Ανθολόγιο Αττικής Πεζογραφίας

ΞΕΝΟΦΩΝ, ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ

ΞΕΝ ΛακΠολ 7.1–7.6

Η απαγόρευση πλουτισμού

Αφού ολοκλήρωσε την εξέταση της αγωγής και των ασχολιών των παιδιών και των εφήβων και περιέγραψε τον τρόπο ζωής που επέβαλε ο Λυκούργος με τα συσσίτια και την κοινοκτημοσύνη των αγαθών και των παιδιών, ο Ξενοφώντας αναφέρεται στην απαγόρευση της συσσώρευσης πλούτου.

[7.1] Ἐναντία γε μὴν καὶ τάδε τοῖς ἄλλοις Ἕλλησι κατέστησεν
ὁ Λυκοῦργος ἐν τῇ Σπάρτῃ νόμιμα. ἐν μὲν γὰρ δήπου
ταῖς ἄλλαις πόλεσι πάντες χρηματίζονται ὅσον δύνανται·
ὁ μὲν γὰρ γεωργεῖ, ὁ δὲ ναυκληρεῖ, ὁ δ’ ἐμπορεύεται, οἱ δὲ
καὶ ἀπὸ τεχνῶν τρέφονται· [7.2] ἐν δὲ τῇ Σπάρτῃ ὁ Λυκοῦργος
τοῖς [μὲν] ἐλευθέροις τῶν μὲν ἀμφὶ χρηματισμὸν ἀπεῖπε
μηδενὸς ἅπτεσθαι, ὅσα δὲ ἐλευθερίαν ταῖς πόλεσι παρα-
σκευάζει, ταῦτα ἔταξε μόνα ἔργα αὑτῶν νομίζειν. [7.3] καὶ γὰρ
δὴ τί πλοῦτος ἐκεῖ γε σπουδαστέος, ἔνθα ἴσα μὲν φέρειν
εἰς τὰ ἐπιτήδεια, ὁμοίως δὲ διαιτᾶσθαι τάξας ἐποίησε μὴ
ἡδυπαθείας ἕνεκα χρημάτων ὀρέγεσθαι; ἀλλὰ μὴν οὐδ’
ἱματίων γε ἕνεκα χρηματιστέον· οὐ γὰρ ἐσθῆτος πολυτελείᾳ
ἀλλὰ σώματος εὐεξίᾳ κοσμοῦνται. [7.4] οὐδὲ μὴν τοῦ γε εἰς
τοὺς συσκήνους ἕνεκα ἔχειν δαπανᾶν χρήματα ἁθροιστέον,
ἐπεὶ τὸ τῷ σώματι πονοῦντα ὠφελεῖν τοὺς συνόντας εὐδοξό-
τερον ἐποίησεν ἢ τὸ δαπανῶντα, ἐπιδείξας τὸ μὲν ψυχῆς,
τὸ δὲ πλούτου ἔργον. [7.5] τό γε μὴν ἐξ ἀδίκων χρηματίζεσθαι
καὶ ἐν τοῖς τοιούτοις διεκώλυσε. πρῶτον μὲν γὰρ νόμισμα
τοιοῦτον κατεστήσατο, ὃ δεκάμνων μόνον ἂν εἰς οἰκίαν
εἰσελθὸν οὔποτε δεσπότας οὐδὲ οἰκέτας λάθοι· καὶ γὰρ
χώρας μεγάλης καὶ ἁμάξης ἀγωγῆς δέοιτ’ ἄν. [7.6] χρυσίον
γε μὴν καὶ ἀργύριον ἐρευνᾶται, καὶ ἄν τί που φανῇ, ὁ
ἔχων ζημιοῦται. τί οὖν ἂν ἐκεῖ χρηματισμὸς σπουδάζοιτο,
ἔνθα ἡ κτῆσις πλείους λύπας ἢ ἡ χρῆσις εὐφροσύνας
παρέχει;

***
Και τα εξής ο Λυκούργος αντίθετα προς τους άλλους Έλληνας εις την Σπάρτην ενομοθέτησεν. Ως γνωστόν, εις τας άλλας πόλεις οι άνθρωποι όσα δύνανται χρήματα κερδίζουν, άλλος μεν ως γεωργός, άλλος ως πλοίαρχος, άλλος ως έμπορος, άλλοι δε συντηρούνται από τας τέχνας. Εις την Σπάρτην όμως ο Λυκούργος απηγόρευσεν εις τους ελευθέρους πολίτας όλα τα είδη του χρηματισμού, ως μόνην δ' εργασίαν των διέταξε να θεωρούν όσα εξασφαλίζουν την ελευθερίαν των πόλεων. Και πράγματι, προς τι να φροντίζουν περί πλούτου εκεί, όπου η υποχρέωσις να φέρουν όλοι ίσην μερίδα δια την τροφήν και ομοίως όλοι να ζουν έκαμεν ώστε να μη επιθυμούν χρήματα δια την καλοπέρασιν; Αλλά ουδέ δια τα ενδύματα πρέπει να κερδίζουν χρήματα· διότι στολισμός των είναι όχι τα πολυτελή φορέματα, αλλά τα εύρωστα σώματα. Δεν υπάρχει δε ανάγκη χρηματολογίας ουδέ δι' έξοδα χάριν των συσκήνων· διότι τους σωματικούς κόπους προς ωφέλειαν των συντρόφων τούς έκαμεν εντιμοτέρους από πάσαν χρηματικήν δαπάνην, επειδή, όπως έδειξεν, εκείνο μεν είναι έργον της ψυχής, τούτο δε του πλούτου. Και εις τούτο όμως εμπόδισε με άδικα μέσα να κερδίζουν χρήματα· διότι πρώτον μεν τοιούτον ώρισε νόμισμα, του οποίου και δέκα μόνον μνων αξίας αν εις την οικίαν μετακομισθή, δεν θα μείνη απαρατήρητον ούτε από τους κυρίους ούτε από τους δούλους, επειδή και τόπον πολύν θα χρειασθή και άμαξαν προς μεταφοράν. Γίνεται δε έρευνα δια χρυσά και αργυρά νομίσματα και αν που ανακάλυψη τοιαύτα η έρευνα, τιμωρείται ο κάτοχός των. Προς τι λοιπόν να επιδιώκουν την απόκτησιν χρημάτων εκεί όπου η απόκτησίς των προξενεί περισσοτέρας λύπας παρά η χρησιμοποίησίς των ευχαρίστησιν;