Ο Φίλιππος Ε΄ ο Μακεδών (221-179 π.Χ.), που ματαίως ελάχιστοι Έλληνες έλπιζαν ότι θα μπορούσε να είναι ασπίδα όλης της Ελλάδας απέναντι στην κατακτητική μηχανή των Ρωμαίων.
Στο ατελές ποίημα του Καβάφη «Αγέλαος», γράφει ο Αλεξανδρινός: «Στην συνεδρίασιν της Ναυπάκτου ο Αγέλαος / μίλησε τα σωστά. Μη πολεμάτε πια / οι Έλληνες τους Έλληνας. Κοντά μας ο αγών / γίνεται που μας απειλεί. Είτε η Καρχηδών / νικήσει είτε η Ρώμη, / προς ημάς κατόπιν θα στραφεί. Ω βασιλεύ / Φίλιππε, […] σώσε την Ελλάδα. // Λόγια σοφά. Μα δεν έπιασαν τόπο. / Στες φοβερές, επάρατες ημέρες / των Κυνός Κεφαλών, της Μαγνησίας, της Πύδνας, / πολλοί εκ των Ελλήνων θα θυμήθηκαν / τα λόγια τα σοφά, που δεν έπιασαν τόπο».
Ένα απ’ τα τυπικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ανωριμότητας, είναι ως γνωστόν και η αγνόηση «απόμακρων» κινδύνων. Άλλωστε, και του ηθικού ενεργήματος γνώρισμα είναι το εύρος της εν χρόνω και χώρω κλίμακος, εντός της οποίας ασκείται το ενέργημα. Όταν λ.χ. τρωγόμαστε συνεχώς «μεταξύ μας, εδώ και τώρα», εύλογο είναι να στενεύει ο ορίζοντας των φροντίδων-μας για το μέλλον του Λαού μας – κι εμείς νομίζομε οτι κάνομε Πολιτική…
Φαίνεται δέ οτι το αυτοκτονικό αυτό φαινόμενο είχε φθάσει σε μιαν απίστευτη κορύφωση στην Ελλάδα περι το τέλος του 3ου π.Χ. αιώνος: Επι δεκάδες χρόνια, ολόκληρη η Χώρα έβραζε απο καθολικούς εμφύλιους σπαραγμούς – όχι πιά μεταξύ Πόλεων, αλλα μεταξύ Συμπολιτειών· κι είχαν περάσει μόνον εκατό χρόνια απ’ την ένδοξη επέκταση του Ελληνισμού μέχρι την Ινδία, ενώ η παγκόσμια πνευματική λάμψη της Αλεξανδρείας ήταν στην κορύφωσή της.
Τώρα, η Αιτωλική Συμπολιτεία μαζί με τους Λακεδαιμονίους πολεμούσε εναντίον όλων των άλλων (Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Ακαρνάνες, Αχαϊκή Συμπολιτεία, Ηπειρώτες, Βοιωτοί). Ο λεγόμενος «Συμμαχικός Πόλεμος» (220 – 217 π.Χ.) είχε προκαλέσει μεγάλες καταστροφές εκατέρωθεν, κι ο Φίλιππος Ε΄ ήταν έτοιμος να αποβιβασθεί στη Ναύπακτο για να δώσει ενα αποφασιστικό χτύπημα στους Αιτωλούς. Είχε όμως το μυαλό-του και στο εξαιρετικά ανησυχητικό γεγονός οτι εντωμεταξύ οι Ρωμαίοι είχαν καταλάβει την Ιλλυρία και τέσσερις ελληνικές πόλεις, μέχρι κάτω στην Κέρκυρα. Και καθώς τώρα ο Αννίβας νικούσε τους Ρωμαίους, ο Φίλιππος Ε΄ σκεφτόταν πως ήταν ίσως ευκαιρία να χτυπήσει τους Ρωμαίους (Πολύβιος, Ε΄101.6 και 102.1). Έτσι λοιπόν, ξαφνικά, πρότεινε ειρήνευση στους τυχερούς Αιτωλούς. Και συγκαλεί συνέδριο των συμμάχων-του προς τούτο – και ξεκινάει η διαπραγμάτευση με τους Αιτωλούς, οι οποίοι τον καλούν να έρθει ο ίδιος στη Ναύπακτο.
Κι εκεί ακριβώς, σ’ εκείνο το ειρηνευτικό Συνέδριο, ακούσθηκαν οι προφητικοί λόγοι του Αγελάου του Ναυπακτίου προς τον βασιλέα και τους συμμάχους του:
«Μηδέποτε πολεμεῖν τούς Ἕλληνας ἀλλήλοις» (ποτέ να μήν πολεμάνε οι Έλληνες μεταξύ τους) «αλλα να χρωστούν ευγνωμοσύνη μεγάλη στους θεούς, εάν όλοι ομονοούντες και πιασμένοι χέρι-χέρι (όπως αυτοί που περνάνε τα ποτάμια), να μπορούν να αποκρούουν τις επιθέσεις των βαρβάρων, και να σώζουν εαυτούς και τις πόλεις. Πάντως, κι άν κάτι τέτοιο δέν είναι πλήρως εφικτόν, θεωρώ σωστό (λέει ο Αγέλαος) να συμφωνούν προς το παρόν, και να προφυλάσσονται, λαμβάνοντας έγκαιρα υπόψιν τη δύναμη των στρατών και το μέγεθος του πολέμου που διεξάγεται στη Δύση. Διοτι είναι φανερό στον καθέναν που έστω και λίγο ασχολείται σήμερα με τα κοινά, ότι είτε οι Καρχηδόνιοι νικήσουν τους Ρωμαίους, είτε οι Ρωμαίοι τους Καρχηδόνιους, είναι προφανές οτι σε καμμιά περίπτωση δέν θα περιορισθούν οι νικητές στην κυριαρχία στους Ιταλιώτες και τους Σικελιώτες· αλλά θα φθάσουν και θα επεκτείνουν τις εισβολές και την ισχύν-τους πέραν του δέοντος. Γι’ αυτό θεωρώ σωστό οτι πρέπει νά ’χουν τον νού-τους, ιδίως δέ ο Φίλιππος: Κι είναι θέμα περίσκεψης εάν παραιτηθεί απ’ την τάση που έχει να καταστρέφει τους Έλληνες κάνοντάς-τους ευάλωτους στους επιτιθέμενους, και αντιθέτως παίρνει αποφάσεις σάν για το ίδιο-του το πρόσωπο, και μεριμνά υπέρ όλων των περιοχών της Ελλάδος, σάν να ήταν της οικογένειας ή συγγενείς του. Διότι, άν μ’ αυτόν τον τρόπο χειρίζεται τα πράγματα, τότε οι μέν Έλληνες θα είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι και σίγουροι σύμμαχοι έναντι εισβολών, οι δέ εξωτερικοί [εχθροί] λιγότερο θα επιβουλεύονται την εξουσία του, καθώς θα έχουν φοβηθεί απ’ την πίστη των Ελλήνων προς τον Φίλιππο. Κι εάν έχει όρεξη για μάχες, θεωρώ σωστό να κυττάζει προς τη Δύση και να δώσει προσοχή στους πολέμους που διεξάγονται στην Ιταλία, ώστε, παραμονεύοντας και γεμάτος φρόνηση, να βρεί ευκαιρία να αποπειραθεί να διεκδικήσει να κυριαρχήσει σε όλα».
Τελικώς, έγινε πράγματι η ειρήνευση εκείνη κατα το 217 π.Χ., κι όπως λέει ο Πολύβιος (Ε΄,105.5) οι πάντες πλέον «προς τούς ἐν Ιταλίᾳ σκοπούς ἀπέβλεπον».
Ωστόσο, όλο τούτο ήταν απίστευτα καλό για νά ’ναι αληθινό: Και πρώτον, οι ίδιοι οι Αιτωλοί (που μόλις είχαν γλιτώσει απ’ την μάλλον δίκαιη μήνιν του Φιλίππου), τα βάλαν με τον Αγέλαο, διότι λέει… «χάσανε τα κέρδη-τους αφου ειρήνευσαν μ’ όλους τους Έλληνες» (Πολύβ. Ε΄ 107.6). Άντε να καταλάβεις το νόημα αυτής της γκρίνιας – εκτός απ’ την πιθανή ανάμνηση των παλαιών κερδών-τους απ’ την πειρατεία που συνοργάνωναν με τους Ιλλυριούς στα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου (Ιστ. Ελλ. Έθν., Δ΄ 418)! Δεύτερον (και τραγικότερο), οι Αιτωλοί (οι ίδιοι που στη Ναύπακτο το 217 π.Χ. κέρδισαν ειρήνη υπενθυμίζοντας στον Φίλιππο τον κίνδυνο των Ρωμαίων), τώρα, το 212 π.Χ., συμμαχούν με τους Ρωμαίους – και φέρνουν τον ρωμαϊκό στόλο στη Ναύπακτο (πρώτη στρατιωτική παρουσία Ρωμαίων στην Ελλάδα…). Και πολεμούν οι Αιτωλοί δίπλα στη Φωκίδα, με συμμάχους τους Ρωμαίους – στους οποίους παραδίδουν τους κατοίκους της Αντίκυρας, το 211 π.Χ., τους οποίους οι Ρωμαίοι τους πουλάνε ως δούλους. Ετούτο το όνειδος, αυτή η έργω διάψευση των ουτοπικών διδαχών του Αγελάου (Αιτωλού άρχοντος δέ), θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία μας ως το ναδίρ της Μάχης του Μαραθώνα…
Εκείνες τις ώρες, οι Ακαρνάνες βλέπουν οτι έρχεται κι η δικιά-τους η σειρά, κάνουν μια προσπάθεια να πείσουν τους (ακόμα διστακτικούς) Σπαρτιάτες, να μή συμμαχήσουν αυτή τη φορά με τους Αιτωλούς. Και στέλνουν πρέσβεις (211 π.Χ.) με επικεφαλής τον Λυκίσκον, απ’ τον πειστικότατον λόγον του οποίου ενώπιον των Λακεδαιμονίων (Πολύβιος, Θ΄, 32-39), αποσπούμε σημαντικά τμήματα (σε απλοποιημένη μετάφραση):
Είμαστε εδώ για ν’ αποδείξουμε οτι είναι ωφέλιμο για σάς, αφού μάθετε για τον κίνδυνο που απειλεί τους Έλληνες, ν’ αποφασίσετε κάτι αντάξιό σας, συμμετέχοντες στις δικές-μας ελπίδες· ειδάλλως, να μείνετε προς το παρόν ουδέτεροι. Οι Αιτωλοί, καταλαμβάνοντας ασεβέστατα και παράνομα τους Δελφούς, πήραν την περιουσία του θεού, και τότε συγκέντρωσαν τεράστια στρατιωτική δύναμη στην οποία κανείς δέν μπορούσε ν’ αντιταχθεί – με κίνδυνο να κυριεύσουν ολόκληρη την Ελλάδα. Τότε, ο Φίλιππος εξόντωσε τους τυράννους, εξασφάλισε το ιερόν και έγινε αίτιος της ελευθερίας των Ελλήνων.
Κι όταν οι σύμμαχοί-του τον καλούσαν συνέχεια, εισέβαλε πράγματι στην Πελοπόννησο, δέν ενέδωσε καθόλου στην πρόταση να ταπεινώσει και να καταστρέψει τη Σπάρτη – αλλα ανάγκασε τους συμμάχους-του και εσάς να λύσετε τις διαφορές-σας με διαιτησία.
[Άλλωστε, και ο πατέρας του Φιλίππου] ο Αντίγονος Δώσων, αφού μετά απο κατα παράταξιν μάχη [222 π.Χ.] σας ενίκησε και κατέλαβε την πόλη, δέν έκανε όσα συνηθίζονται στον πόλεμο, κι ούτε σας έκανε κανένα κακό – παρα αποκατέστησε τους νόμους και το πατροπαράδοτο πολίτευμά σας. Κι εσείς τον ανακηρύξατε ευεργέτη και σωτήρα σας.
Έτσι λοιπόν, καί στον προηγούμενον, καί στον τωρινό πόλεμο θα έπρεπε να συνταχθείτε με τους Μακεδόνες.
Αλλ’ αυτά θα μου πείτε είναι παρελθόν – τώρα τί κάνουμε που έχομε συμμαχία με τους Αιτωλούς. Ναί, αλλα η κατάσταση εντωμεταξύ έχει αλλάξει ολοσχερώς – οπότε δίκαιο είναι κι εσείς να αποφασίσετε ξανά. Τώρα, δέν σας καλούν να αγωνισθείτε για την ηγεμονία ενάντια των ομοφύλων-σας Αχαιών και Μακεδόνων: Τώρα το θέμα είναι η υποδούλωση των Ελλήνων σε αλλοφύλους [τους Ρωμαίους]. Τους οποίους εσείς νομίζετε οτι τους προσκαλείτε εναντίον του Φιλίππου – δε
«λελήθατε δέ κατά σφῶν αὐτῶν
ἐπισπᾶσθαι καί κατά πάσης Ἑλλάδος»
(ξεχνάτε όμως οτι τους προσκαλείτε εναντίον του ίδιου-σας του εαυτού, κι ενάντια σ’ ολόκληρη την Ελλάδα).
Όλοι λοιπόν ανεξαιρέτως οι Έλληνες, και προπάντων οι Λακεδαιμόνιοι, οφείλουν να προαισθανθούν τα επερχόμενα μελλοντικά γεγονότα.
[“Ἅπαντας μέν οὖν δεῖ τοὐς Ἕλληνας
προϊδέσθαι τον ἐπιφερόμενον καιρόν,
μάλιστα δέ Λακεδαιμονίους”]
Πόσο αντάξιο των [κατά Ξέρξη] προγόνων-σας είναι, να συμμαχείτε με τους βαρβάρους, να εκστρατεύετε μαζί-τους και να πολεμάτε Ηπειρώτες, Αχαιούς, Ακαρνάνες, Βοιωτούς, Θεσσαλούς – σχεδόν όλους τους Έλληνες εκτός απ’ τους Αιτωλούς.
Ποιος δέν θα έβλεπε καχύποπτα την εισβολή των Ρωμαίων – όταν με τους Αιτωλούς κατέλαβαν την πόλη των ταλαίπωρων Αντικυρέων; Πήραν τα παιδιά και τις γυναίκες-τους οι Ρωμαίοι, για να πάθουν όσα παθαίνουν όσοι πέφτουν στα χέρια αλλοφύλων.
Αποστρέψτε λοιπόν το βλέμμα απ’ τη φιλία των Αιτωλών ή τουλάχιστον μείνετε ουδέτεροι.
Αυτά τα τραγικά και προφητικά είπε ο Ακαρνάν Λυκίσκος.
Δυστυχώς, το παμπάλαιον πάθος των Σπαρτιατών για πανελλαδική ηγεμονία, δέν φαίνεται πως άφηνε περιθώριο για [εξίσου πανελλαδική] λογική – και η Σπάρτη προσχώρησε τελικώς στην Αιτωλο-Ρωμαϊκή συμμαχία. Και συνήργησε σε λίγο (210 π.Χ.) στην εκ μέρους των Ρωμαίων πώληση των κατοίκων της τρισένδοξης Αίγινας ως δούλων (άσχετο άν τελικώς εκείνοι συγκέντρωσαν μόνοι-τους ενα υπέρογκο ποσόν, και εξαγόρασαν την ελευθερία τους).
Ομολογώ ότι, υπο την πίεση των τότε απίστευτων γεγονότων, τείνει να λιγοστεύει κι άλλο το μικρό απόθεμα αισιοδοξίας που μου απόμεινε, απ’ τη σύγχρονη αδιάπτωτη φαγωμάρα-μας, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι «επιφερόμενοι καιροί» της ενδεχόμενης (οικονομικής και δημοκρατικής) πτώχευσης απο έλλειψη παιδείας και πολιτικού ήθους, και των ασύμμετρων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και της πιθανότητας εισβολών...
Ένα απ’ τα τυπικά χαρακτηριστικά της πολιτικής ανωριμότητας, είναι ως γνωστόν και η αγνόηση «απόμακρων» κινδύνων. Άλλωστε, και του ηθικού ενεργήματος γνώρισμα είναι το εύρος της εν χρόνω και χώρω κλίμακος, εντός της οποίας ασκείται το ενέργημα. Όταν λ.χ. τρωγόμαστε συνεχώς «μεταξύ μας, εδώ και τώρα», εύλογο είναι να στενεύει ο ορίζοντας των φροντίδων-μας για το μέλλον του Λαού μας – κι εμείς νομίζομε οτι κάνομε Πολιτική…
Φαίνεται δέ οτι το αυτοκτονικό αυτό φαινόμενο είχε φθάσει σε μιαν απίστευτη κορύφωση στην Ελλάδα περι το τέλος του 3ου π.Χ. αιώνος: Επι δεκάδες χρόνια, ολόκληρη η Χώρα έβραζε απο καθολικούς εμφύλιους σπαραγμούς – όχι πιά μεταξύ Πόλεων, αλλα μεταξύ Συμπολιτειών· κι είχαν περάσει μόνον εκατό χρόνια απ’ την ένδοξη επέκταση του Ελληνισμού μέχρι την Ινδία, ενώ η παγκόσμια πνευματική λάμψη της Αλεξανδρείας ήταν στην κορύφωσή της.
Τώρα, η Αιτωλική Συμπολιτεία μαζί με τους Λακεδαιμονίους πολεμούσε εναντίον όλων των άλλων (Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Ακαρνάνες, Αχαϊκή Συμπολιτεία, Ηπειρώτες, Βοιωτοί). Ο λεγόμενος «Συμμαχικός Πόλεμος» (220 – 217 π.Χ.) είχε προκαλέσει μεγάλες καταστροφές εκατέρωθεν, κι ο Φίλιππος Ε΄ ήταν έτοιμος να αποβιβασθεί στη Ναύπακτο για να δώσει ενα αποφασιστικό χτύπημα στους Αιτωλούς. Είχε όμως το μυαλό-του και στο εξαιρετικά ανησυχητικό γεγονός οτι εντωμεταξύ οι Ρωμαίοι είχαν καταλάβει την Ιλλυρία και τέσσερις ελληνικές πόλεις, μέχρι κάτω στην Κέρκυρα. Και καθώς τώρα ο Αννίβας νικούσε τους Ρωμαίους, ο Φίλιππος Ε΄ σκεφτόταν πως ήταν ίσως ευκαιρία να χτυπήσει τους Ρωμαίους (Πολύβιος, Ε΄101.6 και 102.1). Έτσι λοιπόν, ξαφνικά, πρότεινε ειρήνευση στους τυχερούς Αιτωλούς. Και συγκαλεί συνέδριο των συμμάχων-του προς τούτο – και ξεκινάει η διαπραγμάτευση με τους Αιτωλούς, οι οποίοι τον καλούν να έρθει ο ίδιος στη Ναύπακτο.
Κι εκεί ακριβώς, σ’ εκείνο το ειρηνευτικό Συνέδριο, ακούσθηκαν οι προφητικοί λόγοι του Αγελάου του Ναυπακτίου προς τον βασιλέα και τους συμμάχους του:
«Μηδέποτε πολεμεῖν τούς Ἕλληνας ἀλλήλοις» (ποτέ να μήν πολεμάνε οι Έλληνες μεταξύ τους) «αλλα να χρωστούν ευγνωμοσύνη μεγάλη στους θεούς, εάν όλοι ομονοούντες και πιασμένοι χέρι-χέρι (όπως αυτοί που περνάνε τα ποτάμια), να μπορούν να αποκρούουν τις επιθέσεις των βαρβάρων, και να σώζουν εαυτούς και τις πόλεις. Πάντως, κι άν κάτι τέτοιο δέν είναι πλήρως εφικτόν, θεωρώ σωστό (λέει ο Αγέλαος) να συμφωνούν προς το παρόν, και να προφυλάσσονται, λαμβάνοντας έγκαιρα υπόψιν τη δύναμη των στρατών και το μέγεθος του πολέμου που διεξάγεται στη Δύση. Διοτι είναι φανερό στον καθέναν που έστω και λίγο ασχολείται σήμερα με τα κοινά, ότι είτε οι Καρχηδόνιοι νικήσουν τους Ρωμαίους, είτε οι Ρωμαίοι τους Καρχηδόνιους, είναι προφανές οτι σε καμμιά περίπτωση δέν θα περιορισθούν οι νικητές στην κυριαρχία στους Ιταλιώτες και τους Σικελιώτες· αλλά θα φθάσουν και θα επεκτείνουν τις εισβολές και την ισχύν-τους πέραν του δέοντος. Γι’ αυτό θεωρώ σωστό οτι πρέπει νά ’χουν τον νού-τους, ιδίως δέ ο Φίλιππος: Κι είναι θέμα περίσκεψης εάν παραιτηθεί απ’ την τάση που έχει να καταστρέφει τους Έλληνες κάνοντάς-τους ευάλωτους στους επιτιθέμενους, και αντιθέτως παίρνει αποφάσεις σάν για το ίδιο-του το πρόσωπο, και μεριμνά υπέρ όλων των περιοχών της Ελλάδος, σάν να ήταν της οικογένειας ή συγγενείς του. Διότι, άν μ’ αυτόν τον τρόπο χειρίζεται τα πράγματα, τότε οι μέν Έλληνες θα είναι ευνοϊκά διατεθειμένοι και σίγουροι σύμμαχοι έναντι εισβολών, οι δέ εξωτερικοί [εχθροί] λιγότερο θα επιβουλεύονται την εξουσία του, καθώς θα έχουν φοβηθεί απ’ την πίστη των Ελλήνων προς τον Φίλιππο. Κι εάν έχει όρεξη για μάχες, θεωρώ σωστό να κυττάζει προς τη Δύση και να δώσει προσοχή στους πολέμους που διεξάγονται στην Ιταλία, ώστε, παραμονεύοντας και γεμάτος φρόνηση, να βρεί ευκαιρία να αποπειραθεί να διεκδικήσει να κυριαρχήσει σε όλα».
Τελικώς, έγινε πράγματι η ειρήνευση εκείνη κατα το 217 π.Χ., κι όπως λέει ο Πολύβιος (Ε΄,105.5) οι πάντες πλέον «προς τούς ἐν Ιταλίᾳ σκοπούς ἀπέβλεπον».
Ωστόσο, όλο τούτο ήταν απίστευτα καλό για νά ’ναι αληθινό: Και πρώτον, οι ίδιοι οι Αιτωλοί (που μόλις είχαν γλιτώσει απ’ την μάλλον δίκαιη μήνιν του Φιλίππου), τα βάλαν με τον Αγέλαο, διότι λέει… «χάσανε τα κέρδη-τους αφου ειρήνευσαν μ’ όλους τους Έλληνες» (Πολύβ. Ε΄ 107.6). Άντε να καταλάβεις το νόημα αυτής της γκρίνιας – εκτός απ’ την πιθανή ανάμνηση των παλαιών κερδών-τους απ’ την πειρατεία που συνοργάνωναν με τους Ιλλυριούς στα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου (Ιστ. Ελλ. Έθν., Δ΄ 418)! Δεύτερον (και τραγικότερο), οι Αιτωλοί (οι ίδιοι που στη Ναύπακτο το 217 π.Χ. κέρδισαν ειρήνη υπενθυμίζοντας στον Φίλιππο τον κίνδυνο των Ρωμαίων), τώρα, το 212 π.Χ., συμμαχούν με τους Ρωμαίους – και φέρνουν τον ρωμαϊκό στόλο στη Ναύπακτο (πρώτη στρατιωτική παρουσία Ρωμαίων στην Ελλάδα…). Και πολεμούν οι Αιτωλοί δίπλα στη Φωκίδα, με συμμάχους τους Ρωμαίους – στους οποίους παραδίδουν τους κατοίκους της Αντίκυρας, το 211 π.Χ., τους οποίους οι Ρωμαίοι τους πουλάνε ως δούλους. Ετούτο το όνειδος, αυτή η έργω διάψευση των ουτοπικών διδαχών του Αγελάου (Αιτωλού άρχοντος δέ), θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία μας ως το ναδίρ της Μάχης του Μαραθώνα…
Εκείνες τις ώρες, οι Ακαρνάνες βλέπουν οτι έρχεται κι η δικιά-τους η σειρά, κάνουν μια προσπάθεια να πείσουν τους (ακόμα διστακτικούς) Σπαρτιάτες, να μή συμμαχήσουν αυτή τη φορά με τους Αιτωλούς. Και στέλνουν πρέσβεις (211 π.Χ.) με επικεφαλής τον Λυκίσκον, απ’ τον πειστικότατον λόγον του οποίου ενώπιον των Λακεδαιμονίων (Πολύβιος, Θ΄, 32-39), αποσπούμε σημαντικά τμήματα (σε απλοποιημένη μετάφραση):
Είμαστε εδώ για ν’ αποδείξουμε οτι είναι ωφέλιμο για σάς, αφού μάθετε για τον κίνδυνο που απειλεί τους Έλληνες, ν’ αποφασίσετε κάτι αντάξιό σας, συμμετέχοντες στις δικές-μας ελπίδες· ειδάλλως, να μείνετε προς το παρόν ουδέτεροι. Οι Αιτωλοί, καταλαμβάνοντας ασεβέστατα και παράνομα τους Δελφούς, πήραν την περιουσία του θεού, και τότε συγκέντρωσαν τεράστια στρατιωτική δύναμη στην οποία κανείς δέν μπορούσε ν’ αντιταχθεί – με κίνδυνο να κυριεύσουν ολόκληρη την Ελλάδα. Τότε, ο Φίλιππος εξόντωσε τους τυράννους, εξασφάλισε το ιερόν και έγινε αίτιος της ελευθερίας των Ελλήνων.
Κι όταν οι σύμμαχοί-του τον καλούσαν συνέχεια, εισέβαλε πράγματι στην Πελοπόννησο, δέν ενέδωσε καθόλου στην πρόταση να ταπεινώσει και να καταστρέψει τη Σπάρτη – αλλα ανάγκασε τους συμμάχους-του και εσάς να λύσετε τις διαφορές-σας με διαιτησία.
[Άλλωστε, και ο πατέρας του Φιλίππου] ο Αντίγονος Δώσων, αφού μετά απο κατα παράταξιν μάχη [222 π.Χ.] σας ενίκησε και κατέλαβε την πόλη, δέν έκανε όσα συνηθίζονται στον πόλεμο, κι ούτε σας έκανε κανένα κακό – παρα αποκατέστησε τους νόμους και το πατροπαράδοτο πολίτευμά σας. Κι εσείς τον ανακηρύξατε ευεργέτη και σωτήρα σας.
Έτσι λοιπόν, καί στον προηγούμενον, καί στον τωρινό πόλεμο θα έπρεπε να συνταχθείτε με τους Μακεδόνες.
Αλλ’ αυτά θα μου πείτε είναι παρελθόν – τώρα τί κάνουμε που έχομε συμμαχία με τους Αιτωλούς. Ναί, αλλα η κατάσταση εντωμεταξύ έχει αλλάξει ολοσχερώς – οπότε δίκαιο είναι κι εσείς να αποφασίσετε ξανά. Τώρα, δέν σας καλούν να αγωνισθείτε για την ηγεμονία ενάντια των ομοφύλων-σας Αχαιών και Μακεδόνων: Τώρα το θέμα είναι η υποδούλωση των Ελλήνων σε αλλοφύλους [τους Ρωμαίους]. Τους οποίους εσείς νομίζετε οτι τους προσκαλείτε εναντίον του Φιλίππου – δε
«λελήθατε δέ κατά σφῶν αὐτῶν
ἐπισπᾶσθαι καί κατά πάσης Ἑλλάδος»
(ξεχνάτε όμως οτι τους προσκαλείτε εναντίον του ίδιου-σας του εαυτού, κι ενάντια σ’ ολόκληρη την Ελλάδα).
Όλοι λοιπόν ανεξαιρέτως οι Έλληνες, και προπάντων οι Λακεδαιμόνιοι, οφείλουν να προαισθανθούν τα επερχόμενα μελλοντικά γεγονότα.
[“Ἅπαντας μέν οὖν δεῖ τοὐς Ἕλληνας
προϊδέσθαι τον ἐπιφερόμενον καιρόν,
μάλιστα δέ Λακεδαιμονίους”]
Πόσο αντάξιο των [κατά Ξέρξη] προγόνων-σας είναι, να συμμαχείτε με τους βαρβάρους, να εκστρατεύετε μαζί-τους και να πολεμάτε Ηπειρώτες, Αχαιούς, Ακαρνάνες, Βοιωτούς, Θεσσαλούς – σχεδόν όλους τους Έλληνες εκτός απ’ τους Αιτωλούς.
Ποιος δέν θα έβλεπε καχύποπτα την εισβολή των Ρωμαίων – όταν με τους Αιτωλούς κατέλαβαν την πόλη των ταλαίπωρων Αντικυρέων; Πήραν τα παιδιά και τις γυναίκες-τους οι Ρωμαίοι, για να πάθουν όσα παθαίνουν όσοι πέφτουν στα χέρια αλλοφύλων.
Αποστρέψτε λοιπόν το βλέμμα απ’ τη φιλία των Αιτωλών ή τουλάχιστον μείνετε ουδέτεροι.
Αυτά τα τραγικά και προφητικά είπε ο Ακαρνάν Λυκίσκος.
Δυστυχώς, το παμπάλαιον πάθος των Σπαρτιατών για πανελλαδική ηγεμονία, δέν φαίνεται πως άφηνε περιθώριο για [εξίσου πανελλαδική] λογική – και η Σπάρτη προσχώρησε τελικώς στην Αιτωλο-Ρωμαϊκή συμμαχία. Και συνήργησε σε λίγο (210 π.Χ.) στην εκ μέρους των Ρωμαίων πώληση των κατοίκων της τρισένδοξης Αίγινας ως δούλων (άσχετο άν τελικώς εκείνοι συγκέντρωσαν μόνοι-τους ενα υπέρογκο ποσόν, και εξαγόρασαν την ελευθερία τους).
Ομολογώ ότι, υπο την πίεση των τότε απίστευτων γεγονότων, τείνει να λιγοστεύει κι άλλο το μικρό απόθεμα αισιοδοξίας που μου απόμεινε, απ’ τη σύγχρονη αδιάπτωτη φαγωμάρα-μας, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι «επιφερόμενοι καιροί» της ενδεχόμενης (οικονομικής και δημοκρατικής) πτώχευσης απο έλλειψη παιδείας και πολιτικού ήθους, και των ασύμμετρων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής και της πιθανότητας εισβολών...
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου