ΘΟΥΚ 1.20.1–1.22.4
Η μέθοδος του Θουκυδίδη
Προκειμένου να αποδείξει τον ισχυρισμό του ότι ο Πελοποννησιακός πόλεμος ήταν ο πιο αξιόλογος μέχρι τότε, ο ιστορικός εξέθεσε τις αιτίες για τις οποίες οι πρώτες ελληνικές κοινωνίες ήταν αδύναμες και αναφέρθηκε στη θαλασσοκρατορία του Μίνωα, στα Τρωικά και τους Περσικούς πολέμους. Και συνεχίζει:
[1.20.1] Τὰ μὲν οὖν παλαιὰ τοιαῦτα ηὗρον, χαλεπὰ ὄντα παντὶ
ἑξῆς τεκμηρίῳ πιστεῦσαι. οἱ γὰρ ἄνθρωποι τὰς ἀκοὰς τῶν
προγεγενημένων, καὶ ἢν ἐπιχώρια σφίσιν ᾖ, ὁμοίως ἀβασα-
νίστως παρ’ ἀλλήλων δέχονται. [1.20.2] Ἀθηναίων γοῦν τὸ πλῆθος
Ἵππαρχον οἴονται ὑφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος τύραννον
ὄντα ἀποθανεῖν, καὶ οὐκ ἴσασιν ὅτι Ἱππίας μὲν πρεσβύτατος
ὢν ἦρχε τῶν Πεισιστράτου υἱέων, Ἵππαρχος δὲ καὶ Θεσσαλὸς
ἀδελφοὶ ἦσαν αὐτοῦ, ὑποτοπήσαντες δέ τι ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ
καὶ παραχρῆμα Ἁρμόδιος καὶ Ἀριστογείτων ἐκ τῶν ξυνει-
δότων σφίσιν Ἱππίᾳ μεμηνῦσθαι τοῦ μὲν ἀπέσχοντο ὡς
προειδότος, βουλόμενοι δὲ πρὶν ξυλληφθῆναι δράσαντές τι
καὶ κινδυνεῦσαι, τῷ Ἱππάρχῳ περιτυχόντες περὶ τὸ Λεωκό-
ρειον καλούμενον τὴν Παναθηναϊκὴν πομπὴν διακοσμοῦντι
ἀπέκτειναν. [1.20.3] πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα ἔτι καὶ νῦν ὄντα καὶ οὐ
χρόνῳ ἀμνηστούμενα καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνες οὐκ ὀρθῶς
οἴονται, ὥσπερ τούς τε Λακεδαιμονίων βασιλέας μὴ μιᾷ
ψήφῳ προστίθεσθαι ἑκάτερον, ἀλλὰ δυοῖν, καὶ τὸν Πιτα-
νάτην λόχον αὐτοῖς εἶναι, ὃς οὐδ’ ἐγένετο πώποτε. οὕτως
ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπὶ
τὰ ἑτοῖμα μᾶλλον τρέπονται. [1.21.1] ἐκ δὲ τῶν εἰρημένων τεκμη-
ρίων ὅμως τοιαῦτα ἄν τις νομίζων μάλιστα ἃ διῆλθον οὐχ
ἁμαρτάνοι, καὶ οὔτε ὡς ποιηταὶ ὑμνήκασι περὶ αὐτῶν ἐπὶ τὸ
μεῖζον κοσμοῦντες μᾶλλον πιστεύων, οὔτε ὡς λογογράφοι
ξυνέθεσαν ἐπὶ τὸ προσαγωγότερον τῇ ἀκροάσει ἢ ἀληθέ-
στερον, ὄντα ἀνεξέλεγκτα καὶ τὰ πολλὰ ὑπὸ χρόνου αὐτῶν
ἀπίστως ἐπὶ τὸ μυθῶδες ἐκνενικηκότα, ηὑρῆσθαι δὲ ἡγησά-
μενος ἐκ τῶν ἐπιφανεστάτων σημείων ὡς παλαιὰ εἶναι
ἀποχρώντως. [1.21.2] καὶ ὁ πόλεμος οὗτος, καίπερ τῶν ἀνθρώπων
ἐν ᾧ μὲν ἂν πολεμῶσι τὸν παρόντα αἰεὶ μέγιστον κρινόντων,
παυσαμένων δὲ τὰ ἀρχαῖα μᾶλλον θαυμαζόντων, ἀπ’ αὐτῶν
τῶν ἔργων σκοποῦσι δηλώσει ὅμως μείζων γεγενημένος
αὐτῶν.
[1.22.1] Καὶ ὅσα μὲν λόγῳ εἶπον ἕκαστοι ἢ μέλλοντες πολεμή-
σειν ἢ ἐν αὐτῷ ἤδη ὄντες, χαλεπὸν τὴν ἀκρίβειαν αὐτὴν
τῶν λεχθέντων διαμνημονεῦσαι ἦν ἐμοί τε ὧν αὐτὸς ἤκουσα
καὶ τοῖς ἄλλοθέν ποθεν ἐμοὶ ἀπαγγέλλουσιν· ὡς δ’ ἂν
ἐδόκουν ἐμοὶ ἕκαστοι περὶ τῶν αἰεὶ παρόντων τὰ δέοντα
μάλιστ’ εἰπεῖν, ἐχομένῳ ὅτι ἐγγύτατα τῆς ξυμπάσης γνώμης
τῶν ἀληθῶς λεχθέντων, οὕτως εἴρηται. [1.22.2] τὰ δ’ ἔργα τῶν
πραχθέντων ἐν τῷ πολέμῳ οὐκ ἐκ τοῦ παρατυχόντος πυνθα-
νόμενος ἠξίωσα γράφειν, οὐδ’ ὡς ἐμοὶ ἐδόκει, ἀλλ’ οἷς τε
αὐτὸς παρῆν καὶ παρὰ τῶν ἄλλων ὅσον δυνατὸν ἀκριβείᾳ
περὶ ἑκάστου ἐπεξελθών. [1.22.3] ἐπιπόνως δὲ ηὑρίσκετο, διότι οἱ
παρόντες τοῖς ἔργοις ἑκάστοις οὐ ταὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν
ἔλεγον, ἀλλ’ ὡς ἑκατέρων τις εὐνοίας ἢ μνήμης ἔχοι. [1.22.4] καὶ
ἐς μὲν ἀκρόασιν ἴσως τὸ μὴ μυθῶδες αὐτῶν ἀτερπέστερον
φανεῖται· ὅσοι δὲ βουλήσονται τῶν τε γενομένων τὸ σαφὲς
σκοπεῖν καὶ τῶν μελλόντων ποτὲ αὖθις κατὰ τὸ ἀνθρώπινον
τοιούτων καὶ παραπλησίων ἔσεσθαι, ὠφέλιμα κρίνειν αὐτὰ
ἀρκούντως ἕξει. κτῆμά τε ἐς αἰεὶ μᾶλλον ἢ ἀγώνισμα ἐς τὸ
παραχρῆμα ἀκούειν ξύγκειται.
***
[1.20.1] Βρήκα λοιπόν την παλιά κατάσταση όπως την περιέγραψα κ' ήταν κάμποσο δύσκολη απ' όλες τις απόψεις, να πιστέψει κανείς στις κάθε λογής πρόχειρες μαρτυρίες. Οι άνθρωποι δηλαδή δέχονται ο ένας από το στόμα του άλλου εξ ίσου ανεξέλεγκτα τα όσα ακούνε για τα περασμένα γεγονότα, ακόμα και όταν πρόκειται για ντόπια πράματα. [1.20.2] Οι περισσότεροι Αθηναίοι, για παράδειγμα, νομίζουν πως ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων σκότωσαν τον Ίππαρχο ενώ τυράννευε, και δεν ξέρουν πως τύραννος ήταν ο Ιππίας ομεγαλύτερος στα χρόνια γιος του Πεισίστρατου, ενώ ο Ίππαρχος και ο Θεσσαλός ήταν αδερφοί του· Επειδή όμως ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων υποψιάστηκαν εκείνη την ήμερα και μάλιστα εκείνη τη στιγμή πως κάτι είχε πληροφορηθεί ο Ιππίας από κάποιον που ήξερε τη συνωμοσία τους, κρατήθηκαν μακρυά από τον Ιππία με την ιδέα πως είχε προειδοποιηθεί, επειδή όμως ήθελαν πριν συλληφθούν να κιντυνέψουν τη ζωή τους αφού θα είχαν κάνει κάποια γενναία πράξη, συντυχαίνοντας με τον Ίππαρχο, που διαρρύθμιζε την Παναθηναϊκή πομπή κοντά στο μνημείο που λεγόταν Λεωκόρειο, τον σκότωσαν. [1.20.3] Και πολλά άλλα ακόμα πιστεύουν οι άλλοι Έλληνες σφαλερά, πράματα που υπάρχουν ακόμα και δε λησμονήθηκαν από το πέρασμα του καιρού, όπως για παράδειγμα, πως οι βασιλιάδες των Λακεδαιμονίων δε ρίχνουν ο καθένας μια ψήφο, αλλά δύο, και πως έχουν αυτοί τον Πιτανάτη λόχο, που ούτε καν υπήρξε ποτέ. Τόσο αδοκίμαστα αναζητούν οι πολλοί την αλήθεια, και στρέφονται προς όσα βρίσκουν έτοιμα.
[1.21.1] Όποιος όμως θα πίστευε αυτά που ανέφερα, στηριγμένος στις αποδείξεις που έδωσα, δε θα λάθευε· και ούτε θα πρέπει να πιστεύει πια εκείνα που ύμνησαν οι ποιητές γι' αυτά, στολίζοντας και μεγαλοποιώντας τα, ούτε όπως τα συγκόλλησαν οι λογογράφοι με σκοπό να τα κάνουν πιο ευχάριστα στους ακροατές παρά αληθινά, χωρίς να τα εξελέγξουν, αφού μάλιστα τα περισσότερα έχουν καταντήσει από το πέρασμα του καιρού να επικρατήσουν σαν απίστευτοι μύθοι, αλλά θα πιστέψει τα δικά μου βλέποντας πως έχουνε διαπιστωθεί ικανοποιητικά, μ' όλο που είναι πολύ παλιά, από τα πιο χτυπητά σημάδια. [1.21.2] Και τούτος ο πόλεμος, αν και οι άνθρωποι κρίνουν πάντα εκείνο τον πόλεμο ως μεγαλύτερο απ' όλους όπου και όσο πολεμούν οι ίδιοι όταν όμως σταματήσει, θαυμάζουν πάλι περισσότερο τα παλιά, τούτος ο πόλεμος θα δείξει πως αλήθεια στάθηκε σπουδαιότερος από κείνους, αν εξετάσομε τις επιχειρήσεις που έγιναν.
[1.22.1] Και όσα μεν είπαν οι διάφοροι ομιλητές, είτε όταν έμελλαν να μπούνε στον πόλεμο, είτε αφού είχαν πια ριχτεί σ' αυτόν, μου ήταν δύσκολο να κρατήσω στη μνήμη μου με τη σειρά ακριβώς τα ίδια τα λόγια τους, τόσο εκείνα που άκουσα μόνος μου, όσο και κείνα που άλλοι μου μετέφεραν απ' αλλού. Αλλά τα έγραψα όπως μου φαινόταν πιο φυσικό να έχει μιλήσει ο καθένας, λέγοντας ό,τι χρειαζόταν για την τότε περίσταση και προσεγγίζοντας όσο περισσότερο μπορούσα στην γενικήν έννοια όσων είπαν· [1.22.2] τις πράξεις όμως που έγιναν στον πόλεμο δε θεώρησα άξιό μου να τις πληροφορηθώ απ' οποιονδήποτε έτυχε να βρίσκεται εκεί, ούτε όπως μου φαινόταν πιθανό να έγιναν αλλά τα εξέτασα λεπτόλογα, και κείνα που είδα με τα μάτια μου, και όσα έμαθα από άλλους, κοσκινίζοντάς τα με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. [1.22.3] Ολ' αυτά βρέθηκαν με πολύν κόπο, γιατί όσοι παραστάθηκαν σε μια μάχη δεν έλεγαν ο καθένας τα ίδια πράματα, αλλά σύμφωνα με όσα θυμόταν ο καθένας, και με την προτίμησή του προς τη μια ή την άλλη μερίδα. [1.22.4] Κι όταν ακούει κανείς την ιστορία, ίσως δε φαίνεται τόσο ευχάριστο ότι δε μοιάζει με παραμύθι· όσοι όμως θελήσουν να εξετάσουν την καθαρή αλήθεια των όσων έγιναν, και εκείνων που μέλλουν κάποτε να ξαναγίνουν, όπως είναι η φύση των ανθρώπων, ή τα ίδια ή παρόμοια, θα μου φτάσει αν αυτοί τα κρίνουν ωφέλιμα. Γιατί το έργο μου έχει συγγραφεί περισσότερο για να το 'χουν οι άνθρωποι αιώνιο χτήμα τους παρά σαν αγώνισμα για να τ' ακούσει κανείς μια μόνο φορά.
[1.20.1] Βρήκα λοιπόν την παλιά κατάσταση όπως την περιέγραψα κ' ήταν κάμποσο δύσκολη απ' όλες τις απόψεις, να πιστέψει κανείς στις κάθε λογής πρόχειρες μαρτυρίες. Οι άνθρωποι δηλαδή δέχονται ο ένας από το στόμα του άλλου εξ ίσου ανεξέλεγκτα τα όσα ακούνε για τα περασμένα γεγονότα, ακόμα και όταν πρόκειται για ντόπια πράματα. [1.20.2] Οι περισσότεροι Αθηναίοι, για παράδειγμα, νομίζουν πως ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων σκότωσαν τον Ίππαρχο ενώ τυράννευε, και δεν ξέρουν πως τύραννος ήταν ο Ιππίας ομεγαλύτερος στα χρόνια γιος του Πεισίστρατου, ενώ ο Ίππαρχος και ο Θεσσαλός ήταν αδερφοί του· Επειδή όμως ο Αρμόδιος και ο Αριστογείτων υποψιάστηκαν εκείνη την ήμερα και μάλιστα εκείνη τη στιγμή πως κάτι είχε πληροφορηθεί ο Ιππίας από κάποιον που ήξερε τη συνωμοσία τους, κρατήθηκαν μακρυά από τον Ιππία με την ιδέα πως είχε προειδοποιηθεί, επειδή όμως ήθελαν πριν συλληφθούν να κιντυνέψουν τη ζωή τους αφού θα είχαν κάνει κάποια γενναία πράξη, συντυχαίνοντας με τον Ίππαρχο, που διαρρύθμιζε την Παναθηναϊκή πομπή κοντά στο μνημείο που λεγόταν Λεωκόρειο, τον σκότωσαν. [1.20.3] Και πολλά άλλα ακόμα πιστεύουν οι άλλοι Έλληνες σφαλερά, πράματα που υπάρχουν ακόμα και δε λησμονήθηκαν από το πέρασμα του καιρού, όπως για παράδειγμα, πως οι βασιλιάδες των Λακεδαιμονίων δε ρίχνουν ο καθένας μια ψήφο, αλλά δύο, και πως έχουν αυτοί τον Πιτανάτη λόχο, που ούτε καν υπήρξε ποτέ. Τόσο αδοκίμαστα αναζητούν οι πολλοί την αλήθεια, και στρέφονται προς όσα βρίσκουν έτοιμα.
[1.21.1] Όποιος όμως θα πίστευε αυτά που ανέφερα, στηριγμένος στις αποδείξεις που έδωσα, δε θα λάθευε· και ούτε θα πρέπει να πιστεύει πια εκείνα που ύμνησαν οι ποιητές γι' αυτά, στολίζοντας και μεγαλοποιώντας τα, ούτε όπως τα συγκόλλησαν οι λογογράφοι με σκοπό να τα κάνουν πιο ευχάριστα στους ακροατές παρά αληθινά, χωρίς να τα εξελέγξουν, αφού μάλιστα τα περισσότερα έχουν καταντήσει από το πέρασμα του καιρού να επικρατήσουν σαν απίστευτοι μύθοι, αλλά θα πιστέψει τα δικά μου βλέποντας πως έχουνε διαπιστωθεί ικανοποιητικά, μ' όλο που είναι πολύ παλιά, από τα πιο χτυπητά σημάδια. [1.21.2] Και τούτος ο πόλεμος, αν και οι άνθρωποι κρίνουν πάντα εκείνο τον πόλεμο ως μεγαλύτερο απ' όλους όπου και όσο πολεμούν οι ίδιοι όταν όμως σταματήσει, θαυμάζουν πάλι περισσότερο τα παλιά, τούτος ο πόλεμος θα δείξει πως αλήθεια στάθηκε σπουδαιότερος από κείνους, αν εξετάσομε τις επιχειρήσεις που έγιναν.
[1.22.1] Και όσα μεν είπαν οι διάφοροι ομιλητές, είτε όταν έμελλαν να μπούνε στον πόλεμο, είτε αφού είχαν πια ριχτεί σ' αυτόν, μου ήταν δύσκολο να κρατήσω στη μνήμη μου με τη σειρά ακριβώς τα ίδια τα λόγια τους, τόσο εκείνα που άκουσα μόνος μου, όσο και κείνα που άλλοι μου μετέφεραν απ' αλλού. Αλλά τα έγραψα όπως μου φαινόταν πιο φυσικό να έχει μιλήσει ο καθένας, λέγοντας ό,τι χρειαζόταν για την τότε περίσταση και προσεγγίζοντας όσο περισσότερο μπορούσα στην γενικήν έννοια όσων είπαν· [1.22.2] τις πράξεις όμως που έγιναν στον πόλεμο δε θεώρησα άξιό μου να τις πληροφορηθώ απ' οποιονδήποτε έτυχε να βρίσκεται εκεί, ούτε όπως μου φαινόταν πιθανό να έγιναν αλλά τα εξέτασα λεπτόλογα, και κείνα που είδα με τα μάτια μου, και όσα έμαθα από άλλους, κοσκινίζοντάς τα με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. [1.22.3] Ολ' αυτά βρέθηκαν με πολύν κόπο, γιατί όσοι παραστάθηκαν σε μια μάχη δεν έλεγαν ο καθένας τα ίδια πράματα, αλλά σύμφωνα με όσα θυμόταν ο καθένας, και με την προτίμησή του προς τη μια ή την άλλη μερίδα. [1.22.4] Κι όταν ακούει κανείς την ιστορία, ίσως δε φαίνεται τόσο ευχάριστο ότι δε μοιάζει με παραμύθι· όσοι όμως θελήσουν να εξετάσουν την καθαρή αλήθεια των όσων έγιναν, και εκείνων που μέλλουν κάποτε να ξαναγίνουν, όπως είναι η φύση των ανθρώπων, ή τα ίδια ή παρόμοια, θα μου φτάσει αν αυτοί τα κρίνουν ωφέλιμα. Γιατί το έργο μου έχει συγγραφεί περισσότερο για να το 'χουν οι άνθρωποι αιώνιο χτήμα τους παρά σαν αγώνισμα για να τ' ακούσει κανείς μια μόνο φορά.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου