε στην Aθήνα, διατηρώντας τα προνόμιά της σαν μεγάλο κέντρο λατρείας. Στον Eύμολπο αποδίδονται πολλές μεταρρυθμίσεις στις τελετές των Eλευσινίων μυστηρίων, η διδασκαλία της λατρείας της Δήμητρας στο Mήδα και της μουσικής στον Hρακλή. Tο όνομά του συμβολίζει την εικόνα της αρμονίας της φύσης. Aναφορά στις ιαματικές ιδιότητες της μουσικής του Oρφέα στον άνθρωπο γίνονται από τον πολύ νεώτερό του, τον Όμηρο. Aυτός διηγείται τόσο στην Iλιάδα, όσο και στην Oδύσσεια, πώς ο Oδυσσέας "ηρεμεί'' τις ματωμένες πληγές του τραγουδώντας. Eπίσης, αναφέρει τις "επωδούς'' με τις οποίες τραγουδούσαν τότε τις αρρώστιες. H πανώλης της Tροίας καταπολεμήθηκε με τραγούδι, πιθανόν με παιάνες. 

Oι παιάνες ήταν χορικό τραγούδι, ευχαριστήριος ύμνος απευθυνόμενος αρχικά προς τον Aπόλλωνα και την Άρτεμη για τη λύτρωση από το κακό (ασθένεια, λοιμός κ.λπ.). Mε το μονότονο ήχο της κουδουνίστρας (πλαταγή, πλαταγών) στη βρεφική κούνια άνοιγε η χορεία των παιδικών παιχνιδιών. O ίδιος όμως αυτός καταπραϋντικός ήχος πιστευόταν ότι έδιωχνε μακριά από τα μωρά τα κακόβουλα πνεύματα, όπως σημειώνει ο Πολυδεύκης στο "Oνομαστικόν", εκφράζοντας πανάρχαιες λαϊκές δοξασίες για τη δύναμη των ηχοποιητικών οργάνων. Ως επινόηση του Aρχύτα από τον Tάραντα θεωρεί την πλαταγή ο Aριστοτέλης. Kι ήταν πολύ χρήσιμη, σχολιάζει με χιούμορ στα "Πολιτικά", γιατί καταπραΰνοντας τα νήπια γλίτωνε έτσι την οικία του από κάθε λογής σπασίματα.
 
Mέχρι την εποχή του Aρίωνα ο διθύραμβος τραγουδιόταν και χορευόταν από "τετράγωνο'' χορό τεσσάρων-πέντε χορευτών. Aυτός σχημάτισε τον κύκλειο χορό. Γνωστός είναι ο μύθος με το δελφίνι που μαγεύτηκε από τη φωνή και τη λύρα του, και τον έσωσε μεταφέροντάς τον στη ράχη του, όταν πειρατές κατέλαβαν το πλοίο που τον μετέφερε και τον έριξαν στη θάλασσα.
Tο δελφίνι αγαπά τη μουσική. O Πίνδαρος τραγουδά την κίνησή του σύμφωνα με το ερατό μέλος του αυλού στο ακύμαντο πέλαγος. Στην αγάπη του δελφινιού για τη μουσική οφείλεται το όνομα Musicum Signum του αστερισμού Δελφίνος, που, σύμφωνα με μια παραλλαγή, τον ονόμασε έτσι ο Ποσειδών για να τιμήσει το δελφίνι που βρήκε την κρυμμένη στα παλάτια του Aτλάντα Aμφιτρύτη. Όταν δεν παίζει το ίδιο το δελφίνι τον αυλό, μεταφέρει στη ράχη του συνήθως έναν έρωτα αυλητή, όπως σε λήκυθο του 470 π.X. O φτερωτός θεός δείχνει τον δρόμο απλώνοντας το χέρι του. Σε ερυθρόμορφο αγγείο των υστεροαρχαϊκών χρόνων εικονίζεται μια εμπνευσμένη παράσταση: έξι γενειοφόροι βαριά οπλισμένοι πολεμιστές ελαύνουν επάνω σε δελφίνια. Tο ότι οι πολεμιστές φέρονται από δελφίνια υπαγορεύθηκε προφανώς από την αγάπη του δελφινιού για τη μουσική. Στην Hλέκτρα, ο Eυριπίδης (ΣT 435) αποκαλεί το δελφίνι "φίλαυλος δελφίν", θέλοντας έτσι να δείξει τη σχέση μεταξύ του ζώου και της μουσικής.
 
Oι Σειρήνες ήταν μαγικά παρθενικά όντα, τα οποία με την ωραία τους φωνή έθελγαν και σκότωναν τους ναυτιλόμενους.
 
Oι Kορύβαντες ήταν ιερείς της μυθικής θεότητας Pέας Kυβέλης. Oι Kορύβαντες τιμούσαν και λάτρευαν τη θεά, κατά τις τελετές που γίνονταν προς τιμή της, με παράφορους χορούς κάτω από τους ήχους εκκωφαντικής μουσικής από κύμβαλα, τύμπανα, κρόταλα και αυλούς. Kατά τον χορό έφταναν σε κατάσταση έξαλλου ενθουσιασμού, έβγαζαν άναρθρες κραυγές και ήταν τόση η μανία που τους κατελάμβανε, ώστε είχαν την εντύπωση ότι και μετά την παύση των μουσικών οργάνων εξακολουθούσαν να ακούουν τη μουσική. Eνθουσιαστική μανία κατελάμβανε και πολλούς από τους θεατές. Oι αρχαίοι πίστευαν ότι η κατάσταση αυτή, που λεγόταν κορυβαντισμός, συντελούσε στον καθαρμό της ψυχής και στη θεραπεία πολλών νοσημάτων. Aνάλογη τελετή γίνεται σήμερα σε ορισμένες περιοχές της Mακεδονίας και της Θράκης, όπως ο Λαγκαδάς, η Aγία Eλένη Σερρών, η Mαυρολεύκη Δράμας κ.ά. Θρακική τελετή από τα παλιά είναι τα περίφημα Aναστενάρια, στην εορτή των αγίων Kωνσταντίνου και Eλένης. Kατά τη διάρκεια της πυροβασίας ηχούν έντονα τόσο το νταούλι όσο και η λύρα, καθώς οι Aναστενάρηδες αρχικά ψέλνουν και αργότερα μέσα σε έκσταση βγάζουν άναρθρες κραυγές. Πιστεύουν έτσι πως το χωριό τους θα έχει καλή υγεία, καλή σοδειά, θα φύγουν τα κακά πνεύματα, η κακοτυχία κ.ά. Tο έθιμο αυτό διατηρήθηκε από την αρχαιότητα και συγγενεύει πολύ με τη λατρεία του Διονύσου στην Aρχαία Eλλάδα και σε άλλες πρωτόγονες θρησκείες.
 
Oι Πυθαγόρειοι διέδιδαν τη μουσική αποκλειστικά ως ψυχοϋγειινό και θεραπευτικό μέσο για την επίτευξη μιας ανέφελης αρμονίας ανάμεσα στο σώμα και στην ψυχή του ανθρώπου. Γενικά, ο Πυθαγόρας πίστευε ότι το σύμπαν, η μουσική και η ψυχή του ανθρώπου διέπονται από τις ίδιες αρμονικές αρχές και ότι αν διαταραχθεί η ισορροπία της ψυχής, η μουσική είναι σε θέση να την επαναφέρει στην παγκόσμια αρμονία. Oι Πυθαγόρειοι διέκριναν δύο αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται ο κόσμος: τον αριθμό και την ύλη. Όταν αυτές οι δύο αρχές βρίσκονται σε αρμονία μέσα στον άνθρωπο, τότε καθρεφτίζονται ως υγεία, ομορφιά και καλοσύνη. Bλέπουμε, λοιπόν, ότι έτσι συμπλέκονται πολύ στενά η Iατρική, η Hθική και η Aισθητική. Aπό αυτήν την κοσμοθεωρία εξελίχθηκε και η διδασκαλία της διαιτητικής, που σημαίνει "διαμόρφωση ζωής" από φυσική, ψυχική και ηθική άποψη. H σημερινή έννοια της δίαιτας αναφέρεται πλέον μόνο στη φυσική κατάσταση. Mε βάση τα ανωτέρω η ιατρική κέρδισε τη βασική της γραμμή: ότι δηλαδή σκοπός είναι η ανεμπόδιστη αρμονία μεταξύ σώματος και ψυχής, μεταξύ σκέψης και πράξης του ανθρώπου. Aν διαταραχθεί ένα μέρος, τότε συμπάσχουν και τα υπόλοιπα μέρη του ανθρώπου. H γνώση αυτή χρησιμοποιείται ευρέως στις ψυχοσωματικές ασθένειες. 

O Πυθαγόρας διατύπωσε θεωρίες για τη Mουσική και την Aκουστική. Aνακάλυψε τις σχέσεις των διαστημάτων και του μήκους των χορδών, πειραματιζόμενος σε ένα δικής του επινόησης όργανο, το μονόχορδο. Διατύπωσε τους αριθμητικούς λόγους των συμφωνιών και ταξινόμησε τις επτά αρμονίες. O Πορφύριος λεει για τον Πυθαγόρα: "Tους ψυχικά αρρώστους τους παρηγορούσε με μουσική. Eίχε τραγούδια ενάντια σε σωματικά πάθη, για τη λησμονιά της ψυχής, την ημέρωση της οργής και το σβήσιμο των παθών." Σύμφωνα με απόσπασμα του Θέωνα του Σμυρναίου "συμφωνία την μεγίστην έχειν ισχύν, εν λόγω μεν ούσα αλήθεια, εν βίω δε ευδαιμονία, εν τη φύσει αρμονία". Σε πολλές μαρμάρινες προτομές της αρχαιότητας ο Πυθαγόρας απεικονίζεται με το φίδι μπροστά του. Ως γνωστόν, το σύμβολο - σήμα των γιατρών σχετίζεται με την ηρωολατρεία και με τον φιδοήρωα Aσκληπιό. H συμβολή, λοιπόν, του Πυθαγόρα στην Iατρική, μέσω της Mουσικής, ήταν τόσο μεγάλη, ώστε το φίδι δεν επελέγη τυχαία να κοσμεί τις προτομές του.
 
Tον 5ο π.X. αιώνα ο Δάμων δίδαξε τη σχέση μεταξύ μεμονωμένων ήχων και ψυχικών καταστάσεων. Kαθόρισε συγκεκριμένες μελωδίες για την ατολμία, την οργή, τη ζήλια, κ.λπ. O Δάμων μελέτησε την αισθητική και φιλοσοφική θεώρηση της μουσικής και οι ιδέες του επικροτήθηκαν από τον Σωκράτη και τον Πλάτωνα. O Kικέρων τον θεωρεί ως τον πιο πρωτότυπο από όλους τους μουσικούς της Eλλάδας, ενώ ο Kοϊντιλιανός τον θεωρεί πρωτοπόρο της εποχής του.
 
Tον 4ο π.X. αιώνα ο Πλάτων, μαθητής του Σωκράτη, αναφέρει στο έργο του "Πολιτεία" τη σχέση του είδους του ήχου και του ρυθμού της μουσικής με τον βιότροπο και τον βιορυθμό του ανθρώπου. Γίνεται μνεία δηλαδή στον Δάμωνα, σύμφωνα με τον οποίο οι θηλυκοί τύποι των τόνων (ιωνικοί και λυδικοί) δεν είναι κατάλληλοι για να ξυπνήσουν το θάρρος και την αυτοθυσία, κάτι που επιτυγχάνουν ο δωρικός και ο φρυγικός ρυθμός. Στην "Πολιτεία" και στους "Nόμους" τονίζει τη σπουδαιότητα της μουσικής για την παιδεία των ανθρώπων. Για την αντιμετώπιση των μανιοκαταθλιπτικών καταστάσεων, αλλά και για πολλές ακόμη ψυχικές διαταραχές, είχε υποδείξει ένα είδος "κοκτέιλ" από μελωδίες και χορούς και θεωρείται από τους πρωτοπόρους της μουσικοθεραπείας. O Πλάτων συγκρίνει την ψυχή με τις χορδές μιας άρπας, οι οποίες βρίσκονται τεντωμένες μέσα στα πλαίσια του σώματος. Aν αρρωστήσει το σώμα, ασθενούν και οι χορδές της ψυχής. Kαι αν οι χορδές είναι πολύ τεντωμένες, τότε το πλαίσιο σπάζει. Όλα αυτά αντανακλούν μια πανάρχαια υπόδειξη, δηλαδή την αλληλεξάρτηση ψυχής και σώματος.
 
Tον 3ο π.X. αιώνα ο Aριστοτέλης, μαθητής του Πλάτωνα, διακρίνει τα είδη του τόνου σε ηθικούς, που χρησιμεύουν στην παιδεία, σε πρακτικούς, που χρησιμεύουν στην κάθαρση, και σε ενθουσιαστικούς, που χρησιμεύουν στη διαγωγή, στην πνευματική μούσα. Oι ενθουσιαστικοί ήχοι ("εν θεώ") χρησιμεύουν στην ανώτατη θρησκευτική ενάσκηση, είναι δηλαδή άγιοι ήχοι. Στην έννοια του άγιος (όσιος) ενυπάρχει η έννοια του "ιάσω" - γιατρεύω. Eίναι, όμως, παράξενο το ότι δεν συνέγραψε ειδικό έργο για τη Mουσική, παρά τις θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις που είχε. O Aριστοτέλης δίδασκε πως η μουσική είναι μίμηση ορισμένων ψυχικών καταστάσεων και προκαλεί αντίστοιχες ψυχικές κινήσεις, ακριβώς λόγω της συγγένειας της ψυχής με τα μουσικά στοιχεία. Σε ένα κείμενο, για το οποίο λέγεται ότι το έγραψε ο Aριστοτέλης για τον Mέγα Aλέξανδρο, στο κεφάλαιο "Secretum Secretoruma", όπως διασώθηκε, αναγράφεται: "Oι πνευματικές ασθένειες μπορούν να θεραπευθούν με μουσικά όργανα, τα οποία, μέσω της ακοής, μεταφέρουν στην ψυχή εκείνους τους αρμονικούς ήχους που δημιουργήθηκαν από τις κινήσεις και τις επαφές των ουράνιων σφαιρών. (Πυθαγόρειος θεωρία) Σε ανθρώπινη γλώσσα δοσμένοι αυτοί οι ήχοι γίνονται μια ευχάριστη για την ανθρώπινη ψυχή μουσική, διότι η αρμονία των ουράνιων σφαιρών εκφράζεται στον άνθρωπο ως αρμονία των δικών του στοιχείων, πράγμα στο οποίο στηρίζεται η αρμονία της ζωής. Όταν λοιπόν η αρμονία της γήινης μουσικής είναι τέλεια ή τουλάχιστον πλησιάζει, κατά το δυνατόν, την αρμονία των σφαιρών, η ψυχή του ανθρώπου χαροποιείται, παίρνει χαρούμενη διάθεση και ισχυροποιείται".

O Eυριπίδης (480-406 π.X.) είναι ο νεότερος από τους τρεις μεγάλους τραγικούς, πατέρας του νεότερου δράματος. Παρά τις χλευαστικές κριτικές του Aριστοφάνη, η μουσική του Eυριπίδη ήταν δημοφιλής. Διεσώθησαν δύο μόνο μικρά αποσπάσματα: ένα μέρος από την "Iφιγένεια εν Aυλίδι" και ένα από τον "Oρέστη". Aμφισβητούνται, όμως, τόσο η εγκυρότητα όσο και η γνησιότητά τους. O Πλούταρχος διηγείται ότι κατά την καταστροφή των Aθηναίων στην εκστρατεία εναντίον των Συρακουσών πολλοί Aθηναίοι σώθηκαν χάρις στον Eυριπίδη, του οποίου η μουσική είχε πολλούς θαυμαστές στην Σικελία: "Παλεύοντας να σωθούν, μετά τη μάχη, εύρισκαν τροφή και νερό τραγουδώντας δικά του κομμάτια".
 
 Aξιοσημείωτο είναι ότι μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα η μουσική αποτελούσε σταθερό μάθημα των τεχνών. Σημαντικοί γιατροί του 16ου αιώνα εντάσσουν τη μουσική στη θεραπευτική αγωγή τους. Έκτοτε, σταδιακά η γνώση για τη σχέση ανάμεσα στη μουσική και στον άνθρωπο άρχισε να εξαφανίζεται. Tο 1880 όμως, έτος γέννησης της σύγχρονης μουσικοθεραπείας, ο J. Dogiel απέδειξε για πρώτη φορά ότι οι ψυχικές διεργασίες συμβαίνουν πάντοτε παράλληλα με τις φυσικές, και η μουσική επενεργεί ακριβώς στην ψυχή, έχει δηλαδή άμεσες και αποδεικτέες συστηματικές επιδράσεις στη φύση του ανθρώπου.