Ιστορία της αρχαίας Ελληνικής γλώσσας: Οι διάλεκτοι της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

8.1 Λίγα λόγια για τις διαλέκτους της νέας ελληνικής γλώσσας

Θα θυμάστε ότι στο πρώτο κεφάλαιο λέγαμε ότι η νέα ελληνική γλώσσα δεν είναι η ίδια σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας. Οι Κρητικοί έχουν διαφορετική προφορά και χρησιμοποιούν διαφορετικές λέξεις, και το ίδιο ισχύει για τους Κύπριους, τους Πόντιους και άλλους. Έτσι, αν ακούσετε τη λέξη πλι (= πουλί), όλοι καταλαβαίνετε ότι ανήκει σε διάλεκτο - σε διάλεκτο της βόρειας Ελλάδας, γιατί σε αυτές τις διαλέκτους «κόβονται» τα φωνήεντα που δεν τονίζονται (πλι = πουλί, χερ = χέρι) κλπ. Αν ακούσετε τη λέξη κοπέλι 'παιδί' ή τη λέξη ίντα, θα αναγνωρίσετε ίσως τη διάλεκτο της Κρήτης. Οι Κρητικοί (μαζί με τους Κύπριους και κάποιους ακόμα νησιώτες) χρησιμοποιούν τη λέξη ίντα 'τί'. Θα ξαναγυρίσουμε στις διαλέκτους της νέας ελληνικής στο τελευταίο κεφάλαιο.

Αστεία για τις διαλέκτους και τί σημαίνουν

Πολλά αστεία για τις διάφορες περιοχές της Ελλάδας και τους κατοίκους της βασίζονται σε χαρακτηριστικά των διαλέκτων τους. Γύρω στα 1950 έγινε ο πόλεμος της Κορέας (μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας). Στον πόλεμο αυτό πήραν μέρος οι Αμερικανοί στο πλευρό των Νοτιοκορεατών και οι Κινέζοι στο πλευρό των Βορειοκορεατών. Μαζί με τους Αμερικανούς πήγαν στην Κορέα και δυνάμεις του NATO (της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας). Έτσι πήγαν στην Κορέα και ελληνικά στρατιωτικά τμήματα, γιατί η Ελλάδα ανήκε στο NATO. Σε αυτά τα στρατιωτικά τμήματα υπήρχαν πολλοί Μυτιληνιοί. Η διάλεκτος της Μυτιλήνης «κόβει», όπως γενικά οι διάλεκτοι της βόρειας Ελλάδας, τα φωνήεντα που δεν τονίζονται (θυμηθείτε το πλι που λέγαμε παραπάνω). Λένε λοιπόν ότι οι Αμερικανοί, ακούγοντας διάλογους μεταξύ των μυτιληνιών στρατιωτών όπως ο παρακάτω:

«Τι καν Γιανς;»
«Ψην τσιρ.»

(= «Τί κάνει ο Γιάννης;» «Ψήνει τσίρους.»), έμεναν έκπληκτοι με το πόσο εύκολα έμαθαν οι Έλληνες στρατιώτες κινέζικα! Ένα άλλο ανέκδοτο αφορά τους Σερραίους και τη διάλεκτό τους. Στη διάλεκτο αυτή, αλλά και σε άλλες νεοελληνικές διαλέκτους, εμφανίζεται η «παχιά» προφορά του σ (όπως στο she'αυτή' της αγγλικής, αλλά και στα γαλλικά). Ο Σερραίος μαθητής, λέει το ανέκδοτο, δυσκολευόταν να προφέρει στο μάθημα των γαλλικών το «παχύ» σ της γαλλικής. Απελπισμένος ο καθηγητής τον ρωτά: «Από πού είσαι παιδί μου;», για να εισπράξει την απάντηση: «Από τα Shέρρας (= Σέρρας, με «παχύ» αρχικό σ).»

Τί σημαίνουν αυτά τα αστεία;

Όλα αυτά τα αστεία για τις διαλέκτους και τους ομιλητές τους φανερώνουν κάτι που είναι λίγο πολύ γνωστό σε όλους μας: οι διάλεκτοι θεωρούνται ως ένα «δεύτερης κατηγορίας» γλωσσικό εργαλείο. Και αυτό γιατί υπάρχει ένα «πρώτης κατηγορίας» γλωσσικό εργαλείο: η κοινή νέα ελληνική γλώσσα, η γλωσσική μορφή που μιλιέται σε όλη την Ελλάδα και είναι, σήμερα, η γλώσσα του σχολείου, των εφημερίδων, του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης, της διοίκησης (υπουργεία, δημόσιες υπηρεσίες κλπ.). 

Όσοι, για λόγους κοινωνικούς ή οικονομικούς, δεν μπορούν ή δεν μπόρεσαν να κατακτήσουν αυτό το γλωσσικό εργαλείο μπαίνουν στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής. Σκεφτείτε, λόγου χάρη, τον «αγράμματο» χωρικό που μιλάει μόνο τη διάλεκτό του ή τον ποντιακής καταγωγής οικονομικό μετανάστη από την πρώην Σοβιετική Ένωση που μιλά μόνο την ποντιακή διάλεκτο. Το κοινωνικό «κύρος», δηλαδή η κοινωνική δύναμη, που διαθέτει αυτή η κοινή μορφή της νέας ελληνικής εξηγεί γιατί οι διάλεκτοι θεωρούνται «δεύτερης κατηγορίας» γλωσσικά εργαλεία και γιατί οι ομιλητές τους τις εγκαταλείπουν με αποτέλεσμα να χάνονται, να μη μιλιούνται πια.